KADIKÖY SANAT DERGİSİ SAYI 1

38
PERSPEKTİF
Yazar
Dr. Dilara Dolu Köksal
Sanat kim için
olmalı?
Herkese merhaba,
Bu ilk yazıma bir hikâye ile başlamak istiyorum. Bu hikâye,
1991 yılında dünyaca ünlü koleksiyoncu ve reklamcı
Charles Saatchi’nin, bugün dünyanın en çok kazanan modern
sanatçılarından biri olan Damien Hirst’e 50 bin sterlin
karşılığında kendisine benzersiz bir sanat eseri yapmasını
istemesiyle başlıyor. Hirst, bu isteği yerine getirmek adına,
ismini “Yaşayan Birinin Zihninde Ölümün Fiziksel İmkansızlığı”
koyduğu 4,3 metrelik içi doldurulmuş bir köpekbalığı
ile çağdaş sanat dünyasına gösterişli bir giriş yapıyor. Elbette
ki bu tartışmalı sanat eseri, o zaman medyada büyük
ses getiriyor. Ve elbette ki sanat camiasından fazlasıyla da
negatif eleştiri alıyor. Ama...
Jeff Koons’un “Balon Köpek” (1993) adlı eseri
38,8 milyona Euro’ya alıcı buldu.
Kadıköy Sanat | Ocak / Şubat / Mart 2020 / 01
“Yaşayan Birinin Zihninde Ölümün Fiziksel İmkânsızlığı” (Damien Hirst)
Köpekbalığı ve Hirst bu yolculuğa
nasıl devam ediyor?
Öncelikle hatırlatmam gerekir ki ilk eser (!) 1996 yılında
tamamen çürümüş olduğu için yenisiyle değiştirilmek zorunda
kalınıyor. Öncesinde derisini yüzüyorlar, ancak çürümeyi
durduramıyorlar. Üstelik Damien, köpekbalığının
eskisi kadar korkutucu olmadığını da düşünüyor ve sonunda
balıkçılara yeni bir sipariş veriyor. Böylelikle yeni bir
balık ağlara takılıyor. Her ne kadar bu durum beraberinde
özgünlük tartışmasına neden olsa da devreye yetenekli Bay
Saatchi ve reklam süper güçleri giriyor. Sonuç, 1991’de 50 bin
sterlin karşılığında almış olduğu bu tartışmalı sanat eserini
Saatchi, yoğun bir reklam ve markalama çalışmasının ar-
dından temsilcisi Gagosian aracılığı ile 2004’te Steven Cohen’e
tam olarak açıklanmayan bir fiyata (8 ila 12 milyon
dolar arası olduğu söyleniyor) satmayı başarıyor. Yalnız
söylemeden geçemeyeceğim, Cohen’den önce balığı Londra
Tate Modern’e getirmek için Nicholas Serota’dan Gagosian’a
2 milyon dolar teklif geldiği de söylentiler arasında. Bu rakam
belli ki Gagosian için yeterli olmamış.
Acaba, o tarihlerde kimse sanat için iki köpekbalığını öldürmek
ne kadar etik diye düşünmüş müdür? Ya da Hirst’in
sonraki eserlerinde kullandığı çiftlik hayvanları, deniz canlıları
ile sanat yapmak konusunda ne düşünmemiz gerekir?
Neyse, bu başka bir tartışma konusu. Devam eden günlerde
sanat için ne kadar sınırımız var ya da belki de yok, bunu da
konuşabiliriz.
Konumuza devam edecek olursak, 2004’ten bu yana uluslararası
çağdaş sanat piyasalarında gerçekleşen satışlar,
özellikle 2009 ve 2010 yıllarında yaşanan küresel ekonomik
krize rağmen hızla yükselmeye devam etti. Özellikle,
Jeff Koons’un “Balon Köpek” (1993) eserinin 38,8 milyon
Euro’ya alıcı bulması, uluslararası sanat piyasası için oldukça
spekülatif bir dönemi başlatmış oldu. Ve bu tarihten
itibaren belki de sanat artık estetik bir değer olarak değil,