Namaz Vakitleri nasıl hesâb edilir?

cos H =0,7566 − 0,18050,7256= 0,5762 = 0,7940 ve buradan H = 37 derece 26 dakîka0,7256olur. Onbeşe bölünce, zemân olarak Fadl-ı dâir zemânı, 2 sâat 30 dakîka olur ki, hakîkîgüneş zemânına göredir. Bu netîceyi elde etmek için, pil ile işliyen privileg hesâbmakinesinin şu düğmelerine basılırsa; CE/C 15.58 cos x 41 cos = MS 49.10sin - 15.58 sin x 41 sin = ÷ MR = arc cos x 4 = makinenin levhasında 149,7 dakîkahâsıl olur. 4 Mayıs günü ta’dîl-i zemân + 3 dakîka olduğundan, müşterek vasatî zemânagöre 2 sâat 31 dakîka olur. Sâatimizin 7 dakîka ileri olduğu anlaşılmakdadır.(3). cü cos H müsâvâtında sayılar, mutlak (işâretsiz) olarak hesâba katılmışdır. Birşehrin Erd küresi üzerindeki yeri ile güneşin semâdaki yeri aynı yarım kürede, ya’nî arz-ıbelde ile meyl-i şems aynı işâretli ise, güneş üfkun üzerinde iken, ya’nî gündüzleri,yukarıdaki formülün payındaki (–) işâreti, geceleri ise (+) işâreti, aksi hâlde bunların tersikullanılır. Bu şeklde elde edilen fadl-ı dâir, gündüz ise, güneş merkezinin bulunduğu mahalile Nısf-ün-nehâr vakti arasındaki zemândır. Gece ise, gece yarısı arasındaki zemân olur.İstenirse aynı formül hep sâdece payındaki (–) işâreti ile de kullanılabilir. Bu takdîrde bütünsayılar işâretleri ile hesâba katılır ve bulunan H dâimâ Nısf-ün-nehârdan i’tibâren ölçülür.Bu Fadl-ı dâiri (3). cü düstûrun ikinci şekline göre de bulalım. Bunun için, Privilegmakinesinin CE/C 49.10 sin - 15.58 MS sin x 41 sin = ÷ MR cos ÷ 41 cos =arc cos ÷ 15 = düğmelerine basılınca, makinenin levhasında (2 sâ. 29 d. 44,59 s.)görülüp, fadl-ı dâir zemânı takrîben 2 sâat 30 dakîka olur.Güneşin üst kenârının rub’ı dâire tahtası ile, üfk-ı riyâdîye göre ölçülen zâhirî irtifâ’ınıtashîh için, bundan, buna âid hava inkisârı ve şemsin nısf kutr-ı zâhirîsi tarh ve ihtilâf-ımanzar ilâve edilerek, merkezinin üfk-ı hakîkîye göre, hakîkî irtifâ’ı bulunur. İşrak ve İsfirârvaktlerinin de, sâat ayârının doğruluğunu tedkîk etmek gibi hesâb edileceği, Ahmed Ziyâbeğin (Rub’-ı dâire) kitâbında yazılıdır.11 Ocak günü İstanbulda, bayram nemâzı, ya’nî (İşrak) vaktini bulalım: Bu vakt,şemsin, arka [alt] kenârının zâhirî üfuk hattından bir mızrak boyu yükseldiği vakt olup,merkezinin üfk-ı hakîkîden irtifâ’ının, 5 derece olduğu vaktdir. Şemsin meyli – 21 derece 53dakîkadır. Bir gün sonraki meyl – 21 derece 44 dakîkadır. Bir günlük meyl farkı 9 dakîkadır.Bayram nemâzı gece yarısından 8 sâat kadar sonra olacağından ve İstanbul Londradan 2sâat ileri olduğundan, 6 sâatlik meyl farkı iki dakîka olur. Bu ayda meyl mutlak değerceazalmakda olduğundan, işrâk zemânındaki meyl – 21 derece 51 dakîka olur. Işık te’sîri ilepilsiz işliyen CASIO hesâb makinesinin ON 5 sin — 21 51 + ⁄ − sin x 41 sin = ÷ 2151 + ⁄ − cos ÷ 41 cos = INV cos ÷ 15 = INV düğmelerine basınca, makineninlevhasında 4 sâat 7 dakîka bulunur. Bu fadl-ı dâirin zevâl vaktinden [12 den] farkı olan 7sâat 53 dakîka, güneş merkezinin hakîkî zemâna göre, işrak vakti olur. Ta’dîl – 8 dakîkaolduğundan, müşterek sâate göre 8 sâat 5 dakîkadır. 10 dakîka temkin ilâve edilerektakvîmlere 8.15 yazılır. Ezânî zuhr vaktinden [7 sâat 22 dakîkadan] fadl-ı dâir çıkarılınca,gurûbî zemâna göre, işrak vakti 3 sâat 15 dakîka olur. Bayram nemâzı vaktinin, ihtiyâtlıolması için, dühâ vaktleri Temkin zemânı kadar sonraya alınmış, bunun için, ezânî sâat iledühâ vakti, takvîmlere, Temkin çıkarılmadan 3.15 yazılmışdır. (Kedûsî) sonunda diyor ki,(Nısf fadlanın iki mislinden, kışın iki temkin tarh edilir. Yaz aylarında, iki temkin ilâve,mecmû’un temâmîsi sâate tahvîl ve 6 ya ilâve edilince, ezânî zemâna göre tulû’ vakti olur.İki temkin tarh yerine ilâve ve ilâve yerine tarh ve netîceye ihtiyât olarak bir temkin ilâveedilirse, (dühâ) vakti, ya’nî işrak nemâzı vakti olur.) Kedûsînin irtifâ’ risâlesi 1268 [m.1851] de te’lîf ve 1311 de tekrâr tab’ edilmişdir.27