TEMSİL - Ankara Üniversitesi Kitaplar Veritabanı

ANKARA HUKUK FAKÜLTESİ YAYINLARINDAN No. 150 

Dr. TURHAN ESENER 

Ankara Hukuk Fakültesi 

Medeni Hukuk Doçenti 

MUKAYESELİ HUKUK VE HUSUSİYLE TÜRK - İSVİÇRE 

BORÇLAR HUKUKU BAKIMINDAN 

SALAHİYETE MÜSTENİT 

TEMSİL 

A* ü. H. F. KÜTÜP&AKISİ I 

Kitap No. İllJİM j 

AJANS TÜRK MATBAASI

( 

İÇİNDEKİLER 

BlBLlOGRAFYA IX 

KISALTMALAR XVII 

BAŞLANGIÇ • 1 

fi. Temsil Hukukunun tekâmülü 1 

I. Temsil hukukunun ehemmiyeti ve tekâmülü 1 

İL Temsili izah için ileri sürülen nazariyeler 4 

f 2. Temsilin nevileri ve mevzuun takyidi H 

h Temsilin nevileri 11 

II. Mevzuun takyidi 13 

KISIM I 

TEMSİL SALÂHİYETİ 

BÖLÜM I 

DAHİLİ TEMSİL SALAHİYETİ 

fi. Dahilî temsil salâhiyetinin verilmesi 15 

I. Dahilî temsil salâhiyeti ve hukuki muamele 15 

İL Temsil salâhiyeti ve tek taraflı hukuki muameleler 20 

III. Temsil salâhiyeti ve muhatabına vusulü muktazi 

olan beyanlar 23 

f 2. Temsil salâhiyetinin hukukî mahiyeti 20 

I. Dahili temsil salâhiyeti, hukuki ehliyet ve sübjektif 

hak 26 

II. Temsil salâhiyeti ve tasarruf salâhiyeti 29 

III. Temsil salâhiyeti ve Condicio iuris 30 

III

$ 3. Temsil salâhiyetinin şekli 31 

I. Şekil serbestisi 31 

II. Zımnî temsil salâhiyeti »•••• 39 

BÖLÜM II 

HARİCÎ TEMSİL SALÂHİYETİ 

jf I. Temsil salâhiyetinin muhatabı 41 

I. Alman hukukunda haricî temsil salâhiyeti 41 

II. Türk - İsviçre Borçlar Kanunu sisteminde temsil salâhiyetinin 

muhatabı ve haricî temsil salâhiyeti ... 44 

§2. Haricî temsil münasebetinin teessüsü 45 

I. Temsil olunan tarafından üçüncü şahsa bildirilmek 

suretiyle dış münasebetin teessüsü 45 

II. Hukukî görünüşe istinaden haricî temsil münasebetinin 

teessüsü 49 

BÖLÜM III 

TEMSİL SALÂHİYETİ VE TEMEL MÜNASEBET 

.|f I. Temsil salâhiyetinin temel münasebetten tefriki 59 

I. Temsil salâhiyeti ve temel münasebet - İş görme salâhiyeti 

59 

II. Temsil salâhiyeti ile vekâlet akdi arasmdaki karşılıklı 

münasebetler 60 

f 2, Temsil salâhiyetinin müstakil ve mücerretliği prensibi ••• 64 

I. Temsil salâhiyetinin müstakil bir muamele olması ... 64 

II. Temsil salâhiyetinin mücerretliği prensibi 67 

BÖLÜM IV 

TEMSİL SALÂHİYETİNİN MEVZUU VE ŞÜMULÜ 

fi. Temsil salâhiyetinin mevzuu 70 

I. Temsil salâhiyeti ve hukukî fiiller 70 

II. Temsil salâhiyeti ve münhasıran şahsa bağlı haklar 71 

III. Temsil salâhiyeti ve haksız fiiller 72 

IV

S 2. Temsil salâhiyetinin şümulü ve derecesinin tâyini 72 

I. Temsil salâhiyetinin şahıs ve zaman bakımından 

tahdidi » 73 

II. Temsil salâhiyetinin mevzu bakımından tahdidi 77 

III. Temsil salâhiyetinin derecesinin tâyini 79 

IV. Temsil salâhiyetinin suistimali 85 

f 3. Mümessilin yerine diğerini ikame etmesi » 89 

I. Mümessilin kendi yerine bir ikinci mümessil tâyin 

etme salâhiyeti 89 

II. Mümessilin kendi yerine bir diğerini ikame etmesinin 

hüküm ve neticeleri 91 

KISIM II 

BAŞKASI NAMINA HAREKET 

BÖLÜM I 

MÜMESSİLİN BAŞKASI NAMINA HAREKET ETTİĞİNİ 

AÇIKLAMASI 

fi. Başkası adına hareketin açıklanması prensibi 95 

I. Başkası namına hareket mefhumu 95 

II. Açıklama prensibi ve tatbiki 97 

f 2. Kime ait olacaksa onun namına yapılan mukaveleler •••••• 102 

I. Problemin vaz'ı ve nazariyenin tekâmülü 102 

II. Kime ait olacaksa onun namına yapılan mukavelelerin 

hukuki mahiyeti ve şartları 107 

III. Kime ait olacaksa onun namına yapılan muamelenin 

muteberllgi 108 

4! 

BÖLÜM II 


AÇIKLAMAMASI 

§ 1. Başkası namına hareket edildiğinin açıklanmamasmın 

hüküm ve neticeleri 115 

V

i 2. Türk-isviçre Borçlar Kanunu'nun açıklama prensibine 

vazettiği istisna 

I. B.K. m. 32, f. 2' nin menşei 

118 

II. B.K. m. 32, 12* nin tatbik sahası 119 

KISIM III 

VASITASIZ TEMSİLİN HÜKÜM VE NETİCELERİ 

BÖLÜM I 

TEMSİL OLUNANIN HUKUKÎ DURUMU 

fi. Mümessil tarafından akdedilen hukuki muamelenin hüküm 

ve neticelerinin temsil olunanın hukukî sahasında 

meydana gelmesi 1** 

I. B.K. m. 32, f.Tde vaz edilen prensibin izahı 127 

II. Temsil olunan kimsenin şahsî durumunun ehemmiyeti 

130 

f 2. Temsil olunanın mes'uliyeti ve culpa in contrahendo ••• 182 

BÖLÜM II 

MÜMESSİLİN HUKUKÎ DURUMU 

fi. Temsil suretiyle akdedilen muamelenin in'ikadı, muteherliği 

ve irade fesadı sebebiyle iptali 136 

I. Mümessilin ehliyeti 137 

II. Mümessil tarafından akdin in'ikadı ve nratebeıliği ... 139 

III. Mümessil tarafmdan akdedilen mukavelenin irade 

fesadı sebebiyle iptali 141 

f 2. Mümessilin hüsnüniyeti 149 

I. Menkullerin iktisabında mümessilin hüsnüniyeti ... 149 

II. Satış akdinde mümessilin ayıba karşı tekeffülü 151 

f3. Zilyetliğin iktisabı ve mümessil 152 

VI

f 4. Mümessilin kendi kendisiyle mukavele yapması 155 

I. Mümessilin kendi kendisiyle mukavele yapmasının 

hukuki mahiyeti 156 

II. Mevzuatta mümessilin kendi kendisiyle mukavele 

yapması 158 

III. Mümessilin kendi kendisiyle mukavele yapmasının 

muteberligi „ 167 

KISIM IV 

TEMSİLİN SONA ERMESİ 

BÖLÜM I 

TEMSİLÎ SONA ERDİREN SEBEPLER 

f I. Temsil edilen kimsenin şahsına göre temsilin sona etme 

sebepleri 1^5 

I. Temsil edilen kimsenin ölümü 175 

İL Temsil edilen kimsenin gaipliği 183 

İÜ. Temsil edilen kimsenin medeni haklan kullanma 

ehliyetini kaybetmesi *,...... 184 

IV. Temsil edilen kimsenin iflası 185 

V. Temsil salâhiyetinin geri alınması 187 

§ 2. Mümessilin şahsına göre temsilin sona »erme sebepleri 194 

L Mümessilin ölümü «« 194 

II. Mümessilin gaipliği 195 

III. Mümessilin medeni hakları kullanma ehliyetini kay- I 

betmesi .«p 195 

IV. Mümessilin iflâsı 196 

V. Mümessilin istifası 197 

I BÖLÜM II 

TEMSİLİN SONA ERMESİNİN HÜKÜM VE NETİCELERİ 

fi. Temsilin sona ermesinde hüsnüniyetin korunması 199 

I. Hüsnüniyetli üçüncü şahısların korunması 199 

II. Hüsnüniyetli mümessilin korunması 204 

VII

§2. Temsilin sona ermesinde, salâhiyeti havi olan senedin 

iadesi 206 

I. Mümessilin salâhiyetnameyi iade mükellefiyeti 208 

II. Temsil olunan kimsenin salâhiyetnamenin iadesini 

talep etme mükellefiyeti 210 

VIII

BİBLİYOGRAFYA 

L UMUMÎ ESERLER 

ANSAY, S. Ş.: Hukuk Yargılama Usulleri, 7. Bası, Ankara, 1960 

ANSAY, S. Ş.: Hukuk İcra ve İflâs Usulleri, Ankara, 1960 

İARSEBÜK, E.: Borçlar Hukuku, 3. Bası, Ankara, 1950 

BECKER, H.: Kommentar zum Schweiz. Zivilgesetzbuch, Band VI: 

Obligationenrecht, I. Abt., Bern, 1941 

•i BERKİ, Ş.: Borçlar Hukuku, Umumî Hükümler, Ankara, 1958 

BİLGE, N.: Borçlar Hukuku Dersleri, Hususî Borç Münasebetleri, 

Ankara, 1958 

BINDER : Rechtsstellung des Erben, 1905 

4 BİRSEN, K. : Borçlar Hukuku Dersleri, 3. Bası, İstanbul, 1954 

COLÎN - CAPITANT: Precis de Droit Civil, t. 2, 8. ed., Paris, 1947 

CROME, K.: System des deutschen bürgerlichen Rechts, Tubingen - 

Leipzig, 1900 

DANZ : Die Auslegung der Rechtsgeschâfte, 8. AufL, Jena, 1911 

DEMOGUE, R.: Traite des obligations en general, t. I. Paris, 1923 

DE PAGE, H.: Traite elementaire de droit civil belge, t. 2, Bnucelles, 

1948 

DERNBURG, H. : Das bürgerliche Recht, Bd. I, Halle, 1902 

DERNBURG, H.: Pandekten, Obligationenrecht, Berlin, 1903 

ENNECCERUS - NİPPERDEY : Lehrbuch des bürgerlichen Rechts, 

allg. Teil, 2. Halbband, Tubingen, 1960 

FUNK, F.: Commentaire du code federal des obligations, fransızca 

tercümesi, Porret ve Perragaux, Neuchatel, 1930 

GUHL, T.: Le droit federal des obligations, fransızca tercümesi 

des Gouttes, Zürich, 1947 

HAAB - HOMBERGER : Kommentar zum Schweiz. Zivilgesetzbuch, 

IV. Bd., 3. Teil Das Sachenrecht, Zürich, 1934 

IX

HAAB - SIMONIUS : Kommentar zum Schweiz, Zivügesetzbuch, 

IV. Bd., 1. Teil, Das Sachenrecht, Zürich, 1948 

HELLMANN, F.: Vortrâge über das BGB, Freiburg i. Br., 1897 

HİRSCH, E.: Ticaret Hukuku Dersleri, Ankara, 1946 

HÖLDER, E.: Kommentar zum allgemeinen Teil des BGB, München, 

1900 

KOHLER : Lehrbuch des bürgerlichen Rechts, I, Berlin, 1906 

LANGE, H.: BGB allgemeiner, Teil,, München - Berlin, 1958 

LEEMANN, H.: Kommentar zum schweiz. Zivügesetzbuch, Band 

IV: Sachenrecht, Bern, 1920 

LEHMANN, H.: Allgemeiner Teil des bürgerlichen Gesetzbuchıes, 

Berlin, 1960 

MONIER, R.: Manuel Ğlementaire de droit romain, t. II,, Paris. 1944 

OERTMANN, P.: Kommentar zum BGB, Bd. II, 3. Aufl., Berlin, 

1927 . I 

OFTINGER, K.: Kommentar zum Sclrweiz. Zivügesetzbuch, Bd. 

IV: Das Fahrnispfand,, Zürich, 1952 

OSTERTAG, F.: Kommentar zum Schweiz. Zivügesetzbuch, Bd. 

IV :' Das Sachenrecht Bern, 1917 V£İ 

OSER - SCHÖNENBERGER : Kommentar zum Schweiz. Zivügesetzbuch, 

Bd. V : Das Obligationenrecht, I. Teil, 2. Aufl., Zürich, 

1929; Türkçe tercümesi: Seçkin, Ankara, 1947 

ÖKTEM, İ.: Hukuk - Usulü - Muhakemeleri Kanunu, İçtihatlar, İstanbul,, 

1944 

PALANDT, O.: Kommentar zum BGB, München, Berlin, 1960 

PLANCK - FLAD : Kommentar zum BGB, 4. Aufl., Berlin, 1923 

PLANIOL, M.: Traite elementaire de droit civü, t. 1, Paris, 1950 

PLANIOL - RIPERT - ESMEİN : Traite pratique de droit civil f rançais, 

t. V, Paris, 1952 

PLANIOL - RIPERT - BOULANGER: Traite pratique de droit civü 

français t. 2, Paris, 1947 

PLANIOL - RIPERT - ROUAST - SAVATIER : Traite pratique de droit 

civil français, t. II, Paris, 1954 

ROSSEL, V.: Manuel du droit federal des obligations, t. 1, Lausanne 

- Geneve, 1920 .,,;•/ 

SAVIGNY, F. C.: System des heutigen römischen Rechts. Berlin. 

1849 

X

4 SAYMEN„ F. H.: Borçlar Hukuku Dersleri, I, Umumî Hükümler, 

İstanbul, 1950 

i SAYMEN - ELBİR : Türk Borçlar Hukuku, I, Umumî Hükümler, İstanbul, 

1958 

SAYMEN - ELBİR - OGUZMAN : Medenî Hukuk Pratik Çalışmaları, 

I, Borçlar Hukuku, İstanbul, 1953 

SCHUTZ - TRÖST : Bankgeschâftliches Formularbuch, 15. Aufl., 

Berlin, 1959 

i SCHWARZ, A. B.: Borçlar Hukuku Dersleri, c. I, İstanbul, 1948 

STAUB - GADOW : Kommentar zum Handelsgesetzbuch, 14. Aufl., 

Berlin, 1932 

STAUDINGER - COING : Kommentar zum BGB, allg. Teil, Münehen, 

Berlin, 1957 

TEPECİ, K.: Notlu ve İzahlı Borçlar Kanunu, Ankara, 1949 

VON TUHR, A.: Der allgemeine Teil des deutschen bürgerlichen 

Rechts, Bd. II„ 1, Leipzig, 1910; Bd. II, 2, Leipzig, 1918 

VON TUHR, A.: Partie gâneral des obligations, fransızca tercüme- 

E si: Torrente ye Thilo, Lozan, 1933 I 

TUOR, P.: Le code civil suisse, fransızca tercümesi: Deschenaux, 

Zürich, 1942 

VELİDEDEOÛLU, H. V. - ESMER, G.: Gayrimenkul tasarruflan ve 

tapu sicili tatbikatı, 2. Bası, İstanbul, 1956 

•iVELİDEDEOĞLU r KAYNAR: Borçlar Hukuku, Umumî Hükümler, 

İstanbul, 1957 

WELLSPACHER, M.: Das Vertrauen auf âussere Tatbestânde, Wien, 

1906 

WINDSCHEID - KIPP : Lehrbuch des Pandektenrechts, Frankfurt, 

1900 

II. MONOGRAFİ ve MAKALELER 

AEPPLI: im Hinblick auf den Tod des Bankkunden abgeschlossene 

Depotvertrâge, SJZ 44, (1948) s. 33-39 

AYİTER,, K.: Medenî Hukukta Tasarruf Muameleleri, Tez, Ankara, 

1953 

BALLERSTEDT, K.: Zur Haftung für culpa in contrahendo bei 

Geschaftsabschluss durch Stellvertreter, Arch. f. ziv. Pr. 151 

(1950-51), s. 501-531 

BEGUELIN, E. : Representation, FJS, 282 - 285 

XI

İBELGESAY, M. R.: Hukukî muamelelerde temsil, İstanbul, 1941 

BELGESAYİ "M R.: Temyiz Mahkemesi, 1. H. D.'nin 23.11.1943 tarih 

ve K. 4396/E. 2923 sayılı karan tahlili, İ. H. F. M.,. 1944, 

s. 846-847 

BÖCKLI, A.ş Die vererbliche Vollmacht, SJZ 19 (1922), s. 145-148 

CLARİSE, J.: De la representation, Tez, Lüle, 1949 

COHN, E.: Das rechtsgeschâftliche Handeln für denjenigen, den 

es angeht, Marburg, 1931 

CORBESCO, D.: De la representation dans les actes juridiques et 

principalement dans les contrats, Tez, Paris, 1912 

DROIN, J.: La representation indirecte en droit suisse, tez, Geneve, 

1956 

EGGER, A.: Missbrauch der Vertretungsmacht, Festgabe für 

Wieland, 1934, s. 47-65 

ESENER, T.: Türk Hususî Hukukunda Muvazaalı Muameleler, İstanbul, 

1956 

V ESENER, T.: Mümessilin kendi kendisiyle mukavele yapması, A. 

"" STT D. 1957,, c. XIV, sayı 1-4, s. 72 -110 ve ayrı bası 

FEYZİOĞLU, F.: Kan koca arasındaki gayrimenkule müteâllik vekâlet 

akdi, muvazaa ve namı müstear iddiaları, i. H. F. M., 

c. XIX, sayı 3-4, s. 989 ve mütea. 

FIKENTSCHER, W.: Scheinvollmacht und Vertreterbegriff, Arch. 

t ziv. Pr. 154 (1955), s. 1 ve mütea. 

FISCHER : Auflassungsvollmacht im Scheinkaufvertrag, J W 1922, 

s. 191 

FLATTET, G.: Les contrats pour le compte d'autrui, Paris,, 1950 

FÜLSTER: Die rechtliche Natur der Untervollmacht, Hamburg, 

1928 

GAUTSCHI, G.: Auftrag und Geschâıtsführung in der Schweiz, 

Zürich, 1953 

GERHARD, F.: Geschâıtsführung in fremdem Interesse, Tez, Basel, 

1927 

GILLIARD, F.: Le contrat avec soi - meme, Tez, Lausanne, 1946 

GÖKTÜRK, H. A.: L'extinction du pouvoir de representation et 

les effets qui en decoulent, Tez, Geneve, 1934 

GRUSSENDORF : Karar tahlili, NJW 1952, s. 1210 -1211 

HEFTI, F.: Die Wirkungen der direkten Stellvertretung im schweizerischen 

und englischen Recht, Tez, Maschinenschrift, 

Basel, 1936 

XII

HELDRICH,, K.: Die Geltung der Vollmacht nach dem Tode des 

Vollmachtgebers, Jher. Jahrb. 79 (1928/29), s. 315 ve mütea. 

HOMBERGER - MARTI: Possession, Acquisition et Perte, FJS 644; 

Propriete Mobiliâre, FJS 670 

L'HUILLIER, L. : La notion du droit formateur en droit prive 

suisse, Tez, Geneve, 1947 

HUPKA, J.: Die Vollmacht, Leipzig, 1900 

İNAN, A. N.: «Culpa in contrahendo» — Mukavele yapılırken işlenen 

kusurdan dolayı mes'uliyetin hukukî sebeplerini izah 

nazariyeler üzerinde mukayeseli bir çalışma, Ad. Der. 1954, 

sayı 7, s. 878 - 887 ve sayı 8, s. 999 -1013. 

JOST, A.: Der Übergang von Eigentums - und Forderungsrechten 

vom Beauftragten auf den Auftraggeber, ZSR 72 (1953), s, 

131 ve mütea. 

KARAFAKIH: Müzakere Suçu - Culpa in Contrahendo, Arık. Bar. 

Der. 1953, s. 165 - 168. 

KEICHER, W - H.: Das Selbstkontrahieren des Stellvertreters» Tez, 

Bern, 1940 

KOCAYUSUFPAŞAOGLU N.: Türk Medenî Hukukunda Gayrimenkul 

Satış Vaadi, Tez, İstanbul, 1959 

LABAND, P.: Die Stellvertretung bei dem Abschluss von Rechtsgeschâften 

nach dem allg. deutch. Handelsgesetzbuch, ZHR 

10 (1866), S. 183 - 241. 

LADOR, J.: Des droit strictment personnels, Tez, Lausanne, 1933 

LEHMANN : Karar tahlili, JZ 1955, s. 159 

LENEL, O.: Handeln in fremdem Namen und Vollmacht, Jher, 

Jahrb. 26 (1896), s. 1-130 

LENEL, O.: Stellvertretung und Vollmacht, Jher, Jahrb. 36 (1906), 

s. 1 ve mütea. 

LEONHARD, F.: Vertretung beim Fahrniserwerb, Leipzig, 1899 

LEVY - ULLMANN, H.: La contribution essentielle du droit anglais 

â la thĞorie gânerale de la reprâsentation dans les actes 

juridiques, extrait des açta academiae universalis jurisprudentiae, 

1928, s. 342 

LÜBTOW, Ü.: Zeitschrift für das Gesamthandels - und Konkursrecht 

112 (1949), s. 249 ve mütea. 

MACRIS, TH.: Die stillschv/eigende Vollmachtserteilung, Marburg, 

1941 

MADRAY, G.: Essai d'une thĞorie generale de la repr6sentation 

en droit privö français, Tez, Bordeaux, 1931 

XIII

MEÎJERS, E. M.: Avant projet d'une loi uniforme sur la representation 

en matiere de droit prive patrimonial dans les rapports 

internationaux et rapport ülustratif, Rome, 1955 

MITTEIS, L.: Die Lehre von der Stellvertretung, Wien, 1885 

MOSER, W.: Über die Abgrenzung der Rechtsgeschâfte von Todes 

wegen von den Rechtsgeschâften unter lebenden, Tez, Bern, 

1926 

MÜLLER - FREIENFELS : Die Vertretung beim Rechtsgeschâft, Tübingen, 

1955 

OERTMANN, P.: Di© Rechtsbedingung (condicio iuris), Untersuchungen 

zum bürgerl. Recht und zur allg. Rechtslehre, Leipzig, 

1924 '-"^ 

OERTMANN, P.: Grundsâtzliches zur Lehre vom Rechtsschein, 

ZHR 95 (1930), s. 443 ve mütea. 

OFTINGER, K.: Die Vertragsfreiheit. La liberte' du citoyen en droit 

suisse, Recueil du centenair de la constitution federale, 

Zürich,, 1948, s. 315 - 333 

OFTINGER, K.: Von der Eigentumsübertragung an Fahrnis, Tez, 

Bern, 1933 

OĞUZMAN, K.: Türk Borçlar Kanunu ve iş mevzuatına göre hizmet 

«iş» akdinin feshi, Tez, İstanbul, 1955 

ÖZKENT. H.: Medenî ve ticarî bakımdan reşit olmayan mümessilin 

temsil salâhiyeti, İst. Bar. Der. 1944, s. 321 ve mütea. 

PESTALOZZI, H. : Die indirekte Stellvertretung, Tez,, Zürich, 1927 

PILON, E. : Essai d'une th&me generale de la representation dans 

les obligations, Tez, Caen, 1897 

PIOTTET, P.: La formation du contrat, Bern, 1956 

POPESCO - RAMNICEANO, R.: De la representation dans les actes 

juridiques, Tez, Paris, 1927 

PORTMANN,, R. : Das Selbstkontrahieren des Vertreters, Tez, Zürich, 

1942 

POSTACIOĞLU, İ.: Gayrimenkullerin ferağma müteallik akitlerde 

şekle riayet mecburiyeti, Tez, İstanbul, 1945 

POSTACIOĞLU, İ.: Nam -1 müstear meselesi: Vekâlet ve itimat 

mukaveleleri ile muvazaanın karşılıklı münasebetleri, i. H. 

F. M., 1947, sayı 3, c. XIII, s. 1011 

RABEL: Unwiderruflichkeit der VoUmacht, Zeitschrift für auslândisches 

und internationales Privatrecht 1933, s 797 ve 

mütea. 

REICHEL, H.: Höchstpersönliche Rechtsgeschâfte, Basel, 1931 

XIV

REICHEL, H.: Vertragsschiuss in eigenem öder in fremdem Namen, 

SJZ 16 (1919-20), S. 173. 

RÜMELIN, M.: Das Handeln in fremdem Namen im bürgerlichen 

Gesetzbuch, Arch. für ziv. Pr. 93 (1902), s. 131-308 

RYCHNER, H. : Die Vollmacht über den Tod hinaus (Vollmacht 

post mortem) im Postcheckverkehr, SJZ 1956, s. 222 - 225 

SAUSSURE, C.: L'acte juridique fait şans pouvoirs de reprĞsentation, 

Tez,, Lausanne, 1945 

SCHLOSSMANN, S.: Die Lehre von der Stellvertretung, insbesondere 

bei obligatorischen Vertrâgen, Leipzig, 1900 -1902 

SEELER, W.: Vollmacht und Scheinvollmaeht, Arch. f. bürg. Recht 

28 (1906), s. 1-52 

SIBER, H.: Buchrechtsgeschâft, Tübingen, 1909 

STÂHELI, H.: Das rechtsgeschâftliche Handeln für denjenigen^ 

den es angeht, Tez, Preiburg, 1938 

SUNGURBEY, 1: Yargıtay İçtihatları Hukuk Bölümü Genel Kurulu'nun 

15.5.1957 gün ve 2/11 sayılı kararını tahlil, İst. Bar. 

Der. 1957, sayı 6, s. 237 ve mütea. 

TANDOCrAN, H.: La nullite, l'annulation et la resiliation partielles 

des contrats, Tez, Geneve, 1952 

TANDOCrAN, H.: Vekâletsiz iş görme, İstanbul, 1957 

THALMESSINGER, CH.: Beitrâge zur Lehre von der Vollmacht, 

Tez, Zürich, 1931 

TONGSÎR, F. B.: Les actes juridiques concrets et les actes juridiques 

abstraits en droit prive suisse, Tez, Geneve (İstanbul), 

1 1951 

TOPÇUOGLU, H.: Kanuna karşı hile, Tez, Ankara (İzmit), 1950 

VON TUHR, A.: Die unwiderrufliche Vollmacht, Tübingen, 1908 

TITZE : Karar tahlili, JW 1952, 2, s. 1753,, No. 10 

JUNG, E.: Anweisung und Vollmacht, Jher. Jahrb. 69 (1920), s. 82 

ve mütea. 

YUNG, W.: La theorie de l'obligation afcstraite et la reconaissance 

de dette non causee en droit suisse, Tez, Geneve, 1930 

ZIMMERMANN, E.: Die Lehre von der stellvert re tenden Negotiorum 

Gestio, Strasbourg, 1876 

ZITTELMANN: Irrtum und Rechtsgeschâft, 7. Aufl., Leipzig, 1879 

XV

Ad. Der. 

A. H. F. D. 

allg. Teü 

A. M. K. 

Ank. Bar. Der. 

Arch. f. bürg. R. 

Arch. für ziv. Pr. 

Av. M. K. 

Bd. 

BGB 

Bk. 

B.K. 

c. 

Cass. 

Çev. 

D. 

DJZ 

E. / K. 

f. 

FJS 

Fr. M.K. 

H. U. M. K. 

İ. B. K. 

İc. İf. K. 

t. H. F. M. 

İ.M.K. 

İst. Bar. Der. 

İt M.K. 

KISA LTMA LAR 

Adalet Dergisi 

Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 

allgemeiner Teil 

Alman Medenî Kanunu 

Ankara Barosu Dergisi 

Archiv für bürgerliches Recht 

Archiv für die zivilistische Praxis 

Avusturya Medenî Kanunu 

Band 

Bürgerliches Gesetzbuch 

Bakınız 

Borçlar Kanunu 

Cilt 

Cassation 

Çeviren 

Dalloz 

Deutsche Juristenzeitung 

Esas / Karar 

Fıkra 

Fiches juridiques Suisses 

Fransız Medenî Kanunu 

Hukuk Usulü Muhakemeleri Kanunu 

İsviçre Borçlar Kanunu 

İcra İflâs Kanunu 

İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası 

İsviçre Medenî Kanunu 

İstanbul Barosu Dergisi 

İtalyan Medenî Kanunu 

XVII

JdT 

Jher. Jharb. 

JW I 

JZ 

Kars. 

m. 

Mad., No. 

M.K. 1 

Motive 

NJW 

No. 

R.g. 

RGZ 

RO 

S. 

s. 

Sem. Jud. 

SJZ I 

t 

Tem. 

Tem. 

Tem. 

Tem. 

H. D. 

H. G. K. 

H. U. H. 

T. D. 

T. İç. Kül. 

T. K. 

Tev. İç. K. 

Vorbem. 

ZbJV 

ZHR 

ZPO 

ZSR | 

Le journal des tribunaux . 

Jhering Jahrbuch 

Juristische Wochenschrift 

Juristenzeitung 

Karşılaştırınız 

Madde 

Madde, Numara 

Medenî Kanun I 

Motive zu dem Entwurfe eines Bürgerlichen 

Gesetzbuches 

Neue Juristâsche Wochenschrift 

Numara 

Resmî Gazete 

Entscheidungen des Reichsgerichts in Zivilsachen 

Le Recueil officiel' 

Sirey I 

Sahife 

La semaine judiciaire 

Schweizerische Juristenzeitung I 

tome 

Temyiz Hukuk Dairesi 

Temyiz Hukuk Genel Kurulu 

Temyiz Hukuk Umumî Heyeti 

Temyiz Ticaret Dairesi I 

Türk İçtihatlar Külliyatı 

Ticaret Kanunu 

Tevhidi İçtihat Karan 

Vorbemerkungen 

Zeitschrift des bernischen Juristenvereins 

Zeitschrift Pür das gesamte Handelsrecht 

Zivil Prozess Ordnung 

Zeitschrift für schweizerisches Recht 

XVIII

BAŞLANGIÇ 

§ I. Temsil Hukukunum Tekâmülü 

I. Temsil hukukunun ehemmiyeti ve tekâmülü 

Temsil modern hayatın doğurduğu zaruri ihtiyaçların icap ettirdiği 

bir hukuki müessese olup sosyal hayatta büyük bir rol oynar. 

Bir taraftan iktisadi münasebetlerde ve ticari hayatta husule gelen 

değişmeler, milletler arası ticari münasebetlerin inkişaf etmesi diğer 

taraftan, ihtisaslaşma ve mukavele hukuku sahasında akit serbestisi 

prensibinin rağbet görmesi temsilin önemini arttırmıştır. 

Bir hukuki muamele prensip itibariyle o muameleyi yapan kimse 

hakkında hüküm ifade eder. Fakat bir kimsenin kendi başına 

hukuki bir muamele yapabilmesine hukuken veya maddi bakımdan 

mani bulunan hallerde muamele bir temsilci marifetiyle yaptırılmaktadır. 

Ehliyetsizlik gibi hukuki bir mani sebebiyle bir hukuki muameleyi 

bizzat yapmaya muktedir olmayan kimse muameleyi ancak 

kanunî mümessili vasıtasiyle yapabilir. Hukuken mâni bulunan bu 

gibi hallerde modern hukuk temsile bir himaye vazifesi (Söhutzfunktion) 

izafe etmektedir (1). 

Diğer taraftan, ticari hayatın inkişaf etmesi neticesi bir kimsenin 

tek başına bütün hukukî muamelelerini yapmasına imkân kalmadığından 

mutavassıt şahıslar birçok muamelelerin yapılmasına iştirak 

ettirilmektedirler. Filhakika bir kimse işlerinin tenevvüü ve çokluğu, 

muhtelif memleketler ve hattâ kıtalar arası ticari münasebet- 

(1) Staudinger - Coing, mad. 164 vorbem. 

t

lerde bulunması, hastalık, gaybubet, yaşlılık gibi sebeplerle bİT hukukî 

muameleyi bizzat yapamayacak durumda olabilir (2). 

Temsilin gayesi, bir kimsenin hukuki muamele yapabilmesi 

için, hukuki veya maddi mâni bulunan hallerde o kimsenin muamelelerini 

kolaylaştırmaktır (3). Görüldüğü veçhile, temsil herşeyden 

evvel temsil edilenin menfaatlerini istihdaf eder. Mamafih, 

bazan temsile temsilcinin menfaatine olarak da baş vurulabilir, (in 

rem şuam). 

