Dans Magazine 1 2024

DEEL 1
NIEUWE DANSIDEEËN
David Middendorp is niet de
enige. Het Leipzig Ballet, bijvoorbeeld,
voerde in mei 2023
het stuk Fusion op, waarbij
muziek, choreografie en set
design met behulp van AI tot
stand zijn gekomen. De Britse
choreograaf Wayne MacGregor
maakte in 2019 Living
Archive: An AI Performance
Experiment. Hij gebruikte een
algoritme dat hij in samenwerking
met Google Arts and
Culture Lab ontwikkelde. De
AI kreeg het hele dansoeuvre
van McGregor ingevoerd (een
videoarchief van ruim 25 jaar)
en ontleedde elke beweging.
Wanneer vervolgens een van
de dansers tijdens de repetities
een beweging maakte, was de
machine in staat tot wel dertig
verschillende vervolgbewegingen
te suggereren. MacGregor:
‘Dit is een briljante manier om
je bewegingskennis te organiseren,
die je daarna kunt
gebruiken om nieuwe dansideeën
te ontwikkelen.’
MACHINE LEARNING
McGregor baseerde zich op
wat in het jargon ‘machine
learning’ heet. Middendorp
maakt daar ook gebruik van.
‘We nemen een heleboel improviserende
dansers op met
het motion capture-systeem.
We verzamelen die data en
bekijken nu welke AI-systemen
geschikt zijn, zodat we de
volgende stap kunnen zetten.’
Het heel snel organiseren,
classificeren en combineren
van enorme hoeveelheden
data is eigenlijk de kern van
wat AI doet. Zonder het videoarchief
van McGregor was
zijn AI-voorstelling er nooit
geweest. Zonder echte dansers
leren de drones van Middendorp
nooit dansen.
Dat gezegd hebbende, lijken
de mogelijkheden eindeloos.
Middendorp: ‘Ik denk dat
AI uiteindelijk veel beter een
nieuwe danstaal gaat kunnen
ontwikkelen dan de mens. Je
ziet dat nu al met het genereren
van nieuwe beelden,
en dat staat maar nog in de
kinderschoenen. Ik zie niet in,
waarom dat met choreografie
anders zou gaan.’
JURIDISCH GEVECHT
Een van de eerste bedenkingen
die je daarbij kunt hebben, is
natuurlijk de kwestie van het
auteursrecht. Kyle Hanagami,
choreograaf van o.a. Jennifer
Lopez, Justin Bieber en Britney
Spears, voert op dit moment
een juridisch gevecht met
Epic Games omdat ze zijn choreografie
hebben gebruikt om
hun avatars te laten dansen in
het computerspel Fortnite. Hanagami
heeft dure advocaten,
maar hoe zit met de rechten
van een beginnend danser die
op TikTok naamsbekendheid
probeert op te bouwen? En wat
beschouwen we nog als een
choreografie? De Amerikaanse
rechter oordeelde in 2019 dat
een populaire, van televisie
bekende move als de ‘Carlton-dance’
niet de auteursrechtelijke
bescherming geniet van
een volledige choreografie.
AI maakt dat probleem nog
veel complexer. Wanneer je
dansbewegingen kunt ontleden
tot abstracte datapunten, dan
kun je die data immers ook
hergebruiken, combineren
en verhandelen. Dansdata
kunnen ook gebruikt worden
voor toepassingen waaraan je
misschien helemaal niet zou
denken. Heeft McGregor ook
zeggenschap, of krijgt hij royalty’s,
als Google het algoritme
dat ze voor Living Archive
ontwikkelden, gebruikt voor,
bijvoorbeeld, een app waarmee
je kunt leren dansen, een
fysiotherapeutisch hulpmiddel
of een militaire toepassing?
TWEESNIJDEND ZWAARD
Leen La Rivière, oud-voorzitter
van Kunstenbond CNV en beheerder
van auteursrechtken-
niscentrum.nl, is er heel uitgesproken
over: ‘Wat er nu met
AI op ons afkomt, betekent in
het ergste geval het einde van
de menselijke creativiteit.’ Hij
geeft als voorbeeld de computer-gegenereerde
‘nieuwe’
muziek van Mozart die meer
dan tweehonderd jaar na zijn
dood werd uitgebracht. ‘De
auteurswet is glashelder: elk
werk van artisticiteit, dus ook
dans, is beschermd. Als je iets
van een ander gebruikt, moet
je daarvoor betalen.’
In de film- en muziekwereld
is AI daarom een veelbesproken
onderwerp. NORMA, de
auteursrechtenorganisatie
die voor dansers de repartitie
verzorgt wanneer hun werk op
televisie wordt vertoond, laat
desgevraagd weten zich niet
met AI bezig te houden.
Middendorp is trouwens niet
minder uitgesproken: ‘Technologie
is vaak een tweesnijdend
zwaard. Als je alleen kijkt naar
inkomsten of je ego, dan denk
ik inderdaad dat je je zorgen
moet maken over AI. Op de lange
termijn denk ik echter dat we
er iets bij kunnen winnen.’
‘Een toekomst waarin AI in
alles beter is dan wij, is niet ver
weg meer’, denkt Middendorp.
‘En dan wordt het een keuze,
niet alleen voor choreografen,
maar voor alle beroepen.
Waarom doe ik dit? We
hangen ons ego nu vaak op aan
ons werk, maar wat als een robot
en een AI je overbodig maken?
Dan is de keuze om thuis
op de bank te gaan zitten of
iets te blijven doen omdat het
je plezier geeft. Een robot gaat
op den duur veel beter kunnen
dansen dan de beste ballerina.
Als jij een perfecte dansvoorstelling
wilt, kun je dus beter
daar voor gaan. Maar kinderen
gaan naar balletles omdat het
ze gelukkig maakt. Als jij als
danser nog steeds het ervaringstraject
door wilt maken
dat je als danser doorgaat, dan
denk ik dat zoiets nog steeds
waardevol kan zijn. Kies je
voor het meest efficiënte, het
meer productieve, dan gaat
mens daarin een steeds kleinere
rol vervullen. We zullen dat
moeten leren loslaten.’
Wave
In het volgende deel van
dit artikel ontdekken we
o.a. wat Codarts en Het
Nationale Ballet met big
data doen.
David Middendorp en zijn
dansers gaan vanaf februari
op tournee met Digital Twin.
www.anotherkindofblue.nl
FEBRUARI 2024 | DANS MAGAZINE 53