MIND magazine inleverversie

Vormt fake news een bedreiging voor
Sinds de Amerikaanse verkiezingen en parallel
daaraan de overstroming aan nepnieuws via sociale
media, maken we massaal kennis met fake
news. President Donald Trump blijkt een meester
te zijn in het verspreiden ervan en heeft bovendien
verschillende politici ‘geïnspireerd’ om
ook gebruik te maken van dit politieke wapen.
Menig politicus draait er tegenwoordig zijn hand
dan ook niet meer voor om. Politieke macht valt
of staat echter met geloofwaardigheid en vertrouwen,
maar juist die twee aspecten staan
door de enorme toename aan fake news zwaar
onder druk. Vormt nepnieuws een bedreiging
voor de democratie?
Fake news wordt ook wel gedefinieerd als misleidende informatie
die wordt verspreid om de publieke opinie te beïnvloeden
of om geld te verdienen. Volgens Dimitri Tokmetzis,
auteur bij de Correspondent, weten mensen die fake
news verspreiden dondersgoed dat wat zij verspreiden niet
klopt, maar doen ze dit puur uit economisch of politiek gewin.
Tot de Amerikaanse verkiezingen hadden we weinig
over fake news gehoord. Het verschijnsel heeft wel altijd
al bestaan. Dat illustreert onder andere de Spaans-Amerikaanse
oorlog die in 1898 uitbrak, nadat in Cuba een
Amerikaans oorlogsschip was ontploft. Ondanks dat dit
bijna zeker een ongeluk was, wist de toenmalige pers de
Amerikanen ervan te overtuigen dat deze ontploffing een
Spaanse aanval was, die vroeg om een militaire reactie.
Het blijkt dus dat er altijd al mensen zijn geweest die fake
news verspreiden om er zelf beter van te worden. Dat deze
verspreiding desastreuze gevolgen kan hebben voor de
rest van de wereld, nemen de verspreiders vaak voor lief.
Steeds vaker wordt fake news ook ingezet als politiek
wapen. Volgens universitair docent Jelle van Buuren, gebruiken
politici fake news vooral om angstgevoelens aan
te wakkeren om burgers zo te verleiden op hen te stemmen.
“Donald Trump verspreidt geregeld beschuldigingen
die rechtstreeks afkomstig zijn uit de gelederen van
complotdenkers, zoals dat er drie miljoen illegalen op
Clinton hadden gestemd of dat Barack Obama niet in
de VS zou zijn geboren.” Amerikaanse onderzoekers van
het technologie-instituut MIT in Boston onderzochten
het groeiende fenomeen op sociale media. Zij stellen dat
het een probleem is dat nepnieuws tegenwoordig wordt
omarmd door politieke leiders. Politici bestempelen
nieuwsbronnen als betrouwbaar, afhankelijk van hoeverre
het desbetreffende nieuwsbericht in hun straatje past.
Het begrip nepnieuws heeft volgens hen geen enkele connectie
meer met de waarheid.
Nieuwe normaal
Openlijk liegen en verdraaien is volgens filosoof en journalist
Rob Wijnberg het nieuwe normaal geworden. Hij
stelt dat waar niet meer is wat klopt, maar wat klikt. Bovendien
wordt de burger overspoeld met ‘alternatieve
feiten’ en ‘alternatieve realiteiten’, geholpen door nieuwe
media, die politiek gemotiveerde propaganda als nieuws
verkopen. Het gevolg hiervan is dat het onderscheid tussen
nep en echt is verdwenen en niemand meer met zekerheid
kan zeggen wat werkelijkheid is en wat bedrog.
Het verdwijnen van dit onderscheid is volgens Wijnberg
een groot gevaar voor de representatieve democratie.
Het wegvallen van realiteit zorgt er volgens hem voor
dat burgers onmogelijk kunnen samenleven, laat staan
samen kunnen besturen. “Zoals het ook onmogelijk zou
40