18.Sayı - Hacibektaslilar

SERÇESME
¸
(Baþtarafý 13. Sayfada)
azlettiði ve yerine General Zahidi’yi atadýðýna iliþkin bir kaðýdýn altýna
imza atmak. Ama Þah, halkýn bir kahraman olarak kabul ettiði Musaddýk’tan
çekindiði için imzalayamýyordu. Þah’ý etkileyecek kiþileri devreye
sokmak gerekiyordu. Bu kiþilerin baþýnda Þah’ýn ikizi Prenses Eþref
geliyordu.
Musaddik (saðda) Amerikan ve Ýngiliz Büyükelçileriyle
Uyuþturucu dâhil her türlü kirli iliþkileri nedeni ile Ýran’da barýnamayýp
yurtdýþýnda yaþayan Prenses’e ulaþmak zor olmadý. Paris kumarhanelerinin
ve gece kulüplerinin bu seçkin müþterisi, CIA’nin Ýran’daki
seçkin adamlarýndan Esadullah Raþidiyan tarafýndan telefonla arandýðýnýn
ertesi günü Amerikan ve Ýngiliz ajanlarýndan oluþan bir heyet tarafýndan
ziyaret edildi. Heyetin baþýndaki Ýngiliz ajan Norman Darbyshire bir
mink kürk manto ile hatýrý sayýlýr miktardaki para paketini yanýna almayý
ihmal etmedi. Hediyeleri görünce, Darbyshire’ýn deyimiyle “gözleri parlayan”
Prenses Tahran’a uçmayý kabul etti. Prenses evlilik adý Madam
Þefik olarak bir pürüz çýkmadan Tahran’a indi. Baþýnda Þah onu kabul
etmedi, ama saraydaki ajanlarýnýn çabalarý ile görüþme 29 Temmuz gecesi
yapýldý. Ama Þah’ý ikna edemedi. Bu haber duyulunca þiddetli protestolar
oldu ve Prenses arkasýna bakmadan, aceleyle Avrupa’ya döndü.
Roosevelt General H. Norman Schwarzkopf’a yöneldi (Birinci Körfez
Savaþýnda, Çöl Fýrtýnasý Harekâtýnda da bu adý sýk sýk duyacaktýk).
General 40’lý yýllarda Ýran’da seçkin bir alayýn komutanlýðýný yapmýþ,
Þah’a yakýn bir gizli servis kurarak elemanlarýný yetiþtirmiþ ve Þah’ýn
saygý duyduðu biriydi. CIA generale “örtülü bir görev” verdi. General
Lübnan, Pakistan ve Mýsýr’a görüþmeler yapmak için ziyaretler yapacaktý.
Geçerken de Ýran’a uðramýþ olacaktý. Ýran’a bir kaç çanta dolusu milyonlarca
dolarla gelmiþti. Roosevelt’le görüþtükten sonra, operasyonun
elebaþlarýyla bir araya geldi, dolarlarý bunlara daðýttý. Þah’ý aradý ve
1 Aðustos günü sarayýn büyük bir salonunda baþ baþa görüþtüler. Þah
hâlâ korkuyordu. Ama yumuþama yoluna girmiþti. Roosevelt’in kendisinin
görüþmesi gerekiyordu. Bu çok tehlikeliydi. Ýran’da olduðu, hele de
Þah’la iliþkide olduðu duyulacak olursa, her þey altüst olurdu. Ama
baþka seçenek de yoktu.
2 Aðustos günü en yakýn adamý Esadullah Raþidiyan’ý saraya gönderdi.
Raþidiyan kardeþler Ýngiliz Ýstihbarat örgütünün Ýran’daki kilit adamlarýydý
ve bu üç kardeþe her ay 10 bin Sterlin para ödüyorlardý. 6 Mesaj
kýsaydý. ABD ve Ýngiltere darbe hazýrlýyorlardý, engel olunmamalýydý.
Þah’a baþýný endiþeyle sallamak düþtü.
Roosevelt, Rosenkrantz kod adýndaki adamý ile “bir Amerikan yetkilisinin
Eisenhower ve Churchill adýna gizli bir görüþme” yapma isteðini
Þah’a iletti. O gece yarýsý bir araba Roosevelt’in kaldýðý villaya gönderildi.
Tebdili kýyafet içindeki Roosevelt arabaya bindi battaniyeyi üzerine
çekerek yere uzandý. Sarayýn giriþ merdivenlerinde Þah konuðunu bekliyordu.