Temsil mukavele hukuku sahasında o derece ehemmiyet kazanmıştır 

ki Roma hukukunda temsilin muayyen istisnalar haricin-' 

de ve her halde Justmianus'a. kadar meçhul kalmasının sebebi, ancak 

romanın şekilperest hukuku ve içtimai ve iktisadi teşkilâtı ile 

izah edilebilir. 

Roma hukuku o derece şekle bağlı idi ki, umumiyetle kabul 

edildiğine göre, bir mukavelenin aktedilmesi tarafların karşılıklı ve 

birbirine uygun surette iradelerini izhar etmeleri yerine ancak âkit 

tarafların bizzat şekil şartlarını yerine getirmeleri ile mümkün oluyordu. 

Bu kaide bütün mukaveleler ve hususiyle stipulatio hakkında 

cari idi (4). Bu şekilcilik temsil fikrini ortadan kaldırıyordu. Diğer 

taraftan, içtimai teşkilât bakımından pater familias, hakimiyeti 

altında bırakılan kimseler (oğul veya esir gibi) vasıtasiyle hareket 

edebildiğinden temsile ihtiyaç da duyulmamıştır. Pater familias, hakimiyeti 

altında yaşayan bir alieni iuris'm yaptığı hukuki muamelenin 

doğrudan doğruya alacaklısı olabiliyordu. Buna mukabil, pater 

familias ancak kendi talimatı üzerine alieni iuris'm yaptığı bir muamele 

ile borçlu olurdu. Bu sistem üçüncü şahıslar için mahzurlu olduğundan, 

bunu bertaraf için, pretör alieni iuris'm yaptığı bir muameleden 

pater familias\ mesul kılabilmek maksadiyle, üçüncü şahıslara 

actiones adijecticiae qualitatis demlen bir dâva hakkı bahşederdi 

(5). Ancak klâsik Roma hukukunda kanuni mümessilin (tutor 

2 

(2) Clarise, s. 20 - 21 

(3) Oser - Schönenberger, Mad 32 - 40 No. 3 

(4) Clarise, s. 40 

(5) Monier, c. n, No. 89, s. 20; yine Bk. Popesco - Ramniceano, s.

ve ourator) ifa ettiği muameleler için vasıtasız temsil kabul edilmiştir 

(6). O zamana kadar Roma hukukunda 'hâkim olan telâkkiye göre 

irade, ancak irade sahibinin hukuki sahasında hüküm ve netice 

meydana getirebildiğinden bu iradenin bir başkasının hukuki sahasında 

hüküm, ve netice meydana getirmesi mümkün görülmüyordu 

(7). §• I 's;: l | 

Tabii hukukta Hugo Grotius de iure belli ac pacis isimli ese-j 

rinde (8) vekilin vekâlet akdine istinaden akdettiği bir muamelenin 

hüküm ve neticelerinin temsil edilene raci olacağım yazıyordu. 

M Kilise hukukunda da bir kimsenin mutavassıt şahıs marifetiyle 

mukavele aktedebilmesi mümkün idi: qui facit per alkım est perinde 

ac si faciat per se ipsimi (9). 

islâm hukukunda temsil bidayettenberi malûm idi. Mecellei 

ahkâmı adliye, vekâlete tahsis ettiği müstakil bir kitapta, hukuki 

muamelelerde temsile dair islâm hukukunun mektup olmayan kaidelerini 

kanunlaşbrmıştır (10). 

Fransız medeni kanununda temsil vekâlet akdinden tefrik edilmemiş, 

ancak Fransız doktrininde müstakil olarak incelenmiştir (11). 

Temsili vekâletten tefrik ederek hakiki ve müstakil karakterini ortaya 

çıkaran 19 asrın ikinci yansında Alman hukuk ilmi olmuştur.) 

Hususiyle Laband şöyle diyordu (12) : Amme hukuku sahasında 

ve hükmi şahıslarda nasıl bir kimsenin iradesi ile temsil edilenin 

hukuki sahasında hüküm ve netice meydana getirmek mümkün ise, 

iki veya daha ziyade hakiki şahıs arasında da temsili kabul etmek 

lâzımdır. Temsilcinin mukavele iradesi hukuki bakımdan temsil 

olunamn iradesi yerine kaim olur. 

Alman hukukunu takiben İsviçre hukukunda, 1881 tarihli İs 

viçre borçlar kanununun 36 ve müteakip maddelerinde, temsil ve 

to) Monier, s. 338 -V 

(7) Laband, s. 186 

(8) II, 11, § 18 - Staudinger, mad 164 vorbem No. 4, 8. 942 

(9) Beguelin, FJS 282, s. 2 

(10) Belgesay, 8. 8 

(11) Eski Fransız hukuku için Bk. Clarise, 49 - 61 

(12) Laband. s. 187 

3

Metten müstakil olarak tanzim edilmiştir. Borçlar kanunumuzun iktibas 

edildiği 1911 tarihinde ilân ve 1912 de yürürlüğe girmiş bulunan 

isviçre borçlar kanununda temsil umumi hükümler meyânında 

tanzim edilmiştir. 

Temsil hukukunun ehemmiyetini nazarı itibara alan Romadaki 

hususi hukukun tevhidi enstitüsü de temsile müteallik kaideler arasında 

yeknesaklığı temin etmek maksadiyle en son.olarak bir proje 

hazırlamış bulunmaktadır (13). 

II. Temsili izah için ileri sürülen nazariyeler 

Vasıtasız temsilde yapılan hukuki muamelenin hüküm ve neticelerinin 

doğrudan doğruya temsil olunana terettüb ettiğini izah 

etmek maksadı ile muhtelif görüşler ileri sürülmüştür. Bu nazariyelerin 

tetkiki, sadece nazari bakımdan değil pratik bakımdan da 

ehemmiyet taşrr. Ehliyet, hüsnüniyet veya suiniyet, iradenin fesadı, 

tefsir gibi hususlar mukaveleyi akteden kimsenin temsil olunan veya 

temsilci olmasına göre tâyin edilecektir (14). 

1. Fiksiyon nazariyesi 

Bazı müellifler temsili bir faraziyeye istinat ettirmektedirler. 

Fiksiyon nazariyesi denilen bu görüşe göre mümessil, temsil olunan 

kimse namına bir akit yapmak için bir irade beyanında bulunduğu 

zaman, sanki mümessil değil de temsil olunan iradesini beyan 

ediyor farzediHr. Temsilcinin iradesi hukuki bakımdan temsil olunanın 

iradesine tekabül eder. Laband'm ifade ettiği veçhile (15), 

muameleye vücut veren mümessilden sâdır olan irade beyanı olduğu 

halde sanki temsil olunanın iradesi imiş gibi hüküm ve netice 

tevlit eder. Pothier gibi bazı eski tanınmış Fransız hukukçulan da 

bu nazariyeye taraftar olmuşlardır. Bu müelliflere göre hukuki 

muamelenin hüküm ve neticelerinin inhirafı bahis mevzuu olmaz. 

qui mmdat ipse fecisse videtur. 

(13) E. M. Meijers «arant projet d'une loi uniforme sur la represantation 

en matiere de droit prive patrimonial dans les rapports 

internationaux et rapport illustratif» 

(14) Beguelin, FJS No. 282, s. 3 

(15) Laband, s.187, 225 ve hususiyle 226; yine Bk. Clarise s.H7,, No. s.71 

4

Bu nazariye kafi olarak doktrinde reddedilmiştir. Zira, temsil 

salâhiyetinin kanuna istinat ettiği hallerde mümessilin, kasınn iradesini 

taşımakta olduğu iddiası müdafaa edilemez. Çünkü, kasınn 

temyiz kudretinden tamamen mahrum bulunduğu zamanlar için 

dahi kanunî mümessilin yaptığı muameleler temsil olunanı ilzam 

etmektedir (16). Diğer taraftan bu nazariye tehlikelidir, zira her 

hukuki müşkilât bir fiksiyon ile izah edilebilir. Fiksiyon nazariyesi 

ile temsilin esası izah edilmeyip problem başka bir şekilde vaz edilmektedir* 

Hukuk tekniğinin ilerlemesiyle fiksiyon nazariyesinin, 

üemsili izah edemiyeceği anlaşılmıştır. 

2. Saviguy nazariyesi (Geschaeftsherrntheorie) 

Savigny eski Roma hukukunda temsilin caiz görülmeyişinin sebebini 

formalist muamelelerin mevcudiyeti ile.izah ve kendi zamanında 

Alman hukukunda şekle bağlı stipuUMö'\axm. ortadan kalktığına 

işaret ettikten sonra mümessilin yaptığı hukukî muamelenin 

temsil olunana terettüp edebileceğini izah için mümessilin, temsil 

olunanın iradesini taşıyan bir vasıtadan (nuntius) başka bir şey olmadığını 

beyan etmiştir (17). Ona göre, mümessil temsil edilenin 

bir organı mahiyetinde telâkki edilebilir. Prensip şudur: Kimse yabancı 

bir irade ile bağlanamaz. Böylece, hakikat halde, hukukî 

muameleyi temsil olunanın beyan ettiği irade vücude getirmektedir. 

Mukavele, temsil olunan kimse ile diğer tarafın beyan ettikleri 

iradeler neticesinde meydana gelmekte, ancak mümessil, temsil olunanın 

irade beyanını diğer âkit tarafa taşımaktadır. Binaenaleyh 

aktedilen muamelenin muteberlik şartlan temsil olunana göre tâyin 

edilir. Mümessil ile resulü birbirine kanştıran ve arada ancak bir 

derece farkı müşahede eden bu görüş tarzı da modern doktrin ta-| 

rafından reddedilmiştir. Filhakika modern doktrinde mümessil, 

muhbirden kat'i surette tefrik edilmiştir. Muhbirin vazifesi tamamen 

pasif, başkasının iradesini taşımaktan ibaret olduğu halde, mümessil 

kendi iradesini izhar eder. 

3. Halefiyet nazariyesi (Theorie de la substitution) veya mamelek 

nazariyesi 

(16) Planiol Riperfc Eflmein, C. VI, No. 55, s. 62-63; Arsebük, s. 466. 

(17) Savigny, C. II, s. 50 ve müt. yine Bk. Clarise, s. 151 -153; Popesco 

Ramniceano, s. 17 - 19 

5

Bu nazariye taraftarları mümessil tarafından aktedileıı muamelenin 

hüküm ve neticelerinin temsil olunana terettüp ettiğini izah 

etmek için Jhering'in hukukî muamelelerin bölünmezliği prensibh> 

den hareket etmişlerdir. Bir hukukî muamele, muteberliği ve neticelerile 

birlikte parçalanmaz bir bütün teşkil etmektedir. Eski hukukun 

temsili reddetmesinin sebebi, hukukî muamelenin sebebi 

(causa) ile hüküm ve neticelerinin (effets) aynlabileceğini tasavvur 

edemeyişinden ileri gelmiştir. Sebep (fiil ve hareket) mümessilin 

şahsına taallûk ettiği halde, o muamelenin hüküm ve neticeleri temsil 

olunana ait olur. Diğer bir tâbirle, temsilde hakikat halde bir 

bütün olan hukukî muamelenin sun'i olarak bölünmesi bahis mevzuudur. 

Bu bölünme neticesi, akdi yapan mümessil o akitten neş'et 

eden neticelere yabancı kalmakta ve bunlar temsil edilene ait olmaktadır. 

Bu bölünmeyi ve dolayısile hukukî muamelenin hüküm 

ve neticelerinin temsil olunana ait olduğunu göstermek için, hususiyle 

bazı Fransız hukukçuları gayret sarfetmişlerdir. 

a) Pilon nazariyesi. Pilon'un teklif ettiği formüle göre (18) 

temsil, mümessilin temsil olunanın yerine ikame edilmesidir. Diğer 

bir tâbirle, akdin teşekkülüne iştirak eden mümessilin iradesi temsil 

olunanın iradesinin yerine geçmekte ve bu akdin hüküm ve neticeleri 

temsil olunana terettüp etmektedir. Şu halde eski ve klâsik 

sübjektif borç telâkkisine nazaran bir borç münasebeti iki şahıs arasında 

vücude geldiği halde, Pilon (19), objektif borç telâkkisini nazarı 

itibare alarak borcun, esas itibarile, iki mamelek arasında bir 

rabıta olduğunu beyan etmiştir. Muhtelif edalar, mamelekler arasında 

vukua gelir. Şahıs ise sadece mamelekin bir uzvu olarak ortaya 

çıkmaktadır. İşte Pilon'a göre (20), mamelekler arasındaki münasebet 

bu mameleklerin normal organı olan sahipleri tarafından 

tesis edilebileceği gibi her mamelek, üzerinde tasarrufa salahiyetli 

olan kendi normal organından başka bir organı tarafından da alacaklı 

ve borçlu kılmabilir. Pilon nazariyesi hususiyle Clarise tarafından 

(21) tenkit edilmiştir. Pilon nazariyesi borcu iki mamelek 

arasında bir rabıta olarak gören objektif borç telâkkisine istinat et- 

(18) Pilon,, No. 34, s. 47; Clarise, s. 156, No. 77 

(19) Pilon, s. 51, No. 36 ve s. 319 

(20) Pilon, s. 48 ve müt. 

(21) Clarise, s. 158 - 162 

6

mektedir. Halbuki mamelek bir hak sujesi değildir. Kaldı ki Pilon, 

mümessilin kendi iradesini izhar ettiğini kabul ettiğine göre mümessilin 

iradesi temsil olunanın talimat verdiği haller, haricinde 

her zaman temsil olunanın iradesi yerine kaim olmaz. Bilhassa umumî 

temsil salâhiyetinde durum 'böyledir. Diğer taraftan, pozitif hukukda 

bir borç münasebetinde borçlunun şahsını nazarı itibare almamaya 

imkân yoktur. 

b) Levy - Ulhtıann nazariyesi. Bu hukukçu Pilon nazariyesini 

tekâmül ettirmiş ve temsil ile borç arasındaki münasebet üzerinde 

durmuştur. Bu müellife göre geniş manâsında borç, alacaklının mamelekine 

dahil olan bir unsurdur. Temsil ise hukukî muamelenin vâde 

ve şart gibi bir tâdilinden ibarettir (modalite de l'acte juridique) 

(22). , 'gg' >' 

Popesco - Ramniceano (23) bu nazariyenin her hukuk sistemine 

uyduğunu izaha çalışmıştır. Bu müellife göre, her hukukî muamele 

normal olarak o muameleyi yapanları ilzam eder. Temsil ise 

bu neticeyi tâdil etmek (modalite) gayesini takip eder. Meselâ, bir 

mümessil tarafından aktedilen bir satış akdi normal olarak o akdi 

yapan mümessil ile üçüncü şahıs arasında hüküm ve netice meydana 

getireceği yerde üçüncü şahıs ile temsil olunan arasında hüküm 

ve netice meydana getirmesinin sebebi, tarafların böyle bir tadilâtı 

istemiş olmalarındandır. Filhakika taraflar satış akdinin hüküm 

ve neticelerinin temsil olunana ait olması üzerinde anlaşmışlardır. 

Böylece, mukavelenin normal neticeleri tarafların iradeleri ile tâdil 

edilmektedir. 

Bu nazariye hususiyle Fransız hukukçularından Madray (24) 

tarafından tenkit edilmiştir. Madray'a göre temsil hukukî muamelenin 

tâdili olarak izah edilemez. Bilâkis temsil, temsil suretiyle yapılan 

muamelenin inşaî unsurlarından birisidir. Halbuki vâde veya 

şartda hukuki muamelenin unsurlarından bir veya bir kaçı henüz| 

tahakkuk etmemiştir. Bir temsil münasebetinde ise hukukî muamelenin 

bütün unsurları mevcuttur. Esasen inşaî unsurlardan birisi ek- 

(22) Levy - Ullmann, s. 342 ve müt. 

(23) Popesco - Ramniceano, s. 218 - 219 

(24) Madray, s. 124 - 132 

7

sikse temsÜ münasebeti cari olmaz. Şu halde temsil hukukî muamelemin 

tâdil edilmiş bir şekli değildir. 

4. Mitteds Nazariyesi (Vermittlungstneorie) 

Mitteis'e göre (25) temsil suretiyle yapılan bir hukukî muamelenin 

teşekkülüne temsil olunan kimse ile mümessil birlikte iştirak 

ederler. Böylece temsil olunan kimsenin iradesi ile temsil yetkisinin 

şümulü nisbetinde mümessilin beyan ettiği irade, müşterek 

surette diğer tarafın iradesiyle birleşmek suretiyle akit vücuda 

gelmektedir. Şu halde ne mümessil ve ne de temsil olunan tek 

başına a priori o muamelenin 1 failleri olarak telâkki edilemez. Bu nazariyeye 

göre temsil suretiyle yapılan hukukî muamelenin muteber 

olup olmadığının tâyini için bu iradelerin her birinin ayrı ayrı 

tetkiki icap eder. Tanınmış Alman hukukçusu Crome'nin (26), istikbalim 

nazariyesi olarak tavsif ettiği bu nazariye de temsil olunan 

tarafından şümulü tâyin edilen temsil yetkisi ile temsili birbirine 

karıştırdığından dolayı kabul edilmemiştir. Esasen mümessilin 

yaptığı hukukî muamelenin bazan temsil olunan bazan mümessilin 

iradesine istinat ettiği fikri müdafaa edilemez. Kaldı ki, bu nazariye 

sadece mümessilin iradesini izhar etmesi neticesi meydana 

gelen bir muamelenin hangi sebebe istinaden temsil olunanı alacaklı 

veya borçlu kıldığım izah edemez (27). 

5. Temsil nazariyesi (Reprâsentationstheorie) 

Alman hukukçuları tarafından ortaya atılan bu nazariye Alman 

Medenî kanunu tarafından da kabul edilerek m. 164, 165, 166 

f. 1 ve 166 f. 2'de ifade edilmiştir. Jhering, Hölder, Dernburg (28) 

gibi bazı müellifler mümessilin muhbirden farklı olduğunu, muhbÎTm 

sadece iş sahibinin bif aleti olduğu halde mümessilin kendisine 

has iradeyi beyan ettiğini müşahade etmişlerdir. 

Modern Fransız doktrini de mümessilin kendi iradesini izhar 

etmesi suretiyle yaptığı bir muamelenin, temsil olunanın hukukî sa- 

(25) Mitteis, s. 109 ve yine Bk. Lenel, s. 15 ve Mûtea. 

(26) Crome, allg. Teil § 103, No. 21 I 

(27) karş. Clarise s. 165 

(28) Hölder, Pandekten s. 298; Dernburg, Pandekten 1. s. 117* Jhering, 

Jahrbuch I, s. 278 

8

hasmda hüküm ve netice meydana getirdiğini kabul etmektedir (29). 

Türk İsviçre BK. m. 32 de ve doktrinde (30) kabul edilen temsil 

nazariyesine göre, mümessil tarafından yapılan muamele nazarı itibara 

alınmakta ve bu muamelenin hükümleri temsil olunana terettüp 

etmektedir. Temsilcinin kendi iradesiyle yaptığı hukukî muamelenin 

hüküm ve neticelerinin temsil olunana ait olması kanunî temsilde 

kanun ve akdi temsilde temsil olunan tarafından mümessile 

bahşedilmiş bulunan temsil yetkisine istinat eder (31). Diğer bir 

tâbirle, kanun veya mümessile verilmiş olan temsil salâhiyeti, mümessilin 

yaptığı hukukî muamelenin tevlit ettiği hüküm ve "neticelerin 

temsil edilenin hukukî sahasında meydana gelmesi için aranılan 

kanunî bir şarttır. 

Temsil nazariyesine göre temsilin esası, mümessilin kendisine 

has iradeyi izhar etmek maksadiyle yaptığı muamelenin temsil olunanın 

hukukî sahasında hüküm ve netice meydana getirmesinde 

tecelli eder. Türk İsviçre doktrin ve tatbikatında temsil nazariyesi 

ittifakla kabul edilmiş bulunmaktadır. Biz de tetkiklerimizde temsil 

nazariyesini esas ittihaz edeceğiz. 

6. Müşterek hukukî muamele nazariyesi (Gesamt Rechtsgeschâf 

t theorie) 

Alman hukuk profesörlerinden Müller - Freienfels, son zamanlarda 

Alman doktrininde Mitteis nazariyesinin tesiriyle, gittikçe 

rağbet gören yeni bir görüş tarzını müdafaa etmektedir. Bu hukukçuya 

göre halen Alman, isviçre ve Fransız hukukunda hâkim olan 

temsil nazariyesi temsilin esası olarak, mümessilin tamamen kendi 

iradesiyle üçüncü şahıslarla akdettiği hukukî muameleyi nazarı itibara 

almaktadır. Başka bir tâbirle, mümessilin iradesini beyan etmesi 

neticesi husule gelen hukukî muamele, üçüncü şahısla yapı- 

(29) Planiol - Ripert - Esmeni, C. VI No. 55 s. 62; Demogue s. 363; 

Oorbesco s. 38; kritik için Bk. Madray s. 114 -122 

(30) von Tuhr, s. 310; Oser - Schönenfoerger, M ad. 32-40 No. 3; 

Becker Mad. 32 No. 15; Beguelin PJS 282 No. 3; Yine Bk. RO 

42 II, 651 - JdT 1917 S. 333 

(31) Laband, s. 229 

9

lan akdin diğer tarafı olarak kabul edilen temsil olunanın hukukî 

sahasında hüküm ve netice meydana getirmektedir. Şu halde, 

Federal Mahkemenin (32), hukukî muamele temsil olunan tarafından 

değil bizzat mümessil tarafından akdedilir, telâkkisi müdafaa 

edilemez (33). Müller - Freienfels'e göre (34) bugün temsil nazariyesinin 

ışığı altında şu hususlar tesbit edilmiştir, a) temsil salâhiyeti 

müstakil bir hukuki muamele olup mümessil tarafından yapılan 

muamelenin bir kısmı değildir, b) temsil salâhiyeti ile mümessil 

tarafından yapılan hukukî muamele arasmda illiyet rabıtası 

mevcut değildir, c) Temsil salâhiyeti tek taraflı bir hukukî 

muameledir. Bu üç noktayı tenkit eden Müller - Freienfels'e göre 

temsil salâhiyeti ile istihdaf edilen gaye ancak temsilci ile üçüncü 

şahıs arasında bir hukukî muamele yapıldığı zaman tahakkuk eder. 

Bu müellif temsil salâhiyeti ile onun esasını teşkil eden Vertreter 

gesch'dft arasında yakın bir illiyet rabıtası mevcut olduğunu müşahede 

etmiştir. Bu nazariyenin esası şu şekilde izah edilebilir: J3ir 

temsil münasebetinde mümessil tarafından aktpriilpn muamelenin 

hüküm ve neticelerinin temsil olunanın hukukî sahasında tecelli etmesinin 

sebebi iki ayrı ve müstakil birer hukukî muamele olarak! 

rfavsîî edilen temsil salâhiyeti ve Vertretergeschaft değil, bilâkis esasında 

müstakil olmıyan ve her iki muamelenin birleşmesinden husule 

gelen müstakil bir hukukî muameledir. Vaziyet icap ve kabul 

beyanına benzetilebilir. Nasıl ki icabm kabul edilmesi suretiyle 

bunlardan mücerret yeni bir akit teşekkül ediyorsa, temsilde de 

yeni birleşik bir muamele meydana gelmektedir. Mamafih, temsilde 

vaziyet icap ve kabuldekînden farklıdır. İcap ve kabulde 

akit kabul beyanı ile teşekkül ettiği halde, temsilde birleşik hukukî 

muamele mümessilin kabul beyanı ile teşekkül etmeyip 

belki sadece icap veya kabul ile meydana gelir. Zira temsilde icap 

ve bu icabın kabulü yoktur. Fakat Vertretergeschaft temsil salâhiyeti 

ile birlikte bir hukukî mcamele meydana getirir. Başka bir tâbirle, 

temsil olunan kimse ile mümessilin irade beyanları birbirine 

paralel olduğu halde, mucip ve kabul edenin irade beyanları bir- 

(32) RO 42 II 651 Das Geschâft Wird durch den Vertreter, nicht 

durch den Vertretenen verrnittels des Vertreters abgeschlossen 

(33) Müller - Freienf els, s. 211-212 ve 6 

(34) Müller - Freienrels, &. 216 - 217 

10

irleriyle karşılaşır. Hukuk nizamı ne sadece temsil salâhiyetinin verildiği 

hukukî muameleye ve ne de mümessilin aktettiği hukuki 

muameleye değil bunlann ikisine birden temsil neticesini izafe 

eder. Hukukî netice hem temsil olunan ve hem de mümessil tarafından 

istenmiş telâkki edilir. Staudinger - Coing (35) de, Müller - 

Freienfels'e iştirak edeıek, bizzat Alman kanun vazımın m. 166 f. 2 

ile bazı hallerde temsil olunanın şahsının nazan itibara alındığını 

kaydetmektedir. 

Birleşik hukukî muamele nazariyesi kabul edilecek olursa, temsil 

nazariyesinden farklı hüküm ve neticeler meydana gelecektir 

ki ilerde sırası geldikçe bunlara temas edeceğiz. Fikrimizce bu nazariye 

şu basit misalle kolaylıkla izah edilebilir. Bir evin müşterek 

malikleri feshi ihbar ettikleri zaman bu müşterek irade beyanı neticesi 

nasıl müşterek bir hukukî muamele meydana geliyorsa, temsil 

olunan temsil salâhiyeti vermek ve mümessilin esas muameleyi 

yapmak hususunda iradelerini beyan etmeleri ile de müşterek 

bir hukukî muamele meydana gelmektedir. Alman doktrininde bu 

nazariye Enneccerus - Nipperdey (36) tarafından tenkit edilmiştir. 

Bir muamelenin muteberlik şartı olan bir hususun aynı muamelenin 

bir cüz'ü olarak kabul edilmesine imkân yoktur. 

§. 2. Temsilin nevileri ve mevzuun takyidi 

I. Temsilin nevileri 

Doktrin ve mahkeme içtihatlarında temsilin muhtelif nevileri 

birbirinden tefrik edilmektedir. Biz, burada, iradî temsil - kanunî 

temsil ile vasıtasız temsil - vasıtalı temsil tefrikine kısaca temas 

edeceğiz. 

1. İradî temsil - kanunî temsil 

a) Temsil her şeyden evvel iradî temsil ve kanunî temsil olmak 

üzere ikiye ayrılır. İradî temsil, temsil olunan kimsenin kendisini 

temsil ettirmek için, mümessile tek taraflı bir hukukî muamele 

(35) Staudinger - Coing, M ad. 164 No. 13 

(36) Enneccerus -Nipperdey, s. 145, II B, 3 

11

ile salâhiyet vermek maksadiyle iradesini beyan etmesine istinat 

eder. Temsil olunan kimse ile mümessil arasındaki hukukî muameleden 

neşet eden temsil salâhiyetine rızaî salâhiyet denilir. 

b) Kanundan neşet eden temsil salâhiyetine kanunî temsil, 

böyle bir halde mümessile de- kanunî mümessil denir. Meselâ, M. 

K. m. 268'e göre ana - baba velayet hakkını haiz oldukları nisbette 

çocukların kanunî mümessilidirler. Vasiler vesayet altında bulunan 

kimseleri temsil ederler (M. K. m. 391). Bir şahsa veya muayyen 

malların idaresi için tâyin edilen kayyıma da temsil salâhiyeti 

kanunen tanınmıştır. (M. K. m. 376). Keza, kan-kocanın evlilik birliğini 

temsil salâhiyeti (M. K. m, 154 ve mut.) aile mallan şirketine 

tâyin olunan müdürün mezkûr şirketi temsil etmesi (M.K. m. 328 

f. 2), vasiyeti tenfiz memuru - : (M-K. m.. 497-498), miras şirketine 

tâyin olunan mümessilin mirasçıları temsil etmesi (M. K. m. 581) 

kanundan doğan temsil salâhiyetine misal olarak gösterilebilir. Kanunî 

temsilde mümessilin yaptığı muamelenin hüküm ve neticeleri 

temsil olunana terettüp eder (37). 

*1" 2. Vasıtasız temsil - vasıtalı temsil 

Temsil, doktrinde vasıtasız temsil (doğrudan doğruya temsil) 

veya vasıtalı temsil (dolayısiyle temsil) olmak üzere ikiye ayrılmaktadır. 

a) Vasıtasız temsilde mümessilin yaptığı hukukî muamelenin 

hüküm ve neticeleri doğrudan doğruya, ikinci bir muameleye ihtiyaç 

olmaksızın temsil olunana terettüp eder. Prensip itibariyle 

bir kimsenin yaptığı hukukî muamele o muameleyi yapan kimsenin 

hukukî sahasında hüküm ve netice meydana getirir. Akde yabancı 

üçüncü şahıslar böyle bir muameleden ne fayda ve ne de zarar görürler 

(38). Türk - İsviçre ; hukukunda Repra&entationstheorie ile 

izah edilen vasıtasız temsil müessesesi sayesinde mümessilin kendi 

iradesiyle yaptığı muamelenin hüküm ve neticeleri doğrudan doğruya 

temsil olunana terettüp ermektedir (B. K. m. 32 f 1). Vasıtasız 

temsilin bahis mevzuu olabilmesi için mümessilin temsil salâıhiye- 

(37) Tein. 4. HD., 3.4.945, E. 2062/K. 1230 Tepeci, s. 61 

(38) Res inter alios acte alius neque podesse neaue nocoere podest 

(Haniol, No. 301, s. 140) 

12

tini haiz olması ve temsil olunan kimse namına hareket etmesi lâzımdan 

b) Vasıtalı temsilde ise, mümessilin yaptığı muamelenin hükümleri 

evvelâ kendi şahsında husule gelir ve bilâhare yapılacak 

bir hukukî muamele ile temsil olunana intikal eder. Vasıtalı temsilde 

mümessil muameleyi kendi namına, fakat başkası hesabına yapar. 

Şu halde vasıtalı temsilin şartlan mümessilin kendi namına ve 

fakat başkası hesabına hareket etmesidir. Mümessilde muameleyi 

başkası hesabına yapmak niyeti mevcut değilse bir temsil münasebeti 

bahis mevzuu olmaz. Vasıtalı temsilde muameleyi kendi namına 

yaptığına göre, görünüşde, aktedilen muamelenin alâkalı tarafı 

mümessilin kendisidir. Akdin hüküm ve neticeleri bu sıfatla kendisine 

terettüp eder. Mümessil bilâhare ikinci bir muamele ile akdin 

hüküm ve neticelerini temsil olunana intikal ettirir. Vasıtalı 

temsilde mümessil ile temsil olunan arasında mümessilin başkası 

hesabına hareket etmesini haklı gösterecek bir 'hukukî münasebet 

mevcuttur (39). 

II. Mevzuun takyidi 

Alman Medenî Kanununda olduğu gibi, Türk - İsviçre Borçlar 

Kanununda da temsil, umumî hükümler kısmında akitten doğan 

borçlar faslında (B. K. m. 32 -40) tanzim edilmiş bulunmaktadır. 

Borçlar Kanunumuz mümessilin salahiyetli veya salâhiyetsiz olarak 

başkası namına hareket etmesi hallerini tefrik ederek 32-37 inci 

maddelerinde salâhiyete müstenit temsili, 38-40 inci maddelerinde 

de salâhiyetsiz temsili tanzim etmiş bulunmaktadır. Tetkikatımızm 

mevzuunu salâhiyete müstenit temsil teşkil etmekte, salâhiyetsiz 

temsil ise mevzuumuzun dışında kalmaktadır. 

Temsile müteallik B. K. m. 32-40 esas itibarile borç doğuran 

mukaveleler sahasında iradeden mütevellit temsil münasebetlerine 

tatbik olunur. Mamafih, M. K. m. 5'e istinaden temsile müteallik hükümler 

Borçlar Hukukunun (borcun nakli, ibra gibi) ve medenî 

hukukun diğer kısımlarında (mülkiyetin nakli, aynî bir hakkı nakleden 

aynî mukaveleler gibi) dahi caridir. Diğer taraftan, temsile 

müteallik kaidelerin kıyas yoluyla tatbik edilmesi icap ettiği hal- 

(39) Droin, s. 41 

13

lerde o müessesenin hukukî mahiyetini tetkik ederek temsile müteallik 

kaidelerin tatbik edilip edilemiyeceğini tâyin etmek lâzım 

gelir. ,y-; 

Temsile müteallik Borçlar Kanunumuzdaki umumî hükümler 

âmme hukuku sahasında tatbik edilemez. Bununla beraber, Belgesay 

(40) âmme hükmî şahıslarını tesis eden kanunlarda sarahat 

bulunmadıkça ve hükmî şahsın mahiyetine aykırı düşmedikçe temsile 

müteallik kaidelerin kıyas yoluyla âmme hükmî şahıslarının 

temsilinde de tatbik edilebileceğine işaret etmektedir. 

