1 türkiye cumhuriyeti çukurova üniversitesi sosyal bilimler enstitüsü ...

temel ahlaki değerlere yaslanma zorunluluğudur. Düşünürlere yön veren temel
sorunların ise “ideal bir toplumsal düzenin nasıl olması gerektiği” ve “bireylerin
toplumsal karşısında hangi temellere dayanarak hareket edecekleri” olduğu
görülmektedir (Sarıbay, 1998).
İnsan aklı ile doğaya yeni değerler katarak yani üreterek, yeni bir sorunun ortak
bir cevabını bulma sorunuyla karşıya karşıya kalmıştır. Farklı bireylerin toplumsal
yapıya kattıkları değer ile toplumsal yapıdan aldıkları arasındaki denge hangi kurum ve
kurallarla sağlanacaktır? Birey, örgüt ve örgütlerin kendi aralarındaki dengenin uzlaşıya
dayalı olarak gerçekleşebilmesi ilgili tüm tarafların kabulüne dayalı adaletin temel
alındığı bir sistem ile mümkündür. Rawls’un da belirttiği üzere bütün sosyal kurumların
temeli adalete dayanmaktadır. Bütün kurumlar, teoriler ve yapılanmalar ne kadar
verimli olurlarsa olsunlar eğer “adil” değillerse, yeniden yapılandırılmalıdır. Çünkü
“doğruluk” ve “adalet” bütün insan faaliyetlerinin temelidir (Rawls, 1971).
Hukuk kurallarının, adaleti temel aldığı ve bütün yazılı kuralların az ya da çok
olmak üzere adaletin maddeleştirilmiş hali olduğu kabul edilmektedir (Husserl, 1937).
Ancak her ne kadar hukuk kuralları adalet olgusundan temellense de, hukuk kurallarını
tam olarak her zaman ve koşulda uygulamak adil bir davranış olarak
nitelendirilememektedir. İnsan davranışlarını “adil” yapan, koşullardan, zamandan ve
eyleme iten düşüncenin niteliğinden kaynaklanmaktadır. Dolayısıyla adalet, kişinin
belirli bir davranışı olarak düşünüldüğünde ve kıyaslama gerektirdiği için subjektif ve
görece bir nitelik kazanmaktadır.
Adalet olgusu gibi adaletsizlik olgusu da benzer şekilde sosyal olanın bir
yansıması olduğu ve toplumlardaki adaletsiz uygulamaların örgütlere de adeta bulaşıcı
bir hastalık gibi yayıldığı düşünülmektedir (Dietz, Robinson, Folger, Baron ve Schulz,
2003). Genel sistem teorisi yaklaşımına göre alt sistemler kendilerini kapsayan üst
sistemlerin değerlerinden ve yapılarından etkilenirler (DiMaggio ve Powell, 1983;
Meyer ve Rowan, 1977). Örgütler daha geniş kapsamlı sosyal örgütlerle gerek örgüt
üyelerinin etkileşim içinde olması, gerekse örgütün çevresiyle olan girdi-çıktı ilişkisi
nedeniyle içinde bulundukları sosyal ilişkilerin değerlerini yansıtırlar. Dolayısıyla alt
sistemler göz önüne alındığında bile, örgütlerdeki adaletsiz uygulamalar ve adaletsiz
uygulamaların nedeni ve sonucu olan olgular, işletmelerin faaliyet gösterdikleri yakın
çevresiyle ilişkilerini de olumsuz etkilemektedir.
Örgütler, yöneticilerin kişiliğinde şekillenmeyip, daha çok faaliyetlere dair
hukuki ve ahlaki ilkelere büyük ölçüde riayet edilmesi sonucunda ortaya çıkan bir
18