1 türkiye cumhuriyeti çukurova üniversitesi sosyal bilimler enstitüsü ...

• Sosyal ve ekonomik eşitsizlikler öyle bir düzenlenmelidir ki, bu düzenlemede
a) Makul bir şekilde herkesin avantajı sağlanmalıdır.
b) Tüm pozisyonlar herkesin erişimine eşit şekilde açık olmalıdır.
Burada Rawls’un kastettiği özgürlüklerden en önemlileri politik özgürlük,
konuşma ve temsil özgürlüğü, fikir özgürlüğü, fiziksel ve psikolojik açıdan bütünlük
özgürlüğü, keyfi tutuklamalara maruz kalmamadır. Rawls’un yaklaşımına göre her
bakımdan özgür ve eşit bireyler ise adil ve iyi yönünde irade göstereceklerdir (Knight,
1998).
Sosyal ve ekonomik eşitsizliklerin düzenlenmesi ile kast edilen, farklı toplumsal
sınıflar arasında dağıtım adaletinin etkin bir şekilde işlemesine yöneliktir. Makul bir
şekilde herkesin avantajının sağlanması salt rasyonalizmle açıklanmamaktadır. Çünkü
salt rasyonalizmde öne çıkan bireysel çıkarlarken, makul birey kendi iyiliği için sosyal
hayatta herkesin uzlaşabileceği bir nokta belirlemeye çalışır (Knight, 1998). Örgütlerde
pozisyonlar herkesin erişimine olanak tanıyacak şekilde yapılandırılırsa, o
pozisyonlarda bulunanların da gücü kötüye kullanamayacakları varsayımı
yapılmaktadır. Burada belirsizlik taşıyan iki nokta, “bütün pozisyonların herkesin
erişimine eşit şekilde açık” ve “herkesin avantajının sağlanması”dır. Rawls’un
yaklaşımı refah ve zenginlik, otorite ve sorumluluk alanlarının nasıl dağıtılacağını
göstermektedir ve serbest pazar ekonomisinde geçerlidir.
Bu noktada Rawls adaleti şu şekilde tanımlamaktadır. “Bütün sosyal değerler, -
özgürlük ve fırsat, gelir ve zenginlik, onura ilişkin sosyal temeller- hepsinin ya da
sadece birinin eşitsizliği söz konusu olmadan eşit bir şekilde dağıtılmalıdır, öyle ki
herkes durumdan avantajlı çıksın” (Rawls, 1971, s.54). Bu durumda adaletsizlik ise
herkesin faydasının sağlanamadığı eşitsizlik durumudur. Genel adalet kavramı hangi
eşitsizliklerin hoş görülebileceğini değil, herkesin toplumsal pozisyonunun daha iyi bir
konuma getirilmesini açıklamaktadır.
Politik Liberalizm kitabında Rawls, iyi düzenlenmiş bir sosyal hayatı üç
özellikle karakterize etmektedir:
• Her birey toplumdaki herkesin aynı ahlaki prensiplerini bildiğini ve kabul
ettiğini bilir.
• Temel politik ve sosyal kurumların tek bir sistem içinde uyumu ve ahlaki
prensipler yönünde hareket ettiği herkes tarafından bilinir.
14