Tetkikatımız münhasıran Borçlar Kanunumuzun umumî hükümleri 

arasında yer alan hükümler dairesinde temsilin incelenmesine 

inhisar edeceğinden âmme hukukundaki temsil münasebeti ile 

diğer bilcümle kanunlarda zikredilmiş olan temsil tetkikatrmızm 

haricinde kalmakta ve ancak sırası geldikçe dolayısile mevzuubaîhs 

edilmektedir. 

Birinci ve İkinci bölümde temsilin şartlan, temsil salâhiyeti ile 

başkası namına hareket mefhumu, üçüncü bölümde temsilin hüküm 

ve neticeleri ve nihayet dördüncü bölümde temsilin hitamı tetkik 

edilecektir. İncelemelerimizde Türk - İsviçre Borçlar Kanununun sistemi 

esas olarak ele alınmış olmakla beraber sırası geldikçe Türk- 

Isviçre Borçlar Kanununun bilhassa temsil hukuku sahasında geniş 

ölçüde mülhem olduğu Alman Medenî Kanunu ve nihayet lüzumlu 

gördüğümüz nisbette Fransız hukuku mukayeseli olarak incelenecektir. 

(40) Belgesay, s. 6 

14

KISIM I 

TEMSİL SALAHİYETİ 

BÖLÜM I 

DAHİLİ TEMSİL SALÂHİYETİ 

§ 1. Dahilî temsil salâhiyetinin verilmesi 

İleride göreceğimiz gibi Türk - İsviçre Hukukunda temsil salâhiyeti, 

temsil olunan tarafından ancak mümessile tevcih edilmiş bir beyanla 

verilir ki buna dahilî temsil salâhiyeti denmektedir. Buna 

mukabil Alman Hukukunda temsil salâhiyeti, temsil olunan taraiından 

üçüncü şahsa vâki bir beyanla da verilebilir. Buna haricî 

temsil denmektedir. Türk - isviçre Hukukunda harici temsil salâhiyetine 

vücut veren «Temsil olunan tarafından üçüncü şahıslara 

bildirme» Alman Hukukunun hilâfına bir hukukî muamele değildir. 

Buna mukabil, dahilî temsil salâhiyetinin hukukî mahiyeti Alman 

Hukukunda olduğu gibi tevcihi muktazi tek taraflı bir hukukî 

muamele olarak kabul edilmektedir. Bu hususları üç nokta etrafında 

toplayacağız. 

I. Dahili temsil salâhiyeti ve hukuki muamele 

Türk * İsviçre B. K. m. 33 ve 34 de ve A. M. K. 166 f. 2 de sarahaten 

hukukî muameleden neş'et eden temsil salâhiyetinden bahis 

edilmektedir (1). 

——• r 

Alman doktrininde temsil salâhiyetinin bir hukukî muamele 

olup olmadığı meselesi uzun zaman tetkik edilmiştir. Bu mesele- 

(1) 1040 tarihli Yunan M. K. m. 216 ya göre temsil salâhiyeti bir 

hukuk! muamele ile bahşedilir. 

15

nin halli için temsil salâhiyetinin hukukî muamelelerin 'karakteristik 

vasıflarını haiz olup olmadığı araştırılmıştır. 

YVindscheid'den beri (2) yapılan tarife göre, hukukî muamele 

bir kimsenin muayyen bir hukukî netice meydana getirmek maksadiyle 

iradesini izhar etmesidir. Bir hukukî muamelenin karakteristik 

vasıflan şunlardır ^(3) : a) Ç&r kimsenin iradesini bey_an etmesiyle 

meydana gelen hukukî muameleler bir hukukî neticenin 

meydana getirilmesini istihdaf ederler. Hukukî muamele ile takip 

edilen gaye bir hakkın doğumu, tadili veya sona ermesidir, b) Huıkî 

muamelenin yapılmasiyle meydana gelen 'hukukî netice beyan 

sahibi tarafından istenilen netice olmalıdır. Jtrade beyanı neticesi 

meydana gelen hukukî netice beyan sahibinin iradesi dafaf^ 

linde istediği netice değilse yapılan muamele bir hukukî muamele 

olaraKtarif edilemez. 

Şu halde dahili temsil salâhiyetinin bir hukukî muamele olup 

olmadığını tâyin etmek için hukukî muamelenin bu karakteristik 

vasıflan ile karşılaştırmak icap eder. Temsil salâhiyeti hukukî muamelenin 

karakteristik vasıflarını 'haiz değilse ancak onun 'bir cüzünü 

teşkil eden bir irade beyanından ibaret kalacaktır (4). Netice 

olarak iki problemin tetkik edilmesi icap edej: 

1. Temsil salâhiyeti, hukukî muamele olarak tavsif edilebilmek 

için zarurî olan kendine has bir hnlm-kt netice meydana getirir 

mi ? Doktrinde umumiyetle kabul edildiğine göre (5). temsil salâhiyeti, 

hukukî muamele olarak tavsif edilmesi iğin kâfi jtukukî netice 

meydana getirmektedir. Hususiyle bu neticeler temsil salâhiyetinin 

verilmesiyle mümessil tarafından temsil suretiyle bir hukukî 

muamele yapmasma kadar geçen zaman zarfında husule gelen 

hadiselerde meselâ, temsil olunanın veya mümessilin ölümü, şahıslarında 

husule gelen tahavvüller, iflâs gibi hallerde ortaya çıkar. 

Windscheid'ın (6) beyan ettiğine göre, hukuki muamelelerin bir 

haklan doğumuna doğrudan doğruya, tevcih edilmesine ihtiyaç 

(2) Wüıdscheid, Pandekten - § 66, s. 266 

(3) Windscheid, Pandekten - § 66, s. 267-270 

(4) Müller - Freienfels, s. 192 

(5) MüUer - Freienfels, s. 194 

(6) Windscheid, § 69, s. 269 not 1 c. 

16

yoktur. Binaenaleyh, ona göre, temsil salâhiyetinin verilmesi haricî 

âlemde bir değişiklik meydana getirmediği halde bir hukukî 

muameledir. Bundan başka, temsil salâhiyetinin şümulü, hususî veya 

umumî salâhiyette mümessilin temsil olunanın irade beyamna 

hüsnüniyetle atfettiği mânâya göre tâyin edilir. 

2, Bir irade beyanının hukukî muamele olarak tavsif edilebilmesi 

için o beyandan neş 7 et eden nihaî neticenin beyan sahibinin 

iradesi dahilide istenmiş olan neticeye uygun olması icap eder. 

Acaba temsil salâhiyetinin verildiği irade bevamndan doğan nihaî 

netice beyan sahibinin iradesi dahilinde midir? 

Alman müelliflerinden Siber, bir irade beyanından meydana 

gelen on netice (Vonvirkung) ile nihaî neticeyi (Endwirkung) birbirinden 

tefrik etmektedir (7). Bu hukukçuya göre, bunların obfektii 

bakımdan tefriki her zaman mümkün değildir. Bu husustaki 

ölçü daha ziyade sübjektif olup beyan sahibinin muamele akdetmek 

iradesinden istihraç edilir. Bir irade beyanının hukukî muamele 

olarak tavsif edilebilmesi için irade ihbarlarının aksine olarak 

nihaî neticenin mevcudiyeti zarurîdir. Bir irade beyanından husule 

gelen ön neticeler şarta veya vâdeye bağlı muamelelerde olduğu 

gibi vasıtalı olarak meydana gelir; bazan da miras mukavelesinde 

olduğu gibi hiç husule gelmez. Şu halde ön netice hukukî muamelenin 

zarurî bir unsuru değildir ve beyan sahibinin iradesine uygun 

olup olmadığına bakılmaz, işte Siber'e gQI£, temsil salahiyeti 

hukukî muamelenin bir. cüzü olup kanunî bir ön neticeden (geset7iliche 

Vonvirkung) ibarettir. (8). Siber, temsil salâhiyetinin bir 

Eukuki muamele olmadığı hususundaki görüşünü kuvvetlendirmek 

için iki noktaya işaret etmektedir. (9) Siber'e göre: 

a) Bir akdin in'ikadı bakımından temsil salâhiyeti ile salâhiyetsiz 

temsilde icazet (Genehmigung) ayni rolü oynamaktadır. Filhakika, 

eski Alman I^ktrininde (10), icazet mümessile muamelenin 

yapılmasından sonra verilmiş bir temsil salâhiyeti (fıachtraglic- 

(7) Siber, s. 129 - 130 

(8) Siber, s. 133 

(9) Siber, s. 137 

(10) Hususiyle Bk. Hellmann, s. 101, Zittelmann, s. 297-298; Kohler 

s. 445; Hölder, s. 362; yine Bk. J. W. 899 s. 694 - 695 Vs 

17

her Einrâumung der Macht an den Stellvertreter) olarak kabul ediliyordu. 

Bunun neticesi olarak temsil salâhiyetinin bir muamelenin 

yapılmasından evvel veya sonra verilebilmesi mümkün görülüyordu. 

Fransız Hukukunda da Popesco - Ramniceano icazeti, muamelenin 

yapılmasını takiben verilmiş temsil salâhiyeti olarak kabul 

etmektedir (11). 

İcazet bir muamelenin__yapılmasını müteakip verilmiş bir temsil 

salâhiyeti ise ve bûmeticjs temsil salâhiyeti bir muamelenin yapılmasından 

sonra da verilebildiği kabul edilirse, temsil salâhiyeti 

bir hukukî muamele olarak tavsif edilemez. 

Fakat Siber'in bu görüşü kabul \\ edilmemiştir. Zira, icazet'jg 

bilâhare verilmiş bir temsil salâhiyeti olduğu hususundaki telâkki 

nem A. M. K. m. 184 ve hem de 1. B. K. m. 38 muvacehesinde kar 

bili müdafaa "değildir. Böyle bir görüş tarzı kanmy yazımın maksat 

ve niyetini aşar (ultra vires) (12). Filhakika bugün ekseriyetle kabul 

edildiğine göre, icazet hukukî muamelenin bir unsuru olmayıp, 

sakat bir muamelenin muteberlik şartıdır (13). Bunun için nxü& 

takil bir 'hukukî muamele değil sadece onun bir cüzüdür. Diğer 

taraftan temsü salâhiyeti veren kimse ile muameleye icazet veren 

kimsenin de durumu birbirinden farklıdır. Temsil salâhiyeti mümessile 

üçüncü şahısla bir muamele akdedebilmesi maksadiyle ve»rildiği 

halde, icazet evvelce yapılmış muhteva ve şümulü muayyen 

ve belli olan sakat muameleyi kabul etmekten ibarettir. Şu halde 

temsil salâhiyeti falsus yrocumtio yapılmış bir muameleye icazet 

verilmesinden farklıdır ve temsil salâhiyetinin verilmesi icazet ile 

mukayese edilerek kanunî bir ön netice olarak tavsif edilemezT" 

b) Siber, (14) icab'ın bir hukukî muamele olmayıp sadece 

onun bir cüzü olan bir irade beyanından ibaret bulunduğu noktai 

nazarına istinad ederek temsil salâhiyetini de icap gibi hukukî mua- 

(11) Popesco - Ramniceano, s. 264 «La ratification c'est le pouvoir de 

representer que Ton donne apres coup». 

(12) Müller - Freienfels, s. 199 ve 202 

(13) Staudinger - Coinge göre icazet yardımcı bir hukukî muameledir. 

(Hilfsrechtsgeschâft) 

(14) Siber, s. 130 

18

melenin bir cüzü, diğer bir_tabirle, kanunî bir ön cephesi olarak 

kabul etmektedir. 

Filhakika, Alman Hukukunda icap müstakil bir hukukî muamele 

olmayıp sadece onun cüzü olan bir irade beyanından ibaret 

olduğu telâkkisi hâkimdir. Van Tuhr'a (15) göre, icabm yapıldığı 

irade beyanı tek basma nazarı itibara alınırsa bir hukukî muamele 

değildir. Zira, icap, sahibinin asıl istediği neticeyi meydana getirmez. 

Bu meşhur hukukçuya göre, icap sahibinin beyanı ile hukukî 

münasebette herhangi bir değişiklik vücude gelmez, ancak 

muhatabın kabulü ile yeni bir hukukî münasebet meydana gelir 

veya mevcut bir münasebet tâdil edilir veya nihayete erer. 

Müller - Freienfels de bu noktadan hareket etmektedir (16). 

icabı ihtiva eden beyanın kabul beyanı ile birleşmesi halinde bir 

hukukî muamele meydana gelmektedir. Ayni şekilde temsil müessesesinde 

de temsil salâhiyeti ile mümessilin yaptığı muamele birleşmek 

suretiyle bir birleşik hukukî muamele meydana gelir (Cer 

samtrechtsgeschaft). 

Buna mukabil Alman Doktrininde bugün müelliflerin ekserisi 

temsil salâhiyetini, temsil suretiyle, yapılan muamelenin bir cüzü 

olarak dejtil, müstakil bir hukukî muamele olarak mütalâa etmektedirler 

(17). 

Türk - isviçre Hukukunda ise, temsil salâhiyetinin verilmesi 

müstakil 'bir hukukî muamele olarak kabul edilmektedir (18). Federal 

Mahkeme de 1952 tarihli bir kararında sarahaten bu hususu 

teyid etmiştir (19). » 

Esasen kanaatimizce. Türk-isviçre Hukukunda temsil salâhiyetini 

icaba benzeterek, bundan temsil salâhiyetinin bir hukuki 

(15) von Tuhr, allg. Teü II, § 53 not 128 s. 224 ve § 62 not 11 s. 460 

yine bk. Staudinger - Ooing, Mad. 145 no. 10; Enneccerus - 

Nippendey § 146,, I, 1 c 

(16) Müller - Freienf els, s. 203, 204, 205, 211, 248 

(17) Enneccerus - Nipperdey, § 84, II, 1; von Tuhr, allg. teü, s. 379; 

Planck, 167, 2 Lehmann, § 36,, V, 2 

(18) von Tuhr, s. 288; Oser - Schönenberger, Mad 32, No. 19; Saussure, 

s. 58 in fine 

(19) RO 78 II, 369 - JdT 1963, s. 277; Praxis 41 (1952), No. 175, s. 484 

19

muamele olmadığı neticesini çıkartmak hatalı olur. Filhakika, ioap 

bir inşaî hakkın kullanılması olmamakla beraber bir hukukî muamele 

olarak kabul edilmektedir (20). Zira, icap da bazı hukuki 

hüküm ve neticeler tevlid eder ve meselâ geri alınmadıkça mucibi 

ilzam eder. Netice olarak denebilir ki, Türk - İsviçre B. K. m. 33 ve 

34 de temsil salâhiyetinin hukukî muamele olarak zikredilmesi hukuk 

tekniği bakımmdan doğrudur. 

•**/• II. Temsil salâhiyeti ve tek taraflı hukukî muameleler 

Prensip itibariyle Türk - isviçre Doktrininde temsil salâhiyetinin 

verilmesi bir hukukî muamele olarak kabul edildiğine göre, 

bunun tek taraflı veya iki taraflı (akit) bir hukukî muamele mi olduğunu 

tâyin etmek lâzımdır. Windsoheid (21) den beri alışılmış 

olan bir telâkkiye göre tek taraflı hukukî muamele bir kimsenin 

belli bir hukukî netice elde etmek maksadiyle iradesini beyan etmesi 

neticesi meydana geldiği halde, iki veya çok taraflı hukukî 

muameleler iki tarafın karşılıklı ve birbirine uygun surette iradelerini 

izhar etmeleri neticesi meydana gelir. Alman Hukukunda büyük 

bir ehemmiyet kazanmış olan bu tefrikin pratik neticesi olarak 

eğer temsil salâhiyeti tek taraflı bir hukukî muamele ise buna tek 

taraflı hukukî muamelelere müteallik kaide veya prensipler tatbik 

edilecek, aksi halde mukavelelerin tâbi olduğu ahkâm ile idare 

edilecektir. A. M. K. m. 111, 143 gibi bazı hükümlerin tek taraflı 

hukukî muamelelere tahsis edilmiş olmasına mukabil, Türk - İsviçre 

Borçlar kanununda da ayrıca tek taraflı hukukî muameleleri tanzim 

eden hükümler mevcut değildir. Bununla beraber temsil salâhiyeti 

tek taraflı bir hukukî muamele ise, Alman Medenî Kanununda 

derpiş edilen neticelere bu muamelenin hukukî karakterinden 

hareket ederek varmak mümkündür. 

Eski Alman Doktrininde temsil salâhiyeti ile temel münasebet, 

vekâlet akdi, birbirinden tefrik edilemediğinden, temsil salâhiyeti 

verilmesi zımnında yapılan irade beyanının kabulü aranmış ve neticede 

temsil salâhiyetinin verildiği mukavele nazariyesi kabul edilmiş 

idi (Theorie zum Bevollmâchtigungsvertrag) (22). Böylece, 

(20) Oser - Schönenberger, Mad 2, No. 28 

(21) Windscheid I,, s. 69, s. 279 

(22) Hupka, & 84 

20

ı 

temsil salâhiyetinin verilmesi temsil olunan ile mümessil arasında 

bir mukavele olarak tavsif edilmişti. 

Bilâhare Laband ilk defa olarak temsil salâhiyeti ile vekâlet 

akdini tefrik etmekle beraber temsil salâhiyetinden bir mukavele 

olarak bahsetmiştir (23). Laband'a göre, temsil salâhiyeti, temsil 

olunan ile mümessil arasında aktedilen ve mümessilin temsil olunan 

namına üçüncü şahısla bir muamele yapmağı taahhüt ettiği bir nzaî 

mukaveledir (Consensual Vertrag). Bilâhare Laband'm görüşlerini 

tekâmül ettiren Alman hukukçuları temsil salâhiyetinin, vekâlet 

akdinin aksine olarak, mümessil tarafından kabul edilmesine 

ihtiyaç olmadığını beyan etmişlerdir. Böylece hususiyle Alman müelliflerinden 

temsil nazariyesi taraftarı olanlar temsil salâhiyetini 

tek taraflı bir hukukî muamele olarak tavsif etmişlerdir. (24). Bu 

husus Alman Hukukunun tekâmülünde sarahaten görülmektedir. 

1877 tarihli Alman Hukuk Usulü Muhakemeleri Kanununda (ZPO 

87) temsil salâhiyetinin verildiği mukaveleden bahsedilirken Laband'm 

temsil salâhiyeti - vekâlet akdi tefrikini esas ittihaz eden Alman 

Medenî Kanunu esbabı mucibe lâyihasında (25) temsil salâhiyetinin 

tek taraflı bir hukuki muamele olduğu belirtilmiştir. 

Buna mukabil, yukarıda izah ettiğimiz veçhile müşterek hukukî 

muamele nazariyesinin başlıca müdafilerinden biri olan Müller- 

Freienfels temsil salâhiyetinin daima tek taraflı bir hukukî muamele 

olduğu fikrini reddetmektedir (26). Bu müellife göre, temsil 

salâhiyetinin tek taraflı muamele karakteri üzerinde bugüne kadar, 

temsil salâhiyeti ile vekâlet akdini birbirine karıştıran Mandatstheorie'ye 

karşı duyulan endişe sebebi ile, münakaşa edilmemiştir. 

Bir hukukî muamelenin tek taraflı olup olmadığı o muameleye 

iştirak edenlerin adedine göre tâyin edilirse, temsili meydana 

getiren birleşik hukukî muamele daima çok taraflı bir hukukî mua- 

(23) Laband, ZHR 10, s, 208 

(24) von Tuhr, allg. Teil § 53, s. 204; Hellmann, s. 103; Hapka, s. 

87-88 ve 110; Dernburg I, § 163, II, s. 474; Staudinger - Coing, 

Mad. 167, No. 3; Oertmann, Mad. 167,, No. la; Planck, Mad. 167, 

2; Lange s. 293 

(25) Motive I, S. 299 

(26) Mûller - Freienfels, s. 244 

21

mele olacaktır. Zira, müşterek hukukî muamele, zarurî olarak birden 

ziyade kimsenin (temsil olunan ile mümessil) iradesini beyan 

etmeleri neticesi meydana gelir. Fakat Müller - Freienfels'e göre 

bu netice tasvip edilemez. Böyle bir halde mümessil tarafından yapılan 

fesih beyanı, rücu veya ihbar gibi muamelelerin çok taraflı 

bir hukukî muamele olarak tavsifi icap edecektir (27). Binaenaleyh, 

bir hukukî muamelenin tek taraflı olup olmadığını tâyin 

ederken irade beyanında bulunan kimselerin adedine göre değil, 

o muamelenin teşekkül edebilmesi için karşı tarafın irade beyanına 

ihtiyaç olup olmadığını araştırmak lâzımdır. 

Bir muamelenin hüküm ve neticeleri bir tarafın iradesini beyan 

etmesi neticesi, diğer tarafın kabul beyanına ihtiyaç hasıl olmaksızın, 

hüküm ve netice meydana getiriyorsa bu muamele tek taraflı 

bir hukukî muameledir. Böylece tek taraflı hukukî bir muamelede 

irade beyamna muhatab olan kimse tamamen pasif bir rol oynamaktadır. 

Tek taraflı hukukî muamele hususunda bu tefrikten 

hareket eden Müller - Freienfels temsil salâhiyeti hususunda şu neticeye 

varmaktadır. Temsil salâhiyetinin hususiyeti tertipleyici bir 

hukukî muamele (oıganizatorisches Rechtsgesohâft) olup temsilcinin 

temsil olunan kimse namına hareket edebilmesine hak veren bir 

ön neticedir (Vorvvirkung); yoksa bir nihaî netice (Endwirkung) 

değildir. Binaenaleyh, temsil yetkisinin tek taraflı bir hukukî muamele 

olup olmadığı meselesi temsil sureliyle yapılan esas muamelenin 

mahiyetine göre değişecektir (28). 

Müşterek muamele, temsil suretiyle yapılan muamelenin tek 

taraflı veya çift taraflı olmasına göre tavsif edilir. Meselâ, mümessilin 

yaptığı feshi ihbar tek taraflı bir • hukukî muameledir, çünkü 

temsil salâhiyetinin verildiği irade beyanı ile mümessilin buna istinaden 

yaptığı hukukî muamele için beyan ettiği irade birleşerek 

müşterek beyanı meydana getirirler. Şu hale göre, bir küçüğe bir 

feshi ihbar beyanında bulunması için verilmiş olan temsil salâhiyetine 

tek taraflı hukukî muamelelere müteallik hükümler tatbik edilecektir. 

Buna mukabil, bir küçüğe temsil olunan namına bir akit 

(27) Schwarz'ın da beyan ettiği veçhile (s. 171) bir evin müşterek 

malikleri feshi ihbar ederlerse bir akid yok, belki müşterek bir 

hukukî muamele mevcuttur. 

(28) Müller - Freienfels s. 247 

22

yapması zımnında verilen temsil salâhiyetine mukaveleye müteallik 

hükümler uygulanacaktır. Binaenaleyh, küçüğe satış akdi yapması 

için verilen temsil salâhiyeti tek taraflı bir hukukî muamele 

olmadığından, A. M. K. m. 111 mucibince bâtıl olmayıp A. M. K. 

m. 108 mucibince askıda olan mukavelenin bir cüzüdür ve küçüğün 

kanunî mümessilinin tasvibiyle muteber olur. Müller - Freienfels'e 

göre, bu hal tarzı tarafların menfaatine en uygun ve maksada elverişli 

olan bir şekildir ve üçüncü şahısların da himayesi ancak bu 

şartlar altında mümkün olur. Zira hukukî emniyeti temin için meselâ 

bir küçüğe mukavele yapması zımnında verilen temsil salâhiyetinin 

askıda bir muamele olmayıp tamamen hükümsüz olması 

icap eder. 

îsviçre Hukukunda 1881 tarihli eski t. B. K. m. 39-42 de mukaveleyle 

bahşedilen temsil salâhiyeti söz konusu edilmişti. Labandın 

temsili vekâlet akdinden tefrik etmesinin kazandığı zafer 

üzerine 1911 tarihli I. B. K. m. 33-35 de hukukî muameleden neş'et 

eden temsil salâhiyetinin bahşedilmiş olması noktasından hareket 

eden îsviçre Doktrini de (29) temsil salâhiyetinin bir hukukî 

muamele olduğunu ittifakla kabul etmiştir. Federal Mahkeme 1952 

tarihli bir karannda (30) temsil yetkisinin tek taraflı bir hukuki 

muamele olduğunu teyid etmiştir. Türk Doktrininde de müellifler 

buna iltihak etmişlerdir (31). 

III. Temsil salâhiyeti ve muhatabına vusulü muktazi olan beyanlar 

Temsil salâhiyetinin verildiği tek taraflı hukukî muamele acaba 

ne zamandan itibaren hüküm ve neticelerini meydana getirir? 

Hususiyle eski Alman doktrininde (32) münakaşa edilmiş olan bu 

meselenin halli bir irade beyanının hangi anda hüküm ve netice 

(29) Saussure, s. 59; Oser - Schönenberger, Mad. 32, no. 19; von 

Tuhr, s. 288; Hefti, s. 5; Gautschi, s. 97; Thalmessinger, s. 3, 

Not.: 7 

(30) RO 78 II 369 JdT 1953 s. 277; Praxis 1952,, No. 175, s. 484 

(31) Saymen - Elbir, s. 293; Belgesay (No. 29, s. 36) fikrimizce sehven 

temsil salâhiyetini bir taraflı bir akit olarak tavsif etmekte ve 

temsil salâhiyetinin verildiği temsil akdinden bahsetmektedir. 

132) Bk. Hupka, s. 89 ve mütea.; Zimmerman, s. 89 

23

tevlit ettiği meselesinin halline bağlıdır. Temsil yetkisi bahis mevzuu 

olduğu zaman bu meselenin çözümü büyük bir pratik ehemmiyet 

taşır. Çünkü, temsil salâhiyetinin verildiği irade beyanının 

hüküm ve netice hasıl ettiği andan itibaren mümessil, salâhiyattar 

bir mümessil olacak ve o zamana kadar yaptığı muameleler ise salâhiyetsiz 

temsil olarak vasıflandınlacaktır. 

Menşeini Alman doktrininde bulan bir tefrike göre hukuk tekniği 

bakımından beyanın tevcih edildiği kimse esas alınarak, beyanlar 

ikiye ayrılmaktadır. 

a) tevcihi muktazi olmayan beyanlar. 

Bu türlü beyanlar, beyan sahibi tarafından lüzumlu şekle riayet 

edilerek beyan edildikleri anda netice meydana getiren beyanlardır. 

Meselâ vasiyet, tesis beyanı, ilân suretiyle vaad gibi. 

b) tevcihi muktazi irade beyanları. 

Muayyen bir muhataba tevcih edilmesi gereken beyanlardır ki 

bunlara vusulü iktiza eden beyanlar (Empfangs'bedürftig) denmektedir. 

Ancak von Tuhr (33) bu türlü beyanların herşeyden evvel 

tevcih edildiği şahsa vâsıl olması gerektiğini nazarı itibara alarak 

bunlara tevcihi muktazi beyanlar (richtungsbedürftig) demektedir. 

Gaipler arasında irade beyanından bahseden A. M. K. m. 130 a 

göre, başkasına karşı yapılacak irade beyanı onun gıyabında vaki 

olursa bu kimseye vasıl olduğu andan itibaren müessir olur. İşte 

tevcihi muktazi irade beyanları tevcih edildiği kimseye eriştiği anda 

hüküm ve netice meydana getirirler, icap, kabul ile feshi ihbar, 

iptal gibi inşaî hakların kullanılması zımnında yapılan irade beyanları 

muhataba vusulü ile hüküm ve netice meydana getirir. 

Türk - isviçre hukukunda bu hususta umumî bir hüküm bulunmamakla 

beraber, bu beyanların başkasının hukukî sahasında 

tesir icra edeceği nazarı itibara alınarak, başka bir tâbirle işin hukukî 

mahiyetine "bakılarak, ayni neticeye varılmaktadır (34). Gerek 

Türk - İsviçre ve gerek Alman doktrininde ittifakla kabul edildiğine 

göre, temsil salâhiyeti muhataba vusulü iktiza eden bir ira- 

(33) von Tuhr, allg. Teil, s. 11. 1, § 61 

(34) von Tuhr, s. 145 

24

de beyanı ile verilir. O halde gaipler arasında temsil yetkisi, temsil 

olunanın irade beyanının tevcih edildiği temsilciye vâsıl olması 

ile hüküm ve netice meydana getirir. Şu halde temsil yetkisinin verildiği, 

beyanın hüküm ve netice meydana getirmesi için mümessilin 

buna ittilâ kesbetmiş olması hususu aranmayıp mümessile vasıl 

olması, yani tesir Sahasına girmiş bulunması kâfidir (35), buna 

üçüncü şahsın ittilâ kesbetmesine lüzum yoktur (36). Binaenaleyh, 

üçüncü şahıs bildirimden haberi olmasa dahi yine A. M. K. m. 171 

e göre himaye görür. Bu maddede zikrolunan hususî bildirme 

(besondere Mitteilung) sarih değildir. Seeler (37), yazılı veya şifahi 

bir ihbardan bahsetmekte ise de prensip itibariyle bir haberci 

ile vaki bildirimin de kâfi geleceği kabul edilmektedir. Ticaret 

siciline tescil edilmiş olan temsil salâhiyeti ise, A. M. K. m. 171 de 

zikri geçen aleni tebliğ makamına kaim olur. 

Temsil yetkisinin verildiği yazılı beyan normal ahval ve şeraite 

ve hayat tecrübelerine göre bu beyana ittilaın muhatab için imkân 

dahiline girdiği hallerde mümessile vasıl olmuş sayılır. Temsil yetkisini 

ihtiva eden mektubun bizzat muhataba veya onun iş yerinde 

bu nevi mutad olarak kabule yetkili bir yardımcısına verilmiş 

veya posta kutusuna atıîmış olması halinde temsil salâhiyeti vasıl 

olmuş addolunur. Muhatap temsil salâhiyetinin verildiğini bildiren 

beyanın kendisine vasıl olmasından sonra ona derhal vâkıf olmamış 

olsa bile, mümessil sıfatını haiz olur. Binaenaleyh başkası namına 

hareket ederek yaptığı muamele salâhiyetsiz temsile girmez. 

irade beyanına muhatap olan kimse o beyanı hüsnüniyetle tefsir 

ederek kendisine temsil salâhiyetinin verildiği neticesine varmış 

ise temsil olunanın denıni iradesine göre temsil salâhiyeti vermek 

niyetinin mevcut olup olmamasına bakılmaksızın temsil yetkisi muteber 

olur. 

Temsil salâhiyetinin verilmesiyle temsil hususunda ilk adım 

atılmış olur. Temsil olunan tek taraflı olarak tevcihi muktazi bir 

beyanla o zamana kadar inhisarında bulunan kendi hukukî saha- 

(35) Kars. L'huillier, s. 118; Eski doktrinde Hupka, s. 109 

(36) von Tuhr, allg. Teil, s. 381 

(37) Seeler,, Ardı. burg. R. 28. 51; Staudinger - Coing, M ad. 172, No. 4 

25

sında hüküm ve netice meydana getirmek salâhiyetini mümessile 

de vermiş olur. 

jf 2. Temsil salâhiyetinin hukukî mahiyeti 

Tek taraflı ve tevcihi muktazi bir irade beyanı ile temsil olunan 

tarafından mümessile temsil salâhiyetinin verilmesi neticesi 

olarak temsil olunan ile mümessil arasında bir hukukî münasebet 

vücude gelir ki buna dahili temsil münasebeti denir. Dahili temsil 

münasebetinin bir neticesi olarak mümessil tarafından yapılan muamelenin 

hüküm ve neticeleri temsil edilenin hukukî sahasında 

meydana gelir. Diğer bir tâbirle, temsil olunan kimse mümessil tarafından 

yapılan muamelenin alacaklısı veya borçlusu olur. Şu halde, 

dahili temsil münasebeti geniş manada bir iş görme salâhiyetine 

istinat eder. 

Dahili temsil salâhiyeti esas itibariyle temsil olunanın menfaatiannın 

himaye edilmesini istihdaf eder. Bu prensip Türk - İsviçre 

hukukunda da teyid edilmiştir. Filhakika, ileride görüleceği veçhile, 

dahili temsil salâhiyetinin şümulü temsil olunanın irade beyanına 

göre tâyin edilir. Temsil yetkisini haiz olduğunu iddia eden bir 

kimse ile hukukî muamele akteden üçüncü şahıslar bunun risk ve 

tehlikesine katlanmak mecburiyetindedirler (38). Buna mukabil 

hüsnüniyetli üçüncü şahıslar haricî temsil salâhiyeti dolayısiyle himaye 

edilmişlerdir. Dahili temsil salâhiyetinin hukukî mahiyeti 

üzerinde tam bir anlaşma mevcut değildir. 

