ATATÜRK ÜNİVERSİTESİ - Tarımsal Ekonomik Araştırma Enstitüsü

oranında bir azalma görülmüş ve Ortakuzey, Kuzeydoğu ve Güneydoğu bölgelerinde sırasıyla%2.4, %1.7 ve %1.5 oranlarında bir artış meydana gelmiştir.Bölgeler arası süt üretimindeki dağılımın seyri 1980 sonrası yıllarda tamamen değişmiş, bu yıllardaserbest piyasa dönemine geçiş Batı’da hayvancılık sektörü üzerinde olumlu etki oluştururken,Doğu’da terörün de etkisiyle hayvancılık giderek zayıflamaya başlamıştır. Nitekim 1980 yılında sütüretimindeki payı en yüksek olan bölgeler sırasıyla Güneydoğu, Karadeniz ve Kuzeydoğu bölgeleriiken, 1989 ve 1998 yıllarında Ege, Marmara ve Akdeniz bölgelerinin süt üretimindeki paylarınıngiderek arttığı görülmektedir.Değişim oranları incelendiğinde 1980-1989 yılları arasında Marmara, Ege ve Akdeniz bölgelerininsüt üretimindeki paylarında sırasıyla %5.1, %2.0 ve %1.8 oranlarında artış olurken, Güneydoğubölgesinin süt üretimindeki payında %3.8 oranında, Kuzeydoğu bölgesinin ise %2.9 oranında birazalma olmuştur. Yine aynı şekilde 1989-1998 yılları arasında Ege, Ortagüney, Akdeniz veMarmara bölgelerinde sırasıyla %3.4, %1.6, %1.3 ve %0.6 oranlarında artışlar olmuş, Güneydoğu,Karadeniz ve Kuzeydoğu bölgelerinde ise sırasıyla %3.8 ve %1.8 ve %1.0 oranlarında bir azalmameydana gelmiştir.Yaklaşık 30 yıllık zaman dilimindeki değişim incelendiğinde 1971-1998 yılları arasında bölgelerintoplam süt üretimindeki paylarında, Marmara bölgesinde %4.7, Ege’de %3.7, Ortakuzey’de %2.5ve Akdeniz’de %2.2 oranında artış olurken, diğer bütün bölgelerinde düşmüştür. Bu dönemde sütüretim payları en fazla Güneydoğu, Karadeniz ve Kuzeydoğu bölgelerinde sırasıyla %6.1, %3.2ve %2.2 oranlarında bir azalma olmuştur.Süt sektöründe bölgeler arası farklılaşmaların ortaya çıkmaya başladığı, 1980’li yıllardan itibarenDoğu’dan Batı’ya doğru giderek artan göç, Batı’da bazı sosyal sorunlara yol açtığı gibi, Doğu’dameydana gelen ekonomik kayıplar bölgeler arası gelişmişlik farkını giderek artırmıştır. Bufarklılaşmanın ortaya çıkardığı bir başka sonuç ise özellikle Batı bölgelerinde sütçülük sektöründeentegre işletmelerin sayılarının ve kapasitelerinin artmasıyla birlikte sektöre yabancı sermayeyatırımlarının bu bölgelerde yoğunlaşmasıdır.2.3.1. Arz FaktöleriSüt arzını etkileyen faktörler olarak, sağılan hayvan sayıları, verimlilik, işletme başına düşenhayvan sayısı, sağılan hayvanların ırklarına göre dağılımı, yem bitkileri ekim alanları ve çayırmer’a varlıkları, hayvancılıkta ihtisaslaşma durumu ve son olarak da süt ürünleri işlemeünitelerinin bölgesel olarak dağılımları süt üretim miktarını etkileyen ve bölgesel farklılaşmalarayol açan arz faktörleri olarak sıralanabilir.2.3.1.1. Sağılan Hayvan SayısıSüt arzını en fazla etkileyen faktörlerden biri olan sağılan büyükbaş hayvan sayılarının bölgeseldağılımı ve yıllar itibariyle değişim oranları tablo 2.2’de gösterilmiştir.Sağılan büyükbaş hayvan sayılarının bölgelere göre dağılım oranlarına bakıldığında bütün yıllardaOrtakuzey, Kuzeydoğu, Güneydoğu ve Karadeniz bölgelerinin diğer bölgelere göre daha fazlahayvana sahip olduğu görülmektedir. Fakat 1980 yılından sonra Batı bölgelerinde sağılan büyükbaşhayvan sayısı oranında artışlar görülmesine rağmen, Doğu bölgelerinde ve Karadenizde bu orangiderek düşmüştür.11