T.C. MALATYA VALİLİĞİ - Çevre ve Şehircilik Bakanlığı
T.C. MALATYA VALİLİĞİ - Çevre ve Şehircilik Bakanlığı
T.C. MALATYA VALİLİĞİ - Çevre ve Şehircilik Bakanlığı
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
edilmiştir. Kale kasabasının bulunduğu yerdeki kalesinin ABİSSA <strong>ve</strong> ANALİBA isimli kalelerden<br />
biri olması muhtemeldir.<br />
Urartu Kralı III: Sarduri (M.Ö. 750-733) ünlü İzoli Yazıtında: ” Fırat durgundu. Tumeiski<br />
önünde askerlerimin arasında karşıya geçtim Ondört kaleyi yerle bir ettim...” diye belirlediği<br />
kalelerden birisi <strong>ve</strong> en önemlisi Tumeiski kalesidir. Kömürhan’da olan bu ünlü kaleye “Tomisa<br />
Kalesi” deniliyor. Kömürhan <strong>ve</strong> Fırat geçidini tarih boyu koruyan bu kale şimdi kendi haline<br />
terkedilmiştir.<br />
İzolu’da en belirgin tarihi yer Kömürhan’dır. Bu ismi neden aldığı, neden yapıldığı<br />
konusunda yazılı bir kanıt olmamasına rağmen, yörenin yaşlıları IV. Murat’ın Bağdat seferi<br />
sırasında yaptırıldığını söylüyorlarsa da bu hanın daha önceki çağlarda yapılmış olabileceği<br />
sanılmaktadır. Tarihin akışı incelendiğinde Doğu Anadolu <strong>ve</strong> Güneydoğu’nun bir kesiminin Orta<br />
Anadolu <strong>ve</strong> Akdeniz’e ulaşımı için Fırat’ın selden <strong>ve</strong> taşkınlardan korunan <strong>ve</strong> suyun toplanıp dar<br />
bir geçitten geçtiği, aynı zamanda Halep- Bağdat <strong>ve</strong> Kayseri- Bağdat yolları üzerinde en gü<strong>ve</strong>nilir<br />
yerindedir. Kömürhan’ın toprağı kül rengini andırdığı için, yörenin yaşlıları o nedenle bu adın<br />
<strong>ve</strong>rilmiş olabileceğini söylüyorlar. Bir başkaları geçitlerin uzun sürdüğünden kervanların, askeri<br />
birliklerin, aşiret göçlerinin burada ”Kömülendiği” için “toplanma yeri” anlamında söylendiğini<br />
anlatıyorlar. Hatta “Kamu Han” yani herkesin yararlanacağı “Kamuya ait yer” anlamına geldiğini<br />
de söyleyenler bulunmaktadır.<br />
1960’lı yılların içerisinde “Karakaya Barajı” gündeme gelince, İzoli yöresi tarihi de hemen<br />
gündeme gelmiş oldu. M.Ö. 8000 yıllarına uzanan İzolu-Cafer Höyük <strong>ve</strong> sonraları da 1979’da Pirot<br />
Köşgerbaba, İmamoğlu <strong>ve</strong> Değirmendere’de kurtarma çalışmaları sürdürülmüştür. Bu kazı <strong>ve</strong><br />
kurtarma çalışmalarında, Neolitik heykelcikler yanında, kireç taşından yapılmış heykeller, ayrıca<br />
toprağı ilk işleme araçlarından bıçak, orak, ok uçları, keski <strong>ve</strong> delgiler bulunarak Malatya<br />
Müzesinde koruma altına alınmışlardır.<br />
Asıl kurtarılamayıp Fırat’ın koynuna terk edilen eserler, höyükler <strong>ve</strong> meşhur İZOLU<br />
YAZITI’dır.<br />
Malatya coğrafi konum bakımından özel bir yere sahiptir. Fırat, Murat nehirleri doğudan<br />
<strong>ve</strong> kuzey doğudan Malatya ovasını kucaklarken Tohma suyu Irmaklı köyünde bir (V) yaparak<br />
batıda Uzunyayla’ya doğru Anadolu’nun içlerine sanki saplanır. Güneyden de Beydağları, güney<br />
<strong>ve</strong> güneydoğunun doğal <strong>ve</strong> aşılması zor bir kale duvarını oluşturur.<br />
Malatya, konumu böyle olunca bol sulu Fırat’ın önemi daha da artar. Üzerine türküler<br />
yakılan “Azgın Fırat” askeri stratejilerde hep ön planda tutulur. Bu kadar önemli yerde yerleşip yer<br />
tutanlar da İZOLU-İZOLİ halkıdır.<br />
Fırat-Tohma üzerinde en gü<strong>ve</strong>nilir geçit yeri eskilerde Kırkgöz Köprüsü’dür. Bu köprünün<br />
hangi çağda hangi tarihlerde yapıldığına dair dair kesin bir bilgi yoksa da, Sultan Hasan <strong>ve</strong>ya<br />
Sultan Hasan Mansur tarafından (756.m) yaptırıldığı <strong>ve</strong>ya onarıldığı Evliya Çelebi’nin notlarından<br />
anlaşılmaktadır.<br />
Cumhuriyet döneminde Kömürhan’da Fırat üzerine yaptırılan köprü, geçişleri<br />
kolaylaştırmış, daha sonra yine Fırat üzerine demiryolu köprüsü de yapılınca “Fırat’ı geçiş<br />
korkusu” tamamen ortadan kalkmıştır. İşte bu köprülerin olmadığı yıllar boyu “Azgın Fırat’da”<br />
geçişler İZOLU salcıları, kayıkcıları <strong>ve</strong> gemicilerine teslim edilmiştir. 46<br />
46 İzolu(Kale), Cengiz Mehmet Ali , sh. 12, 15, 16, 22<br />
68
Change language