I. Dahilî temsil salâhiyeti, hukuki ehliyet ve sübjektif hak 

Bir fikre göre dahili temsil yetkisi bir hukukî ehliyet (Rechtsfâhigkeit) 

meselesidir. Meselâ Hupka'nın izah ettiği veçhile (39), 

temsil salâhiyeti verilmekle mümessile bir hak bahşedilmiş veya bir 

mükellefiyet yükletilmiş olmaz. Mümessil sadece yaptığı muamelelerle 

temsil ettiği kimseyi alacaklı veya borçlu kılmak ehliyetini iktisap 

eder. Bu bakımdan temsil salâhiyeti sübjektif bir hak mahi- 

(38) RO 60 II. 454 - JdT 1935, s. 215 - 216 

(39) Hupka, s. 88 - 89 

26

yetinde telâkki edilebilir. HÖlder (40) dahili temsil salâhiyetini, 

bir kimsenin bir diğeri namına hareket ettiği zaman o kimsenin 

kendi namına hareket etmesi ile ayni neticeleri meydana getiren 

bir hukukî ehliyet meselesi olarak telâkki ediyordu. 

Bu takdirde temsil salâhiyeti, muamele ehliyeti, medenî hakları 

kullanma ehliyeti, dâva ehliyeti gi'bi ehliyetlerin bulunduğu guruba 

ithal ve hususiyle muamele yapma ehliyeti (Geschaftsfâhigkeit) 

ile birlikte mütalâa edilecektir. 

Gautschi'ye (41) göre, temsil salâhiyeti vermek isteyen kimse, 

medeni hakları kullanma ehliyetini, kendi namına kullanmak 

ve hüküm ve neticeleri doğrudan doğruya kendi hukukî sahasında 

tecelli etmek şartiyle, bir başkasına bırakır. Şu halde dahilî temsil 

salâhiyetinin verilmesi, temsil olunanın medenî haklan kullanma 

ehliyeti üzerinde tasarruf etmesidir (Verfüğung üıber die Handlungsfâhigkeit). 

Temsil salâhiyeti (Vollmacht) ise medeni haklan kullanma 

ehliyetinin bir yabancı tarafından kullanılması zımnında verilen 

müsaadedir. (Erlaubnis zum Gebrauch fremder Handlungsfahigkeit). 

Von Tuhr'a göre, bir başkasına ait hak üzerinde ancak hususî 

bir salâhiyete istinaden tasarruf edilebilir (42). Böylece, Gestor 

haiz olduğu bir salâhiyete istinaden bir başka kimsenin (Dominus) 

mameleki üzerinde tasarruf etmekte ve bu tasarrufu ile Dominus'un 

hukukî sahasında hüküm ve netice meydana getirmektedir. Bu durum, 

ya kanunen veya irade 'beyanı ile tevcih edilen temsil salâhiyetine 

istinad eder. Umumiyetle Gestor'un kendi hukukî sahasının 

dışma çıkarak muamele yapabilmesinin sebebi, muamele yapma 

ehliyetinin (Geschaftsfâhigkeit) genişletilmiş olmasıdır (43). 

Von Tuhr'un beyan ettiğine göre (44), hakların daha yakından 

analizi fer'î 'haklar diye tavsif edilen yend birtakım salâhiyetleri 

meydana çıkarmıştır. Fer'î haklar kendisinin veya başkasının men- 

(40) Hölder, I § 164, 3, s. 358 

(41) Gautschi, s. 97 ve 99 

(42) von Tuhr, s. 192 

(43) von Tuhr, allg. Teil § 7, s. 164 -167 

(44) von Tuhr, allg. Teil, s. 168 

27

f aatme bir hak ihdas, tâdil veya ref ettiği salâhiyet - haklardır. Bunlar 

ikiye ayrılır : 1. İnşaî "haklar (Gestaltungsrechte). İnşat hak, bir 

kimsenin özel hukukî durumuna istinaden haiz olduğu bir salâhiyettir. 

Tek taraflı bir irade beyanı ile bir hukukî münasebet ihdas, 

tâdil veya ref edilir. 2. Salâhiyetler (Machtbefugnisse, Ver- 

\valtungsrecht). Üçüncü şahısların iştiraki olmaksızın bir üçüncü 

şahıs veya şahısların mameleki üzerinde hukukî muamele yapabilmek 

salâhiyetidir. İşte temsil salâhiyeti, aktedilen bir hukukî muamele 

ile başkasının mameleki üzerinde tesir icra eden bu fer'î 

haklara dahildir. 

Gestor (G) ile Dominus (D) arasında bir temsil münasebeti 

mevcut ise, üçüncü şahıs için G ile bir hukukî muamele yapmak 

suretiyle D ile bir hukukî münasebet tesis etmek, onun mamelekinden 

bir iktisapta bulunmak veya ona birşeyi devretmek, borçtan 

kurtulmak imkânı mevcuttur. Fakat bu imkân bizzat üçüncü 

şahsa ait bir salâhiyet değil, G nin kudretinin (Machtstellung) tepkisinin 

bir neticesidir (Reflexwirkung). 

Kanunî temsilde Machthefugnisse, inhisarı (exlusiv) bir mahiyet 

taşır. Mamelekin sahibi olan kimse (Vermögenssubjekt) kendi namına 

hareket edemez. Buna mukabil iradî temsilde, temsil salâhiyeti 

veren kimsenin medenî hakları kullanma ehliyeti tahdit edilmemiştir. 

Temsil salâhiyetini bir hukukî ehliyet meselesi olarak telâkki 

eden görüş tarzı doktrinde münakaşa ve tenkidlere sebep olmuştur. 

Hususiyle Müller - Freienfels'e göre (45), bir hukukî muamele 

ile bahşedilmiş olan temsil salâhiyeti ehliyet ile ayni saha içerisinde 

mülâhaza edilemez. Bilâkis, temsil salâhiyeti, medenî haklan 

kullanma ehliyeti sebebiyle ifa edilen munzam bir «salâhiyet tevsiidir» 

(Machtervveiterung) ve umumî ehliyet muvacehesinde hususî 

bir durum (Sonderstellung) arzeder. Zira, her şahıs bu sıfatla 

alacaklı ve borçlu olmak imkânına (können) sahip olduğu halde, 

bir başkasının hukukî sahasında tesir icra etmek imkânına mâlik 

değildir. Temsil salâhiyeti ehliyetin bir kısmı olarak mantıkan mü- 

',45) Müller - Freienf els. s. 38 

28

dafaa edilemez. Çünkü ehliyetteki değişiklikler her zaman hususî 

hukuk sahasında tesir icra ebmiyebildiği halde temsil salâhiyetinin 

verilmesi bir hususî hukuk meselesidir. 

isviçre Doktrininde Saussure (48), temsil salâhiyetinin bir ehliyet 

meselesi olarak ele alınmasını tenkid etmektedir. Ehliyet, bir 

kimsenin kendi hukukî sahasında tesir icra eder. Bazı hallerde bir 

kimsenin bizzat kendisi muayyen bir muameleyi yapmaya hakkı 

olmadığı halde, haiz olduğu temsil salâhiyetine binaen o muameleyi 

bir başkası namına yapabilmektedir. Meselâ, ticarî mümessil 

kendisi için yasak edilmiş bir işle temsil ettiği kimse namına meşgul 

olabilir. 

II. Temsil salâhiyeti ve tasarruf salâhiyeti 

Temsil salâhiyeti tasarruf salâhiyetinden kolaylıkla tefrik edilebilir. 

Mameleki azaltan hukukî muameleler taahhüd ve tasarruf 

muameleleri olmak üzere ikiye ayrılır. Taahhüd muameleleri mamelekin 

pasifini çoğaltırken, tasarruf muameleleri mamelekin ak-. 

tifini azaltırlar. Bunlar bir hakka doğrudan doğruya tesir icra ederek 

onu nakil, takyit, tâdil veya ref eden muamelelerdir (47). Hak 

sahibinin iradesiyle tâdil ve bertaraf edilmeye müsait bulunan bütün 

haklar ve hukukî rabıtalar tasarrufa mevzu teşkil edebilirler. 

Bu tasarruf muamelelerini ifa edebilmek için hukuk süjesinin hukukî 

muamele ehliyetine sahip olması kifayet etmez. Ayrıca tasarruf 

muamelesinin taallûk ettiği hak ile de hususî bir münasebeti 

haiz olması lâzımdır ki buna tasarruf salâhiyeti denir. Meselâ, mâlik 

mülkiyetini haiz olduğu şey, alacaklı alacağı üzerinde tasarruf 

yetkisini haizdir. Bazan bir hukuk süjesi tasarruf salâhiyetinden 

kısmen veya tamamen malınım bulunabileceği gibi bir kimse bir 

diğeri namına tasarruf salâhiyetini haiz bulunabilir (48). Buna bir 

tasarruf muamelesi için verilmiş temsil salâhiyeti veya kısaca tasarrufı 

temsil salâhiyeti (Verfügungsvolrmacht) diyebiliriz. Temsil 

salâhiyeti verilmekle, temsil salâhiyeti iş sahibinin mamelekine taallûk 

etse ve tasarruf muameleleri için verilmiş olsa dahi, mümessil 

(46) Saussure, s. 53 

(47) Schwarz, s. 162-163; Ayiter, s. 13 

(48) von Tuhr, s. 190 

29

ile temsil olunan şa'hıs arasında bir hukukî münâsebet teessüs 

eder (49). Binaenaleyh, mümessil ancak temsil olunanın temsil 

yetkisini haiz olduğu nisbette onun mameleki üzerinde tasarruf salâhiyetini 

haiz olur. Müller - Freienfels'in kaydettiği veçhile (50) 

bizatihi tasarrufî temsil salâhiyetinin mevcudiyeti için herşeyden 

evvel temsil olunanın tasarruf ehliyetini haiz olması şarttır; yoksa 

temsil salâhiyeti, VerfügunfsvoIhmchfı ihtiva etmez. Buna mukabil 

temsil olunanın tasarruf ehliyetini haiz olması da temsil suretiyle 

bir tasarruf muamelesinin yapılabilmesi için »i kâfi değildir. 

Temsil salâhiyeti ile temsil olunanın tasarruf ehliyeti birleştiği takdirde 

tasarruf! temsil salâhiyeti meydana gelir. 

Temsil olunanın bir hak üzerinde tasarruf edebilmesi imkânı 

ortadan kalktığı anda mümessil için de temsile istinad eden tasarruf 

salâhiyeti nihayete erer (51). Böyle bir halde, mümessilin, temsil 

olunanın mameleki üzerindeki tasarruf salâhiyeti ortadan halktığı 

halde temsil salâhiyeti baki kalır. Meselâ, iflâs masasına giren 

mallar üzerinde müflis, resmî tasfiye halinde mirasçılar masaya 

veya tasfiyeye giren mallar üzerinde tasarruf salâhiyetini haiz olmıyacaklanndan 

mümessilin de temsilî tasarruf salâhiyeti yoktur. 

III. Temsil salâhiyeti ve Condicio iuris 

Bir hukukî muamele, o muameleyi yapan kimsenin iradesini 

beyan etmesi neticesi meydana gelir. Fakat bir hukukî muamelenin 

veya daha dar bir tâbirle bir mukavelenin hüküm ve neticelerini 

meydana getirmesi irade beyanına eklenmesi lâzım gelen ve 

kanuna müstenid olan şartlara, condicio iuris denir (52). 

îşte, temsil nazariyesi taraftan olan bazı Alman hukukçuları 

temsil salâhiyetini temsil suretiyle aktedilen muamelenin muteberlik 

şartı olarak kabul etmişlerdir. 

Hususiyle Oertmann, Condicio iuris isimli etüdünde (53) temsil 

salâhiyetinin, temsil suretiyle aktedilen hukukî muamelenin po- 

(49) von Tuhr, allg. Teil, § 84, Not.: 7 

(50) Müller - Freinlels, s. 102 

(51) Kars. von Tuhr, allg. Teil, § 45, Not.: 74 

(52) Bk. von Tuhr, § 20, VI, s. 127 - 128 ve § 84, s. 646 

(53) Oertmann, Rechtsbedingung (Condicio iuris) s. 21. 22. 23 ve 24 

30

zitif bir kanunî muteberlik şartı (positive "VVirksamkeitserfordernisse) 

olduğunu tebarüz ettirmiştir. Böylece temsil salâhiyeti birleşik hukukî 

muamele nazariyesinin hilâfına temsil suretiyle aktedilen muamelenin 

bir cüzü mahiyetinde telâkki edilemez. 

Hupka (54) da temsilde, hukukî muamele yapmak iradesinin 

münhasıran mümessile ait bulunduğunu, temsil salâhiyetinin verildiği 

muamelenin ise temsil suretiyle aktedilen muamelenin bir 

muteberlik şartı olduğunu beyan etmiştir. Fransız Hukukunda da 

bu görüş tarzı bazı hukukçular tarafından kabul edilmiştir (55). 

İsviçre Doktrininde Saussure (56), von Tuhr'un fikri hilâfına, 

temsil salâhiyetinin bir sübjektif hak olmayıp, mümessilin temsil 

olunan kimse namına yaptığı muamelenin pozitif ve kanunî bir muteberlik 

şartı olduğunu beyan etmiştir. 

Bir muamelenin inşaî unsurları tarafların iradeleriyle tesbit 

edilebileceği gibi kanun tarafından da tâyin edilmiş olabilir. İşte 

temsil salâhiyeti mümessil tarafından temsil suretiyle aktedilen muamelenin 

kanunî ve pozitif bir şartıdır. 

f 3. Temsil salâhiyetinin şekli 

I. Şekil serbestisi 

Eski prusya hukukunda temsil suretiyle aktedilecek muamele 

şekle bağlı olmasa dahi isbat bakımından temsil salâhiyetinin yazılı 

şekilde verilmesi icap ediyordu. Müşterek Alman hukuku ise 

temsil salâhiyetinin şekline müteallik bir kaide derpiş etmemiştir. 

A. M. K. m. 167 f. 2 mucibince temsil salâhiyetinin, zumunda 

verildiği muamelenin tâbi olduğu şekle riayet edilerek verilmesine 

lüzum yoktur. Şu halde A. M. K. da derpiş edilmiş muayyen istisnalar 

haricinde (meselâ m. 1945 f. 2, 1484 f. 2) temsil salâhiyetinin 

verilmesi herhangi bir şekil şartına tâbi değildir. A. M. K. m, 167 

f. 2 herhangi bir tereddüde mahal bırakmayacak şekilde temsil sa- 

(54) Hupka, s. 39 

(55) Levy - Ullmann, s. 342 


31

lâhiyetinin, taallûk ettiği muamelenin şekline tâbi olmadığını sarahaten 

beyan etmiştir. Meselâ, bir gayrimenkul alım satımı veya 

kefalet akdi yapmak için temsil salâhiyeti kaideleri satış akdinin 

şekline tâbi olmadan verilebilecektir. Buna mukabil bir temsil yetkisinin 

verilmesi şekle bağlı bir muamelenin husule getirdiği pratik 

hüküm ve neticeleri meydana getirecek ise, şekil serbestisi bahis 

mevzuu olamaz. Umumiyetle kabul edildiğine göre, böyle bir 

halde, temsil salâhiyeti esas muamelenin tâbi olduğu şekilde verilmesi 

icap eder (57). Filhakika, temsil salâhiyetinin şekle bağlı 

olmaması kaidesi ile gayrimenkul satışlarını resmi şekle tâbi lalan 

A. M. K. m. 313 bertaraf edilemez (58). Meselâ, temsil salâhiyeti 

gayri kabili rücu şekilde verilmişse bu husus temsil olunanın gayrimenkul 

satışı hakkında taahhüde girmesi neticesini intaç edebilir 

ki, bununla, pratik bakımdan gayrimenkul satış akchnin istihdaf 

ettiği gaye tahakkuk etmektedir. Böyle bir halde GrussendorPun 

(59) beyan ettiği veçhile temsil salâhiyeti gayrimenkulun ferağ muamelesinin 

bir cüzü mahiyetini almaktadır. Binaenaleyh temsil salâhiyeti 

gayrimenkul satış akdinin tâbi olduğu şekilde yapılmadıkça 

hüküm ve netice meydana getirmez ve mutavassıt şahıs fahus 

p'rocumtor sıfatiyle gayrimenkulun satışına tevessül etmiş olur (60). 

Alman mahkeme içtihatları da bir gayrimenkul satışı için gayri kabili 

rücu olarak verilen^ temsil yetkisinin gayrimenkul satış akdinin 

tâbi olduğu şekilde yapılması şartını aramaktadırlar (61). Keza, 

A. M. K. 518 e göre, hibe taahhüdünün resmî şekilde yapılması lâzımdır. 

Umumiyetle kabul edildiğine göre, hibe taahhüdü zımnında 

verilmiş olan temsil salâhiyetinin hibe taahhüdünün tâbi olduğu 

resmî şekilde verilmiş olması icabeder (62). Buna mukabil A. M. K. 

(57) Staudinger, Mad. 167, No. 7 a; Hellmann, s. 103; Hupka, s. 115- 

119; Hölder, Mad. 167, No. 2 

(53) Enneccerus - Nipperdey, s. 184, II, I, Palandt,, Mad. 167, s. 129 

(59) Grussendorf, NJW, 1952, s. 1210 

(60) Staudinger - Coing, Mad. 167, No. 7 h. 

(61) RGZ 108, 125; 104, 238; 81, 69; NJW, 1952, s. 1210; J!W, 1937, S. 

471, NO. 19 

«62) von Tuhr, allg. Teil, § 85, s. 392; Staudinger - Coing, Vorbemı 23 

Mad. 164; Enneccerus - Nipperdey, § 178,5 

32

m. 776 gereğince yazılı şekilde yapılması icabeden bir kefalet akdi 

zımnında verilen temsil salâhiyeti için yazık şekle ihtiyaç olup olmadığı 

meselesi münakaşalıdır. Hâkim olan kanaata göre, temsil 

salâhiyetinin şekle tâbi olmayacağı kabul edilmektedir. (63). Gayrimenkul 

iktisabı için verilen temsil salâhiyeti ise prensip itibariyle 

bir şekle tâbi değildir. 

Temsil nazariyesi taraftarı olan bazı müellifler A. M. K. m. 

167 f. 2 ye istinad ederek temsil salâhiyetinin temsilin yapıldığı muamelenin 

bir cüzü olmayıp müstakil bir mahiyet taşıdığım teyid etmişlerdir. 

Hupka (64)'ya göre temsil salâhiyeti hukuki muamelenin 

bir cüzü olarak kabul edilseydi temsil salâhiyetinin de bu muamelenin 

tâbi olduğu şekilde verilmesi icabederdi. Mamafih Rabel 

(65) temsil salâhiyetinin şekle bağlı olmamasını tenkid etmiştir. 

Müller - Freienfels de (66) A. M. K. m. 167 f. 2 ye jurisprudens 

ve doktrinde o kadar çok istisna vaz edilmiştir ki bunun pratik neticesi 

olarak m. 167 f. 2 nin tatbik sahası çok daralmıştır demektedir. 

Fransız Hukukunda da umumiyetle kabul edildiğine göre, 

temsil salâhiyetinin yazılı şekilde verilmesi kâfidir. Ancak resmî 

şekil tarafların menfaati için vaz edilmiş olduğu hallerde temsil 

salâhiyetinin de resmî şekilde verilmesi icabeder (67). Meselâ ahvali 

şahsiye siciline yapılacak beyan (m. 36), evlenmeye 

muhalefet (m. 66), ve hibenin kabulü (in. 933) için verilen temsil 

salâhiyetinin resmî şekle uygun olarak verilmesi lâzımdır. Yeni 

İtalyan M. K. 'na göre (m. 1394) temsil salâhiyeti temsil suretiyle 

yapılan muamelenin tâbi olduğu şekilde yapılmışsa muteber* olur. 

Beynelmilel kanun projesine (m. 3 f. 2) göre, mümessilin muamele 

aktedeceği memleketin kanunu temsil salâhiyetini bir şekil 

şartına tâbi kılmışsa temsil salâhiyeti ancak bu şekle uygun olarak 

verilmiş olduğu takdirde muteber olur. Türk - İsviçre B. K. da temsil 

salâhiyetinin şekli hakkında A. M. K. m. 167 f. 2 ye benzer bir 

(63) Staudinger - Coing, Mad. 167, No. 7; RGZ 76, 304 

(61) Hupka, 8. 113 

(05) Rabel, 8. 803 

(66) Müller - Freinfels, s. 228-232 

(67) Madray, & 206; Cas 5. Şubat. 1891 s. 92. I. 57, D. I. 217 

33

hüküm mevcut değildir. İsviçre doktrininde umumiyetle, A. M. K. m. 

167 f. 2 de derpiş edilen hal sureti tasvip edilmekte, mümessilin 

temsil suretiyle aktedeceği muamelenin muteberliği hususî bir şekil 

şartına riayeti icap ettirse dahi temsil salâhiyeti verilmesinin şekle 

tâbi bir hukukî muamele olmadığı beyan edilmektedir (68). 

Rossel ise (69) sebep göstermeksizin gayrimenkul satışı için 

verilen temsil salâhiyetinin resmî şekilde yapılması lâzım geldiğini 

yazmaktadır. Beguelin (70), temsil salâhiyetinin şekle tâbi olmadığını 

beyan etmekle beraber temsil salâhiyetinin, yapılacak olan 

esas hukukî muamelenin şeklinde verilmesini tavsiye etmektedir. 

isviçre Hukukunda temsil suretiyle bir gayrimenkul iktisabının 

tapuya tescili için mümessilin resmî şekilde tanzim edilmiş bir salâhiyetnameyi 

haiz olması lâzımdır (71). 

isviçre Federal Mahkemesi müteaddid kararlarında (72), aktedilecek 

olan mukavelenin muteberliği bir şekil şartına riayeti icabettirse 

dahi temsil salâhiyetinin şekle tâbi olmadığına işaret etmiştir. 

Türk Doktrininde Saymen - Elbir'e göre (73), «mümessilin yapacağı 

akit hususi bir şekle tâbi olsa bile, temsil salâhiyeti yine şekilsiz 

olarak verilebilir; zira şekle tâbi olan muameleyi mümessil ile 

üçüncü şahıs icra edeceklerdir; halbuki temsil mümessil ile temsil 

olunan arasında bir hukukî münasebettir.» 

Bu meseleyi teferruatıyla inceleyen Postacıoğlu (74), Türk Hukukunda, 

gayrimenkullerin gerek iştira ve gerek beyi zmımnda verilen 

vekâletnamelerin resmî olmasına lüzum olmadığı neticesine 

(68) von Tuhr, s. 289; Oser - Schönenberger, Mad. 32, No. 25 ve Mad. 

216, No. 11; Becker, Mad. 32, No. 5 ve Mad. 216,, No. 6; Guhl, s. 

129; Hefti, s. 6 

(69) Rossel, No. 216, s. 292 


(71) Tapu Sicil Nizamnamesi'nin (Ordonance sur le registre foncier) 

Mad. 16, 18 

(72) RO 76 I 351 - JdT 1951, s. 249; RO 74 II 151 - JdT 1949, s. 377; 

RO 58 II 160 -JdT 1933 s. 123; Sem. Jud. 1956, s. 304 

(73) Saymen - Elbir, s. 297 

(74) Postacıoğlu, s. 90 ve müteakip, ve hususiyle s. 100 

34

varmıştır. Bu müellif şöyle yazmaktadır: (75) «Türk Hukukunda 

bazı resmî akitler zımnında verilecek vekâletin resmî olmasını emreden 

hiçbir hususî hüküm yoktur. Binaenaleyh bir takım sarahati 

kanuniyeyi genişletmek İsviçre ve Türk Hukuku için mevzubahs 

olamaz. Hakikat halde Medenî Kanunumuz bu meseleye temas etmemiştir. 

Binaenaleyh meseleyi şeklen gayesini göz önünde tutarak 

hal etmemiz iktiza eder. Şekle riayet mükellefiyeti müstakbel akitleri 

teemmüle sevk için konulmuştur. Halbuki bir gayri menkulü 

satın almak için birisini tevkil eden kimse vekâleti verdiği anda 

hususi bir surette ikaz edilmeğe muhtaç değildir. Çünkü müvekkil 

vekâleti vermiş olmakla satış bittabi yapılmamıştır ve müvekkil 

mevzubahs gayrimenkulu satın almcıya kadar vekâlet akdine nihayet 

vermek hakkına mâlik bulunmaktadır.» 

Görüldüğü veçhile, temsil salâhiyetinin şekle bağlı olmadığı 

şu esbabı mucibe ile müdafaa edilebilir: Temsil salâhiyetini bir 

şekle tâbi tutmak temsil salâhiyetinin her'zaman ref edilebilir karakteri 

ile (B. K. m. 34 f. 1) kabili telif değildir. Temsil salâhiyetinin 

verilmesi bir şekle tâbi tutulursa, refinin de ayni şekle riayet 

ederek yapılması icabedecektir. Halbuki temsil salâhiyeti hiçbir 

şekle bağlı olmaksızın her zaman refedilebilir olmalıdır. Temyiz 

mahkememiz de bir kararında (76) iştira zımnında verilen vekâletin 

hiçbir şekle tâbi olmadığım beyan etmiştir. 

İştira zımnında vekâlet için ileri sürülen bu fikirler beyi zımnında 

verilen vekâlet için dahi kabili tatbik midir? Tapu Sicili 

Nizamnamesi'nin 17. maddesine göre «tescil talebi... hak sahibini 

temsil eylemeğe salâhiyettar olduğunu müsbit evrak ve vekâletnamenin 

musaddak birer suretini tapu memuruna tevdi etmelidir.» 

Postacıoğlu'na göre (77), bu madde meselenin hallini değiştirmez. 

«Zira buradaki musaddak vekâletname tâbiri (re'sen 

noterlikten tanzim kılınmış bâr vekâletname) manasını tazammun 

etmez. Saniyen, bu tâbirden re'sen tanzim edilmiş ve 

binaenaleyh resmî bil" vekâlet akdi anlaşılsa bile burada mevzubahs 

olan tescil talebidir. Tescil talebi ise beyi akdinin 

(75) Postacıoğlu,, 8. 97, No. 64 

(76) Tem. H.U.H. Karan 1985, s. 137. 

(77) Postacıoğlu, No. 65, s. 99. 

35

icra safhasına taallûk eder. Bu itibarla beyi zımnında gayrî resmi 

bir vekâletname verilmesini tasavvur etmek pek âlâ mümkündür. 

Bu takdirde vekil ancak beyi akdini veya beyi vadini yapmakla kalacak, 

tescil talebini ileri sürmeğe salâhiyettar olamayacaktır.» 

Postacıoğlu'na göre tapu sicili nizamnamesinin 17. maddesini 

aydınlatan 16. madde hükmü de bu görüşü teyid edecek mahiyettedir. 

Bu sonuncu maddeye göre «resmî senedlerin tanziminde 

tapu memuru tarafeynin ehliyeti tasarnıfiyetlerini lüzumu veçhile 

tahkik eder». İşte 17. madde 16. maddede ifadesini bulan umumi 

bir düşüncenin teferruatım tanzim eden hususi bir hüküm olarak 

telâkki edilmelidir. «Nizamname'nin 17. maddesini 16. maddesinin 

istianesi ile tefsir edince buradaki vekâletin noterlikten re'sen 

tanzim kılınmış bir vekâletname olmadığım kolaylıkla anlarız. 

Maksat vekâletin hakikaten mal sahibi veya müşteri tarafından verilip 

verilmediğim meydana koymaktır. Bunun için de yalnız vekâletname 

zirindeki imzanın noterlikçe tasdiki kâfidir. Çünkü prensip 

itibariyle vekâlet tarafeynin rızasıyla teşekkül eden gayri resmî 

bir akiddir. Eğer bu vekâletnamelerin resmî senette tecessüm edeceğine 

dair kanunlarımızda bir sarahat olsa idi, gayrimenkul üzerindeki 

aynî haklara taallûk etmek itibariyle tapuda tarizimi lâzım 

gelecekti. (Tapu K. M. m. 26). Bu ise bugünkü teamüle tamamen 

muhaliftir.» 

Velidedeoğlu - Esmer (78) de ayni şekilde gayrimenkul alım - 

satımıyla ilgili temsil salâhiyetinin şekilsiz muteber olduğunu kabul 

etmektedirler. Bu müelliflere göre (79), «... tarafları tanımıyan 

bir tapu sicil muhafız veya memuru vekâletin noterlikçe re'sen tanzim 

edilmiş bir vekâletname ile tevsikini pek âlâ isteyebilir. Buna 

karşı (vekâlet akdi kanunen şekle tâbi değildir. Binaenaleyh tapu 

idaresi bunu şekle tâbi kılamaz) tarzında bir itiraz ileri sürülemez; 

zira burada tapu sicil muhafız veya memurunun yaptığı iş vekâleti 

şekle tâbi kılmak değil, taraflar arasında bir vekâlet ve temsil münasebeti 

mevcut olup olmadığının noterlikçe yapılmış bir vesika ile 

tevsikini istemekten ibarettir. Tarafların hüviyeti, ehliyeti, hakikî 

arzulan bilinmedikçe ve temsil, salâhiyetinin hudut ve şümulü ma- 

(78) Velidedeoğlu - Esmer, s. 63 ve müteakip. 

(79) Velidedeoğlu - Esmer, s. 57 

34

lûm olmadıkça bilvekâle bir temlik ve tescil muamelesi yapılamaz. 

Memur bunu yaptığı takdirde ileride bundan doğacak zararlardan 

mes'ûl OIUT. Bu sebeple vekâlet ve temsil münasebetinin en emin 

bir şekilde yapılacak resmî bir vesika ile tevsikini istemek onun 

hakkıdır.» 

Kocayusufpaşaoğlu da tezinde (80) gayrimenkul alım-satımına 

müteallik temsil salâhiyetinin şekilsiz muteber sayılması hususundaki 

telâkkiyi tasvip etmektedir. Mamafih, Kocayusufpaşaoğlu'nun 

(81) ilâve ettiğine göre, «Gayrimenkul alım - satımına dair 

vekâletin şekilsiz muteber sayılması, onun isbatı için bazı şekil 

şartları aranmıyacağı manasına gelmez. Tapu Sicil Nizamnamesi'nin 

17. maddesinin 16. madde hükmüyle beraber ele alınması ve başkası 

namına tasarruf etmek isteyen vekilin daha alım - satım akdinin 

tanzimi esnasında imzası noterce tasdik edilmiş bir vekâletname 

ibraz etmesi doğrudur.» 

Gerek Postacıoğlu (82) ve gerek Kocayusufpaşaoğlu'na (83) 

göre vekil B. K. m. 390 dan neş'ed eden borcunu ihlâl etmemek ve 

müvekkile karşı mes'ûl olmamak için haiz olduğu temsil salâhiyetini 

ihtimamla ifa edecektir. Böylece temsil salâhiyetinin verilmesiyle 

hem temsil olunan ve hem de mümessil düşünmeğe mecbur 

olmaktadırlar. Neticede şekil ile takip edilen gaye tahakkuk etmiş 

olmaktadır. 

Diğer taraftan, Türk doktrininde diğer bazı hukukçular gayrimenkul 

alım - satımına müteallik temsil salâhiyetinin esas muamelenin 

şeklinde yapılması lâzım geldiği kanaatindedir!er. Bu müelliflere 

göre, aksi hal tarzı kanunun bazı akitleri şekle tâbi tutmakla 

istihdaf ettiği gayeyi ihlâl eder. 

Ezcümle Schwarz (84), şekilsiz temsil salâhiyetinin mutlak surette 

muteber olması hususundaki telâkkinin mahzurlu olduğuna 

işaret etmektedir. «Zira, borç akitlerine, meselâ kefalet akdine müteallik 

olarak konulan şekil mecburiyeti ile borçlu teemmüle icbar 

(80) Kocayusufpaşaoğlu, s. 103 

(81) Kocayusufpaşaoğlu, s. 107. 

(82) Postacıoğlu, s. 98. 

(83) Kocayusufpaşaoğlu, s. 106. 

(84) Schwarz, s. 391. 

37

edilmek istenmiştir; 'halbuki böyle akidler yapmak için verilen salâhiyeti 

şekle tâbi tutmakla bu gaye tamamiyle elde edilemez.» 

Arsebük (85) de ayni fikirdedir. Bu müellife göre, gayri menkul 

satışlarında resmi . senede lüzum gösteren kanun vazunın bu noktayı 

ihmal etmesi imkânsızdır. Belgesay (86) da ayni fiikri müdafaa 

ederek bir kimsenin iyice düşünmeden şekilsiz verdiği temsil 

salâhiyeti muteber addedilirse o kimse mümessilinin yaptığı 

akidle bağlı kalacağından kâfi derecede himaye edilmemiş olur, 

demektedir. 

Temyiz Mahkemesi 1. Hukuk Dairesi de bir kararında (87), 

«vekâletin satış sözleşmesinin esaslı bir unsuru olduğundan ve mâlikin 

rızasını resmî şekilde beyan etmesi gayri menkul satışının 

esaslı şartlarından olması bakımından, mâliki temsil edenin de ayni 

şartlar altında rızasını beyan etmesi gerektiğini» kabul etmektedir. 

