ATATÜRK ÜNİVERSİTESİ - Tarımsal Ekonomik Araştırma Enstitüsü

3. MATERYAL VE YÖNTEM3.1. MateryalAraştırmada kullanılan veriler, ikincil veriler olup çeşitli istatistikler ve daha önce yapılmış olanulusal ve uluslar arası literatürden alınmıştır. Modelde arz ile ilgili veriler (üretim, sağılan hayvansayısı, işletme başına düşen hayvan sayısı, hayvanların ırklarına göre dağılımı, verimlilik) 1980,1989, 1998 yılları itibariyle DİE, Tarımsal Yapı ve Üretim istatistiklerinden alınmıştır. Nüfus vegelir miktarları ve değişim oranları 1980, 1989, 1998 yılları için DİE nüfus ve geliristatistiklerinden alınarak hesaplanmıştır.Yine aynı şekilde süt ve süt ürünleri için çiftçi eline geçenfiyatlar ve perakende fiyatlar aynı yıllar için DİE, Tarım İstatistikleri Özetlerinden ve Perakendefiyat istatistiklerinden alınmıştır. Modelde kullanılan tüketim verileri, bölgesel bazda veri olmadığıiçin TEAE tarafından hesaplanan süt ve süt ürünleri tüketim miktarları kullanılarak elde edilmiştir.Çalışmada bölgeler arası süt akışı açısından önemli olan nakliye masrafları çeşitli kargoşirketlerinden km başına birim taşıma maliyetleri kullanılarak elde edilmiştir. Modelinçalıştırılması için temel unsur olan parametre hesaplarında kullanılan arz ve talep esneklikleri dahaönce konuyla ilgili yapılmış bazı çalışmalardan elde edilmiştir (Kasnakoğlu, 1997; Tan vd., 1999;Koç ve Tan, 1999).3.2. Yöntem3.2.1. Türkiye Sütçülük Sektörü Modelinin OluşturulmasıBu çalışmada Spatial Denge Modeli kullanılarak bölgelerarası süt ve süt ürünleri akışı belirlenmeyeçalışılmıştır. Model için dokuz tarımsal bölgeye ilişkin veriler kullanılmıştır. Sütün çiğ süt olaraküretiminden tüketici eline ulaştığı noktaya kadar olan süreç iki aşamada ele alınmıştır (Yavuz,1994).I. Üretim Aşaması: Bu aşamada çiftçi ürettiği çiğ sütü arz eder, imalatçı bu sütü içme sütü(pastörize ve sterilize) ve işlenmiş süt ürünlerine çevirmek için talep eder.II. İşleme Aşaması: Bu aşamada ise işlenen süt imalatçılar tarafından arz edilir ve tüketiciler talepeder.Çalışma kapsamında ele alınacak süt ve süt ürünleri içme sütü, peynir, tereyağı, yoğurt ve süttozudur. Bu ürünlerin arz ve talebi işleme aşamasında dikkate alınmışdır.3.2.2. Modelin Varsayımları1. Dokuz tarım bölgesinin bulunduğu modelde, her bölge bir üretim (i=1,2,......m), bir işleme (l= 1,2,.......k) ve bir de tüketim (j= 1,2,.......n) noktasına sahiptir (m = k =n = 9).2. Her bölge çiğ süt için bir arz, bir talep fonksiyonuna ve tüm süt ürünleri için birer arz vebirer talep fonksiyonuna sahiptir (içme sütü, tereyağı, peynir, yoğurt ve süttozu). Üretimaşamasında çiğ süt için talep fonksiyonu aşağıdaki gibidir.q d 1 =α d 1 +β d d d11 P 1 + β 21 I -β d d d31 R +β 4l N + β 5l T (1)Burada;q d 1 : Talep edilen çiğ süt miktarıP d 1 : Çiğ sütün fiyatıI: GelirR: Rakip malların fiyatıN: NüfusT: Tüketici zevk ve tercihlerindeki değişikliklerα d 1 : Sabit parametre25