1 türkiye cumhuriyeti çukurova üniversitesi sosyal bilimler enstitüsü ...

durumun birey açısından önemi ile açıklamaktadır. Çünkü birey bir kereliğine ve
önemsiz bir konuda meydana gelen haksızlığı görmezden gelme yolunu
seçebilmektedir. Ancak uzun süreli ve birey açısından önem atfedilen hususlarda
adaletsizliğin yaşanması, bireylerin tepkilerini de şekillendirebilmektedir (Lind, 2001).
Örgütsel adalet teorileri incelendiğinde yazında ortak bir sınıflamanın olmadığı
görülmektedir. Ancak Greenberg (1987a) örgütsel adalet teorilerini reaktif, proaktif ve
süreç, içerik olmak üzere 2 temel boyuta indirgemiş ve araştırmacılar için
karşılaştırmalı çalışmalardaki hataları en aza indirgemeyi hedeflemiştir.
Tablo 1
Örgütlerde Adalet Teorilerinin Çerçevesi
Reaktif
Proaktif
İçerik
Eşitlik teorisi
Bireylerin haksız davranış karşısındaki
tutumlarını inceleyen kavramsal araştırmalar
Ortak nokta: Adil olmayan durumlarda
bireyler olumsuz duygular hisseder ve
örgütler bu nedenle istenmeyen çıktılarla
karşılaşır.
Sorunsal:
Çalışanlar haksız ödemelere nasıl tepki
vermektedir?
(Homans, 1961; Adams, 1965; Walster, vd.,
1973; Berscheid, 1978; Lawler, OGora,
1967; Pritchard, Dunette, Jorgenson, 1972,
Anderson, vd., 1962; Berger, vd., 1972)
Yargılama teorisi (judgement theory)
Çalışanların adil bir düzen kurma çabaları
Sorunsal:
Adil ücret sistemi için çalışanlar neler
yapmaktadır?
(Leventhal,1980;Greenberg, Leventhal, 1976;
Leventhal, Micheals, 1969; Schwinger, 1980;
Deutsch, 1975)
Kaynak: Greenberg, 1987a, s.9-22 makalesinden yararlan ılarak hazırlanmıştır.
Süreç
30
İşlem adaleti
Hukuki uygulamalardan etkilenmiştir. Karar
süreçlerinin yapılanmasında bireylerin
tepkilerini temel alır. Karar süreçlerinden
etkilenenlere söz hakkı tanınması adalet
algılarını olumlu etkilemektedir.
Sorunsal:
Bireyler haksız/adaletsiz politika ve yasal
düzenlemelere nasıl tepki vermektedir?
(Thibaut, Walker, 1975; Sheppard, 1984;
Tyler, Folger, 1980; Tyler, Caine, 1981)
Paylaştırma teorisi
(allocation preference theory)
Adil bir düzen oluşturmak için bireylerin
hangi işlemleri yürütmesi gerektiği üzerine
odaklanmıştır. Ancak hedeflenen amaçlar
doğrultusunda adalet, diğer amaçlarının yanı
sıra, düşünülmekte ve dağıtımda bir faktör
olarak görülmektedir.
Sorunsal:
Çalışanlar adil politika ve prosedürler
oluşturmak için neler yapmaktadır?
(Leventhal, Karuza, Fry, 1980; Fry, Cheney,
1981; Fry, Leventhal, 1979)
Tablo 1’de görüleceği üzere Greenberg (1987a) sınıflandırmasını motivasyon
teorilerine benzer şekilde süreç ve kapsam açısından iki temel boyutta ele almaktadır.