1 türkiye cumhuriyeti çukurova üniversitesi sosyal bilimler enstitüsü ...

Bireyin olumsuz duruma ilişkin ekonomik ve duygusal faktörleri göz önüne alması
nedeniyle adalet teorisinin işlem, dağıtım ve etkileşim adaletinin tüm unsurlarını
kapsadığı iddia edilmektedir (Cropanzano, Byrne, Bobocel ve Rupp, 2001, s.169).
Adalet teorisinde bir durumun adaletsiz olarak nitelendirilmesindeki ikinci unsur
olan sorumlu kişinin, farklı davranış alternatiflerinin olduğu varsayılmaktadır. Bu
durum adalet teorisinde “could” etkisi (alternatif davranış) olarak adlandırılmaktadır.
Eğer kurban durumundaki kişi, koşullara bağlı olarak farklı davranış alternatiflerinin
olmadığını düşünüyorsa, durum adil olarak nitelendirilmektedir. Dolayısıyla
adaletsizlikten sorumlu kişinin varlığı, kurbanların subjektif nitelendirilmesine bağlı
görülmektedir (Bies, 1987). Ancak adalet teorisinin dikkat çektiği nokta, kavramın
“örgütsel adalet” yaklaşımına paralel olarak sorumlunun sadece kişiler değil, aynı
zamanda örgütler de olabilmesidir.
Adaletsiz durum ile ilgili yargılamanın üçüncü ve son unsuru olan gereklilik
(should)tir. Gereklilik prensibi, istenmeyen durumların kişiler arasındaki ilişkilerdeki
etik prensiplere zarar verip vermediği ile ilgilidir. Bu prensibe göre bir durum, ahlaki
prensiplere karşı çıkmadığı durumda adaletsiz olarak nitelendirilmemektedir. Bu
prensibin adalet teorisine katkısı, doğrudan kişisel ilişki içinde olunmayan bireylerin
karşılaştığı adil olmayan durumlarda diğer insanların neden tepki verdiğini
açıklamasıdır (Cropanzano, Byrne, Bobocel ve Rupp, 2001, s.169). Bu durumda adalet
kişilerin birbirleriyle ilişkilerinde nasıl davranmaları gerektiğini gösteren bir ahlaki
sistem olarak değerlendirilmektedir.
Bir başka anlatımla, adalet teorisi, durumun olumsuzluğu, sorumlu kişinin
davranışlarını, “ne olabilirdi?, ne olmalıydı?, ne olması istenirdi?” sorularına ilişkin
cevapları kapsamaktadır. Ancak yazında adalet teorisinin uygulamasına ilişkin çalışma
gerçekleştirilmemiş, adalet yazını sezgisel adalet teorisi bağlamında gelişme
göstermiştir.
2.2. Örgütsel Adalet
Genel olarak adalet kaynağını din, politika, felsefe ve psikoloji gibi farklı
kaynaklardan almaktadır. Felsefe gibi diğer alanlarda adalet daha çok kural koyucu ve
objektif bir kavram olarak ele alınmaktadır. İşletme yazını da dahil olmak üzere sosyal
bilimler alanında ise adaletin gerçekte ne olduğundan çok, bireylerin adalete ilişkin
yargıları inceleme konusunu teşkil etmektedir. Her ne kadar farklı sosyal ortamlardaki
34