Aksi takdirde kanun koyanın gayrimenkule ait satış akdini 

resmi şekle tâbi tutmak suretiyle varmak istediği gayeden uzaklaşılmış 

olur. 

Temyiz Mahkemesi 1. Hukuk Dairesi'nin bu karan Temyiz 

Mahkemesi Hukuk Umumi Heyeti tarafından da (88) tasvip edilmiştir. 

Postacıoğlu, Velidedeoğlu - Esmer ve Kocayusufpaşaoğlu tarafından 

ileri sürülen hukuki mütalâalar karşısında bu müelliflerin 

fikrine iştirak ederek Türk hukukunda temsil salâhiyetinin şekle 

bağlı bir hukukî muamele olmadığım kabul etmek lâzımdır. Ancak 

burada, kanaatimizce, şekle bağlı bir akid zımnında verilmiş olan 

temsil salâhiyetinin kanuna karşı hile teşkil edip etmediği meselesi 

üzerinde de durmak bu müşkül ve münakaşalı meselenin halli bakımından 

faydalı olacaktır. 

Filhakika, temsil suretiyle yapılacak olan muamelenin şekil 

şartına bağlı bir muamele olmasına rağmen temsil salâhiyetinin 

(86) Arsebük, s. 470, No. 26. 

(86) Belgesay, s. 40-41. 

(87) Tem. 1. H. D. 21.1.1950 E. 949/5706,. K. 341. 

(88) Tem. H.U.H. 4.6.1952 E. 1.163 / K. 99; Yine Bk. Velidedeoğlu; 

Esmer s. 56. 

38

şekle bağlı olmadığım kabul etmek, muhtemel olarak kanuna karşı 

hileye yol açabilir. B. K. m. 213,e göre gayri menkul alım-satımı 

muteber olmak için resmî senede raptedilmek şarttır. Gayri menkule 

dair satım vadi resmî senede rapt edilmedikçe muteber değildir. 

B. K. m. 238 f. 1 mucibince bağışlama taahhüdünün muteber 

olması tahrirî olmasına mütevakkıftır. Aranılan şekle riayet edilmeksizin 

bir temsil salâhiyeti verilmişse mümessil münasip gördüğü 

bir zamanda temsil olunanın bir gayri menkulünü bir başkasına 

devretmeyi veya iktisab etmeyi resmî şekilde taahhüd edecek ve 

bu tahhüd temsil olunanı ilzam edecektir. Halbuki, kanunumuz 

ferağ taahhüdünü tazammun eden akidlerin resmî şekilde yapılmalarını 

emretmekle satıcıyı veya bağışlayanı ikaz etmek, üzerinde 

iyi düşünülmemiş acele muamelelerin önüne geçmek istemiştir. 

Esas muamelenin şekline bağlı olmayarak verilen bir temsil salâhiyeti 

neticesinde kanunun ruh ve maksadma aykırı bir iktisadî ve 

hukukî, netice elde edilmektedir (89). Başka bir tâbirle, kanun 

gayrimenkulun ferağım taahhüd hususunda bahşettiği vasıtalardan 

başka bir vasıta kullanmamayı emretmiş olduğuna göre ayni neticeye 

şekle bağlı olmayan bir temsil salâhiyeti verilmekle varılmaktadır 

ki, doktrinde hile kasdı da aranmadığına göre (90) bu in fraudem 

legis olarak tavsif edilebilir. 

II. Zımni temsil salâhiyeti 

Temsil salâhiyetinin verilmesi bir şekle tâbi olmadığına göre 

temsil salâhiyeti mümessile iç münasebet bakımından sarih bir irade 

'beyam ile verilebileceği gibi, zımnî bir irade beyam ile verilebilir. 

Diğer bir tâbirle mümessil, iş sahibinin kendisine temsil salâhiyeti 

verdiğini, onun zımnî irade beyanından tavır ve hareketlerinden 

istihraç edebilir (91). Bu takdirde iç münasebet bakımından 

iş sahibi ile mümessil arasında bir hukuki münasebet vücude 

gelmiş OIUT. itimat nazariyesinin (Vertrauenstheorie) tatbiki neticesinde 

şu neticeye varılabilir: Bir irade beyanına muhatab olan 

kimse (mümessil), tanına bilen bir irade beyanını hüsnüniyetle, ti- 

(89) Kars. Topçuoğlu, No. 75, s. 187. 

(90) Esen er, Muvazaalı muameleler, s. 14, not 33. 

(91) Hupka, s. 120, Danz, s. 273; Oertmann, Mad. 167, No. 2. 

3t

carî doğruluk kaidelerine uygun olarak tefsir etmesi neticesinde 

kendisine iş sahibini temsil hususunda bir salâhiyet verildiği neticesine 

varmışsa iç münasebet bakımından temsil salâhiyeti zımnen 

verilmiş sayılır. Şu halde itimat prensibine göre, herşeyden evvel 

mümessilin iş sahibinin irade beyanına atfettiği mana araştırılmak 

lâzım gelir. Muhatab hüsnüniyetle kendisine temsil salâhiyetinin 

verildiği neticesine varmışsa iş sahibinin deruni iradesine göre temsil 

salâhiyeti vermek niyeti mevcut olmasa dahi iç münasebet bakımından 

temsil salâhiyeti verilmiş addolunur. 

Bir kimse muhatabına bir hizmet veya vekâlet akdiyle bir muameleyi 

yapmak külfeti bahşetmişse bundan o kimseye bir temsil 

salâhiyetinin de verildiği neticesine varılabilir (92). Fakat mümessil 

ayni işi meselâ muayyen bir şeyi satın almak gibi onun hesabına 

fakat kendi namına yapması mümkün ise vekâlet akdinin temsil 

salâhiyetinin verildiği manasına gelip gelmediği ahval ve şeraitin 

hüsnüniyetle tefsirine bağlı olur. tş sahibinin bir kimseye yapacağı 

işler hakkında talimat vermesi ahval ve şeraite göre temsil salâhiyetinin 

zımnen verilmiş # olduğuna delâlet edebilir (93). Keza bir 

kimseye parasının alındığı yazıh bir faturanın verilmesi o faturayı 

alana faturanın karşılığını kabul etme yetkisini vermektir (94). 

Temsil salâhiyeti mümessile sükût ile de verilmiş olabilir. Kendisine 

açıkça salâhiyet vermediği bir kimse tarafından namına hukukî 

muamele yapıldığım 'bilen şahıs, makûl bir sebep yok iken sükût 

etmekle o kimseye zımnen temsil salâhiyeti vermiş olur (95). 

Beynelmilel Kanun Projesi'nin 3. maddesinin 1. fıkrasına göre 

de temsil salâhiyeti, temsil olunanın sarih, yazılı veya sözlü bir be 

yanı ile verilebileceği gibi ahval ve şeraitten de istidlal edilebilir. 

(92) von Tuhr, s. 289 vıe allg. Teil,, §80, s, 394. 

(93) Droin, s. 66. 

(94) Oser - Schönenberger, Mad. 32, No. 25. 

(95) Belgesay, No. 32, s. 37. 

40

BÖLÜM n. 

HÂRİCİ TEMSİL SALAHİYETİ 

Jf 1. Temsil salâhiyetinin muhatabı 

Dahili temsil salâhiyeti tevcihi muktazi 'bir irade beyanı ile 

verildiğine göre mutahabm temsil olunan tarafından bilinen bir 

kimse olması lâznndır. Acaba, mümessile tevcih edilmese dahi 

üçüncü şahıs veya şahıslara temsil salâhiyetinin mevcudiyetinin 

bildirilmesiyle temsil salâhiyeti vücuda gelir mi ? Bu meselenin 

halli ve harici temsil salâhiyetinin temsil hukukunun tekâmülü bâr 

kımından oynadığı mühim rol sebebiyle meseleyi evvelâ Alman 

hukunda ve bilâhare Türk - İsviçre hukukunda tetkik etmek faydalı 

olacaktır. Hupka'nm (96) beyan ettiği veçhile bu problemin 

halli temsil salâhiyetinin şümulünü tâyin bakımından da ehemmiyetlidir. 

I. Alman hukukunda haricî temsil salâhiyeti 

A. M. K. m. .167 mucibince «salâhiyet itası, salâhiyettar kılınacak 

olan şahsa veya kendisine karşı temsil yapılacak olan üçüncü 

şahsa vaki beyanla olur.» A. M. K. m. 171 f. 1 e göre de «Bir kimse 

üçüncü şahsa hususi bir bildirme ile veya üçüncü şahıslara aleni 

tebliğ suretiyle, bir kimseye temsil salâhiyetini verdiğini bildirmişse 

bu şahıs bildirime istinaden birinci halde üçüncü şahsa, ikinci 

halde ise herhangi bir üçüncü şahsa karşı o kimseyi temsil yetkisini 

'haiz olur.» Bu iki maddenin birlikte tetkikinden çıkarılacak neticeye 

göre, Alman hukukunda temsil salâhiyeti iki şekilde verilebilir. 

(A. M. K. m. 167 f. 1). 

1. Temsil salâhiyeti temsil olunan tarafından bizzat mümessile 

yapılan bir irade beyanı ile verilir. Buna kısaca dahilî temsil salâhiyeti 

denir, (interne Vollmacht). 

2. Temsil salâhiyeti temsil olunan tarafından temsilin yapılacağı 

üçüncü şahsa veya şahıslara vaki beyanla verilir. Buna da harici 

temsil salâhiyeti denir, (eurterne Vollmacht). 

(96) Hupka, s. 95 

41

Harici temsil salâhiyeti de üç şekilde verilmiş olabilir (A. M. 

K. m. 171 ve 172) ve buna muhatap olan üçüncü şahısların hüsnüniyeti 

himaye görür. Bu gibi hallerde hüsnüniyetli üçüncü 

şahısların himaye edilmeleri için şart, yapılan bildirmenin inşai veya 

beyan edici bir muamele olup olmadığına bakılmaksızın, aşağıdaki 

bildirmelerin yapılmasiyle tahakkuk eder. 

a) Temsil salâhiyeti temsil olunan tarafından temsilin yapılacağı 

üçüncü şahsa karşı yapılan hususi bir beyanla verilir. Bu takdirde, 

hususi bildirme tevcihi muktazi bir beyandır. 

b) Temsil salâhiyeti temsil olunan tarafından gayri muayyen 

kimselere yapılan aleni bir tebliğ ile de verilebilir. Temsil salâhiyetinin 

alenî bir tebliğ ile verilmesi hernekadar A. M. K. m. 

167 de zikredilmemişse de Alman doktrininde (97) de kabul edildiği 

veçhile m. 167 ile 171 arasındaki benzerlik nazan itibare alınarak 

bu neticeye varmak mümkün görülmektedir. Temsil salâhiyetinin 

aleni bir beyan ile verilmesi halinde temsil olunanın bu 

beyanı tevcihi muktazi bir beyan değildir ve üçüncü şahısların 

buna ittılâı nazan itibare alınmaksızın her üçüncü şahıs hakkında 

muteberdir. 

c) Salâhiyetnamenin temsil olunan tarafından mümessile verilmesi 

ve salâhiyetnamenin mümessil tarafından üçüncü şahsa ibraz 

edilmesile temsil salâhiyeti verilmiş olabilir. Filhakika A. Mw 

K. m. 172, temsilcinin temsil olunan tarafından kendisine verilen 

salâhiyetnameyi üçüncü şahsa ibraz etmesini, temsil olunan tarar 

fmdan temsil salâhiyetinin üçüncü şahsa hususi surette bildirilmesi 

hükmünde addetmiştir. Alman kanun vazıımn 172. madde ile takip 

ettiği gaye şudur: (98) Temsil olunan kimsenin mümessile verdiği 

salâhiyetname, mümessil tarafından, temsil salâhiyetini haiz 

(97) Hupka, s. 108; Staudinger - Coing, Mad. 167, No. 6; von Tuhr, 

allg. Teil, s. 381. Aksi fikirde Lenel, s. 22 Bu müellife göre aleni 

tebliğ kâfi gelmeyip temsü salâhiyetinin mevcudiyetinden 

temsilin yapılacağı 3. şahısların haberdar edümesi lâzımdır. 

(98) Planck, Mad. 172 No. 1 ve 7, s. 461; Wellspacher, s. 81-82 

42

olduğunu tevsik etmek üzere, üçüncü şahıs veya şahıslara ibraz 

edilince, bu üçüncü şahıslar temsil salâhiyetinin mevcudiyetinden 

haberdar edilmiş olurlar. 

A. M. K. m. 172 de bahis mevzuu olan salâhiyetname, temsil 

olunanın imzasını veya Noterlikçe musaddak tasdikli imza örneğini 

'havi, temsil olunanın mümessile kendi namına muamele yapabilmesi 

için salâhiyet vermiş olduğunu gösteren bir vesikadır. Bu salâhiyetname, 

temsil salâhiyeti verilirken mümessile verilmiş olabileceği 

gibi, bilâhare de verilebilir. Salâhiyetnamede mümessilin 

şahsen tâyin edilmesi zaruridir (99). Salâhiyetnıamenin ibraz edilmesinden 

maksat, üçüncü şahsa tevdi edilmesi veya ona gösterilmiş 

olmasıdır. (100) Salâhiyetnamenin aslının ibraz edilmesi lâzımdır. 

Bîr kopyesinin veya tasdik edilmiş olsa dahi özetinin ibraz 

edilmesi kâfi gelmez. Bu gibi hâllerde, suretin ibraz edilmesi evvelce 

temsil salâhiyetinin mümessile verilmiş olduğunu gösterirse de, 

bu salâhiyetin halen mevcut olduğuna delâlet etmez (101). Keza, 

mümessilin salâniyetnameye zilyet bulunduğunu beyan etmesi de 

kâfi değildir. Salâhiyetnamenin medeni haklan kullanma ehliyetini 

haiz bir mümessil tarafından ibraz edilmesi lâzımdır. 

Doktrinde, A. M. K. m. 172 nin kıyas yolu ile, mümessilin salâhiyetnameyi 

temsil olunanın ihmali neticesi ele geçirdiği hallerde 

de, tatbik edileceği kabul edilmektedir. Zira, böyle bir halde 

temsil olunan görünüşte temsil salâhiyetine (Scheinvollmacht) sebebiyet 

vermektedir. 

Acaba A. M. K. m. 172 nin tatbiki için salâhiyetnamenin üçüncü 

şahsa bir defa ibraz edilmiş olması kâfi midir ? Bu mesele münakaşalıdır. 

Hupka'ya göre (102), salâhiyetnamenin her muamelenin 

aktedildiği sırada gösterilmesi icaıbeder. Zira, diğer bir sebeple kendisine 

gösterilmiş olan salâniyetnameye istinaden üçüncü şahıs ile 

mümesil arasmda aktedilen muamelenin hüküm ve neticelerinden 

temsil olunanı mes'ûl kılmak haksızlık olur. Buna mukabil, Alman 

(99) Staudinger - Coing, Mad. 172, No. 5 

(100) Staudinger - Coing, Mad. 172. No. 8 

(101) Staudinger - Coing, Mad. 172. No. 6 

(102) Hupka, s. 171 ve mütea. 

43

doktrininde umumiyetle kabul edildiğine göre (103), Hupka'nm 

görüşü ancak de lege ferenda nazarı itibara alınabilir. A. M. K. esbabı 

mucibe lâyihasında*da (104), salâhiyetnamenin üçüncü şaihsa 

bir defa ibraz edilmesi kâfi olup, bilâhare bir muamele yapılırken 

tekrar gösterilmesi icabetmez. A. M. K. m. 172 mucibince salâhiyetnamenin 

ibrazı A. M. K. m. 171 de zikredilen «temsil olunan taralından 

üçüncü şahsa temsil salâhiyetinin hususi surette bildirilmesine» 

tekabül ettiğine göre, nasıl temsil salâhiyetinin bir kere 

bildirilmesi lâzım ise, ayni şekilde salâhiyetnamenin de bir defa 

ibraz edilmesi kâfidir. Bu hal sureti temsil olunan için bir tehlike 

arzetmez; salâhiyetnameyi geri istiyerek üçüncü şahıslara tanınan 

himayeyi ortadan kaldırabilir. Zira, A. M. K. m. 172, f. 2 ye göre, 

salâhiyetname temsil olunana iade olunmadıkça veya hükümsüzlüğü 

beyan edilmedikçe temsil salâhiyeti 'baki kalır. 

II. Türk - İsviçre borçlar kanunu sisteminde temsil salâhiyetinin 

muhatabı ve haricî temsil salâhiyeti 

Türk - îsviçre hukukunda kabul edilen sisteme göre, temsil sar 

lâhiyetinin verildiği- hukuki muamelenin, mümessile tevcih edilmesi 

şarttır. Bu husustaki irade beyanının mümessile vusulü anından 

itibaren temsilcinin muvafakatine ve hattâ ittılâ kesbetrniş olmasına 

dahi ihtiyaç olmaksızın temsil salâhiyeti hüküm ve neticelerini 

meydana getirir (105). Mümessile temsil salâhiyeti verilmediği halde, 

B. K. m. 33 ve 37 den de istihraç edilebileceği veçhile üçüncü 

şahıs' veya şahıslara temsil salâhiyetinin bildirilmiş olması dahili 

temsil salâhiyetinin vücude gelmesi için kâfi değildir. Başka bir 

tabirle, temsil salâhiyetini veren irade beyanının mümessil yerine 

bir üçüncü şahsa bildirilmiş olması halinde ortada sadece görünüşte 

temsil (Schein vollmacht) mevcuttur. Şu halde görünüşte (zahirî) 

temsil salâhiyeti dahili temsil salâhiyetine ve dolayısile temsil 

salâhiyetinin verilmesine taallûk eden bir husus olmayıp, harici 

temsil salâhiyetini ilgilendirir. Bu husus Türk - îsviçre Borçlar Kanunu 

sisteminin B. G. B. den ayrıldığı en mühim noktalardan biri- 

(103) Staudinger - Coing,, Mad. 172, No. 7 

(104) Motive I, 239 

(105) Hupka, s. 89 - 90; Zimımermann, s. 89; Macris, s. 232 

44

sidir. Alman Hukukunda temsil salâhiyeti, üçüncü şahsa bildirilmek 

suretiyle de husule geldiği halde Türk - İsviçre hukukunda 

muhakkak surette mümessile verilmekle meydana gelir. Şu halde, 

Türk - İsviçre hukukunda temsil salâhiyetinin verilmesi münhasıran 

dahili münasebeti ilgilendirir. Üçüncü şahsın, muhatabın temsil 

salâhiyetini haiz olduğunu bilmeyerek (negotorium gestio) zanniyle 

yaptığı mukavele temsil olunan tarafından tasvip edilmesine 

ihtiyaç olmaksızın muteber olarak teşekkül eder (106). 

§ 2. Haricî temsil münasebetinin teessüsü 

I. Temsil olunan tarafından üçüncü şahsa bildirilmek suretiyle 

dış münasebetin teessüsü >-İ 

Mümessile tevcih edilen ve temsil olunan tarafından temsilin 

yapılacağı üçüncü şahsa bildirilmemiş olan dahili temsil salâhiyetine 

üçüncü şahıs mümessilin sıfatım bildirmesile muttali olur. Yukarıda 

da izah edildiği veçhile, temsilin muteberlik şartı olan ve 

tevcih edilmesi tek taraflı irade beyanı ile husule gelen dahili temsil 

salâhiyeti geniş manada başkası namına bir iş görme salâhiyeti 

teşkil eder. Hukuk tarihi boyunca, uzun zaman yalnız dahili temsil 

salâhiyeti nazarı itibara alınmıştır. Temsil hukukunun tekâmülü 

ile yalnız temsil olunanın menfaatlerini siyanet eden dahili temsil 

salâhiyetinin kifayetsizliği müşahede edilmiş, üçüncü şahıslan 

himaye ve hukuki emniyeti teinin için yeni bir kategori temsil salâhiyeti 

ortaya atılmıştır. Filhakika, temsil olunan kimse temsil salâhiyeti 

verdiğini veya mümessil bu sıfatını temsilin yapılacağı 

üçüncü şahıs veya şahıslara bildirmiş olabilir. îşte temsil olunan 

tarafından temsilin yapılacağı üçüncü şahıslara bildirilmiş olan 

temsil salâhiyetine harici temsil salâhiyeti denir. Borçlar Kanunumuzda 

esas itibarile, dahili temsil salâhiyeti tanzim edilmiş bunun 

yanında istisnai olarak harici temsil salâhiyeti B. K. m. 33 f. 2 ve 

34 f. 3 de derpiş edilmiştir. 

Harici temsil salâhiyeti, ticari muamelâtta gittikçe artan bir 

önem kazanmaktadır. Harici temsil salâhiyeti ile istihdaf edilen 

(106) yon Tuhr, s. 289 

45

gaye üçüncü şahısların 'himayesi ve ticari muamelelerde emniyet 

prensibinin tahakkuk etmesidir. Dahili temsil salâhiyeti ile sık sık 

karıştırılan harici temsil salâhiyeti, ondan tamamen farklı bir karakter 

taşır. Dahili temsil salâhiyeti temsil olunanın menfaatlerini 

himaye ederken, B. K. m. 33, f. 2 ve 34, f. 3 den de istihraç edileceği 

veçhile, harici temsil salâhiyetinde kendilerine temsil salâhiyetinin 

mevcudiyeti veya şümulü bildirilmiş olan üçüncü şahısların 

bu bildirime itimatları himaye edilmektedir (Vertrauensschutz). 

Şu halde, harici temsil salâhiyetinin mevcudiyeti ve buna binaen 

üçüncü şahısların himaye edilebilmeleri için üç şartın tahakkuku 

lâzımdır. 

a) Temsil salâhiyetinin temsil olunan tarafından üçüncü şahsa 

bildirilmesi icabeder. Temsil olunan tarafından üçüncü şahsa 

veya şahıslara bildirme, Alman Hukukunun aksine olarak mümessile 

temsil yetkisinin verildiği bir hukuki muamele olmayıp, sadece 

temsil salâhiyetinin verildiğini gösteren izhar edici bir beyandır. 

Kanun bu bildirmeye beyan sahibinin iradesinden müstakil 

olarak hüküm ve netice izafe eder. Binaenaleyh, temsil olunanın 

tavır ve hareketleri, istenilerek yapılmış olmasa dahi, temsil olunanın 

iradesinden müstakil olarak, kanunun derpiş ettiği hüküm 

ve neticeleri meydana getirir. Temsil salâhiyetinin temsil olunan 

tarafından üçüncü şahıs veya şahıslara bildirilmesi şekle tâbi olmayıp 

muhtelif suretlerde yapılmış olabilir. Temsil olunan kimse 

sarih veya zımni bir irade beyaniyle, meselâ mektup, telgraf veya 

haberci göndererek muayyen bir şahıs veya şahıslara; sirküler, gazete 

vesair vasıtasile veya ticaret siciline tescil ile (107) gayri muayyen 

üçüncü şahıslara, mümessile temsil salâhiyetinin verildiğini 

bildirebilir. Temsil salâhiyetinin verildiği üçüncü şahıslara sirküler 

veya gazete ile bildirilirse, bunlar basılıp tevzi edilmeleriyle 

hüküm ve netice meydana getirir (108). 

Temsilin yapılacağı kimseye mümessilin salâhiyetnamesini ibraz 

etmesi halinde de harici temsil salâhiyetinin mevcudiyetini kabul 

etmek lâzımdır (109). Hernekadar Türk-isviçre Borçlar Kanu- 

(107) RO 58 IX 160 - JdT 1933, S. 122 

(108) Hupka, s, 110 

(109) von Tuhr, s. 290; Becker, Mad. 38, No. 17; Saussure s. 73 

44

nunda A. M. K. m. 172 ye 'benzer bir hüiküm mevcut değilse de durum 

aynidir. Filhakika salâhiyetname ibraz edilmekle, temsil olunan 

tarafından mümessile temsil salâhiyetinin verilmiş olduğu üçüncü 

sahsa bildirilmiş olur. Bu salâhiyetname temsil olunanın imzasını, 

şahsım, temsil salâhiyetinin verildiğini, mümessilin şahsını ihtiva 

etmelidir. Yukarıda işaret edildiği veçhile, Alman hukukunda $alâhiyetnamenin 

her muamele için ayrı ayrı ibraz edilmesine lüzum 

olmayıp bir defa ibraz edilmiş olmasının haricî temsil için kâfi olduğu 

neticesine varılmıştır. Fakat, kanaatımızca, bu hal şeklini Türklsviçre 

hukukunda kabul etmek zordur. Zira, salâhiyetname temsil 

olunana iade olunmadıkça veya hükümsüzlüğü beyan edilmedikçe 

temsil salâhiyetinin hâki kalacağım beyan eden A. M. K. m. 172 

f 2'ye benzer bir hüküm Borçlar Kanunumuzda yer almamıştır. B. 

K. m. 36 f. 2 ile üçüncü şahıslar ancak tazminat suretile kısmen himaye 

edilmektedirler. Temsil olunan kimse üçüncü şahsa, bir kimseye 

salâhiyet vermiş olduğunu sarih olarak bildirebileceği gibi 

zımni bir beyanla da bildirilebilir. 

b) Görüldüğü veçhile haricî temsil salâhiyetiyle esas itibariyle 

üçüncü şahısların himayesi istihdaf edilmektedir. Bunun için ikinci 

şart, temsil salâhiyetinin bildirildiği üçüncü şahısların sübjektif hüsnüniyetidir 

(M. K. m. 3). Hüsnüniyet haricî temsil salâhiyetinin karakteristik 

vasfını teşkil eder. İtimat prensibine göre, üçüncü şahıslar 

bir bildirimden ibaret bulunan bu beyanı hüsnüniyetle, örf 

Ve âdet ve ticarî doğruluk kaidelerine göre tefsir ederek bir mümessile 

temsil salâhiyetinin verildiği neticesine varmış 1 arsa, bu bildirmeye 

itimat edebilmelidirler. Binaenaleyh, hakikat halde dahili 

temsil salâhiyeti verilmiş olmasa dahi temsil olunan kimse üçüncü 

şahıslara temsil salâhiyetinin verildiğini bildirmişse, temsil salâhiyetinin 

mevcut olmadığım bilmeyen üçüncü şahısların hüsnüniyeti 

himaye edilir ve onlar hakkında sanki mümessile temsil salâhiyeti 

verilmiş gibi muamele olunur (110), (111). Ancak üçüncü şahsın, 

temsil salâhiyetinin hakikat halde mevcut olmadığını bilmemesi kâfi 

olmayıp M. K. m. 3 f. 2 mucibince icabı hale göre kendisinden beklenilen 

ihtimamı göstermiş olması lâzımdır. Aksi halde, hüsnüniyet 

(110) v. Tuhr, s. 291 

(111) Böyle bir halde B. K. m. 38 f. 2, kıyasen temsil salâhiyetinin 

mevcudiyetine tatbik edilir. 

V 

47

iddiasında bulunımyacağından haricî temsile itimadı himaye edilemez. 

Haricî temsil salâhiyeti sarih olarak üçüncü şaihıs veya şahıslara 

bildirilmiş olabileceği gibi zımnî surette de bildirilmiş olabilir. 

B. K. m. 34 f. 3 de de üçüncü şahsa delâleten bildirilmiş olan 

temsil salâhiyeti bahis mevzuudur. Biraz aşağıda tetkik edileceği 

veçhile, iş sahibinin irade emarelerinden, üçüncü şahıslara karşı 

mümessile temsil salâhiyeti verilmiş olduğunu imâ edecek şekilde 

hareketlerinden ve husule gelen hukukî görünüşten haricî temsil 

salâhiyetinin mevcudiyeti istihraç edilebilir. Temsilin yapılacağı 

üçüncü şahıs, temsil olunanın beyanını (veya tebliğ ve ilânını veya 

salâhiyetnameyi) hüsnüniyet kaidelerine göre tefsir ederek temsil 

salâhiyetinin mümessile verilip verilmediği neticesine varacağı gibi 

temsil salâhiyetinin şümulünü de tâyin edecektir. Doktrinde (112) 

ve mahkeme içtihatlarında (113) üçüncü şahsa ayrıca bir araştırma 

ve öğrenme mükellefiyeti tahmil edilmemektedir. Zira, haricî 

temsilde temsil yetkisinin üçüncü şahsa 'bildirilmesi keyfiyeti onu 

ayrıca araştırma mükellefiyetinden muaf kılar. Üçüncü şahıs kendisine 

bildirilmiş olan temsil salâhiyetine itimat edebilmelidir. Aksi 

halde, öğrenmek için gayret gösterseydi dahilî temsil salâhiyetimin 

mevcut olmadığını öğrenmiş olacaktı iddiası ileri sürülebilecektir. 

Hernekadar, üçüncü şahsın öğrenme mükellefiyeti yoksa da, 

üçüncü şahıs ahval ve şeraiti nazara alarak kendisinden beklenilen 

ihtimamı göstermek ve her şüpheli hal üzerinde dikkatle durmak 

mecburiyetindedir (114). Meselâ, salâhiyetnamenin tarihinin eski 

olması halinde temsil olunan vaziyeti tetkik etmelidir. Buna mukabil 

Federal Mahkeme 1961 tarihli bir kararında (115) 1931 senesinde 

mümessile verilmiş olan salâhiyetnamenin 1948 yılında üçüncü 

şahsa ibraz edilmek suretiyle haricileştirilen temsil salâhiyetinde, 

üçüncü şahsa, temsil salâhiyetinin arada geçen müddet zarfında talimat 

verilmek suretiyle tahdit edilip edilmediğini öğrenmek mükellefiyetini 

tahmil etmemiştir. 

(112) Saussure, s. 78; Egger, Missbrauch, s. 65. 

(113) RO 33 II, 613 RO 77 II, 138 - JdT. 1952, s. 53. 

(114) RO 38 II 408; RO 47 II 264 - JdT 1921, s. 489 

(115) RO 77 II 136 

48

c) Üçüncü ve objektif olan bu şarta göre: Haricî temsil salâhiyetine 

istinaden hüsnüniyetin himayesi, Federal Mahkemenin de 

işaret ettiği veçhile (116), ancak kanunen üçüncü şahısların himayesinin 

derpiş edilmiş olduğu hallerde mümkündür. Temsil olunan 

temsil salâhiyetini üçüncü şahıslara bildirmekle bir görünüş meydana 

getirmektedir. Ve bunun neticelerine katlanmalıdır (117). 

B. K. m. 33 f. 2 doktrin ve jurisprudence tarafından geniş şekilde 

tefsir edilerek yalnız temsil salâhiyetinin şümulüne değil, haricî 

temsil salâhiyetinin mevcudiyetine de tatbik edilmektedir. Böylece 

mezkûr madde haricî temsil salâhiyetinin istinat ettiği kanunî hüküm 

olmuştur. Temsil hukuku sahasmda haricî temsil l salâhiyetinde 

üçüncü şahısların hüsnüniyeti muhtelif hükümlerle himaye edilmiştir 

(118). Haricî temsil salâhiyetile hüsnüniyetli üçüncü şahısların 

himayesi eşya hukukunda hüsnüniyetli müktesibin himayesine 

müşabih bir durum arzeder. 

II. Hukuki görünüşe istinaden haricî temsil münasebetinin teessüsü 

Bazı hallerde, temsil olunan kimse bir diğerine temsil salâhiyeti 

verdiğini sarih veya zımnî bir beyan ile üçüncü şahsa bildirmemiş 

olduğu halde üçüncü şahıslar onun bir kimseyi kendi namına 

harekete mezun kılacak şekildeki tavır ve hareketlerinden 

temsil salâhiyetinin mevcudiyetine kanaat getirmiş olabilirler. Bu 

takdirde iş sahibiyle üçüncü şahıslar arasmda bir menfaat ihtilâfı 

bahis mevzuu olmaktadır. İş sahibi temsil salâlüyetinin ne sarahaten 

ve ne de zımnen verilmemiş olduğunu iddia ederek yapılan 

muamelenin alacak ve borçlusu olmadığım iddia ederken, üçüncü 

şahıslar iş sahibinin tavır ve hareketleriyle temsil salâhiyetinin verilmiş 

olduğu hususunda bir hukukî görünüş meydana getirdiğini 

ve bu görünüşe itimatlarının himaye edilmesini talep edeceklerdir. 

(116) RO 57 II 225 -JdT 1931, 8. 625 

(117) Aynı sisteme göre ayni haklar sahasmda hüsnüniyetli bir 

şahsın yaptığı iktisap himaye edilmektedir. M. K. 931, 901 

ve 687 yine Bk. B. K. m. 18 f. 2 ve 162 f. 2 

(118) B. K. m. 33 f. 2; 84 t 3, 450, 451 f. 3, 452 f. 2, 454 I. 2, M. K. 

155, cümle 2 ve 156 f. 2 

49

Bu problemi irade emareleri (factum conciudens) mefhumundan 

da haTeket ederek daha yakından müşahade etmek mümkündür, 

îrade emareleri, irade beyanlarını da içine alan geniş bir mefhumdur. 

