Namaz Vakitleri nasıl hesâb edilir?

zâhirî üfuk hattını kesdiği nokta.MS = Erd küresine K noktasında mümâsolan [değen] üfk–ı hissî düzlemine Râsıdın(üfk–ı sathî)si denir.HK = Güneşin kenârının üfk-ı zâhirî hattıüzerindeki K noktasından irtifâ’ıdır. Buirtifâ’, güneşin sathî üfka nazaran olan ZSirtifâ’ına müsâvîdir.D = C = Ç = İnhitât-ı üfuk zâviyesi.M = Mahallin herhangi bir yüksek yeri.ZMF = Güneşin riyâdî irtifâ’ zâviyesi.gösteren, semâdaki semt dâiresi kavsidir.Bu kavsin derecesi, HK kavsinin derecesinemüsâvîdir.O = Üfk-ı hakîkî ile üfk-ı sathînin kesişdiğidoğru noktalarından biri.1- Üfk-ı hakîkî; 2- Üfk-ı hissî; 3- Üfk-ıriyâdî; 4- Üfk-ı sathî düzlemleri; 5- Üfk-ızâhirî hattı; 6- Üfk-ı şer’î hattı.G = Güneşin Erdden görünüşü.GN = Güneşin hakîkî irtifâ’ı.B = Mahallin en alçak yeri.Râsıd bulunduğu mahallin en aşağı noktasında iken, riyâdî, hissî, mer’î üfuklarıaynıdır. Sathî üfku yokdur. Zâhirî üfuk hattı, bu en aşağı B noktası etrâfında küçük birdâiredir ve bu hatta nazaran olan irtifâ’ ve bütün üfuklara nazaran olan irtifâ’lar birbirlerininaynıdır. Râsıd yükseldikçe, riyâdî üfku da yükselir. Hissî üfku, sathî üfuk hâline döner. Zâhirîüfuk hattı, hakîkî üfkuna doğru alçalır ve büyür. Büyüyen üfk-ı zâhirî hattı dâirelerinin nısfkutrları, ya’nî D açıları inhitât-ı üfuk derecesi kadar bir kavsdir. Güneşin sathî üfka nazaranirtifâ’ları olan ZS kavsleri, (inhitât-ı üfuk) zâviyesi kadar hakîkî irtifâ’dan fazla olur.Güneşin, bir üfka nazaran zevâl vaktine gelmesi, bu üfka nazaran gâye irtifâ’ınagelmesi demekdir. Râsıd en aşağı noktada iken, bütün üfuklara ve zâhirî üfuk hattınanazaran, zevâl mahalleri aynı bir noktadır ve güneşin günlük mahrekinin gündüz kısmının,nısf-ün-nehâr dâiresini kestiği nokta, aşağıdaki (1) ve (2) nci şekllerde gösterilen A noktasıolup, mahrekin gündüz kısmının ortasıdır. Bu noktaya (Hakîkî zevâl mahalli) denir.Yüksek mahallerde bulunan ve güneşi gören râsıdların (Zâhirî zevâl mahalleri),bulundukları yüksekliğe mahsûs, zâhirî üfûk hattı dâirelerine nazaran, gâye irtifâ’larındakinoktaların, semâdaki hakîkî zevâl mahalli etrâfında hâsıl etdikleri (Zevâl mahalli dâireleri)dir. Güneş, mahreki üzerinde giderken, bu dâirelerden herbirinin iki noktasına tesâdüf eder.Birinci noktaya gelince (Zâhirî zevâl vakti) başlar. İkinci noktaya gelince, zâhirî zevâlvaktinin sonu olur.ÊRâsıd, yükseldikce, inhitât-i üfuk vâkı’ olarak, (zâhirî üfuk hattı) dâireleribüyür. Semâdaki bu (Zevâl mahalli dâireleri) de büyür. Nısf kuturları, erd üzerindeki,zâhirî üfuk hattı dâirelerinin nısf kutrları olan kavslerin dereceleri kadardır. Râsıd, bulunduğumahallin en yüksek yerine çıkınca, semâdaki (zevâl mahalli dâiresi), en dışarda ve en büyükolur. Bu en büyük zevâl mahalli dâiresine Râsıdın (Şer’î zevâl mahalli) denir. Bir mahallinen yüksek yerinde bulunan râsıdın üfk-ı sathîsi (Üfk-ı şer’î)sidir. Güneşin kenârının, şer’îüfka göre olan irtifâ’ına (Şer’î irtifâ’) denir. Şer’î irtifâ’, tulû’ mahallindeki şer’î üfkanazaran gâye irtifâ’ı kadar olunca, güneşin ön kenârı, şer’î zevâl mahalli dâiresine girer.Üzerindeki gölge ve ziyâlı kısmları, isfirâr zemânında, çıplak gözle tefrîk edilemiyecekuzaklıkdaki tepe, o mahallin tepesi değildir. Şer’î zevâl mahalli dâiresinin nısf kutru, enyüksek tepede bulunan râsıdın inhitât-ı üfuk zâviyesi kadardır. Zevâl vakti dâirelerigörülmez. Güneşin bu dâirelere girip çıkdığı, yere dikilen bir çubuğun gölgesinin kısalıp,uzamasından anlaşılır.İbni Âbidîn oruclunun yapması müstehab olan şeyleri bildirirken ve Tahtâvî (Merâkılfelâh)hâşiyesinde diyorlar ki, (Alçakda bulunan kimse, zâhirî gurûbu dahâ önce görünce,yüksekdekinden önce iftâr yapar. [İslâmiyyetde, hakîkî vaktler değil, güneşi görenler içinzâhirî vaktler mu’teberdir.] Gurûbu göremiyenler için gurûb, şark tarafındaki tepelerinkararmasıdır). Ya’nî, en yüksek yerde bulunanların gördükleri zâhirî gurûbdur. Ya’nî, şer’îüfukdan olan gurûbdur. Gurûbu görmiyenler için, (Şer’î gurûb) vaktinin mu’teber olduğu,(Mecma’ul-enhür) ve şâfi’î (El-envâr li-a’mâlil ebrâr) kitâblarında da bildirilmekde olup,hesâb ile bulunur.7