Namaz Vakitleri nasıl hesâb edilir?

Tûlü 77 derece olup, sâat başı tûl yarım dâiresinin 2 derece şarkındadır. Londradan beş sâatileri olan müşterek sâatine göre 6 sâat 15,5 dakîka olur.Trabzon şehrinin arz derecesi, İstanbul gibi, 41 derecedir. Tûl derecesi ise 39 derece50 dakîkadır. 1 Mayıs gününün Nısf fadlasını bulmak için, ziyâ ile çalışan CASIO hesâbmakinesinin ON 14 55 tan x 41 tan = INV sin x 4 = INV düğmelerinebasılınca, makinenin levhasında 53 dakîka 33 sâniye görülür. Bu da, takrîben 54 dakîka olur.Muhtelif hesâb makinelerinin kullanılmaları birbirlerinin aynı değildir. Mahallî vasatî zemânagöre gurûb vakti, İstanbul gibi, 7 yi 01 dakîka geçe ve müşterek zemâna göre, bundan 39dakîka önce, ya’nî 6 yı 22 geçe olur. Mekke-i mükerremenin arz derecesi 21 derece 26dakîka, tûl derecesi, Trabzon gibi, 39 derece 50 dakîkadır. 1 Mayıs günü için Nısf fadlası, 24dakîka olur. Mahallî vasatî zemâna göre gurûb vakti 6 yı 31 dakîka geçe ve 30 derecedengeçen sâat başı tûl yarım dâiresi için olan müşterek sâate göre 39 dakîka evvel, ya’nî gurûbvakti 5 sâat 52 dakîka olur. 1 Kasım [Teşrîn-i sânî] günü meyl-i şems –14 derece 16 dakîkave ta’dîl-i zemân + 16 dakîkadır. Nısf fadla, İstanbul için 51, Mekke için 23 dakîka olup,müşterek sâate göre gurûb vakti, İstanbul için 5 sâat 7 dakîka, Mekke-i mükerreme için 4sâat 52 dakîka olur. 1 Kasım günü, İstanbulda akşam ezânından 15 dakîka evvel, radyodaMekkenin akşam ezânı dinlenebilir. Yukarda, muhtelif şehrler için, gurûb vaktlerininhesâblarında İstanbulun Temkini kullanıldı. Aynı arz derecesinde bulunan şehrlerin, ezânî vemahallî vasatî sâat makinelerinde, nemâz vaktleri birbirlerinden, temkinlerinin farkları kadarfarklıdır.Mahallî vasatî güneş zemânına göre zevâl vakti, her yerde 12 rakamından ta’dîl-izemânın değişmesi kadar, ya’nî yarım dakîkadan az değişmekde olup, bir sene içinde,İstanbulda 12 den 16 dakîka kadar önce veyâ 14 dakîka sonra olur. Müşterek zemâna göre,Türkiyenin her yerinde, bu yerin tûl derecesi ile 30 derece arasında olan tûl farkının dörtmisli dakîka, mahallî vaktlerden evvel veyâ sonra olur. Zevâl vaktleri, ezânî sâatmakinesinde, her gün bir iki dakîka değişir. Osmânlılar zemânında büyük câmi’lerde, buayarlamayı yapan Muvakkıt’ler vardı.Ta’dîl-i zemân mikdârını, kolayca bulmak için öğle nemâzının müşterek zemâna göre,meselâ İstanbuldaki vakti, doğru olduğuna güvenilen, bir takvîmden bulunur. Bundan 14dakîka çıkarılınca, mahallî vasatî güneş zemânına göre zevâl vakti olur. Hakîkî güneşzemânına göre zevâl vakti her yerde 12 de olduğu için, bu iki zevâl vaktleri arasındakizemân farkı, ta’dîl-i zemân olur. Vasatî sâat ile zevâl vakti, 12 den noksân ise, ta’dîl-i zemân(+), fazla ise (–) olur.19