b32bf87a73ef9b90b1539a19e06e0faddff0534a

IV ÖNSÖZ ÖNSÖZ V
daha meşgul ediyor. Şimdi onu, hüviyetimizde git¬
tikçe büyüyen bir boşluk gibi duyuyoruz, biraz sonra,
bir köşede bırakıvermek için sabırsızlandığımı»
ağır bir yük oluyor. İrademizin en sağlam olduğu an- \
larda bile, içimizde hiç olmazsa bir sızı ve bazen det \
bir vicdan azabı gibi konuşuyor.
'
Sade millet ve cemiyetlerin değil, şahsiyetin de
asıl mâna ve hüviyetini, çekirdeğini tarihîlik denen \
şeyin yaptığı düşünülürse, bu iç didişme hiç te ya- 1
dırganmaz. Mazi daima mevcuttur. Kendimiz olarak
yaşayabilmek için, onunla her ân hesaplaşmaya ve
anlaşmaya mecburuz.
"Beş Şehir" işte bu hesaplaşma ihtiyacının doğurduğu
bir konuşmadır. Bu çetin konuşmayı, aslı
olan meselelere, daha açıkçası, biz neydik, neyiz ve
nereye gidiyoruz? Suallerine indirmek ve öyle cevaplandırmak,
belki daha vuzuhlu, hattâ daha çok
faydalı olurdu. Fakat ben bu meselelere hayatımın
arasında rastladım. Onlar bana Anadolu'yu dolduran
Selçuk eserlerini dolaşırken, Süleymaniye'nin
kubbesi altında küçüldüğümü hissederken, Bursa
manzaralarında yalnızlığımı avuturken, divanlarımızı
dolduran kervan seslerine karışmış su seslerinin
gurbetini, Itrî'nin, Dede efendinin musikisini dinlerken
geldiler.
Hiç unutmam: Uludağ'da bir sabah saatinde,
dinlediğim çoban kavalına birbirini çağıran koyun
ve kuzu seslerinin sarıldığını gördüğüm ânda, gözlerimden
sanki bir perde sıyrılmıştır. Türk şiiriiiin
ve Türk musikisinin bir gurbet macerası olduğunu
bilirdim, fakat bunun hayatımızın bu tarafına sıkt
sıkıya bağlı olduğunu bilmezdim. Manzara hakikaten
güzel ve dokunaklıydı, beş on dakika bir sanat
eseri gibi seyrettim. Bir gün Anadolu insanının his
tarihi yazılır ve hayatımız bu zaviyeden gerçek bir.
sorgunun süzgecinden geçirilirse, moda sandığımız
"birçok şeylerin hayatın kendi bünyesinden geldiği
anlaşılır.
Bir kelime ile benim için bu meselelerin kendileri
kadar onların bana gelişleri, ruh hallerimi benimseyen
içimdeki yürüyüşleri de mühimdi. Zaten
kitap, parça parça yaşanmış şeylerden doğdu.
Kitabın ikinci baskısı için, zarurî gördüğüm,
ilâve ve değişmelerde bile bu ilk rastlayışın izlerinin
olduğu gibi kalmasına çalıştım.
Her iki baskıyı birden okuyanlar bu ilâveler,
arasında bilhassa Selçuk devrine doğru bir genişleme
göreceklerdir. Tarihçilerimiz Selçuk ile Osmanlı
arasındaki farkı, bir hanedan değişmesinde görmekte
fazla ısrar eder gibidirler. Biz ise, bu farkın
muaşeretten, üslûba, insan ve zevke kadar derinleştiğine
inanıyoruz. Selçukla Osmanlı, biri öbüründe
az çok devam eden iki ayrı âlem, yahut daha iyisi,
büyük mânasında iki ayrı üslûptur. Geniş Rumeli
coğrafyasını ve Akdeniz terbiyesini de içine alan
bir terkip olan Osmanlı'yı bizim Rönesansımız sayabiliriz.
Biz bugün Selçuk'u, geçen asrın başlarında
Avrupa'nın Gotik veya Romen sanatlarını yeniden
keşfetmesi gibi keşfetmiş bulunuyoruz. Onu görebilmemiz
için Osmanlı'nın içinden çıkmamız lâzım geliyordu.
Selçuk eserlerinin bugünkü harap durumunda,
iktisadî buhranlar kadar bu çok mühim zevk
ayrılığının, içten kopmanın da bîr payı olsa gerektir.