Arabanýn kapýsýný açan Þah karþýsýnda daha önceleri baþka kimlikle
tanýdýðý Roosevelt’i buldu. Roosevelt, Ýran’da Amerikan ve Ýngiliz
gizli servisleri adýna bulunduðunu, bunun kanýtýný da Þah isterse,
BBC’in ertesi geceki yayýnýndan öðrenebilirdi. Churchill BBC’nýn “þimdi
gece yarýsý” biçimindeki kapanýþ anonsunun, “þimdi tam gece yarýsý”
anonsu ile deðiþmesini saðlamýþtý.
Þah ikircikli tavrýný sürdürünce, Roosevelt kaþlarýný çatarak Musaddýk’ýn
iktidarda kalmasýnýn “Ýran’ýn komünistleþmesine ya da ikinci bir
Kore olmasýna yol açacaðý” Batý’nýn bunu kabul edemeyeceðini söyledi.
Þah’ýn, gücünü pekiþtirecek bu darbeye yardýmcý olmasý gerektiði, yoksa
Ýran’dan ayrýlacaðýný, baþka planlar hazýrlanacaðýný da sözlerine ekledi.
Þah bunlarý sessizce dinlemekle yetindi. Ertesi gece buluþmaya karar vererek
ayrýldýlar.
Roosevelt Þah’la görüþmelerinde, “elinin altýnda 1 milyon dolar, iþinin
ehli, son derecede profesyonel örgütçü bir kadro bulunduðunu”, bunlarýn
“broþür daðýtmak, sokak gösterileri düzenlemek, muhalefeti örgütlemek,
vb” konularýnda usta olduklarýný eklemeyi de unutmadý. Ajax
Operasyonu dört koldan yürütülecekti. Camilerde, sokaklarda, Musaddýk’ýn
popülaritesini yýpratacak bir kampanya yürütülecek, Þah yanlýsý
subaylar bir bildiri ile Musaddýk’ý azledecekler, sokak çeteleri sokaðý ele
geçirecekler ve son olarak da General Zahidi ortaya çýkacak ve Þah’ýn
baþbakanlýk teklifini kabul ettiðini ilan edecektir.
Sonunda Þah fermaný imzalamayý kabul etti, ancak imzaladýktan sonra
hemen gizlenecek bir yer bulmalýydý. Hazar kýyýsýnda sarayýn av evi
olarak kullanýlan yer seçildi. Ýþler kötüye gittiðinde Kraliçe ile birlikte
Baðdat’a kaçmak üzere bir uçak hazýr olacaktý. Ertesi sabah bir CIA
kuryesiyle saraya gönderilecek olan fermanlarý imzaladýktan sonra Þah
sarayý terk edecek ve gizleneceði yere gidecekti.
9 Aðustos sabaha karþý yapýlmýþ olan bu görüþme, son görüþme idi.
Roosevelt Baþkan Eisenhower’ýn özel mesajýný majestelerine sunmuþtu:
“Tanrýdan Majestelerine yardýmcý olmasýný dilerim. Pehlevilerle Roosevelt’in
ortak çabalarý bu küçük sorunu çözemiyorsa, hiçbir yerde umut
kalmadý demektir. Bu iþin üstesinden geleceðinizden hiç kuþkum yoktur.”
Roosevelt villasýna döndüðünde saat sabahýn beþi olmuþtu. Keyifle
yataðýna girdi. Bir süre sonra uyandýrýldýðýnda bir terslik olduðunu öðrendi.
Ýmza almaya giden kurye eli boþ dönmüþtü. Þah sarayý terk
etmiþti. Bunun üzerine Albay Nasýri’nin Hazar kýyýsýna uçmasý kararlaþtýrýldý.
Gece geç saatlere kadar Nasýri’den bir ses çýkmamýþtý. Gece yarýsýna
doðru imzalar Roosevelt’e ulaþtýrýldý. Hava koþullarý nedeniyle
Nasýri’nin uçaðý kalkamamýþ, fermanlar kara yolu ile gönderilmiþti.
Roosevelt hemen harekete geçmek istiyordu, ama arada perþembe ve
cuma vardý. Bunlar tatil günleriydi. Adamlarý tatil günleri harekete geçmelerinin
doðru olmayacaðýný söylediler. 15 Aðustos cumartesine ertelediler.
Bu arada sokak gösterileri yoðunlaþtýrýldý, basýnda Musaddýk’a
saldýrýlar þiddetlendirildi. Tudeh (Ýran Kitle Partisi) adý kullanýlarak yayýnlanan
sahte bildiri ve broþürlerle Musaddýk’a karþý çýkan ya da çýkacak
olan mollalar tehdit ediliyor ve mollalarýn önde gelenlerine, kiþilere
Tudeh adýna yapýlan telefonlarla ölüm tehdidi yaðdýrýlýyordu. Bu mollalarýn
birkaçýnýn evleri önünde patlangaç patlatýldý. Bütün kampanya
Musaddýk’ýn komünistlerle iþbirliði yaparak, ülkeyi komünizme teslim
edeceði stratejisine oturtulmuþtu.
