ATATÜRK ÜNİVERSİTESİ - Tarımsal Ekonomik Araştırma Enstitüsü

4.2. Bütün Dönem Analizleri (1980-1998)Türkiye’de 1980’li yıllara kadar toplam süt üretimindeki payı en yüksek olan bölgeler Güneydoğu,Kuzeydoğu ve Karadeniz bölgeleri iken, serbest piyasa ekonomisine geçilen 1980’den sonraki 18yıl içerisinde Marmara, Ege ve Akdeniz bölgelerinin süt üretimindeki payı giderek yükselmiş,Güneydoğu, Kuzeydoğu ve Karadeniz bölgelerinin payı ise giderek düşmüştür.Bu modelde arz faktörleri olarak bölgesel üretim düzeylerini belirleyen faktörler, talep faktörlerikişibaşına gelir, nüfus ve kişibaşına süt ürünleri tüketim miktarları, politik faktörler ise litre başınasüt teşvik primi ödemesi ile temsil edilmiştir.Modelde 1980-1998 yıllarını kapsayan 18 yıllık dönem için arz ve talep faktörlerinin etkisinigörebilmek için 1998 yılı arz ve talep miktarları, 1980 yılına indekslenmiştir. Yani 1980 yılımodeline ait esneklik ve fiyatlar değiştirilmeden yanlızca arz ve talep miktarları 1998 yılıverileriyle değiştirilerek elde edilen parametrelerle model çalıştırılmış ve sonuçları yorumlanmıştır.Bu şekilde 1998 yılı arz miktarları 1980 yılı modeline empoze edilerek arz faktörlerinin, 1998 yılıtalep miktarları 1980 yılı modeline empoze edilerek talep faktörlerinin etkisi analiz edilmektedir.Modelde politik faktör olarak kullanılan süt teşvik primi politikası uygulaması 1987 yılındanitibaren uygulanmaya başladığı için, bütün dönemde etkisini görmek mümkün olmamış, 1998 yılıteşvik miktarlarının reel değerleri 1989 yılına indekslenerek sadece kısmi dönem etkisiincelenebilmiştir.Tüm dönemi kapsayan bölgelerarası süt dağılımında arz ve talep faktörlerininetkisi tablo 4.3’de gösterilmiştir.Tablo 4.3. Bölgeler Arası Süt Dağılımında Arz Faktörlerinin ve Talep Faktörlerinin Etkisi (1980-98)Bölgeler Arz Faktörleri Talep FaktörleriOrtakuzey 1.3 0.4Ege 2.6 0.6Marmara 3.1 0.9Akdeniz 3.7 0.5Kuzeydoğu -1.5 -1.6Güneydoğu -5.6 -1.5Karadeniz - 1.4 0.4Ortadoğu 1.0 -0.1Ortagüney -0.1 0.3Türkiye 0.0 0.0Kaynak: Orijinal HesaplamalarAnaliz sonuçlarına göre arz faktörlerinin süt üretiminin bölgeler arası dağılımı üzerine etkisi talepfaktörlerine göre daha etkili çıkmıştır. Akdeniz, Marmara ve Ege bölgeleri sırasıyla %3.7, %3.1 ve%2.6 oranları ile arz faktörlerinin süt üretmi üzerine etkisinin en yüksek olduğu bölgelerdir. Budönemde %5.6 ile Güneydoğu %1.5 ile Kuzeydoğu ve %1.4 ile Karadeniz bölgeleri arzfaktörlerinin etkisinin negatif olduğu bölgelerdir. Bu değerler üretim miktarının artırılması için,verimlilik, hayvan ırklarının dağılımı, işletme başına hayvan sayısı, ihtisaslaşma ve yem temini gibibazı arz faktörlerinin, bölgesel farklılıklar dikkate alınarak iyileştirilmesi yönünde politiklarıngeliştirilmesi gerektiğini göstermektedir.Talep faktörleri analizinde özellikle nüfustaki değişime bağlı olarak talepte meydana gelendeğişmenin süt üretim miktarı üzerine etkisi incelenmeye çalışılmıştır. Talepteki değişmenin çiğ sütüretimini en fazla artırdığı bölge %0.9 ile Marmara olurken, %1.6 ile Kuzeydoğu, %1.5 ileGüneydoğu bölgeleri talepteki değişme sonucu çiğ süt üretiminin en fazla düştüğü bölgelerdir.37