You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
Padişah fermanları, menşurları, şikayet, mühimme<br />
ve ahkâm defterleri ile devletin resmi kararları Dîvan-ı<br />
Hümayûn'da bu hatla yazılmıştır. Tevkî ve ta'lik hususiyetleri<br />
taşıyan divanî hat Türkler tarafından geliştirilmiş ve kurallara<br />
bağlanmış bir yazıdır. Akkoyunlular döneminde Osmanlı'ya<br />
geçen ta'lik yazı kısa sürede Osmanlı hattatları elinde esaslı<br />
değişikliğe uğrayarak dîvanda kullanılır hale geldiği için dîvanî<br />
adını almıştır. Osmanlı Devleti'nin kurduğu düzenin azametini,<br />
vakarını ihtişamını ve gücünü sembolize eder.<br />
Fatih Sultan Mehmed devrinde diğer İslam yazıları gibi divanî<br />
de önemsenmiş ve geliştirilmiştir. Fatih devrinde divanî yazının<br />
bugünkü şeklinin usul ve kaidelerini ortaya koyan<br />
Taceddin'dir. Kaynaklara göre İsmail Çelebi, Saf Muslî Çelebi,<br />
Ayn Ali Çelebi, Hüdhüd Ali Çelebi, Tacizade Cafer<br />
Çelebi, Matrakçı Nasuh divanî hattının önemli hattatlarıdır.<br />
Divanî yazıda ideal nispet ve formlara XVII. yüzyılda<br />
ulaşılmış, XIX. yüzyılda ise en güzel örnekleri yazılmıştır.<br />
Padişah iradeleri altında, yazanın imzası olmadığı için<br />
bu yazıya hizmet eden hattalar hakkında fazla bir<br />
malumata sahip değiliz. XX. yüzyılda en güzel divanî<br />
ve celî divanî yazan hattatlar arasında Sami, Nâsih,<br />
Hacı Kâmil Akdik, Recâi ve Aziz efendiler ile Hakkı,<br />
Ferid ve Süreyya beyler, Halim Özyazıcı, Hamid<br />
Aytaç, Emin Barın adı geçmektedir.<br />
Divanî yazıda diğer yazılara nazaran yuvarlak<br />
kısımlar azaltılmış, düzümsü kısımlar<br />
bırakılmış, fakat dönüşler ve<br />
kavislerde çabuk kırılma ve yumulmaya<br />
yer verilmiş, böylece yazıda<br />
sürat temin edilmiştir. Bazen kalemin<br />
akış hızını göstermek maksadıyla<br />
yapılan geniş kavisli çekilişler, yazıda<br />
hüküm ve kararlılığı arttırmıştır.<br />
Divanî yazıda satır sonlarında sıkışarak<br />
üst üste binen yazı yukarı doğru<br />
yükselerek genel görüntüde azamet<br />
sağlanmıştır.<br />
Divanî hatla Ferman.<br />
Tuğra yanında<br />
Sultan II. Ahmed hatt-ı hümayunu.<br />
Evâsıt-ı Ramazan<br />
1100/Haziran sonu 1689.<br />
(SSM.150-0033-SIA)<br />
Celî divanî yazı ise tam bir haşmet âbidesidir. Divanî yazıda hareke<br />
kullanılmazken celî divanî yazıda harekeyle beraber yazı<br />
alanındaki boşlukları tamamen dolduracak tirfil, tırnak,<br />
cezim ve küçük noktalar kullanılır. Yazı son derece<br />
girift halde istiflenir. Bu haliyle tüm satır yekpare<br />
halde algılanır. Celî divanîde leke etkisi o kadar<br />
yoğunlaşmıştır ki, artık satırın tamamı başlı<br />
başına bir form oluşturmaktadır.<br />
Celî divanî hattında yazı, dış sınırları belirlenmiş<br />
bir alana istiflenmesi gerektiğinden<br />
sanatkâr grafik sanatların temel<br />
plastik değerleri olan nokta, çizgi, leke<br />
ve renk ile bunların birbiriyle olan ilişkileri<br />
konusunda ileri bir bilgi ve tecrübeye<br />
sahip olmalıdır.<br />
XIX. yüzyıl celî divanî hattıyla Menşur. Hattatı Nâsıh Efendi. Sultan II. Abdulhamid tuğralı. 1300/1883. (SSM.170-0014-SAB)<br />
54<br />
55
Change language