Genetik Ders Notları 1998 - Akademik Bilgi Sistemi - Kafkas ...

Genel olarak bir hücre: hücre zarı, sitoplâzma ve çekirdek olmak üzere üç
kısımdan oluşur (Şekil 1).
1. Hücre zarı (Hücre membranı): Hücreye şeklini veren dışarıya ve içeriye
madde geçişini kontrol eden yarı geçirgen (semi permeabl) bir zardır.
2. Sitoplâzma: Hücre içinde çekirdek dışında kalan kısımları dolduran koloidal bir
yapıdır. İçinde başlıca su organeller bulunur.
Golgi cisimcikleri: Çekirdeğe yakın kısımlarda yerleşmiş mekik şeklinde
oluşumlardır. Hücre içindeki karbonhidrat moleküllerini sentezler.
Mitokondrialar: Protein ve lipit yapılıdır. Yapısında DNA ve RNA vardır. Bazı
enzimleri de içeren mitokondrialar hücrede enerji sağlayan ünitelerdir.
Lizozomlar: Hücre içindeki besin maddelerinin sindirim enzimlerini yapar ve
depolar.
Ribozomlar: RNA yapılı oluşumlar olup amino asitlerden protein sentezleme görevini
üstlenmiştir. Bunların ribonukleik asidine (RNA) ribozomal RNA (rRNA) denmektedir.
Santrozom: Çekirdeğe yakın bir yerde yer alan bu organel içinde 2 tane sentriol
vardır Hücre bölünmesinde rol oynar. Bölünme sırasında kromozomları kutuplara
doğru çekerler.
3. Çekirdek (Nukleus): Hücrede, genellikle merkezde yer alır. Yuvarlak
görünür. Nukleus adı da bu nedenle verilmiştir. Baslıca 4 kısımdır:
Çekirdek zarı: Çekirdeği sitoplâzmadan ayıran geçirgen bir zardır.
Çekirdekçik (Nukleolus): Çekirdek zarına yakın bir yerde bulunur Hücre
bölünmeleri sırasında kaybolmaktadır. Yedek gıda deposu olarak ödev yaptığı
sanılmaktadır. .
Çekirdek Plâzması ( Nukleoplâzma=Karyoplâzma) Çekirdek içindeki boşlukları
doldurur.
Kromatin ve Kromonema: Çekirdek içindeki fibriler yapı (kromonema) ve
granüler koloidal yapı (kromatin) dır. İnterfaz safhasında gevşek sarılmış bir yumak
gibidir. Hücre bölünmesi baslarken kromonema kontraksiyonlarla kısalıp kalınlaşırken,
kromatin ise bu fibrillerin etrafında yoğunlaşarak yeni bir yapıyı, kromozomları oluşturur.
KROMOZOMLAR
Bir hücrenin bölünme faaliyetinde olmadığı zamana interfaz adı verilir. Bu zamanda
mikroskop altında çekirdeğin tabii yapısına ait detay görülmez. Fakat özel boyalarla
boyandığında çekirdeğin fibril benzeri bir ağ ya da yumakçık ile örülmüş olduğu
görülür. Dikkat'e incelendiğinde yumakçığın uzun ve gevsek filamentlerden ibaret
olduğu anlaşılır Bunlara kromonema adı verilmiştir. Granüle görünümündeki koloidal
materyale ise bazı boyalarla kolayca boyandığı acın kromatin denilir. Kromatin
5