ATATÜRK ÜNİVERSİTESİ - Tarımsal Ekonomik Araştırma Enstitüsü

ÖZETTürkiye’de, son 30 yıldan beri sütçülük sektöründe bölgeler arası süt üretim paylarında önemlideğişiklikler meydana gelmiştir. Bu değişim süreci içerisinde, Batı bölgelerinin toplam sütüretimindeki payı Doğu bölgelerinin aleyhine olmuştur. Bu çalışmanın amacı, arz, talep ve politikafaktörlerinin bölgeler arası yapısal değişiklikler üzerine etkisini analiz etmek ve sütçülüksektöründe bölgesel politikaların önemini vurgulamaktır.Türkiye sütçülük sektöründe bölgelerarası yapısal değişimin analizi için “Spatial Denge Modeli”kullanılmıştır. Model aralarında çiğ süt ve süt ürünleri (içme sütü, tereyağı, peynir, süttozu) akışıolan dokuz tarım bölgesini içermektedir. Model üretim ve işleme aşaması olmak üzere iki aşamadaele alınmıştır. Modelin çözümünde GAMS (Genel Cebirsel Modelleme Sistemi) bilgisayarprogramı kullanılmıştır. Modelin güvenilirliğini test etmek için modelden elde edilen veriler,gerçek verilerle mukayese edilmiştir. Modelden elde edilen çiğ süt üretim paylarının, gerçek çiğsüt üretim paylarına oranı %94 ile %111 arasında değişmektedir. Bu bulgular modelin tutarlıolduğunu göstermektedir.Arz, talep ve politika faktörlerinin etkilerini belirlemek amacıyla 1980-1998 yıllarını kapasayantüm dönem, 1980-1989 ve 1989-1998 yıllarını kapsayan kısmi dönem analizleri yapılmıştır.Politika faktörlerinin etkisini ölçmek için süt teşvik primi politikası modele empoze edilmiştir.Analiz sonuçlarına göre arz faktörleri Batı bölgelerinin süt üretimindeki payını artırırken, Doğubölgelerinde süt üretim paylarını düşürmüştür. Süt teşvik priminin bölgesel süt üretiminde enbüyük değişikliğe sebep olduğu bölge Ege bölgesidir. Doğudan Batıya sürekli göç, Doğu’danBatı’ya önemli miktarda süt ve süt ürünleri akışına sebep olmuştur.Türkiye sütçülük sektör modelinin bütün sonuçları göz önüne alınarak, politika yapıcılarınsütçülük politikalarını belirlerken bölgeler arası farklıkları dikkate alması ve desteklemepolitikalarından çok yapısal politikalara önem vermesi gerektiği söylenebilir.ii