Her þey yolunda görünüyordu. 14 Aðustosta, CIA Merkezinden Ajax
Operasyonu’nun tamamlanmasýnýn ardýndan Hükümeti kuracak olan
General Zahidi’nin kullanýmýna verilmek üzer 5 milyon dolarýn hazýr
bulundurulmasýný isteyen telgrafý çektikten sonra, Amerikan Elçilik
binasýndaki üssüne çekilen Roosevelt, 15 Aðustos gece yarýsýnda Albay
Nasýri’den telefon bekliyordu. Albay Nasýri Genel Kurmay Baþkanýný
evinde bulamayýnca, yanýndaki birlikle Baþbakan Musaddýk’ýn oturduðu
eve yöneldi. Kapýnýn önüne geldiðinde orada pusu kuran askerler tarafýndan
sarýlarak tutuklandý. Roosevelt gibi, Þah da radyodan baþarý haberini
boþuna beklediler. Sabahýn ilk saatlerinde radyolarda, Musaddýk’ýn
kendi sesinden Þah ve “yabancý unsurlar” tarafýndan tertiplenen komplonun
baþarýlamadýðý ilan ediliyordu. Halk sokaða dökülmüþ Þah aleyhine,
Musaddýk lehine coþkulu gösteriler yapýyordu. Komplo baþarýya ulaþamamýþtý.
Þah uçaða atlayarak eþiyle birlikte Ýran’dan kaçtý.
Churchill, “bir damla petrol, bir damla kanla eþdeðerlidir” demiþti.
Þeytan’ýn kanla dansý daha yeni baþlýyordu. Gerçekten de cumartesi
yaþanýlan baþarýsýz darbe giriþiminden hemen sonra, acele Ýran’ý terk
etmesi istenen Roosevelt pes etmemiþ, ikinci bir giriþim için harekete
geçmiþti. Iran halkýnýn çok büyük bir bölümünü arkasýna almýþ olan
Musaddýk liderliðindeki Ulusal Cephe’nin içersinde bulunan mollalarýn
cepheden koparýlmasý çalýþmalarýný hýzlandýrmak gerekiyordu. Genç
Ruhullah Humeyni ve birkaç yandaþý dýþýnda, hepsi cepheye katýlmýþlardý.
Bunlarýn en etkili olaný Ayetullah Kaþani idi. Kaþani’nin babasý
I. Dünya Savaþýnda Ýngilizlere karþý savaþýrken ölmüþtü. Kendisi de
II. Dünya Savaþýnda, Müttefiklerin Ýran’ý iþgali sýrasýnda Ýngilizlere
karþý savaþmýþ, Ýngilizler tarafýndan esir kampýnda tutulmuþtu. Þah onu
susturmak için sürgüne gönderilmiþ, Beyrut’ta iken büyük bir halk desteðiyle
Ýran Meclisi’ne seçilince, Þah dönüþüne izin vermek zorunda kalmýþtý.
Tahran’da karþýlamaya gelen büyük kalabalýða seslenirken Musaddýk
ve Ulusal Cepheyi gerçek yurtseverler olarak selamlamýþtý. Kaþani
Iran sömürgenlerden kurtulduktan sonra islami bir nizam kurulabileceðini
savunuyordu. Kaþani Meclis baþkaný seçilince, Ýngilizler ve Amerikalýlar
General Zahidi ve Ýngilizlerin gözde ajanlarý Raþidian kardeþler
kanalýyla iliþkiye geçmiþlerdi. ABD, seçkin diplomatý Harriman’ý Ýran’a
göndermiþ; Harriman, Kaþani ile evinde görüþmüþtü. Ýngilizlere ateþ
püsküren Kaþani oklarýný Musaddýk’a çevirdi. Karþýtlarýný sindirmek için
silahlý çeteler oluþturdu. Baþbakan Razmara’yý öldüren islamcý fanatik
Halil Tahmasibi için meclisten af çýkardý.
Öte yandan, Raþidian kardeþlere baðlý þebeke, Ýran’daki kargaþayý
artýrmak için devlet yetkililerinden birini kaçýrma planý hazýrladý. Dýþiþleri
Bakaný Fatimi veya Genel Kurmay Baþkaný General Riahi hedef
seçilmiþti. Bu kiþiler iyi korunduklarý için Tahran Polis Þefinde karar
kýlýndý. General Mahmut Afþartus’u tanýyan tertipçilerden biri onu evine
14 Sayý 18