Dar mânasında ise, bundan aslî gayesi irade izharı olmayan 

fakat iradeyi istidlale müsait tavır ve hareketler anlaşılır (119). 

îşte temsil salâhiyetinin mevcudiyeti geniş mânada irade emarelerinden 

yani temsil salâhiyetinin verildiğini üçüncü şahıslara bildiren 

sarih veya zımnî bir irade beyanından anlaşılabileceği gibi, 

dar mânasında irade emarelerinden yani iradeyi beyana matuf olmayan 

bir hareket tarzından da (neticelendirici vakıa) (120) istihraç 

edilebilir. 

Görüldüğü veçhile, haricî temsil, temsil olunanın sarih veya 

zımnî irade beyanına istinaden teessüs edebileceği gibi, iradeyi istidlale 

müsait tavır ve hareketlerine de istinat edebilir. Bu iki farklı 

durum çok defa doktrin ve jurisprudence'da birbiriyle karıştırılmaktadır. 

Bu husus Alman mahkeme içtihatlannm tekâmülünde 

kolaylıkla müşahede edilebilir. Filhakika, Alman mahkeme içtihatları 

eskiden beri de facto mümessil ile hukukî muamele akteden 

kimseyi siyanet etmek maksadiyle zımnen verilmiş bir temsil 

salâhiyetinin mevcudiyetini (eine stillschweigende Vollmacht erteilung) 

kabul etmiştir (121). Bu içtihattan ise zımni temsil salâhiyetinin 

hususiyetini tâyin etmek halamından şu netice çıkar: Sükût 

etmek suretiyle zımnen haricî temsil salâhiyetinin verilmesi için 

temsil olunanın de facto mümessilin hareketlerine vâkıf olması lâzımdır. 

İş sahibi temsil suretiyle aktedilen muamelelere itiraz etmemek 

suretiyle tasvip ettiğini açığa vurmaktadır (122). Buna mukabil 

bu içtihadın tekâmülü neticesi Alman Temyiz Mahkemesi 

(123) haricî temsil salâhiyetinin mevcudiyetini, temsil olunanın 

(119) L'Huillier, s. 113; Oğuzman,, s. 119 not 6 

(120) Arsebük, kan a atimize a hatalı olarak fait coneluant - willensbestâtigung 

karşılığı bitirici vakıa tâbirini kullanmaktadır. 

Bu mevzuda yine Bk. Schwarz» s. 119. 

(121) RGZ 118, 234; 171, 164; 100, 48; 76, 203; J. W. 1925, 1753 ve 

1927, 1098 

(122) Staudinger - Coing, Mad. 167, No 9 e 

(123) J. W. 1927„ 1249, No. 5; J. !W. 1930, 8763, No. 25; J. W. 1936, 349 

No. 55 

50

de facto mümessilin hareketlerini bildiği veya sükût ettiği hallere 

değil, daha ziyade temsil olunanın tavır ve hareketlerime üçüncü 

şahıs tarafından hüsnüniyetle atfedilen mânaya istinat ettirmektedir. 

Staudinger - Coing'in de tebarüz ettirdikleri gibi (124), Alman 

mahkeme içtihatlarının bidayetteki hareket noktası, sükût etmek 

suretiyle yapılan zımnî irade beyanı, problematik bir hale gelmektedir. 

Zira, iş sahibinin de facto mümessilin yaptığı muameleler 

karşısında sükût ederek müsamaha göstermesi, zımnî bir irade beyanı 

olarak kabul edilebilmek için hiç değilse de facto mümessilin 

hareketlerine vâkıf olması icap eder. İş sahibi, de facto mümessilin 

kendi namına yaptığı muamelelere vâkıf değilse, zımnî de olsa 

bir irade beyanının mevcudiyetini kabul etmeye imkân kalmaz. 

Bunun için Alman Jurisprundence'ında (125) zımnî temsil 

salâhiyeti (Vollmacht kraft duldung) ile hukukî görünümden tevellüt 

eden temsil salâhiyeti (Volmacht kraft Rechtsscheins) birbirinden 

tefrik edilmektedir. Birinci halde temsil olunan mümessilin 

kendi namına hareket ettiğini bilmekle beraber, sükût etmek suretiyle 

müsamaha göstermektedir. İkinci halde ise temsil olunan örf 

ve âdet kaidelerine göre kendisinden beklenilen ihtimamı gösterseydi 

de facto mümessilin yaptığı muamelelere vâkıf olabilir ve 

bunların önüne geçebilirdi. , 

Alman doktrininde ise temsil olunanın tavır ve hareketleriyle 

meydana getirdiği hukukî görünüşe istinaden haricî temsil münasebetinin 

teessüs edip etmiyeceği münakaşalı bir mesele olduğu gibi 

bunu kabul eden müellifler de bunun hududunun tâyini üzerinde 

ihtilâfa düşmüşlerdir. Bazı eski müellifler yalnız zımnî temsili 

kabul etmişlerdir. Hukukî muamele nazariyesi de denilen bu görüşe 

göre temsil salâhiyeti yalnız bir irade beyanile verilebilir. Temsil 

olunanın hareket tarzına istinaden zımnî irade beyanı ile temsil 

salâtoyetinin verilmesinin hukukî mahiyeti irade beyanı hakkında 

ileri sürülen nazariyelere istinat eder (126). Hupka ve Danz gibi 

bazı müelliflere göre, üçüncü şahıslara karşı yaratılan görünüş an- 

(124) Staudinger - Coing, Mad. 167, No. 9 a 

(125) N. J. W. 1963, 345, No. 233; RGZ 170, 284 

(126) Macris, s. 55 

51

cak temsil olunanın zımnî iradesinin tunum! tefsir metodlanna göre 

tefsiri neticesinde meydana geldiği kabul edilebilir (127). Planck 

- Flad'a göre (128) Alman Medenî Kanunu hükümlerine göre 

üçüncü şahıslan himaye için bir sebep olmadığı gibi, bu hususta 

bir hudut da tâyin edilemez. Von Tuhr (129) da sarih temsil salâhiyetinin 

ancak ticarî temsil için arandığım kaydettikten sonra 

temsil salâhiyetinin zımnen verilebileceğini yani, temsil olunanın 

tavır ve hareketlerinden temsil salâhiyetini vermek hususundaki 

iradesinin istihraç edilebileceğini yazmaktadır. Von Tuhr, temsil olunanın 

mümessilin kendi namına akdettiği muameleler karşısında sükût 

ederek müsamaha göstermesi ancak onun de facto mümessilin 

hareketlerine vâkıf olduğu hallerde temsil salâhiyetinin mevcut 

olabileceğini kabul etmektedir. İş sahibinin bir memuru, kusurlu 

hareketi ile temsil salâhiyetinin mevcudiyeti hakkında üçüncü şahıs 

nezdinde hatalı bir kanaat husule gelmesine sebep olmuşsa tazminat 

ile mükellef olur, fakat hiçbir suretle zımnî temsil salâhiyeti 

bahis mevzuu olmaz. 

Zımnî temsil salâhiyeti nazariyesi veya bir hukukî muamele 

ile bahsedildiği için hukukî muamele nazariyesi denilen ve zımnî 

iradenin genişletilmek suretiyle her türlü görünüşlere tatbik edilmesinden 

ibaret olan bu görüş tarzı bir hukuki alışkanlığa istinad 

etmektedir (130). Bugün, zımnî irade beyanının sarih irade beyanı 

gibi hakikî bir irade beyanı olduğu kabul edilmektedir. 

Modern Alman doktrininde zımnî temsil nazariyesi birçok bakımlardan 

kifayetsiz bulunmuştur (131). Zımnî temsil salâhiyeti 

iradeye istinad ettiği için temsil olunan esaslı hata sebebiyle A. M. 

K. m. 119 a istinaden akdi feshedebilecektir. Bundan başka iş sahibinin 

ihmali sebebiyle, de facto mümessilin hareketlerinden temsil 

olunanın tazminat ile mükellef tutulması hukukî muamelelerin 

esas mahiyeti ile kabili telif değildir. 

(127) Hupka, s. 120; Danz, s. 273 

(128) Planck-Flad, Mad. 167, No. 6 

(129) von Tuhr, allg. Teil II, 2, s. 393 - 394; yine Bk. Oertmann, Mad. 

167, No. 2 

(130) Macris, s. 54 

(131) Staudinger - Coing, Mad. 167, No. 9. c; Enneccerus - Nipperdey, 

S 184, II, 2, s. 1131 

52

Bu bakımdan Titze (132) gibi bazı müellifler temsil olunan 

kimsenin temsil salâhiyetinin verildiğini gösterecek şekilde hareket 

etmesi halinde onun mesuliyetini zımnî iradeye değil, Culpa in 

Contrahendo'ya. istinad ettirmişlerdir. Fakat bu görüş tarzı da 

rağbet bulmamıştır. Zira, Alman hukukunda kabul edildiği veçhile, 

culpa m contrahendo ilk müzakereler sırasında âkid taraflardan 

birisi veya onun salahiyetli mümessili (memuru veya müstahdemi) 

tarafından işlenmiş olan akdî bir kusurdur. Binaenaleyh, temsil 

olunanın meşguliyetine - culpa in contrahendo - istinad ettirilemez 

(133). 

Nihayet diğer bazı müellifler hukuki görünüşe istinaden zımni 

temsil salâhiyetinin verilmesinin esasını itimadın himayesi nazariyesine 

(Theorie des Vertnauensschutzes) istinad ettirmişlerdir, ilk 

defa Seeler (134) tarafından ileri sürülen bu görüş tarzının başlıca 

müdafii Avusturyalı meşhur hukukçu Wellspacher olmuştur. Bu 

müellife göre, itimadın himayesi ya hukuk nizamı tarafından yaratılan 

suni haricî vakıalara (künstliche âussere Tatbest ânde) (135) 

(meselâ tapu sicili, ticaret sicili gibi alenî siciller, veraset ilâmı, vasiyet 

tenfiz memurluğu şehadetnamesi gibi hüviyet vesikaları) veya 

tabiî haricî vakıalara (natürliche âussere Tatbest ânde) (136) (meselâ 

zilyedlik, borç senedi ve temlik senedi gibi muhtelif senetler) 

istinad eder. 

İşte Wellspacher'e göre (137), temsil salâhiyetini ihtiva eden 

salâhiyetname bir tabiî dış görünüş meydana getirir. Zımnen temsil 

salâhiyetinin verilmesi herzaman iş sahibinin bir irade beyanına 

istinad etmez. Bilâkis üçüncü şahıslara bildirilmiş olan temsil salâhiyeti 

veya temsil salâhiyetinin verildiğini tevsik eden salâhiyetname 

temsil edilenin mes'ûliyetıinin esasını teşkil eder. Başka bir tabirle 

bu temsil salâhiyeti zilyedin tasarruf salâhiyeti gibi iyi niyetli 

üçüncü şahsın temsil olunan tarafından yaratılmış olan hukuki 

(132) Titze, J. W. 1925,, 2, s. 1753, No. 10 

(133) Macris, s. 50-51 

(134) Seeler, Arch. Burg. R. 28 (1906) s. 1 ve 36 

(135) Wellspacher, s. 22-57 


(137) Wellspacher, s. 79 

59

görünüşe itimadının himayesinin bir tepkisidir (Reflexwirkung) 

(138). Dış görünüşe itimat eden hüsnüniyetli üçüncü şahısların itimadı 

hukukî balamdan yaratılan dış görünüşün ehemmiyeti nisbetinde 

himaye edilir. Bu bir hukuk politikası meselesidir (139). 

Hukukî görünüş bir irade beyanı neticesi meydana gelmişse temsil 

olunan kimse, bunun iç münasebetle telif edilemediği nisbette iradesinin 

fesada uğradığım ileri sürecektir. Bunun için Wellspacher'e 

göre (140), A. M. K. sistemline göre itimadın himayesi ancak hüsnüniyetin 

irade ile beyan arasındaki münasebette de tatbik edilmesi 

ile mümkün olur. Binaenaleyh, birçok hallerde A. M. K. m. 

171 ve 172 de derpiş edilen hallerde temsil olunanın iradesinin fesada 

uğradığı iddiasını red edebilmek lâzım gelecektir. 

Wellspacher'ın bu görüşü bilâhare Oertmann (141) tarafından 

takip ve tekâmül ettirilmiştir. 

Modern Alman doktrininde temsil salâhiyetinin yaratılan hukukî 

görünüşe istinaden zımnen verilmiş olabileceği kabul edilmekte, 

ancak bunun hududu üzerinde bir görüş 'birliğine varılamamaktadır. 

Modern doktrin, içtihatları takiben hukukî görünüşe istinaden 

haricî temsil salâhiyetini zımnî temsil salâhiyetinden tefrik etmektedir. 

Staudinger - Coing'e göre (142) Alman Temyiz Mahkemesi'nin 

zımnî temsil salâhiyeti ile hukukî görünüşten tevellüd eden 

temsil salâhiyetini (Vollmacht kraft Anscheins) tefriki doğrudur. 

Birinci halde geniş manadaki irade emarelerinden, neticelendirici 

tavır ve hareketlerden (schlüssiges Verhalten) tevellüt eden ve 

mahiyeti itibariyle bir hukukî muamele olan bir temsil salâhiyeti 

bahis mevzuu iken ikinci halde itimada müstenid bir mes'uliyet 

(Vertrauenshaftung) hali mevcuttur. Pratik bakımdan bu hal birincisine 

nazaran daha fazla rol oynar. 

Şu halde zımnî temsil salâhiyeti iradenin zımnen beyan edilmesiyle 

meydana gelir (Willenserklarung durch schlüssiges Ver- 

(138) Wellspacher, s. 87-yine Bk. Macris, s. 72 

(139) Wellspacher, s. 90 


(141) Oertmann, ZHR 95 (1930) s. 449, 457 ve hususiyle s. 466 

(142) Staudinger - Coing, Mad. 167, No. 9 d 

54

halt en). İş sahibinin de facta mümessilin giriştiği muamelelere vâkıf 

olması şarttır. Bu muameleleri tasvip ettiğini bunlara itiraz etmemekle 

zımnen izhar etmektedir (143). 

Buna mukabil hukukî görünüşten tevellüd eden harici temsil 

salâhiyeti münasebetinin şartlan ise şunlardır (144) : a) Bir kimsenin 

üçüncü şahıs muvacehesinde mümessili sıfatiyle hareket etmesi 

veya hareket etmek istemesi •* b) Hukukî görünüşe istinaden 

bir salâhiyetin mevcudiyeti, yani, de facto mümessil ile muamele 

akteden üçüncü şahsm hüsnüniyetle, sözde mümessilin temsil olunan 

ile mutabık olarak ve salâhiyetle hareket ettiği kanaatma varmış 

başka bir tâbirle, üçüncü şahıs hüsnüniyetle ve işlerin mûtad 

cereyanına göre mümessilin hareketlerine temsil olunamn vâkıf olduğuna 

ve bunlara müsamaha gösterdiğine kanaat getirmiş olması 

c) Mümessilin muayyen bir zaman zarfında temsil olunan namına 

hareket etmiş olması, d) İş sahibinin de facto mümessilin kendi 

namına hareket ettiğine vâkıf olabilecek bir durumda olması fakat 

ihmali ve kusuru neticesi olarak buna vâkıf olamamış bulunması, 

e) iş sahibinin de facto mümessilin kendi namına hareket etmesine 

mani olmak im kân m a sahip bulunması, f) Hukukî görünüşe istinad 

eden üçüncü şahsm hüsnüniyetli olması yani bütün dikkat 

ve ihtimamı göstermiş olmasına rağmen mümessil sıfatiyle hareket 

eden kimsenin hakikat halde temsil salâhiyetini haiz olmadığını 

bilmemesi ve bilememesi lâzım gelir. 

Enneccerus - Nipperdey de (145), hukuki görünüşe istinaden 

temsil salâhiyetini kabul etmekte ancak bunun hududunu tâyin bakımından 

Staudinger - Coing'den ayrılmaktadır. Filhakika Coing 

hudut olarak temsil olunanm kusuruna istinad ederken, Nipperdey 

kusurun mühim olmadığım, zira burada bir hukukî görünüşün meydana 

getirilmesi bahis mevzuu olduğu to fikrindedir. Binaenaleyh, 

kusur ancak temsil olunanın mümessilin kendi namına hareket ettiğini 

bildiği veya bilmesi lâzım geldiği ve mümessilin hareketlerine 

mâni olabileceği hallerde bahis mevzuu olur. Temsil olunanın 

(143) Staudinger - Coing, Mad. 167 No. 9 e 

(144) Staudinger - Coing, Mad. 167,, No. 9 t ve 9 g ve 9 1 

(145) Enneccerus - Nipperdey, § 184, 3 c, s. 1134; Rumelin, Arch. 

für. Z. Pr. 93 (1902) 8. 300 

5i

objektif bakımdan mümessilin hareketlerine mâni olmak imkânına 

sahip bulunması lâzımdır. Bunun için mühim olan an temsil suretiyle 

yapılan muamelelerin in'ikadı ânıdır. Hukukî görünüşe istinaden 

husule gelen temsil salâhiyeti hukukî bir muamele neticesi verilen 

temsil salâhiyetinin hüküm ve neticelerini meydana getirir. 

Türk - isviçre hukukunda hukukî görünüş nazariyesi gittikçe artan 

bir önem taşımaktadır (146). isviçre Federal Mahkemesi muhtelif 

kararlarında, üçüncü şahsın iyi niyetle, iş sahibinin tavır ve 

hareketlerinden bir temsil münasebetinin mevcudiyetini istidlal ettiği 

hallerde haricî temsil salâhiyetini kabul etmiştir. Bir misâl vermek 

üzere Federal Mahkeme'nin 2. Kasım. 1948 tarihli kararma 

(147) esas olan hadiseyi ele alalım : Davacı bir kürk müessesesinin 

mümessili olan Hasler, yaptığı bir icaba müsteniden dâvâlı tekstil 

şirketinin mümessili olan Bolla g'a 125 adet Manchester kürkü ısmarlamıştır. 

Hasler bir de teyid mektubu göndermiştir. Kürkler 

teslim edilmiş fakat bedeli dâvâlı şirket tarafından ödenmemiş, 

Bollag'm alâkalı olduğu Iveg şirketi tarafından ödeneceği bildirilmiştir. 

Dâvâlı şirkete göre borç, Hasler ile mutabakata varılarak 

Bollag'a nakledilmiştir. Federal Mahkeme bu hadisede her şeyden 

evvel alım - satım akdinden doğan borcun Bollag'a muteber surette 

devredilmiş olup olmadığını tetkik etmiştir. Davacı müessese 

Hasler'in böyle bir muamele yapmağa salahiyetli olmadığını beyan 

etmiştir. Fakat, dâvâlının üçüncü şahıslara karşı Hasler'in borcun 

nakli mukavelesini yapabileceği hususunda bir görünüş yaratıp 

yaratmadığını tetkik etmek lâzımdır. Bu husus irade emarelerinden, 

ticarethane sahibinin müstahdemin yaptığı muameleler karşısında 

sükut etmesinden istihraç edilebilir. Federal Mahkeme'nin eski 

bir içtihadına göre (148), hususiyle haricî temsil salâhiyetinin 

mevcudiyeti ticarethane sahibinin temsil salâhiyetinin mevcudiyetini 

farzettirecek şekilde müstahdemin üçüncü şahıslarla yaptığı 

muamelelere müsamaha etmesi halinde kabul edilebilir. Bir diğeri 

tarafmdan kendi namına yapılan muameleleri tasvip edeceği hususunda 

bir görünüş yaratan kimse, bu görünüşe itimat ederek mü- 

(146) Kars. Piottet, s. 47 ve müteakip 

(147) RO 74 II 151 - JdT 1949, s. 375 ve mütea. 

(148) RO 31 II 672 

S*

messil ile muamele akteden iyiniyetli üçüncü şahıslara karşı mümessilin 

salâhiyettar olmadığı iddiasında bulunamaz. 

Yukarıdaki hadisede Federal Mahkeme'ye göre temsil salâhiyetinin 

zımnen verilmesi ticarethanenin mümessil tarafmdan yapılan 

her muameleyi bildiği ve tasvip ettiği hallerle değil, üçüncü 

şahısların temsil olunanın hareketlerini ne şekilde tefsir ettiği meselesiyle 

ilgilidir. Üçüncü şahıslar ahval ve şeraitin icap ettirdiği 

ihtimamı göstererek temsil olunanın hareketlerinden onun mümessilin 

yaptığı muamelenin alacaklı ve borçlusu olduğunu kabul ettiği 

neticesine vardıkları takdirde haricî temsil salâhiyeti mevcut 

addedilir. 

Hadisede davacı ticarethane, Hasler'i üçüncü şahıslarla mühim 

bir meblâğ mukabili bir satış akdi yapmak hususunda serbest 

bırakmıştır. Fakat bundan hemen Hasler'in borcun nakli mukavelesini 

imzalamağa salahiyetli olması manası çıkmaz. Satış akdi yapabileceği 

kabul edilebilirse de hüsnüniyet kaideleri mümessilin 

borcun nakli mukavelesini yapabileceği neticesini istihraca müsait 

değildir. 

Buna rağmen Federal Mahkeme hadisede Hasler'in salâhiyetinin 

çok geniş olması neticesine varmıştır. Müşterisini müstakil olarak 

tâyin eden kimse alıcının yerine başka birisini de tâyin etmeğe 

salahiyetli olmalıdır. Hasler ayrıca bir de teyid mektubu göndermiştir 

ki, böyle bir mektup ancak bir mukaveleyi tâdile salâhiyettar 

birisi tarafından yazılabilir. 

Federal Mahkeme 1950 tarihli bir kararında da (149) temsil 

salâhiyetinin, iş sahibinin ticarî örf ve âdet kaidelerine göre tefsir 

edilecek hareketlerinden istihraç edilebileceğini beyan etmiştir. Bu 

bakımdan mümessilin ticaret siciline kaydedilmemiş olmasının veya 

hakikat halde temsil olunanın mümessile temsil salâhiyeti vermek 

istememiş olmasmın ehemmiyeti yoktur. Federal Mahkeme 

bu içtihadım 1952 tarihli diğer bir kararında teyid etmiştir (150). 

isviçre Yüksek Mahkemesi 1955 tarihli karannda ise (151) şu for- 

(149) RO 76 I 35 - JdT 1951 S. 249 

(150) Sem. Jud. 1954, s. 201 

(151) Sem. Jud. 1956 s. 304; yine Bk. ayni manada RO 50 II 140- 

JdT 1924 s. 339 

57

mülü vaz etmiştir: Harici temsil salâhiyeti irade emarelerinden ve 

icabı hale göre, müstahdemin yaptığı muamelelere itiraz etmeyen 

bir ticarethane sahibinin sükûtundan istihraç edilebilir. Harice karşı 

bir görünüş husule getiren kimse bu görünüşe itimat ederek mümessil 

ile muamele akteden iyi niyetli üçüncü şahıslara karşı hakikat 

halde temsil salâhiyetinin mevcut olmadığını dermeyan edemez. 

Federal Mahkeme eski kararlarından birisinde (152), ilk müzakereler 

sırasında hazır bulunan bir tüccarın oğlunun yaratılan 

görünüş sebebiyle temsile yetkili olduğuna karar vermiştir. 

Zımnî temsil salâhiyeti bakımından klâsik hale gelmiş olan diğer 

bir misâl de şudur: Tatil esnasında bürosunun idaresini ve kullanmak 

üzere başlıklı kâğıtlarım stajyerine bırakan bir avukat ona 

zımnen temsil salâhiyeti vermiş addolunur (153). 

Federal Mahkeme'nin içtihadını da nazarı itibara alarak şu 

prensibe varmak mümkündür: Haricî temsil salâhiyeti iradeye müstenıid 

zımnî irade beyaniyle tesis edilebileceği gibi, temsil olunanın 

iradesinden tamamen müstakil olarak fakat onun meydana getirdiği 

hukukî görünüşe istinaden de mevcudiyeti kabul edilebilir. Ancak 

böyle bir hal için tesadüfe bağlı ve fiilî bir görünüş kâfi olmayıp 

hukukî bir görünüşün yaratılmış olması lâzımdır (154). İş sahibinin 

meydana getirdiği hukukî görünüşe itimat eden kimse ticarî 

emniyet prensibi gereğince himaye edilmelidir. Bu bakımdan en 

mühim cihet üçüncü şahıs veya şahısların hüsnüniyetidir. Temsil 

salâhiyeti verilmediğini bilen veya kendisinden beklenilen dikkat 

ve ihtimamı .gösterdiği takdirde bilebilecek durumda olan üçüncü 

şahıslar hüsnüniyet iddiasmda bulunamazlar ve binaenaleyh hukuki 

görünüşe istinad edemezler. Kanaatumzca, Alman Hukukunda 

Staudinger - Coing'in aradığı veçhile, hukukî görünüşün meydana 

getirilmesinde iş sahibinin kusurlu olup olmadığını araştırmağa lüzum 

yoktur. Haricî temsil salâhiyetinin teessüsünde iş sahibinim kuçuru 

değil, üçüncü şahıslara itimat telkin edecek derecede hukuki 

(152) RO 32 II 284 

(153) RO 53 III 175 - JdT 1928 S. 74 

(154) Kars. Egger, Missbrauch, s. 64 

58

görünüşün meydana gelmiş olması kâfidir. Bunun hududu ise temsil 

olunanın kusuru değil, üçüncü şahısların hüsnüniyetidir. Hukukî 

görünüş nazariyesinin ^tatbiki ile haricî temsilde hüsnüniyetli 

üçüncü şahısların menfaatleri tam olarak himaye edilebilmektedir. 

BÖLÜM m. 

TEMSİL SALAHİYETİ VE TEMEL MÜNASEBET 

Jf 1. Temsil salâhiyetinin temel münasebetten tefriki 

I. Temsil salâhiyeti ve temel münasebet - İş görme salâhiyeti 

Temsil olunan kimse ile mümessil arasındaki dahili münasebete 

temel münasebet (Grundverhaltnisse) denir. Bu temel münasebet 

temsil olunan kimse ile mümessil arasında geniş manada bir iş 

görmeye (Geschaftsbesoıgung) istinat eder ve iş görme salâhiyetinin 

(Geschâftsführunsgmacht) mevcudiyetini icap ettirir (155). İş 

görme mefhumunun muhtevası doktrinde münakaşalıdır. İş görmeyi 

yalnız hukukî muamelenin yapılmasına hasreden ve hususiyle 

Staub ve Fransız hukukunda Palniol (156) tarafından müdafaa 

edilmiş olan telâkki terkedilmiş bulunmaktadır. Keza, iş görmenin 

iktisadî bir mahiyet taşımasına lüzum olmadığı gibi (157), başkasının 

menfaatine yapılan veya hukukî varlıkların muhafazasını tazammun 

eden bir fiil olması da şart değildir. İş görmenin makûl, 

beşerî bir fiil olması kâfidir. Binaenaleyh her iş görme müsbet bir 

faaliyeti, bir fiili tazammun eder; Bir ihmal veya hareketsizlik hiç 

bir vakit iş görme sayılamaz (158). Burada mühim olan cihet bütün 

iş görme hallerinde iş görenin, iş sahibinin hukukî sahasına müdahale 

ederek adetâ onun yerine kaim olmasıdır. Şu halde, geniş 

mânasında iş görme bir kimsenin bir diğeri hesabına bir fiil, meselâ, 

bir garajcının müşterisinin otomobilini yıkaması gibi; veya bir 

(155) Doktrinde iş görme mefhumu üzerinde ileri sürülen görüşler 

için Bk. Tandoğan,, s. 76-88 

(156) Staub - Gadow, Mad. 362, No. 2-3; Planiol, II No. 2273-2274 

(157) Aksi fikirde, Planck, Mad. 677 No. 2 a 

(158) Tandoğan s. 86 

59

hukuki muamele yapması şeklinde tezahür eder. Esasen her mümessil 

aynı zamanda geniş mânada bir iş görendir (Geschâftsführer). 

İş görenin başkası hesabına bir iş yapması iki şekilde tecelli 

eder. iş gören, işi kendi namına ve âmiri hesabına yapabileceği 

gibi (vasıtalı temsil) başkası nam ve hesabına da yapabilir (vasıtasız 

temsil). İş görenin, iş sahibinin nam ve hesabına hukuki muamele 

yapmak hususunda haiz olduğu iş görme yetkisi temsil salâhiyeti 

olarak tavsif edilebilir. Şu halde, temsil salâhiyeti iş görme 

salâhiyetine nazaran daha dar bir mefhumdur ve ancak iş görenin, 

temsil olunan kimse namına bir hukukî muamele yapmak salâhiyetini 

haiz olduğu hallerde bahis mevzuu olur (159). Amir ile iş gören 

arasındaki temel münasebet akdi bir münasebete (Vertragsverhaltnisse) 

istinat edebilir. Bu takdirde bu akdi münasebet aynı 

zamanda aralarındaki karşılıklı borç münasebetini tanzim eder. tş 

görme akdi bir vekâlet, hizmet, iş istisna, akdi veya bir şirket mukavelesi 

olabilir (160). 

II. Temsil salâhiyeti İle vekâlet akdi arasındaki karşılıklı münasebetler 

Yukarıda da işaret edildiği veçhile, temsil salâhiyeti eski hukukta 

temel münasebet ile karıştırılarak akdi münasebetin bir unsuru 

olarak telâkki edilmiştir. Laband'ın yazdığı üzere (161) bir 

kimsenin diğer bir kimse namına hareket ettiği hallerde bu kimse 

vekil olarak kabul ediliyor ve vekâlet akdi (Auftrag) vekâlet (Mandat) 

ile temsil salâhiyeti (Vollmacht) hukukî bakımdan müteradif 

tâbirler olarak kullanılıyordu. Windscheid (162) gibi, bazı 

müellifler ise Auftrag tâbiri ile vekil ile müvekkil arasındaki münasebeti, 

Vollmacht ile de müvekkil ile 3 üncü şahıs arasındaki du- 

• (159) Modern hukukta iş görmenin temsilin bir nevi olmadığı, iş 

görmenin iş görenle iş sahibi arasındaki iç münasebeti, temsilin 

ise temsü olunan ile üçüncü şahıslar arasındaki münasebeti, 

yani dış münasebeti alâkalandırdığı kabul edilmektedir. 

Tandoğan, s. 78 

(160) Amir üe iş gören arasmda bir rabıta mevcut değilse iş gören 

üe iş sahibi arasındaki durum vekâletsiz iş görme olarak tavsif 

edüebüir. Saussure s. 25 - 26 

(161) Laband, s. 203 

(162) -Windscheid, Pandekten I, S 74. not 1. 

60

umu kastediyorlardı. Laband (163) sarahaten temsil salâhiyeti 

ile vekâleti tefrik etmiştir. Bu müellife göre vekâlet (auftrag) ile 

temsil salâhiyeti (Vollmacht) hiç bir şekilde aynı münasebetin' biri 

dahilî diğeri haricî tezahür şekilleri değildir. Bir çok hallerde 

fiilen beraber bulunmakta ise de temsil salâhiyeti olmadan vekâlet 

ve vekâlet akdi bulunmadan da temsil salâhiyeti mevcut olabilir. 

Binaenaleyh her iki müesseseyi birbirinden tefrik etmek hukukî 

bir zarurettir. Laband'ın tefriki Alman Medenî Kanunu sisteminde 

temsilin esasını teşkil etmiştir. A. M. K. m. 167,ye istinaden temsil 

salâhiyeti temel münasebetten tamamen müstakil olarak verilebilir. 

Temsil salâhiyetini vekâlet akdinden tefrik etmek için Laband 

ve onu takiben modern doktrinde tesbit edilen hususları aşağıdaki 

şekilde tesbit etmek mümkündür. 

1. Temsil salâhiyeti mümessile bahşedilmiş olan bir hukukî 

imkândan (ein rechtliches Können) ibaret olduğu halde vekâlet akdi 

vekile bir hukukî mükellefiyet (ein rechtliches Sollen) tahmil 

etmektedir (164). Filhakika, temsil salâhiyeti ile mümessile herhangi 

bir mükellefiyet tahmil edilmediği halde vekâlet akdinde müvekkil 

ile vekil arasında akdi -bir borç münasebeti teessüs etmektedir. 

B. K. m. 386'ya göre vekâlet bir akittir ki onunla vekil, mukavele 

dairesinde kendisine tahmil olunan işin, idaresini veya tekabbül 

eylediği hizmetin ifasını iltizam eyler. Böylece vekilin müvekkili 

hesabına bir işi yapmayı taahhüt etmesine mukabil müvekkil 

de yapılan muamelenin hüküm ve neticelerini kabul edeceğini 

ve vekili borçlarından beri kılacağım taahhüt eder. Temsil salâhiyeti 

ise onu haiz olan kimseye harice karşı bir hukukî durum; yani 

üçüncü şahıslara karşı mümessil olarak hareket edebilmek ve muamelede 

bulunabilmek kudret ve salâhiyetini verir. Hizmet akdinde 

de durum aymdır. B. K. m. 313'e göre, hizmet akdi bir mukaveledir 

ki onunla işçi, muayyen ve gayri muayyen bir zamanda hizmet 

görmeyi ve iş sahibi dahi ona bir ücret vermeyi taahhüt eder. 

