Namaz Vakitleri nasıl hesâb edilir?

nokta ile zevâl vakti arasında, gece ise, gece yarısı arasında olan zemândır. Fadl-ı dâirzâviyesine H dersek, kürevî müselles [üçgen] formüllerinden:sin H 2− temâm-ı meyl) × sin⁡(M − temâm-ı arz-ı belde)= sin(M … (1)sin (temâm-ı meyl) × sin⁡(temâm-ı arz-ı belde)müsâvâtı ile hesâb edilir. Buradaki M mikdârı; kürevî müsellesin üç kenârına tekâbül edenüç kavsin zâviye mikdârları toplamının yarısı olup, bu kürevî müselles [üçgen] birinci şekldegösterilmişdir.M =temâm-ı meyl + temâm-ı arz-ı belde + temâm-ı irtifâ'-ı şems2dir.İrtifâ’, hakîkî üfkun üzerinde ise +, altında ise – dir. Meyl ile irtifâ’ın işâretleri zıd ise,meylin temâmı ya’nî 90° den farkı yerine, 90° ile toplamı alınır.Fadl-ı dâir formülünde M nin kıymeti yerlerine konup basitleşdirilirse:Sin H Z + ∆2 = sin × sin Z − ∆22cos φ × cos δ… (2)Buradaki H zâviyesinin zemânı, Nısf-ün-nehârdan itibâren ölçülür. Burada ∆ = zevâlvaktindeki gâyenin temâmîsi = arz-ı belde - meyl-i şems = φ - δ dır. Z = Zenit= (Semâdakisemt-ür-re’s noktasının irtifâ’ının temâmîsi) = 90 - semtürre’s irtifâ’ı olup, çubuğuntepesinden semâdaki zevâl ve semt noktalarına giden iki yarım doğru arasındaki (Fey-izevâl) zâviyesidir. Bütün değerleri işâretleri ile kullanılır.13 Ağustos günü İstanbulda asr-ı evvel, ya’nî ikindi nemâzının evvel vaktini hesâbedelim. Yere bir metre uzunluğunda bir çubuk dikildiğini kabûl edelim: [Bir dik üçgende, ikidar açı, birbirinin temâmîsidir. Bir kenârı 1 cm. olan bir açının (tan)ı, karşısındaki kenârınuzunluğunu gösterir. Güneşin yerdeki dar açısı, güneşin irtifâ’ıdır.]tan Z 1 = tan (temâm-ı irtifâ’-ı asr) = 1 + Fey-i zevâl = Asr-ı evvel zılliFey-i zevâl = tan (temâm-ı gâyetül-irtifâ’) = tan ∆dır. Arz-ı belde ile meyl-i şemsin işâretleri birbirinin aynı ise, ya’nî ikisi de aynı nısf küredeolunca, temâm-ı arz ile meyl toplanarak, işâretleri birbirlerinin aksi ise, ya’nî başka nısfkürelerde olunca, meyl çıkarılarak, zevâl vaktindeki güneşin (Gâyet-ül-irtifâ’) derecesibulunur. Arz-ı beldenin temâmîsi ile meylin toplamı 90 dan fazla olursa, fazlalığın doksandanfarkı, gâyet-ül irtifâ’ olur ve güneş, semânın şimâl tarafında bulunur. Arz ile meyl aynıcihetde iseler, arz derecesinden meyl çıkarılınca, başka cihetde iseler, toplanınca, gâyet-ülirtifâ’ıntemâmîsi (∆) olur.gâyet-ül-irtifâ’ = 49 derece + 14 derece 50 dakîka = 63 derece 50 dakîkalog (Fey-i zevâl) = log tan (26 derece 10 dakîka) = 11,6913823