Spf-Sydgm nihairapor

3. Türkiye’de kadınların aile ve toplum içindeki konumları
Bu bölümde, bir önceki bölümde vurgulandığı gibi, kamunun uyguladığı her türlü
sosyal politika ve programın toplumsal cinsiyet eşitliğini olumlu ya da olumsuz yönde
etkileyeceği varsayımından hareketle, kadınların bu politika ve programlarla ilişki içinde
olduğu üç temel alanda Türkiye’ye özgü koşulları irdeleyeceğiz: evlilik/boşanma ve aile
ilişkileri, cinsiyet temelli iş bölümü ve kadınların ücretli/gelir getirici işlerde çalışma
olanakları. Bu temel alanlardaki güncel durumu irdelerken özellikle eşi vefat etmiş ve eşinden
boşanmış kadınların koşullarına odaklanacağız. Burada amacımız eşi vefat etmiş ve eşinden
boşanmış kadınların sorunlarına bütüncül bir bakış açısıyla yaklaşmak ve bu yaklaşım
çerçevesinde kadınların kendi tercihleri doğrultusunda daha iyi bir yaşam sürdürebilmelerine
olanak tanıyacak politikalar oluşturulmasına zemin hazırlamaktır.
3.1.Evlilik/boşanma ve aile ilişkileri
Türkiye’de toplumsal yapılanmanın başat kurumu niteliğini taşıyan aile üzerine
yapılan çalışmalarda iki eğilim gözlenmektedir (Örneğin, Bora ve Üstün, 2005; Demircioğlu,
2000; Kandiyoti, 1984; Özbay, 1998; TÜİK, 2006). Birincisi, kentleşme, modernleşme,
bireyselleşmenin etkisiyle aile kurumunun çözülmeye başladığı ve bu durumun vehametine
vurgu yapan çalışmalardır. Bu çalışmalarda, ailenin çözülmesi genel olarak boşanma
istatistiklerinde gözlenen artışla açıklanmakta ve aile birliğinin sağlanması ve
sürdürülebilmesi açısından aile bireylerinin bireysel davranışlar göstermek yerine karşılıklı
özveride bulunması önerilmektedir. İdeal bir aile biçimine gönderme yapılan bu tür
çalışmalarda, böyle bir aile biçiminin geçmişte varolduğu kabulünden hareketle geçmişe
öykünülmektedir. İkinci tür çalışmalarda ise, aile kurumunun tarihsel olarak dönüşümü
toplumsal değişimin bir sonucu olarak görülmekte ve özellikle ev ile işin mekânsal olarak
birbirinden ayrılması sonucunda ailenin bireyler için taşıdığı anlam ve önem ile birlikte ailenin
işlevlerinde de değişim meydana geldiğini vurgulanmaktadır.
Kandiyoti (1984), geçmişte daha çok ekonomik bir birlikteliğe dayanan ve soyun
sürdürülmesi işlevini yüklenmiş olan ailenin, gelir getirici işlerin ev dışına taşınmasını takiben
duygusal yanı ağır basan ve bireysel hakların daha fazla ağırlık kazandığı bir birlikteliğe
dönüştüğünü söyler. Boşanmaların artması ise, aile kurumunun çözülmesinden ziyade,
ailelerin geleneklere dayalı bir yapıdan sevgiye ve ortaklığa dayanan bir yapıya doğru
22