(163) Laband,, 8. 203-209 

(164) Müller - Freienfels, s. 74-75; Arsebûk, s. 469; Schwarz, s. 388, 

Flattet s. 70 No. 54 

*1

2. Temsil salâhiyetinin mevcut olması için temsil olunan kimse 

ile mümessil arasında bir akdi münasebetin mevcudiyeti şart değildir. 

Temsil salâhiyeti umumiyetle mümessil ile temsil olunan 

arasındaki akdî münasebete 'bağlı olarak verilir. Hususiyle temsil 

salâhiyeti ekseriya vekâlet akdi ile birlikte bulunur. Zira temsil 

olunanın mümessil ile kendi namına bir faaliyette bulunmaya icbar 

edecek bir mukavele yapması menfaati iktizasındandır (165). Meselâ 

iş sahibi A, mümessil ile kendi namına bir saat alması için bir 

mukavele yaparsa temsil salâhiyeti, vekâlet akdi ile 'birleşir. Ancak, 

temsil salâhiyetinin umumiyet itibariyle vekâlet akdi ile birlikte bulunması 

Alman Medenî Kanunu esbabı mucibe lâyihasında da (166) 

belirtildiği veçhile her iki mefhumun aynı olduğuna delâlet etmeyip 

takip edilen gaye ve kullanılan vasıta arasındaki yakın münasebete 

istinat eder. Filhakika, temsil salâhiyeti mümessilin temsil olunan 

namına hareket edebilmesi için verilmiş bir hukuki imkândan ibaret 

olup vekâlet veya hizmet akdi gibi bir aköj münasebetin mevcudiyetini 

istilzam etmez. Başka bir deyimle vekâlet akdi olmadan 

temsil salâhiyeti mevcut olabilir. Meselâ A, B'ye «şu isimli kitabı 

bulursan benim namıma satm alabilirsin» derse ortada sadece bir 

temsil salâhiyeti mevcut olup vekâlet akdi yoktur. Bundan başka, 

ileride aktedilecek bir vekâlet (veya hizmet) akdi için lüzumlu 

temsil salâhiyeti, istisnai olarak, bu mukavelenin in'ikadından evvel 

bahşedilmiş olabilir (167). Temsil salâhiyetinin şümulü, akdi münasebetin 

hududunu aşabilir (168). Bazı istisnaî hallerde vekâlet 

akdi hitama erdiği halde temsil salâhiyeti devam edebilir. Umumiyetle 

vekâletin hitam sebepleri (B. K. m. 396, 397), temsilin hitamı 

sebeplerine tekabül ettiğinden (B. K. m. 34-35) vekâletin hitamı 

ile temsil salâhiyeti de ortadan kalkar. Bu gibi hallerde temsil 

olunanın ifadesine göre temsil salâhiyeti istinat ettiği akdi münasebetin 

mevcut olduğu müddetçe devam etmek üzere verilmiş olup 

onun hitamıyle sona erdiği kabul edilir (A. M. K. m. 168). Ancak 

B. K. m. 398'e göre vekilin vekâletin nihayet bulduğuna ittilâ pey- 

(165) Belgesay, s. 16, No. 12 

(166) Motive I, s. 299; yine Bk. RGZ 121, 35; Planck-Flad Mad. 167, 

No. 1, s. 441 

(167) von Tuhr, s. 292 

(168) Laband, s. 206-207 

62

da eylemeden evvel yaptığı işlerden müvekkil veya mirasçıları, vekâlet'akdi 

baki imiş gibi mesul olduklarına göre temsil salâhiyetinin 

de, üçüncü şahısların hüsnüniyetli olmaları halinde (B. K. m. 

37 f. 2) devam ettiği neticesine varmak lâzımdır (169). Hizmet akdinde 

de durum aynıdır (B. K. m. 344 ve 347). 

3. Temsil salâhiyeti verilmiş olmaksızın vekâlet akdi mevcut 

olabilir. 

Dominus negotii, vekilden üçüncü şahısla yapacağı bir hukuki 

muamelede başkası namına hareket ettiğini bildirmemesini istemişse, 

böyle bir halde vekâlet mevcut olduğu halde temsil salâhiyeti 

mevcut değildir. Vekil kendi namına ve başkası hesabına hareket 

ediyorsa vasıtalı temsil bahis mevzuu olur (170). Diğer taraftan, 

kaideten temsil salâhiyetinin hitama erdiği hallerde vekâlet 

akdi de ortadan kalkmakla beraber bazı istisnai hallerde temsil salâhiyetinin 

sona ermesine rağmen vekâlet akdî veya hizmet akdi devam 

edebilir. Meselâ, bir kimse kendisine bir hizmet akdi ile bağlı 

bulunan şoföründen temsil salâhiyetini geri almış olabilir. Borçlar 

Kanunumuz'un sisteminde temsil salâhiyeti sona ermiş olmakla 

beraber vekâlet ve hizmet akdinin devam ettiği kabul olunduğu 

içindir ki B. K. m. 34 f. l'in ikinci cümlesine göre, mümessilin, vekâlet, 

hizmet veya şirket akdi gibi sebeplere binaen dâva ikamesi 

hakkına halel gelmez. 

4. Temsil salâhiyeti 'herhangi bir sebeple vekâlet akdinin bir 

cüzü olsaydı mutlak surette ona istinad etmesi icap ederdi. Halbuki, 

vekâlet, salâhiyetin istinad edebileceği yegâne iç münasebet 

değildir (171). Temsil salâhiyeti vekâlet akdinden başka hizmet, 

iş veya şirket akdi gibi diğer bir iş görme mukavelesine (Geschaftsbesorgungvertrag) 

istinad edebilir. Hususiyle, A ile M arasında 

bu akdi münasebetlerin bir kısmının veya hepsinin mevcut bulunması 

halinde, bunlardan her birisi için ayrı bir temsil salâhiyeti verilmesine 

lüzum olmayıp, A'nın M'ye verdiği tek bir temsil salâhi- 

(169) von Tuhr, s. 296, not 60 

(170) Kars. Droin, s. 56; Thalmessinger, s. 6; yine Bk. Schwarz, 8. 

389 fcif 

(171) Schwarz, s. S90 

63

yeti bütün bu akidlerde M'nin A namına hareket edebilmesini te 

mine kâfi gelir (172). 

Jf 2. Temsil salâhiyetinin müstakil ve mücerretligi prensibi 

I. Temsil salâhiyetinin müstakil bir muamele olması 

Laband'ı takiben Alman Hukukunda temsil salâhiyeti vekâlet 

akdinden sarahaten tefrik edilmiştir. Alman doktrininde ittifakla 

kabul edildiğine göre (173), temsil salâhiyeti müstakil bir muameledir 

ve binaenaleyh mümessil» vekâlet, Hizmet, iş veya şirket akitleri 

gibi aıkdi bir iş görme münasebetine istinad etmeksizin temsil 

olunan kimse namına hareket ederek onu yaptığı muameleler ile 

alacaklı veya borçlu kılabilir. Ancak, Alman doktrininde birleşik 

hukukî muamele nazariyesini müdafaa eden Müller - Freienfels 

(174), temsil salâhiyetinin zarurî olarak bir temel münasebete istinad 

ettiğini beyan etmiştir. Temsil salâhiyeti ile mümessilin yaptığı 

hukukî muamele birleşmek suretiyle yeni bir muameleyi meydana 

getirirler. Bu müellife göre, temsil salâhiyetinin müstakil olması 

ancak Reprâsentationstheorie ile kabili teliftir. Alman doktrininde 

birleşik hukukî muamele nazariyesi geniş tepki yaratmış olmasına 

rağmen, hâkim olan kanaata göre temsil salâhiyeti müstakil 

bir muameledir. 

Türk - İsviçre B. K. m. 32 - 35'de temsil salâhiyeti temel münasebetten 

tefrik edilmiştir. Hususiyle, İsviçre Borçlar Kanunu'nun 

revizyonu sırasında vaz edilmiş olan B. K. m. 34 temsil salâhiyetinin 

müstakil mahiyetini göstermek bakunından büyük bir ehemmiyet 

taşır. Bu hüküm mucibince temsil olunan kimse, hukukî bir 

muameleden tevellüt eden temsil salâhiyetini ref, veya tahdit etmişse, 

bundan dolayı mümessilin bir hizmet veya şirket veya vekâlet 

gibi sebeplere istinat ederek dâva ikamesi hakkına halel gelmez. 

Meselâ, iş sahibi tarafmdan kendisine verilmiş olan temsil se- 

(172) Ermeccerus - Nipperdey, S 185, III, 2. s. 798 

(173) Planck-Flad Mad. 167, No. 1, 8. 441; von Tuhr, allg. Teil, * 53, 

s. 384-385; Fischer, J\V 1922, s. 193 

(174) Müller - Freienf els, s. 202 - 206

lâhiyeti ref edilmiş olmakla beraber müstahdem hizmet aküne istinaden 

ücretini talep edebilir. 

Türk-isviçre doktrininde (175) de umumiyetle temsil salâhiyetinin 

müstakil mahiyetine işaret edilmektedir. 

isviçre Federal Mahkemesi de temsil salâhiyetinin causal münasebetten 

müstakil olduğunu beyan etmiştir (176) (177). 

Temsil salâhiyeti akdi münasebetin bir unsuru olmayıp müstakil 

bir müessese olduğuna göre temel münasebeti husule getiren 

akit tiplerinden birisi ile beraber bulunsa dahi yine B, K. m. 32-40 

ile idare edilir. Bu hal hususiyle temsilin sona ermesinde görülür. 

Meselâ bir vekâlet akdine müsteniden verilmiş olan temsil salâhiyetinin 

sona ermesine, vekâletin hitamını idare eden hükümler değil, 

doğrudan doğruya temsilin hitamına mütaallik kaideler tatbik 

edilir. 

Türk - isviçre Borçlar Kanununda vekâletin şümulünü tanzim 

eden B. K. m. 388 f. 2 temsil salâhiyetinin müstakil mahiyetini şüpheye 

düşürecek bir hükmü ihtiva etmektedir. Doktrinde uzun münakaşalara 

sebep olmuş olan bu fıkraya göre, «Vekâlet, vekilin te~ 

kabbül eylediği işin yapılması için icap eden hukuki tasarrufian ifa 

salâhiyetini şâmildir.» Bu fıkrada kullanılan salâhiyet (pouvvyL*- 

Ermâchtigung) hangi salâhiyettir? Bu salâhiyet, temsil salâhiyeti 

(Vollmacht) ise (178), her vekâlet akdinde vekil, tekabbül eylediği 

işleri doğrudan doğruya temsil suretiyle müvekkili namına yapa- 

(175) Oser - Schönenberger, Mad. 32 No. 27 ve Mad. 34 No. 1-7; 

von Tuhr, s. 291; Hefti, s. 8; Saymcn - Elbir, s. 294; Schwarz, 

8. 390 

(176) RO 78 IIA 309-JdT 1953, s. 277 

(177) Ancak Prof. Belgesay (No. 13, s. 17) Rossel (No. 88),in fikrine 

iştirak ederek hakikatte mukaveleden mütevellit temsil 

salâhiyetinin, vekâlet, hizmet veya şirket akitlerinden tamamen 

müstakil olabileceği haller pek mahdut olduğundan yeni 

kanunumuzun Alman kanununda olduğu gibi temsil münasebetini, 

vekâlet, şirket ve hizmet akitlerinden tamamen 

müstakil hükümlere tâbi tutulmasındaki pratik ehemmiyetin 

fazla olmadığını beyan etmektedir. 

(178) BU fikir, Gerhard, s. 93 - 94 tarafından müdafaa edilmiştir. 

65

çaktır. Bu takdirde temsil salâhiyetini, vekâlet akdinin bir unsuru 

olarak telâkki eden eski görüşü kabul etmek icap edecektir. B. K. 

m. 388 f. 2'nin bu şekilde tefsiri doktrinde umumiyetle red edilmiş 

olmakla beraber bu hükmün ifade ettiği mana üzerinde tam bir 

anlaşmaya varılamamıştır. Von Tuhr'a göre (179), B. K. m. 388 f. 2 

nin Almanca metninde kullanılan Ermachtigung tâbiri hem doğrudan 

doğruya temsile ve hem de dolayısiyle temsile taallûk ettiğinden, 

B. K. m. 388 f. 2 hiçbir pratik ehemmiyeti ihtiva etmez. 

.Oser-Schönenberger de (180), B. K. m. 388 f. 2'de kullanılan salâhiyet 

tâbirinden, vasıtasız temsilin şartı olan temsil salâhiyetinin 

anlışalmaması lâzım geldiğini kaydetmektedir. Zira, temsil salâhiyeti 

bahis mevzuu olsaydı, her alını veya satım komisyoncusunun 

müvekkilinin adına alım veya satım yapması mümkün olacaktı. 

Böyle bir durum komisyon mefhumuna ve komisyon akdi ile takip 

edilen gayeye de aykırı olacaktır. B. K. m. 388 f. 2'de mevzubahis 

olan, müvekkil namına değil, sadece müvekkil hesabma muamele 

yapmak salâhiyetidir. Zira, vekâletin ifasını tazammun ettiği hukukî 

fulleri vekil, kaideten doğrudan doğruya veya dolayısiyle mümessil 

sıfatıyla yapabilir. Vekâlet akdinin temsil salâhiyetini ihtiva 

edip etmediği, B. K. m. 388 f. 2 bu hususta herhangi bir karine 

vaz etmediğinden, vekâlet akdinin tefsiri neticesinde anlaşılır. 

Oser-Schönenberger (181) bundan şu neticeye vâsıl olmaktadırlar 

: B. K. m. 388 f. 2 lüzumsuz bir hükümdür. Zira, bu hükmün 

muhtevası, esas itibariyle, vekâlet akdinin şümulü, mukavele ile sarahaten 

tesbit edilmemiş ise, taallûk eylediği işin mahiyetine göre 

tâyin olunur diyen B. K. m. 388 f. l'den istihraç olunabilir; vekâlet 

akdinde temsil salâhiyeti mevcut değilse, ancak vasıtah temsil 

bahis mevzuu olabilir. 

Saussure'e (182) göre, B. K. m. 388 f. 2 ile kanun vazıı, B. K. 

m. 388 f. l'i tekrarlamak gayesini takip etmiş olamaz. Çünkü, vekil, 

vekâlet akdi icabı olarak esasen tekabbül ettiği hizmeti ifa etmeyi 

tekeffül etmiş olduğuna göre a fortiori o işi yapmaya da salâhiyet- 

(179) von Tuhr, s. 289, Not 14 

(180) Oser-Schönenberger, Mad. 33, No. 6 

(181) Oser - Schönenberger,, Mad. 396, No. 3-4, s. 1474-1475. 

(182) Saussure, s. 34 - 36 

U

tidir. Bunun için ayrıca B. K. m. 388 f. 2 gibi bir kanunî hüküm 

vaz etmeğe lüzum yoktur. Burada mevzubahis olan salâhiyet, temsil 

salâhiyetidir ve B. K. m. 388 f. 2 sadece temsil salâhiyetini haiz 

bir vekilin yapacağı muamelelere tatbik edilir. Binaenaleyh, B. K. 

m. 388 f. 2 ancak muayyen kategori vekâlet akdine tatbik edilebilir. 

Droin (183) ise, Saussure'in fikrini hatalı bulmaktadır. Zira, 

B. K. m. 388 f. 2'nin, yalnız vekilin başkası namına hareket edebilmesi 

için temsil salâhiyetim haiz olduğu hallerde tatbik edilebileceğini 

ifade etmekle, vekilin kendi namına hareket edebildiği hallerin 

(vasıtalı temsil) mevcudiyetini kabul etmekte, ancak bunları 

tetkik etmemektedir. Droin, Oser - Schönenberger'in fikrine iltihak 

ederek, vekilin, temsil salâhiyetini haiz ise, tekabbül eylediği işin 

yapılması için icap eden hukuki muameleleri müvekkil namına yapmaya 

(vasıtasız temsil) salâhiyettar olduğunu yazmaktadır. Buna 

mukabil vekil, müvekkil namına hareket etmeğe salâhiyettar değilse, 

tekabbül ettiği iş için icap eden hukuki muameleleri kendi namına 

ve müvekkil hesabına (vasıtalı temsil) yapmak salâhiyetini 

haizdir. Netice olarak diyebiliriz ki, B. K. m. 388 f. 2, temsil salâhiyetinin 

müstakil hüviyetini ihlâl etmez. 

II. Temsil salâhiyetinin mücerretliği prensibi 

Yukarıda izah edildiği veçhile tanınmış. Alman Hukukçusu 

Laband (184), temsil salâhiyetini vekâlet akdinden tefrik ederek, 

müstakil olduğu prensibini vaz etmiştir. İşte temsil salâhiyetinin 

istinad ettiği akdi münasebetten müstakil olduğu nazan itibara alınarak, 

temsil salâhiyetinin (Volİmacht) mücerret (abstrait) bir 

muamele olduğu ileri sürülmüştür. Temsil salâhiyetinin mücerretüği 

prensibini şu şekilde izah ermek mümkündür: 

Temsil münasebetinin bağlı olarak verildiği akdi münasebet o 

temsil salâhiyetinin sebebini (causa) teşkil eder. Zira, temsil salâhiyeti, 

temsil olunan ile mümessil arasındaki akdi münasebetin istihdaf 

ettiği en yakın gayeyi temin zumunda verilmektedir. Temsil 

(188) Droin. s. 68 

(184) Laband, s. 203-209 

67

salâhiyeti mümessile, temsil olunan kimse namına hareket etmek 

imkânını (können) verdiği halde, temsil salâhiyetinin sebebini teşkil 

eden akdî münasebet bir hukukî mükellefiyet tahmil eder (185). 

Temsil salâhiyetinin mücerretliği prensibi neticesinde, temsil salâhiyetinin 

muteberiyeti, akdî münasebetin muteberlik şartlarından 

tamamen tecrid edilmiştir; temsil salâhiyetinin sebebi olan akdî münasebet 

herhangi &ir sebeple bâtıl olsa dahi, temsil salâhiyeti muteber 

olarak kalabilir (186). Vekâlet akdinin icrasını mümkün kılmak 

için verilmiş olan temsil salâhiyetinin muteberiyetine vekâlet 

akdinin sakatlığı sâri olmaz. Meselâ, mümeyyiz küçük veya mahcura 

bir vekâlet akdi zımnında temsil salâhiyeti verilmişse, küçük 

veya mahcur, kanunî mümessilin rızası olmadıkça bizzat kendi tasarruflarıyla 

iltizam edemiyeceğinden (M. K. m. 16), vekâlet akdî 

hükümsüz olduğu halde bu vekâletin ifası zımnında verilmiş olan 

temsil salâhiyeti mümessili borç altına sokmadığından muteber olarak 

kalır (187). Müşahede edileceği veçhile, temsil salâhiyeti yalnız 

şümulü bakımından değil, doğumu bakımından da temsil olunan 

kimse ile mümessil arasındaki akdî münasebetten mücerret bir 

muameledir. Kanun vazıı, temsil salâhiyetinin muteberliğini temel 

münasebetin muteberliğine tabi kılmak isteseydi, açıkça bunu bîr 

hüküm sevketmek suretiyle beyan edebilirdi (188). 

Temsil salâhiyetinin mücerretliği prensibi, Alman Hukukunda 

(189) ve onu takiben Türk - isviçre doktrininde büyük bir rağbet 

görmüş Lür (190). Bu prensip herşeyden evvel temsilin yapılacağı 

üçüncü şahıs veya şahısların itimatlarının himaye edilmesi için 

vaz edilmiştir. 

(185) von Tuhr, allg. Teü, II, 2 s. 385 

(186) Enneccerus - Nipperdey, §, 184, III, 2, s. 798 

(187) von Tuhr, s. 291 in fine; Arsebük, s. 473,. not 56; Beigesay, No. 

17, S. 19 

(188) Enneccerus - Nipperdey, § 184, 2, {J, s. 799 

(189) von Tuhr, allg. Teü, s. 385-386; Staudinger - Coing, Mad. 

164 Vorbem. No. 10, 21 ve Mad. 167 No. la; Enneccerus - Nipperdey, 

§ 184, III. s. 798; Planck - Flad, Mad. 167, No. 3, s. 443; 

Lange, s. 293; Hupka, 156 

(190) von Tuhr, s. 291; Oser - Schönenberger, Mad. 32, No. 26; Hefti, 

s. 5; Gautschi, s. 97; Thalmessinger, s. 6; Arsebük, s. 473; 

Schwarz, s. 390; Saymen, 1951, s. 212 

68

Fikrimizce, Türk - isviçre Borçlar Hukuku sisteminde mücerretlik 

prensibi fazla şümullü bir mahiyet almıştır (191). Bu hal, 

hususiyle temel münasebet mefhumu üzerindeki anlaşmazlık ile 

dahilî ve haricî temsil salâhiyetinin birbiriyle karıştırılmasından ileri 

gelmektedir. Halbuki Laband, temsil yetkisinin mücerret olduğunu 

ileri sürerken haricî temsil salâhiyetim nazarı itibara almıştır. 

Şu halde, yalnız haricî temsil salâhiyeti mücerrettir, çünkü temsil 

olunan tarafından yapılmış hukukî muameleye değil, harice karşı 

yaratılmış olan bir hukukî duruma, bir görünüşe istinad eder. 

Borçlar Hukuku sistemimizde temsil salâhiyetinin mücerret olduğu 

üzerinde İsrar etmeğe kanaatımızca lüzum yoktur. Zira, mücerrettik 

prensibi ile takip edilen gaye, kendilerine karşı temsilin 

yapıldığı üçüncü şahısların himaye edilmesidir. Halbuki, Türk - İsviçre 

hukukunda hüsnüniyetli üçüncü şahıslar esasen itimat prensibi 

(Vertrauenstheorie) ile himaye edilmişlerdir. Böylece, itimat 

nazariyesinin tatbik edildiği bir sistemde mücerretlik prensibine ihtiyaç 

yoktur. Alman Hukukunda temsil yetkisinin mücerretliği prensibi 

ile durum menkul mülkiyetinin nakline benzetilmiştir. Halbuki 

bugün Türk - isviçre hukukunda, von Tuhr'un fikri hilâfına, menkul 

mülkiyetinin mücerret değil, sebebe bağlı, illî bir muamele 

olduğu kabul edilmiştir (192) (193). Bir menkulün emin sıfatı ile 

zilyedi olan kimseden hüsnüniyetle mülkiyeti veya aynî herhangi 

bir hakkı iktisap olunursa, o kimsede bu tasarruf lan icra mezuniyeti 

olmasa dahi, iktisabm muteber addedilmesinin (M. K. m. 901) 

sebebi, menkul mülkiyetin nakli muamelesinin mücerret olmasından 

değil, hüsnüniyetli üçüncü şahısların itimadının himaye edilm 

esindendir. 

Hulâsa, temsil yetkisinin verilip verilmediği ve akdî münase- 

(191) Aym fikirde. Saussure, s. 60 ve mütea. 

(192) RO 55 II, 306 - JdT 1930, s. 539 (Grim dâvası); Yine Bk. 

Saussure, s. 61; Hususiyle Bk. Oftinger, Von der Eigentumsübertragung 

an Fahrnis, s. 23 

(193) Bu telâkki takip edilerek Türk-İsviçre Borçlar Kanunu Sistemi'nde 

sadece iki tarafın alâkalı bulunduğu bir muamele 

mücerret olamaz. Ancak yapılan hukuki muamelenin üçüncü 

şahsın mamelekine taallûk ettiği hallerde mücerretlik kabul 

edilebilir. (Kars. Jung, s. 12; Tongsir, s. 49) 

*9

etten müstakil olarak muteber olup olmadığı meselesi, temsil yetkisinin 

verildiği muamelenin mücerretliği prensibine değil, temsil 

olunan kimsenin meydana getirdiği görünüşün muhatap tarafından 

hüsnüniyetle tefsirine bağlıdır. 

BÖLÜM IV. 

TEMSİL SALÂHİYETİNİN MEVZUU VE ŞÜMULÜ 

/ 1. Temsil salâhiyetinin mevzuu 

Temsil salâhiyeti mümessile temsil olunanın hukuki sahasında 

hüküm ve netice meydana getirmek üzere verilen bir salâhiyet olduğuna 

göre, grensip itibariyle, mümessil temsil ettiği 1"*** namı. 

na her türlü hukukî muameleyi yapabilir. Binaenaleyh, her türlü 

Hukukî muamele temsil salâhiyetine mevzu teşkil edebilir. Prensibi 

böylece vazettikten sonra, burada muhtelif ihtimaller üzerinde 

durmak iktiza eder. 

I. Temsil salâhiyeti ve hukuki fiiller 

Acaba, hukukî muamele mefhumunu da içine alan ve hukuka 

uygun olarak yapılan ve hukukî netice tevlit eden hukuki fiillerde 

temsil caiz midir? Başka bir tâbirle, miêîLJaıafındarx__yapılan 

biı hukukî fiil temsil edilenin hukuki sahasında hüküm ve penice 

meydana getirir mi ? Bu meseleyi ikiye tefrik ederek tetkik etmek 

icap eder. 

1. Kanun tarafından hüküm izafe olunan irade izharları 

Bunlar hukukî muameleye çok benzerjej. Meselâ, alacaklının 

borçluya İhtan, B. KTm. İUb" i. 1 de bahis mevzuu olan mehil tâyini 

gibi. Hukukî muameleye çok benzeyen hu--gıhLjhukuk} fiillerde 

temsilin caiz olduğu kabul edilmektedir/194) 

Diğer bir kısmı hukukî fiiller ise, tamamen maddi birtakım fiillerdir. 

Bunlar fizikî alemde bir değişiklik husule getirmek için ya- 

(194) von *Tuhr, s. 286; Oser - Schönenberger, MacL 32, Na 14 c 

70

palan hareketlerdir. Meselâ, hukukî tağyir (M. K. m. 699), lûkata 

(M. K. m. 693) ikametgâh ittihazı (M. K. m. 19) gibi. Kanun bu 

gibi hallerde iradenin izharına değil, haricî ve maddî olan tezahüre^ 

hüküm ve netice izafe ettiğinden bu gibi fullerde temsil bahis jgeyzuu 

olamaz (195). Bâr şahsın yaptığı hukukî muamelenin neticesi 1 , 

haberi olmadan diğer bir şahıs lehinde tesir icra etmesi faalinde 

temsil yoktur. Meselâ, müteselsil borçlulardan birisinin borcun tamamını 

ödemesi ile diğer borçluların borçtan kurtulmaları temsili 

bir muamele değildir (196). 

II. Temsil salâhiyeti ve münhasıran şahsa bağlı haklar 

Alman hukukunda kabul edildiğine göre, münhasıran şahsa 

bağlı olan haklar hiçbir şekilde temsil suretile kullanılamazlar (197). 

Fransız doktrininde de kabul edildiği veçhile, adetleri pek mahdut 

olan bazı haklar o derece şahsa bağlıdırlar ki, bunlarda temsil caiz 

olmaz (198). 

Türk - İsviçre hukukunda da prensip itîbarile münhasıran şah-^ 

sa bağh haklar, temsil suretile kullamlamazlar. Mamafih, burada 

da bir tefrik yapmak mümkündür. 

a) Temsil olunan kimsenin, gayri^ mümeyyiz olması faalinde 

istisnaen temsil caizdir. Kanunî mümessil, ehliyetsizliği tam olan 

"Vesayet altındaki bir şahsı istisnai olarak münhasıran sahsa bağh 

haklarının kullanılması hususunda temsil edebilir. Meselâ, mümey* 

yiz olmayan bir kimseyi, aleyhine ikame edilmiş boşanma dâvasında 

kanunî mümessil, babalık dâvasında kayyım temsil edebilir (199). 

b) Temsil olunan kimse, temyiz kudretine sahip ise münhasıran 

şahsa bağlı haklarım bizzat kullanması icabeder. Meselâ, ni- 

(195) Saussure, s. 40; Thalmessinger, s. 7 

(196) Birsen, s. 167; Arsebük, s. 464, IV 

(197) Reichel, s. 1-3; Hellmann, s. 101-102 

(198) Planiol - Ripert - Esmein, C. IV, No. 55, s. 62 - 63 

(199) Lador, s. 31; Saussure, s. 20 

71

şanlarıma, evlenme mukavelesi, vasiyet, evlilik dışı bir çocuğun tanınması, 

evlât edinme gibi hallerde temsil caiz değildir. 

III. Temsil salâhiyeti ve haksız fiiller 

Haksız, hukuka veyaahlâk ve adaba aykırı fiiller hususunda 

temsil caiz değildir. Füli ika eden kimse bunun_jniku]daıeücelerine 

bizzat katlanmak mecburiyetindedir. Mesuliyeti dominis negotifye 

devretmek suretiyle mesuliyetten kurtulamaz. Şu halde, mevzuu 

hukuka aykırı olan bir mukavelenin yapılması hususunda muteber 

surette bir temsil salâhiyeti verilemez. Meselâ, bir otomobil 

şoförü taksiyi başkası namına ve hesabına kullandığı hallerde trafik 

nizamnamesini ihlâl ederek işlediği suçlardan yalnız şahsen, ad 

personam, mesul olur (200). 

jCaide o]arak haksız fiillerin kusur (Culva) unsuzu şahsî karakteri-hajy.djr. 

Ancak, B. K. m. 50 mucibince bir işte feran methaldar 

olanlar ile müşevvikler tefrik edilmeksizin zarardan mesul 

olacaklarına göre, bir haksız ful ikaı hususunda temsil salâhiyeti 

vermek suretjle fiilin icrasını teşvik edenlerin zarara uğrayan kimseye 

karşı mesul olmaları icabeder (201). Haksız fiili ika eden şahsın 

kendisine bu yolda salâhiyet veren kimse aleyhine rücu hakkı 

olup olmadığı ve eğer varsa bunun şümulü B. K. m. 50 f. 2 gereğince 

hâkim tarafnidan tâyin edilir (202). 

§ 2. Temsil salâhiyetinin şümulü ve derecesinin tâyini 

Hukukî muameleden doğan temsil salâhiyetinin hudut ve şümulü 

temsil olunan tarafından tâvin edilir. Temsil salâhiyetinin şümulü 

muhtelif olabilir. Mümessilin, temsil salâhiyetinin hududu 

içerisinde hareket edip ermediğini tâyin bakımından temsil salâhiyetinin 

şümulü büyük bir ehemmiyet arzeder. Bu bakımdan aşağıdaki 

şekilde bir tefrik yapmak mümkündür. 

(200) Gautschi, s. 97 

(201) von Tuhr, s. 287; Arsebük, s. 464, II 

(202) Belgesay, s. 33 

72

I. Temsil salâhiyetinin şahıs ve zaman bakımından tahdidi 

1. Temsil salâhiyetinin şahıs bakımından tahdidi 

a) Diğer âkit tarafın şahsının temsil salâhiyetinde tâyin edilmesi. 

Temsil olunan kimse mümessile teresi! R^^yıtfm T n "ft3 r yfn hÎT 

üçüncü şahıs veya şahıslara karşı kullanması için vermiş olabilir, 

sadece muayyen şahıslarla mukavele aktedebilmesi için verilmiş 

olan böyle bir temsil salâhiyeti, salâhiyetnameniıı •nu^rm-neUn >ya p 

salâhiyetin veriliş tarzından istihraç olunabilir. Bu takdirde mümessil 

sadece temsil olunan tarafından tâyin edilmiş bulunan kimselerle 

muameleye girişmek yetKisini Haizdir. Bunun dışına çıkacak 

yapılan muamele ile mümessil temsil salâhiyetini tecavüz etmiş 

olacağından salâhiyetsiz temsile müteallik hükümler tatbik olunur. 

b) Münferit - müşterek temsil salâhiyeti. Temsil salâhiyeti 

umumiyet itibariyle bir şahsa verilir. Fakat Kirden rîyadp şahıslara 

verilmesi de mümkündür. Müteaddit kimselere salâhiyet müteferiden 

veya müştereken kullanılmak üzere verilmiş olabilir. Temsil 

y. olunan kimse, münferiden hareket etmek suretile birden fazla kimselere 

salâhiyet verebilir. Bu takdirde, münferiden harekete mezun 

olan mümessillerden herbirisi haiz olduğu temsil salâhiyeti dahilinde 

temsil olunan namına akit yapabilir. Buna münferit temsil 

salâhiyeti (Einzel Vollmacht) denir. Mümessillerden herbirisi, diğerinin 

iştiraki olmaksızın yaptığı muamele ile temsil olunam ilzam 

edebilir. Hattâ, ayni şeyi satmak üzere tâyin edilmiş olan iki 

mümessilden herbiri o şeyi muhtelif iki kimseye satmışsa her iki 

satış da muteberdir. Zira, yapılan satış akdi sadece iltizami bir muamele 

olduğundan diğer saüş akdinin yapılmasını gayri mümkün 

kılmaz. Buna mukabil, bu akitlerden birisine istinaden satılan şey 

alıcılardan hangisine teslim edilmişse, mülkiyet teslim ile intikal 

edeceğine pfi r< o ° alıcı hüsnüniyetli olmak şartile şeyin maliki olur. 

