You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
RAFELRANDEN<br />
Kumina Queen<br />
het bovenlijf dusdanig onder controle<br />
dat de glaasjes water op haar hoofd niet<br />
vallen. Dit en alle verhalen over de rol<br />
van de drum, het geitenleer, de zijden<br />
katoenboom en de verhouding tot het<br />
Christendom maken de documentaire<br />
Kumina Queen (2022) superinteressant.<br />
Het is de Amerikaanse regisseur Nyasha<br />
Laing gelukt om middels archief- en<br />
nieuw gedraaid materiaal een zeer<br />
informatief beeld te geven van een<br />
culturele traditie die verboden was door<br />
de Britse machthebber. Afgedaan als<br />
afgoderij en – zeer racistisch – ‘black<br />
magic’ werden de rituelen in het<br />
geheim voortgezet. De eigen expressie<br />
en communicatie, de eigen identiteit,<br />
werden zo bewaard. Spiritualiteit was in<br />
Jamaica, net als elders, een manier om de<br />
strijd tegen de slavernij en de kolonisator<br />
vol te houden. Kumina Queen legt het<br />
vast. Laing noemt in een interview zes<br />
belangrijke woorden voor het waarom,<br />
toevallig allemaal met een ‘r’: reclaim,<br />
restore, respect, reconnect, resist, revive.<br />
Vliegen met de engelen<br />
In Kumina Queen verbeelden dromerige<br />
scènes met een jonge vrouw in het<br />
oerwoud, aan de oevers van een rivier, bij<br />
een waterval de zoektocht van de regisseur<br />
zelf. Haar moeder (niet Queenie) is overleden.<br />
Welke positie moet zij innemen in<br />
deze mysterieuze Kumina-wereld? Kan zij<br />
net zo vrij worden als mensen in trance?<br />
Waar deze persoonlijke snippers eigenlijk<br />
te bescheiden zijn om indruk te maken,<br />
gaat iemand als Kaveh Nabatian vrijer,<br />
poëtischer en zintuiglijker met zijn eigen<br />
kunstenaarschap om. De Iraans-Canadese<br />
documentairemaker, die vaker onderbelichte<br />
culturen in beeld brengt, belicht in<br />
Kite Zo A: laisse les os (2022) voodoo-rituelen<br />
op Haïti die aan de basis staan van de<br />
eerste massale opstanden tegen de slavernij<br />
in 1791. De ceremonies zijn onderdeel<br />
van de cultuur gebleven, in traditionele<br />
versies, maar ook hedendaagse jasjes. De<br />
door armoede, corruptie en natuurrampen<br />
gekwelde Haïtianen putten er kracht uit.<br />
Nabatian bouwt zijn film met lokale<br />
kunstenaars. Hun gedichten, protestsongs<br />
en spoken word, maar ook korte speciaal<br />
voor de film gemaakte choreografieën in<br />
een ontmanteld pand aan zee gaan over<br />
de spiritualiteit van hun voorouders.<br />
Ze geven vaak verborgen commentaar<br />
op dictators als “Papa Doc” Duvalier en<br />
andere ellende die het land heeft moeten<br />
verduren sinds 1804, toen het onafhankelijk<br />
werd van de Fransen die de Spanjaarden<br />
waren opgevolgd. We horen over<br />
de kinderen van de zon die de wereld over<br />
trokken met niets meer dan hun dromen.<br />
Over de watergodin die over de Haïtianen<br />
waakt, en over de god Yan Yan die hen<br />
leerde dat ze overlevers zijn: ons vlees mag<br />
dan gegeten worden, van onze botten blijf<br />
je af; ‘laisse les os’.<br />
Dit alles tegen de achtergrond van het<br />
harde bestaan in megasteden als Portau-Prince<br />
of het droge platteland, en<br />
verweven met beelden van uitzinnige<br />
voodoo-rituelen, kerkdiensten en carnavalsoptochten<br />
waar veel witte schmink<br />
wordt gebruikt om het gezicht achter te<br />
verbergen. Het meest ontroerend is het<br />
nieuwste ritueel om je vrij en machtig te<br />
voelen: rollerskaten. Hangend aan auto’s,<br />
met het verkeer mee of juist ertegenin:<br />
deze mensen in deze beweging zijn voor<br />
niets en niemand bang. ‘Het is alsof je<br />
vliegt, met de engelen.’<br />
Leven met tradities<br />
Een tweede greep uit het aanbod en tevens<br />
de andere rode draad zijn die makers<br />
die de zoektocht naar hun roots voorbij<br />
lijken te zijn en hun cultuur nu vrijelijk<br />
gebruiken om andere verhalen te vertellen.<br />
Dat je deze nieuwe verhalen meer<br />
tegenkomt in de categorie (korte) dansfilms,<br />
is niet verwonderlijk; daar neemt en<br />
geniet de artistieke verbeelding doorgaans<br />
meer vrijheid dan in het genre van de<br />
documentairefilm. La Última Ascensión,<br />
waarmee regisseur Kevin Osepa in 2022<br />
de Gouden Kalf voor beste korte film won,<br />
is hiervan een mooi voorbeeld.<br />
Osepa, afkomstig van Curaçao, studeerde<br />
in 2017 af aan de HKU als fotograaf.<br />
Sindsdien is zijn ster non-stop rijzende.<br />
Zijn foto’s en films belandden in diverse<br />
gerenommeerde kunstinstellingen, zoals<br />
Stedelijk Museum en Melly. Afgelopen<br />
oktober won Osepa de Amsterdamprijs<br />
voor de Kunst. Zijn thema: de identiteit<br />
van Afro-Caraïbische jongeren als hij,<br />
geboren en getogen in een postkoloniale<br />
14 DANS MAGAZINE FEBRUARI <strong>2024</strong>
Change language