Het Tweede Blok

More documents

Recommendations

Info

Het Tweede BlokH. H. M. MeyerBijdrage tot de historische geografie van een Goois grensgebiedAan de zuidelijke grens van het Gooi met de provincie Utrecht, ruwweg begrensd doorde Kerkelanden, de Zuiderheide, de Noodweg en de oude straatweg van Utrecht naarHilversum, ligt een gebied dat bestaat uit bossen, akkers en weidecomplexen.Ofschoon het oppervlakkig gezien weinig verschilt van andere Gooise natuurgebiedenzijn er toch redenen waarom dit deel een aparte beschouwing verdient. Zo stond hetenige eeuwen bekend als een eenheid met een eigen naam: het Tweede Blok. Hetgebied was van de aangrenzende landen afgescheiden door een wal met greppel, ookaan de zuidgrens met het Sticht. Deze zuidgrens was met zeer veel problemen tot standgekomen. Een oorzaak hiervan was het moerassige, venige karakter van het grensgebied,waar het Tweede Blok ook deel van uitmaakte. Het grensgebied vormde eensoort niemandsland, waar zowel Gooiers als anderen recht op meenden te hebben. HetBlok heeft dan ook de aandacht gehad van verschillende categorieën ontginners. Hetmerendeel der ontginningspogingen leed echter schipbreuk, ofschoon ze wel tot op dedag van heden hun sporen in het landschap achterlieten.Als men uitgaat van de aard van het grondgebruik, de rechten op de grond en deverschillende ontginningspogingen kan men in de ontginningsgeschiedcnis van hetgebied de volgende perioden onderscheiden: De middeleeuwen, circa I 500-1619,1619-1664, 1664- circa 1800, de negentiende eeuw.De middeleeuwenIt:Het Tweede Blok, of althans het heidecomplex dat in later tijd deze naam zou dragen,was net als de andere heide- en moerasgebieden van het Gooi eigendom van de lands··heer. De Gooiers gebruikten deze gronden echter voor extensieve schapenteelt, envoor het halen van heide, zand, plaggen en turf Tussen 1280 en 1305 werd dit gebruikeen recht1, toen de Gooise markc-organisatie werd opgericht die in later tijden bekendzou staan als 'Stad en Lande van Gooiland'. In het begin waren alle inwoners vanGooiland hierin gerechtigd, later alleen zij met Gooise voorouders, de Erfgooiers. Alsoorzaak voor deze ontwikkeling kunnen we een toename van de bevolking zien 2 •Naast deze markc-organisatie bestond ook nog een bosmarke, waarin aanzienlijkminder mensen gerechtigd waren. Dit Gooierbos, resten van een oerwoud dat eenswaarschijnlijk het hele Gooi bedekte, lag voor een deel in het noordoostelijk part vanons Tweede Blok. Het werd beschermd door allerlei bepalingen 3 : slechts eens in de zesjaar mocht er gekapt worden, plaggensteken bij het bos was verboden, de herdermocht zijn kudde niet op minder dan twee roeden van het bos laten grazen etc.Ondanks het feit dat de bepalingen door de toenemende bevolkingsdruk- gepaard aanillegaal gebruik van het bos- steeds strenger werden, zou het Gooierbos tijdens detroebelen van de Tachtigjarige Oorlog geheel verdwijnen•.Wij zien dus, dat het latere Tweede Blok in deze tijd zeer extensief gebruikt werd. Zelf.-;hetturfsteken gebeurde weinig intensief: als een gerechtigde turf nodig had, groef hijnet zo veel af als hij nodig had op dat moment, en liet het ontstane gat vervolgens voorA.C. J. de Vrankrijker, 'Erfgooiers', in: Floris V, leven H-vtlen en "'erken in 11olland aan heteind van de dertiende eeuw. 's-Gravenhagè 1979, blz. 94.2 B. H. Slicher van Bath, De agrarische geschiedenis I'Qn West-Europa 500-1850. Utrecht19763, blz. 149.3 Middeleeuwse he Rechtsbronnen van Stad en Lande van Gooiland. uitgeg. door D. T h.Enklaar. Utrecht 1932 (Werken uitgeg. door het Historisch Genootschap, gevestigd teUtrecht, derde serie no. 3) blz. 405-424; en P.W. De Lange, 'Over twee oude Gooisebosbrieven', in: Mededelingen van her Goois Museum 8 (1964), b!z. 26-29.4 D. Th. Enklaar, Geschiedenis van Gooiiand. Deel!, Hilversum 1972, blz. 151 .46
Het Tweede Blok-VaêrJ.1'wm tk"'GOOILAND circa1800vrij naar C.F.vonWiebek;ngAfb. I De ligging van hetTweede Blok. Het Blok is hierzwart gekleurd. Vrij naar kaartblad42 der I f_nlmwur!Jisc!Je u.Toro~;ra/isc!Je Kurtc des Rhcinsstronw!JII'drts Emmcric!J . .. vanC. F. Ritter von Wicbeking, uitca 1800.wat het was. Een groot deel van de venige randgebieden van het Gooi stonden dan ookbekend als vuilinRen en on/anden 5 , waarbij onder vullingen werd verstaan met turfvanslechte kwaliteit opgevulde kuilen. De oorzaak van het extensieve gebruik lagwaarschijnlijk in belangrijke mate aan de afgelegen ligging-van de randgebieden en hetagrarische systeem van de Gooiers, dat bestond uit landbouw op de essen- 'engen' inhet Gooi- om de esdorpen en collectieve beweiding van de rest.Geheel in tegenstelling tot dit type grondgebruik was het bodemgebruik bij de buren:de Loosdrechtcrs en de-Stichtse-ontginners van Westbroek, Tienhoven, Oostveen47__...____ __ _ARA, Hingman 2581 , kaari van Floris Jacobsz uit -1597.
Page 1: •Jr
Page 5 and 6: .·Het Tweede BlokAfb. 2 De westeli
Page 7 and 8: Schiedam in 1807Afb. 3 Hel vcrkuvel
Page 9 and 10: Het Tweede Bloklosgekoppeld was van
Page 11 and 12: Het Tweede Blok.soo .. •ooo ..HET
Page 13 and 14: Het Tweede Blokbij het begin van he

Het Tweede Blok

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?