Spf-Sydgm nihairapor

2. Kuramsal çerçeve
2.1. Refah rejimleri ve toplumsal cinsiyet eşitliği
Gøsta Esping-Andersen’ın 1990 yılında çıkardığı “Refah Kapitalizminin Üç Dünyası”
(Three Worlds of Welfare Capitalism) başlıklı eserini takiben ortaya çıkan “refah rejimleri”
yaklaşımı, sosyal politika alanında geniş bir akademik yazına öncülük yaptı. Bu yaklaşım
içerisinde, “refah rejimi” kavramı ülkelerin refah hizmetleri alanında kurumsallaşmalarını
ifade etmektedir. Bu kurumsallaşma gerek o ülkedeki sosyal politika reformlarını
şekillendirici bir etkisi olması, gerekse ülkenin vatandaşlık rejiminin vatandaşlar arasında
nasıl bir dayanışma modeline dayandığını ifade etmesi açısından önem taşımaktadır (Esping-
Andersen, 1990: 80). “Refah rejimi” yazını temel değişken olarak ülkedeki istihdam
piyasasının yapısını almakta ve refah kurumlarının istihdam ile ilişkisini ön planda
tutmaktadır. Bu ilişki temelinde, akademik yazın başta Batı Avrupa ülkelerinin refah
rejimlerinin birbirleri ile kıyaslanmasına imkan vermiş, ardından bu karşılaştırmalı yaklaşıma
Türkiye’nin de parçası olarak kabul edildiği Güney Avrupa ülkeleri de katılmıştır (örneğin
Gough, 1996; Andreotti vd., 2001; Buğra ve Keyder, 2006).
“Refah rejimi” yaklaşımı ve bu yaklaşım çerçevesinde oluşturulan akademik yazın farklı
tür eleştirilerin odağını oluşturmaktadır. Bu eleştirilerin en önemlisini toplumsal cinsiyet
temelli eşitsizlikler ve sosyal politika ilişkisi üzerine çalışan akademisyenlerin eleştirilerinin
oluşturduğunu söylemek yanlış olmaz. Eleştirilerin temelini “refah rejimi” yaklaşımının
“toplumsal cinsiyet körü” olduğu fikri oluşturmaktadır. “Toplumsal cinsiyet körü” olmasının
temel nedeni olarak ise, istihdam piyasası temelinde analiz yapan ve toplumsal cinsiyet
eşitsizliğine eğilmeyen bu akademik yazının farklı ülkelerde kadınların istihdam piyasası
içerisindeki farklı konumlarını ve kadınların ücretli iş dışında üzerlerine yüklenen toplumsal
sorumlulukları (örneğin, çocuk, yaşlı ve engelli bakımı) göz ardı etmesi gösterilmektedir.
Bu çerçevede, “toplumsal cinsiyet temelli bir refah rejimi” yazınına Ann S. Orloff’un
öncülük ettiği belirtilebilir. “Toplumsal Cinsiyet ve Vatandaşlığın Sosyal Hakları” başlıklı
makalesinde Orloff, refah devleti ve sosyal politika çalışmalarında ilgili toplumlardaki
toplumsal cinsiyet ilişkilerinin dikkate alınmasının gerekliliğinin altını çizmektedir (Orloff,
1993: 305). Orloff bu makalede, kamunun her türlü sosyal programının kadının toplum
içerisindeki yerini eşitsizliği giderici ya da pekiştirici nitelikte etkileyerek toplumsal cinsiyet
12