T.C. MALATYA VALİLİĞİ - Çevre ve Şehircilik Bakanlığı
T.C. MALATYA VALİLİĞİ - Çevre ve Şehircilik Bakanlığı
T.C. MALATYA VALİLİĞİ - Çevre ve Şehircilik Bakanlığı
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
3.3 SANAYİ<br />
3.3.1.Malatya Sanayisinin Tarihçesi<br />
Sanayi devrimini kaçıran Osmanlı devletinde “sanayi” zanaat düzeyinde kalmış, tarım dışı<br />
üretim fabrikalaşamamış (makineleşememiş) emek yoğun çalışan esnaf-zanaatkârlar tarafından<br />
yapılmıştır. Geçmişinde büyük başarılar bulunan zenginliğin <strong>ve</strong> refahın egemen olduğu ülke<br />
Cumhuriyete geçişin öncesinde, uzun yıllar süren savaşlar boyunca beşeri <strong>ve</strong> maddi varlığını büyük<br />
ölçüde kaybetmiştir. Böyle bir ortamda sonu gelmeyen siyasi, iktisadi <strong>ve</strong> sosyal kaos; tarlaları<br />
ekilemeyen ekilse mahsulü hasat edilemeyen, köyleri kadın, yaşlı <strong>ve</strong> çocuklara kalmış, esnaf <strong>ve</strong><br />
zanaatkârını kaybetmiş, ülke kaynakları ile beraber cılız olan sermaye birikimi yok olmuş, her<br />
köşesinde yokluk <strong>ve</strong> yoksulluğun kol gezdiği, yılgınlık <strong>ve</strong> umutsuzluğun kalplerde <strong>ve</strong> akıllarda<br />
görünmez duvarlar ördüğü bir ülke yaratmıştır. Bu nedenle sonunda cumhuriyetle taçlanan<br />
“kurtuluş mücadelesi, kelimenin tam anlamı ile bu milletin “yeniden doğuşunun” destanıdır.<br />
Cumhuriyet dönemine geçilirken Malatya ilinin sanayisi <strong>ve</strong> ekonomik manzarası ülke<br />
sanayisinin <strong>ve</strong> ekonomisinin arz ettiği durumdan farksızdı. İlin sanayi varlığı el sanatlarına dayalı<br />
çalışan esnaf <strong>ve</strong> sanatkardan ibaretti. 1927 sanayi sayımına göre, ilimizde toplam 1039 işyeri vardır.<br />
Bu işyerlerinde toplam 2447 kişi çalışmaktaydı. O tarihlerde Adıyaman <strong>ve</strong> Kemaliye'nin ilimize<br />
bağlı olması rakamın yüksek olmasında etkili olmuştur. İmalat sanayinin alt gruplara dağılımına<br />
bakıldığında, ilk sırayı toplam işyerinin % 41.4 <strong>ve</strong> çalışanların %44.7'sini barındıran tarıma dayalı<br />
sanayi almaktadır. Ayrıca bu dalda on kişiden fazla çalışanın olduğu sadece bir işyeri vardır. İldeki<br />
toplam işyerlerinin %25.6'sını <strong>ve</strong> çalışanların %27.3'ünü kapsayan dokuma sanayi ikinci sırayı<br />
almaktadır. İlimiz imalat sanayinde 100'den fazla çalışanın olduğu tek işyeri de dokuma<br />
sanayindeydi. Üçüncü sırayı işyerlerinin %17.4 ‘ünü oluşturan maden işletmesi <strong>ve</strong> makine sanayi<br />
almaktaydı.<br />
O günlerin gerek kalkınmayı tek başına omuzlayacak sermaye <strong>ve</strong> müteşebbis güçünün<br />
olmaması gerekse o dönemde dünyada egemen ekonomik görüş doğrultusunda “Kamu öncülüğünde<br />
kalkınma “ modeli seçilmiştir. Devlet sanayinin adeta “ilk hareket ettiricisi” olarak yurdun pek çok<br />
yerinde kamu yatırımlarına girişmiştir. Bu çerçe<strong>ve</strong>de 1937 yılında Malatya’da Tekel Sigara<br />
Fabrikası kurulmuştur. Bunu 1939 yılında Sümerbank Malatya Pamuklu Dokuma Fabrikası takip<br />
etmiştir. 1954 yılında ise Malatya Şeker Fabrikası kurulmuştur. Hepside kamusal sermayeli bu<br />
yatırımların her biri Malatya ilinin modern manada sanayileşmesinde önemli kilometre taşları<br />
olmuştur. Bu yatırımların il ekonomisine sağladıkları katkı yarattıkları katma değerle sınırlı<br />
olmayıp, “örnek olma” işlevleri ile de müteşebbis grubunun oluşmasında yardımcı olmuşlardır. Bu<br />
nedenle 1927 sanayi sayımında, imalat sanayinde 2447 kişi çalışırken, 1964 sanayi sayımında 5424<br />
kişi çalışmaktadır. Artış oranı % 121'dir.<br />
Planlı dönemin ilk on yılı, ilimiz imalat sanayinde önemli sayılabilecek yatırımların<br />
yapılmadığı bir dönem olmuştur. İlimiz 1968 yılında "Kalkınmada Öncelikli İller" kapsamına<br />
alınmasının sonucu olarak 1970'ler kamu kesiminin genişletme yatırımları <strong>ve</strong> özel sektörün çeşitli<br />
dallarındaki yatırımlarıyla kısmi bir canlanma dönemi olmuştur. Bu dönemde gerçekleştirilen özel<br />
sektör yatırımları, il içi sermaye birikimi <strong>ve</strong> yurt dışında çalışan isçilerce finanse edilerek<br />
gerçekleştirilmiştir.1970'lerde ilimizde en çok işyeri açılan sektör sanayi sektörü olmuştur. Bu<br />
gelişmede dokuma, taşa-toprağa dayalı sanayi önde gelmektedir.<br />
1980’li yılların başında Ülkemizde “kapalı ekonomi” uygulamaları rafa kaldırılmış <strong>ve</strong> o<br />
günlerin artık tartışması kabul edilen rekabete dayalı “ açık ekonomi” dönemine geçilmiştir. Bu<br />
dönemin en belirli özelliği Türk sanayinin dünya rekabetine açarak güçlendirmek olmuştur. Bir<br />
yandan Pazar ekonomisine geçerken bir yandan da özel sektör yatırımları çeşitli teşvik araçları ile<br />
desteklenmiştir. Bu dönemde Malatya sanayisi kamunun sağladığı yatırım teşviklerinden<br />
yararlanmış <strong>ve</strong> kalkınmasına hız katmıştır.<br />
184
Change language