Şu halde müteaddit tasarruf muamelelerinde sıraya bakılır. Evvelâ 

şeye ilk olarak zilyet olan kimse malik olur, meğer ki ikinci alıcının 

iktisabı hüsnüniyete istinaden himaye edilmiş olsun (203). îki ayrı 

mümessil tarafından ayn ayrı şahıslara aynı şey satılmış ve temsil 

olunan da satılanı birisine teslim etmiş ise, diğer alıcıya karsı saüş 

(203) von Tuhr, s. 304 

73

akünden mütevellit edayı yerine getiremiyeceğinden, imkânsızlık 

kendi kusuru ile meydana gelmiş olmadıkça, tazmin ile mükellef 

olur (204). 

Temsil olunan kimse aynı vekâletnamede 'birden ziyade kimselere 

temsil salâhiyeti bahşetmiş ve bütün mümessillerin müştere- 

Tcen muameleye iştiraklerini şart kılmış olabilir. Buna müşterek veya 

birlikte temsil (Gesamt-Kollektiv Vertretung) denir (205). 

Müşterek maliklerden bir tanesinin münferiden temsil salâhiyetini 

kullanarak akdettiği muamele temsil olunanı alacaklı ve borçlu kılmaz, 

bunun için mümessillerin hepsinin o muameleye iştiraki lâzımdır. 

Beynelmilel kanun projesinin 9 uncu maddesine göre de bir 

vekâletnamede müteaddit kimselere ayni muameleyi temsil olunan 

namına yapmak için salâhiyet verilmiş ise, bu muamelenin mümessillerin 

hepsinin iştiraki ile yapılması lâzım geldiği kabul edilmiştir. 

Prensip bu olmakla beraber, müşterek temsil ile takip edilen 

gayenin mümessilin temsil salâhiyetini fena kullanmasının önüne 

geçmekten ibaret bulunduğu noktasından hareket eden Alman 

Temyiz Mahkemesi (206) aktin in'ikad'ı sırasında iştirak etmemiş 

olan müşterek mümessillerden birisinin akdin teşekkülünden sonra 

sarahaten ve hattâ zımnen veya neticelendirici bir tavır ve hareketle 

(Schlüssige Handlungen) muameleye iştirak edebileceğini 

(meselâ icazet vermek suretiyle) kabul etmiştir. 

Türk - İsviçre hukpkundajja bu hal sekline uygun olarak, müşterek 

mümessilerden her birinin akdin inlikadı soıasında müştereken 

iradelerini beyan ^nê^ıûıı^ZQIWİ^h^^^^Si, •Im'htıLjBdilmektedir. 

Nitekim isviçre Federal Mahkemesinin (207) müstakar 

içtihadına göre, müşterek mümessillerin müştereken ve aynı zamanda 

hareket etmelerine lüzum yoktur. Temsil suretiyle yapılan 

(204/Planck - Flad, Mad. 167, No. 9 a 

(205) Oser - Schönenberger, Mad. 33 No. 10; von Tuhr,, s. 303-304; 

Becker, Mad. 33, No. 15; Belgesay, s. 58-59 No. 51; Staudinger-Coing, 

Mad. 167, No. 18; Kars. B. K. m. 451 

(206) RGZ 75, 419; 81, 325; 101, 348; 106, 278 

(207) RO 35 II, 614; RO 58, II 157 (160) - JdT 1933, S. 119 (122) 

74

akid muameleye iştirak etmek üzere davet edilen müşterek mümessillerden 

sonuncusunun tasvibini ihtiva eden iradesini beyan etmesiyle 

hüküm ve neticelerini meydana getirir. Başka bir tâbirle 

mümessillerden birisinin, diğerinin rızasını veya mutabakatım almaş 

olması şartiyle imza ânında hazır bulunması kâfidir. Müşterek 

mümessillerden birisinin iradesi fesat sebeplerinden biriyle malûl 

olması halinde, temsil olunan akdi feshedebilir. Keza, mümessillerden 

birisinin suiniyetli olması bir hakkın doğumuna veya bir 

şeyin iktisabına mâni olur. 

Münferit veya müşterek temsilden hangisinin bahis mevzuu ot, 

dugu umumiyetle vekâletnamenin tetkik ve jefsirindejL anlaşılır 

(208). Aynı salâhiyetnamede müteaddit mümessillerin tâvin edilmiş 

ojması müşterek temsil saiâlriveıinin verilmiş olduğuna^ her bir 

mümessile ayrı salâhiyetnatne verilmiş olması ise münferit temsil 

salâhiyetinin verildiğine delâlet eder. Tereddüt halinde münferit 

temsil salâhiyetinin mevcudiyetine karar vermek lâzımdır. 

Doktrinde umumiyetle kabul edildiğine göre (209), müşterek 

mümessillerden birisi veya bir kaçı temsil olunanın bu hn«n«tn fon, 

ve muvafakati olmadıkça münferit hareket etm**î }*pn dîgppp* SÎ£ 

lârnyet veremez (210). Zira, aksi kabul edilecek olursa, temsil olunan 

tarafından müşterek temsil salâhiyeti verilmek suretiyle alınmış 

olan tedbir faydasız kalacaktır. Kaldı ki böyle bir halde, salâhiyetin 

devredildiği mümessil tek basma, temsil olunanın irade beyanının 

hilâfına olarak, onu yaptığı muamelelerle alacaklı ve borçlu 

kılabilecektir. 

Buna mukabil, hukuk münasebetlerini kolaylaştırmak gayesiyle 

müşterek mümessillerden her birinin, 'bir beyanı, temsil olunan kimse 

namına kabule münferiden salahiyetli oldukları doktrinde kabul 

edilmektedir. (211). Böylece üçüncü şahıs tarafından müşterek 

mümessillerden birisine tevcih edilmiş olan beyan temsil oiu- 

(208) Hupka, s. 373; Velidedeoğlu - Esmıer, 6. 50 

(200) von Tuhr, s. 304; Belgesay, s. 59 No. 51. Alman doktrininde 

Staudinger - Coing, Mad. 167, No. 23 

(210) Alman Temyiz Mahkemesi aksi fikirdedir. RG (HRR) 5 (1929) 

No. 85, s. 23 

(211) Staudinger - Coing, Mad. 167 No. 23 

75

Dan kimsenin leh ve aleyhine hüküm ve netice meydana getirir. 

Üçüncü şahıs tarafından vâki ihbar, mühlet tâyini, feshi ihbar gibi 

beyanlarda müşterek mümessillerden her biri salâhiyetnamesini ibraz 

etmelidir. Bir dava ikamesi ve takibi için müteaddit vekil tâyin 

olunmuşsa bu müşterek vekillerden her biri diğerinin iştiraki olmaksızın 

müvekkili olan tarafı temsil edebilir. H. U. M. K. m. 64'e 

göre davaya müteaddit vekil tâyin olunmuşsa her biri münferiden 

icrayı vekâlet edebilir. Hasım bu mümessillerden her birinin yaptığı 

usuli muameleyi esas tutarak muhakemeye devam edebilir. 

Mahkeme kararının mümessillerden birine tefhimi temsil edilen 

taraf hakkında tefhim neticesini husule getirir (212). 

2. Temsil salâhiyetinin zaman bakımından tahdidi 

Temsil olunan kimse zaman bakımından da temsil salâhiyetini 

tahdit edebilir. Meselâ temsil salâhiyeti sadece muayyen bir tarihten 

itibaren hüküm ve netice meydana getirebilmek veva muavven 

bir tarihe kadar muteber olmak üzere verilebilir. Sarahaten verilmiş 

olan bir temsil salâhiyetinin zımnen temdit edilmesi mümkündür 

(213). Mamafih, pratikte umumi temsil salâhiyeti ekseriya 

müddetsiz olarak verilmektedir. Keza temsil salâhiyeti bir şartın 

tahakkukuna da bağlı olarak verilebilir. Bir hizmet veya vekâlet akdi 

zımnında yapılan icap ile birlikte temsil yetkisi verilmiş olursa bu 

yetki, ancak icabın kabulünden sonra hüküm tevlit eder (214). Temsil 

salâhiyeti için tâyin edilen müddetin hitamından sonra, şartın 

tahakkuku veya vâdenin hululünden evvel mümessil tarafından akdolunan 

bir hukuki muamele temsil olunanı ilzam etmediği gibi 

temsil salâhiyeti ex tunç hüküm ve netice meydana getirmediğinden 

o şartın tahakkuku veya vâdenin hululü ile de sıhhat iktisap 

etmez. Buna mukabil temsil olunan böyle bir halde B. K. m. 88 mucibince 

muameleye icazet verebilir. 

(212) Tem. 4. H. D. 7.11.1936, K. 303 - Belgesay, s. 77, No. 63, Tem. 

4. H. D. 7.11.1936 - öktem, s. 169. Dâvaya vekâlet için Bk. Ansay 

s. 122, No. 73 

(213) RO 26 II. 755 

(214) Arsebük, s. 474, not 63 

76

1. Aktif ve pasif temsil salâhiyeti 

Beyana muhatap olma bakımından da mümessile verilen temsil 

salâhiyetinin mevzuu değişik olabilir. Burada her şeyden evvel 

aktif temsil salâhiyeti ile pasif temsil salâhiyetini tefrik etmek lâzımdır. 

Aktif temsilrU Tnı'im^ssı] temsil olunan kimse namına hejr 

hangi bir irade beyanında bulunabilir (icap, kabul, fesih gibi). Pasif 

temsilde/ ise mümessil bir irade beyanında bulunamaz. sad*^ 

vaki bir irade beyanını temsil ettiği kimse namına kabı?lg yflq|H- 

{Jir. Meseiâ,halin icabına göre, bir acenta, satılan malın ayıplarına 

dair yapılacak ihbara muhatap olabilir (215). 

2. Hususî ve umumi temsil salâhiyeti 

Türk - isviçre Hukukunda, hususî temsil salâhiyeti ile umumi 

temsil salâhiyetinin tefrik edilmesi büyük bir önem arzeder. Temsil 

salâhiyeti, mümessile münferit bir hukukî muamele veya ffilfrı 

icrası için verilmiş ise buna hususî temsil «"»lâhiyî (Spezialvollmacht), 

bir kısım veya bilûmum işlerin ifası için verilmiş ise buna 

da umumî temsil salâhiyeti (Generalvollmacht) denir (216), (217). 

Hususî temsil salâhiyetinin verildiği hallerde mümessil sadece tâyin 

edilmiş olan muameleyi yapabilir. Hususiyle bazı hallerde muayyen 

işlerin ifası için umumî salâhiyet kâfi gelmeyip ayrıca hususî 

salâhiyet aranmaktadır. Meselâ, B. K. m. 388 f. 3 mucibince hususî 

bir salâhiyeti haiz olmadıkça vekil dâva ikame edemez, sulh 

olamaz, tahkim edemez, kambiyo taahhüdünde bulunamaz, bağışlayamaz, 

bir gayrimenkulu temlik veya bir hak ile takyid edemez. 

Meselâ, A, B ye bir salâhiyetname vererek «her türlü hususat ve tasarrufatta 

beni temsil etmeye salahiyetlidir» şeklinde bir salâhiyet 

verse B bu vekâletname ile A nın gayrimenkuUerini satamaz, keza* 

satış için verilen bir vekâletname ile ipotek yapılamaz (218). B. K. 

(215) Arsebük, 3. 478 

(216) Kars. Beynelmilel kanun projesi m. 1 

(217) Nev'en tâyin edilmiş olan muamelatı ifa için verilmiş temsil 

salâhiyetine de nev'en tâyin edilmiş temsil salâhiyeti (Gattungs 

Vollmacht) denmektedir. Hupka s. 174-175 

(218) Velidedeoğlu - Esmer, s. 40-41 

77

m. 450 f. 2 gereğince ticari mümessilin gayrimenkulu temlik veya 

bir hak ile takyid edebilmesi için sarih salâhiyet lâzımdır. B. K. 

m. 453 f. 2'ye göre'de, ticari vekil kendisine sarih mezuniyet verilmedikçe 

istikraz edemez ve kambiyo taahhütlerinde ve muhakeme 

ve murafaada bulunamaz (219). H. U. M. K. m. 62 gereğince 

bir dâvayı takip için verilmiş olan vekâlet hüküm kat'iyet kesbedinceye 

kadar dâvanın takibi için bilumum muameleleri ifaya ve 

hükmün icrasına mezuniyeti mjutazammimdır. Mamafih bir dâva 

ikamesi için verilmiş salâhiyet, ayrıca bir sarahat bulunmadıkça, 

dâvaya müteallik muamelelere şâmil olmaz. H. U. M. K. m. 63 mucibince 

vekil, sarahaten mezuniyet verilmiş olmadıkça sulh olmak 

ahâri tahkim veya ibra veyahut feragat ve kabul suretiyle dâvaya nihayet 

vermek salâhiyetini haiz değildir. Hasma yemin teklif etmek, 

yemin kabul etmek dâvayı isbatdan vazgeçmek olduğundan vekilin 

salâhiyeti haricindedir. Belgesay'a göre, aynı şekilde ikrar da 

kabule benzediğinden bu hususta ayrıca salâhiyet verilmiş olmalıdır 

(220). Ansay, ise, kanunun sulh ve kabulü ikrardan ayırmış olmasına 

istinad ederek ikrar için ayrıca bir mezuniyet aramamaktadır 

(221). 

Umumî temsil salâhiyeti mümessile temsil olunan namına para 

tahsil etmek yetkisini vermez. Bunun için ayrıca «ahz ve kabza» 

salâhiyet (inkassovollmacht) verilmiş olması lâzımdır, temsil salâhiyetini 

bir hukukî ehliyete istinat ettiren müelliflere ve hususiyle 

Gautschi'ye göre (222) umumi temsil salâhiyeti temsil olunanın 

medenî haklan kullanma ehliyetinin tamamının kullanılması 

için verilen bir müsaadedir (Erlaubnis zum beliebigen Gebrauch 

der gesamten Handlungsfâhigkeit). Bir kimse bir diğerine umumî 

temsil salâhiyeti vermiş olmakla beraber her zaman bizzat kendisi 

hareket etmekte serbesttir. Bir kimsenin medenî hakları kullanma 

ehliyetini kısmen veya tamamen takyid etmesi mümkün de- 

(219) Alman ticaret kanunu m. 54 f. 2 ye göre ticari mümessil hususi 

bir salâhiyeti haiz olmadıkça gayn menkulü temlik veya 

takyid edemez, kambiyo taahhüdünde bulunamaz ve dâva 

ikame edemez. 

(220) Belgesay, s. 75, No. 82. b 

(221) Ansay, s. 226 

(222) Gautscni, s. 104 

78

ğildir. Binaenaleyh gayn kabili rücu bir umumî temsil salâhiyeti 

M. K. m. 23'e aykırıdır. Umumî temsil salâhiyetinin doğumu, sona 

ermesi, şümul ve muhtevası temel münasebetten müstakildir. 

III. Temsil salâhiyetinin derecesinin tâyini 

1. Amme hukukundan neş'et eden temsil salâhiyetinin derecesinin, 

tâyini 

3- K. m. 33 cümle 1, âmme hukukundan neş'et eden temsil salâhiyetinin 

derecesini tâyin etmektedir. Birinci fıkraya göre, «başkası 

namına temsil hukuku âmmeden münbais ise mümessilin salâhiyetinin 

derecesi bu ba'btaki kanuni hükümler ile taayyün eder. 

Meselâ belediye reisinin belediye adına ödünç para almak hususundaki 

salâhiyetinin derecesi 1580 sayılı Belediye Kanununun 70 

ve 71 inci maddelerindeki hükümlerle tâyin olunmuştur. Filhakika, 

70 inci maddenin 5 inci bendinde ikraz ve istikraz işlerinde Belediye 

Meclisinin karar vereceği ve 71 inci maddede de bu kararların 

mahallin en büyük mülkiye memurunun tasvibi ile mer'iyet 

kesbedeceği yazılı olmasına göre belediye başkanı belediye adına 

kendiliğinden ödünç para almak salâhiyetini haiz olmayıp Belediye 

Kanununda yazılı hükümlere riayet şartiyle istikraz edebilir. 

Aksi takdirde bu muamelede temsil ettiği belediye değil B. K. m. 

38'e göre kendisi mes'ul olur (223). 

2. Hukukî muameleden neş'et eden temsil salâlüyetinin dere^ 

cesinin tâyini 

B. K. m. 33, f. 1, cümle 2, iradî temsilden neş'et eden temsil 

salâhiyetinin derecesini tâyin etmektedir. Bu hükme göre, temsil 

salâhiyeti hukuki bir tasarruftan (224) tevellüt etmiş ise bu salâhiyetin 

derecesi o tasarruf ile taayyün eder. Binaenaleyh, her 

şeyden evvel, temsil salâhiyetinin verildiği hukuki muameleyi umumi 

tefsir metodlanna göre bir tetkike tâbi tutmak icap eder. Hu- 

(228) Tem. 4. H,. D. 21.1.1946, K. 222/300 - Tepeci, s. 33; Tem. 4. 

H. D. 21.1.1938, E. 2347 / K. 2095. Yine Bk. Berki, s. 100 

(224) Buradaki tasarruf tabirini Mehaz Kanununa uygun olarak 

hukuki muamele şeklinde değiştirmek doğru olur. 

79

susiyle Alman doktrininde (225) temsil salâhiyetinin derecesinin 

temsil olunanın irade beyanına göre taayyün ettiği kabul edilmektedir. 

Kanaatimizce Türk - İsviçre Hukukunda temsil olunanın irade 

beyanım değil, Vertrauenstheorie'ye göre bu irade bey anına 

muhatap olan mümessilin bunu hüsnüniyetle tefsir ederek atfettiği 

manaya göre temsil salâhiyetinin derecesini tâyin etmek lâzımdır. 

Temsil salâhiyetinin verildiği mahaldeki örf ve âdet kaideleri, 

mümessilin şahsı nazan itibara alınarak kullanılan tâbirler tefsir 

edilir (226). Müphem ve umumî tâbirlerle verilen umumi temsil 

salâhiyeti,, hususi salâhiyetin icap ettiği bazı muameleleri ifa mezuniyetini 

tazammun etmez. Tereddüt halinde temsil salâm'yetinin 

derecesini dar olarak kabul etmek doğru olur (227). Kullanılan tâbirlere 

göre, temsil olunanın maksadım tâyin etmek mümkün ise, 

temsil salâhiyetinin mevzuu tasrih edilmiş sayılır. Meselâ, bir kimse 

muayyen bir muhitte bulunan bütün gayrimenkullerini satmak • 

için salâhiyet vermiş ise bu salâhiyetnamede ayrıca her gayrimenkulun 

parsel numarasını, bütün malların idare salâ^yetinin verildiği 

hallerde bu mallan ayrıca tasrih ermeye lüzum yoktur (228). 

Gayrimenkul alım - satımlarında verilen temsil salâhiyetinin 

derecesinin tâyini bazan büyük müşkülât arzeder. Vekâletnamede 

bir gayrimenkulun satışı için salâhiyet verilmişse, acaba bu salâhiyet 

tescil için kâfi midir? Bu mesele hukukçularımız arasında münakaşa 

mevzuu olmuştur. Velidedeoğlu - Esmer'e göre (229) hukukî 

mahiyeti itibariyle alım - satım akdi başka, tescil ise yine başka 

bir muameledir. Birincisi ile bir borç münasebeti meydana gelir, 

ikincisi ise mülkiyetin intikali neticesini doğurur. Şu halde, 

gayrimenkuller üzerinde yapılacak temliki tasarrufların vekâletnamede 

açıkça belirtilmesi lâzımdır. Sadece «satmağa» denilirse, o 

zaman mümessil münhasıran bir iltizamî muameleyi yapmaya salahiyetli 

olup, tescile salahiyetli kılınmamış demektir. Buna mukabil, 

devir ve tescil salâhiyetini veren bir vekâletname satış salâlnyetini 

tazammun eder. Tescil, sebepli bir hukukî muamele olduğundan, 

(225) Staudinger - Coing, Mad. 167, No. 13 ve 14; Hupka, s. 178 

(226) NJW, 1954, s. 1561 - Palandt Mad. 167, No. 1 

(227) Kars. RG JW 1913, 1034, No. 3; RGZ 143, 199 

(228) Belgesay, s. 63, No. 55 


80

hir satış akdi yapılmadan tescil yapılmak tasavvur edilemez. Buna 

mukabil, Saymen - Elbir (230), Tapu ve Kadastro Umum Müdürlüğü'nün 

9.12.1929 tarih ve 467 sayılı umumî tahriratında beyan 

edilen fikre iltihak etmektedirler: «Satışa dair vekâletnamede tescili 

men eden bir hüküm yoksa, bu vekâletname tescile de yarar.» 

Saymen - Elbir'e göre, bu muamele daha ziyade salâhiyetnamenin 

tefsiri işidir. Salâhiyetnamenin bütününden bir netice çıkartmak 

mümkün değilse, ahval ve şeraite göre karar vermek lâzımdır. 

Temsil salâhiyetinin zımnen verilmiş olduğu, meselâ mümessille 

temsil olunan arasındaki iş görme münasebetinden, istihraç 

edilmiş ise temsil salâhiyetinin derecesi de bu akdi münasebete göre 

tâyin edilir (231). Meselâ, vekâlet akdinin mevcudiyetinden işin 

mahiyetine göre umumî temsü salâhiyetinin mevcudiyeti istihraç 

edilebilir. B. K. m. 388 f. 2'ye göre, vekâlet vekilin tekabbül eylediği 

işin yapılması için icap eden hukuki tasarrufları ifa salâhiyetine 

şâmildir. Yukarıda da zikredildiği veçhile, tatil aylarında bürosunun 

idaresini stajyerine bırakan avukat işbu vekâlet akdiyle birlikte 

ona kendi namına bütün muameleleri yapabilmesi için zımnen 

umumi salâhiyet vermiş addolunur (232). 

Hupka'ya göre (233), temsü salâhiyetinin verildiği hukuki 

muamelenin tefsirinde a) temsil olunanın temsilden evvelki tavır 

ve hareketleri b) temsil olunan ile mümessil arasındaki akdî durum 

c) temsil salâhiyeti verilmekle takip edilen maksat ve gaye 

de temsil salâhiyetinin derecesini tâyin ederken nazarı itibara alınmalıdır. 

Mümessilin salâHyetini aştığım öğrenen temsil olunan 

kimse sükût etmiş ise zımnen temsil salâhiyetini genişletmiş 

olur (234). Danz'a göre de hâkim temsil salâhiyetinin şümulünü 

tâyin ve tefsir ederken hüsnüniyetli üçüncü şahıslara zarar verecek 

şekilde şiddetli hareket etmemelidir (235). 

İsviçre Federal Mahkemesi kararlarına göre, hisse senetlerinin 

(230) Saymen - Elbir, Eşya Hukuku, s. 183 

(231) Beguelin, PJS 283. s. 5 III; Hupka, 179-180 

(232) RO 53 III 175 

(233) Hupka, s. 180 -185 

(234) Belgesay, s. 37, No. 32 

(235) Danz, 8. 272 

81

ihracı sebebiyle mümessile, tediye mahalli olarak tâyin edilen bir 

bankaya, tediye salâhiyetinin verilmesi ona bilâhare tahsil salâhıyetini 

vermez (236). Buna benzer diğer bir halde ise mümessile 

tahsil yetkisinin verilmiş olması ona tahsil edileni hibe etmek yetkisini 

vermez (237). 

3. Talimatye temsil salâhiyetinin şümulü 

Temsil salâhiyetinin mücerret bir hukuki muamele olduğu^ noktasından 

hareket eden ekseri müellifler, temsil salâhiyetinin şümulü 

ile bu salâhiyetin nasıl ve ne suretle Kullanılacağını göstermek 

için verilen talimatı (Jnstruction) birbirinden tefrik etmektedirler. 

Vbn Tuhr (238) ve Federal Mahkemeye göre (239) talimat harici 

temsil salâhiyetine dahil olmayıp mümessil ile temsil olunan arasındaki 

dahili münasebeti ilgilendirir. Bu balamdan talimat temsil 

salâhiyetinin istinad ettiği, temsil olunan ile mümessil arasındaki, 

akdî münasebetin (Vekâlet, hizmet akdi gibi) bir cüz'ünü teşkil 

eder. Böylece talimat, haricî münasebet bakımından temsil salâhiyetinin 

tahdidini tazammun etmez. Ancak, mümessil temsil olunana 

karşı, bu talimata uygun hareket etmeye mecbur olur. Meselâ temsil 

olunan kimse mümessile her türlü gayrimenkul alım - satımı için 

salâhiyet vermiş olmakla beraber mevkiine ve muayyen bir bedeli 

geçmemesine dair talimat vermiş olabilir. Temsil olunan, «gayrimenkulumu 

10.000 liradan eksik olmayan bir bedel mukabilinde 

satmaya ve temlike mezundur» şeklinde bir vekâletname tanzim 

etmiş ise bu takdirde, mümessil mezkûr gayrimenkulu meselâ 9.000 

liraya satmaya kalkarsa tapu sicil muhafız veya memuru bu muameleyi 

yapmaktan imtina etmelidir. Buna dikkat etmezse, temsil 

olunanın zararından dolayı mes'ul olur. Şu halde, gayrımenkule 

müteallik muamelelerde, tapu sicil muhafız veya memuru, resmi 

muameleleri yapmazdan evvel vekâletnameyi ve bunda verilmiş 

olan salâhiyetin hudut ve şümulünü ve hususiyle verilen talimatı 

dikkatli bir şekilde incelemelidir (240). 

(236) RO 33 II 312 

(237) RO 58 II 425 

(238) von Tuhr, s. 294 ve s. 71 not 26; Arsebük, s. 476 

(239) RO 77 II 138-JdT 1952, S. 48 


•2

Mümessil temsil suretiyle bir mukavele akdederken aldığı talimatı 

ihlâl etse 'bile, temsil salâhiyetinin şümulü dahilinde yaptığı 

mukavele, temsil olunanı ilzam eder. Böyle bir halde, temsil olunan, 

üçüncü şahsa karşı mümessilin, talimata aykırı hareket ettiğini 

ileri süremez. Ancak mümessilden akde muhalefetten dolayı zarar 

ve ziyan talep edebilir, çünkü mümessil aradaki vekâlet akdine 

muhalefet etmiştir. Von Tuhr'a göre, üçüncü şahıs talimata vâkıf 

olsa dahi temsil salâhiyeti kendisine bildirilmiş (harici temsil) olmadıkça, 

talimatı nazan itibara almaya mecbur değildir. Şu halde, 

bu telâkkiye göre, satışa salâhiyeti olan mümessil bunun hilâfına 

verilmiş olan talimata rağmen, o şeyi haiz olduğu dahili temsil salâhiyetine 

istinaden satabilecek ve mülkiyetini devredebilecektir. 

Zira, üçüncü şahısların, talimatı nazan itibara almaya mecburiyetleri 

yoktur. Fakat, bu netice temsil salâhiyetinin mücerret olmadığı fikrini 

müdafaa eden müellifler tarafından (241) tenkid edilmiştir. 

Zira, mümessilin, temsil edilen tarafından verilen talimata binaen 

yapmaya hakkı olmadığı bir muameleyi akdetmek için, salahiyetli 

bulunması keyfiyeti izah edilemez. Filhakika, dahili temsil salâhiyetinin 

verilmiş olduğu hallerde üçüncü şahıslardan ziyade temsil 

edilenin menfaatini .himaye etmek lâzımdır. Bunun için de, temsil 

olunanın irade beyanını umumi prensiplere ve hususiyle itimat 

prensibine (Vertrauenstheorie) göre, tefsir ederek onun tanınabilen 

iradesini tetkik etmek icap eder. Mümessilin hüsnüniyetle temsil 

olunanın irade beyanına atfettiği mana hukuken ehemmiyetlidir. 

Şu halde Alman hukukunda Hupka'nın da beyan ettiği veçhile 

(242), talimat dahilî temsil salâhiyetini ilgilendiren bir husustur. 

Ancak harici temsil salâhiyeti bahis mevzuu olduğu zaman, 

yani temsil salâhiyeti temsilin yapılacağı üçüncü şahıslara bildirildiği 

hallerde, ticarî muamelâtta emniyet prensibi gereğince temsil 

olunanın değil üçüncü şahsın menfaat ve itimadının himayesi lâzım 

gelir. Üçüncü şahsa temsil yetkisinin mevcudiyet ve şümulünü 

bildiren temsil olunan kimse, bunun netice ve tehlikelerine katlanmak 

mecburiyetindedir. 

Beynelmilel kanun projesi temsil salâhiyetinin şümulünü tâyin 

bakımından iki kaideyi ihtiva etmektedir. Birinci kaideyi ihtiva 

(241) Saussure, a. 66 

(242) Hupka s. 199 

83

eden yedinci maddede mümessilin ifa edebileceği muameleler tâyin 

edilmektedir. Bu maddeye göre vekâletname, mümessilin yapacağı 

muameleleri zikretmiyorsa mümessil temsil salâhiyetinin 

verilmesini istihdaf eden gayeye vasıl olmak için lüzumlu her türlü 

muameleleri ifa yetkisini haizdir.' ikinci kaide ise temsil salâhiyetinin 

bir durumdan istidiâl edilmesi halini derpiş etmektedir. 8. 

inci maddeye göre temsil salâhiyetinin bir durumdan istihraç edildiği 

hallerde mümessil, temsil olunan namına, kendi vaziyetinin 

-normal olarak tazammun ettiği bilcümle muameleleri ifaya yetkilidir. 

4. Haricî temsil salâhiyetinin derecesinin tâyini 

isviçre BorçlaT Kanununun revizyonu sırasında ilâve edilmiş 

olan B. K. m. 33 f. 2 mucibince mümessilin salâhiyetinin derecesi 

üçüncü şahsa beyan ve tebliğ edilmiş ise ancak bu beyana itibar 

olunur. 

Yukarda da işaret edildiği veçhile (243), bu madde doktrin 

ve jurisprudence tarafından geniş manada tefsir edilerek haricî 

temsil salâhiyetinin kanunî mesnedini teşkil etmektedir. Filhakika, 

bu hüküm sadece temsil salâhiyetinin şümulüne değil, kıyas yolu 

ile mevcudiyetine de tatbik edilmektedir (244). Bu maddede bahis 

mevzuu olan bildirme ve tebliğ teknik manada bir hukuki muamele 

olmayıp izhari bir karakter taşır. B. K. m. 33 f. 2 nin tatbik 

edilebilmesi için temsil salâhiyetinin üçüncü şahsa bildirilmesi kâfi 

olup bildirmenin şekli bu bakımdan rol oynamaz (245). Meselâ 

temsil salâhiyeti mektup, telgraf, haberci, gazete ilâm, sirküler, ticaret 

siciline tescil (246), mümessil tarafından vekâletnamenin 

içüncü şahsa ibrazı ile üçüncü şahsa bildirilmiş olabilir. Bazı hallerde 

temsil olunanın tavır ve hareketlerinden de üçüncü şahıs temsil 

salâhiyetinin mevcudiyet ve şümulüne zımnen ıttıla kesbedebüir. 

JB. K. m. 33 f. 2've tevfikan üçüncü şahsa_bildirilmiş olan temsil 

salâhiyetinin şümulü ile mümessile verilmiş olan salâhiyetin şu- 

(243) Yukarıda Bölüm II, § 2, I, not 118 

(244) von Tuhr, s. 291 not 24 

(245) BSguelin, PJS 283, s. 5, III, c 

(246) RO 58 II, 160 - JdT 1933, S. 122 

•4

mulü arasında fark bulunduğu takdirde üçüryyji sahsa bildirilen 

salâhiyetin şümulü esas tutulur. B. K. m. 33 f. 2'nin vaz'edilmesinin 

sebebi, ratio legis, iş hayatuıda ve ticari muamelelerde emniyet 

prensibinin ve hüsnüniyetin himayesidir. Bu husus itimat prensibine 

uygundur ve hukukî hüküm ve netice meydana getirmeyi istihdaf 

eden irade beyanının tefsirinde esas tutulur (247). 

B. K. m. 33 f. 2 üçüncü şahsa bildirilen salâhiyetin hakikatte 

mümessile verilen yetkiden daha geniş olması halinde bir mana 

ifade eder. Binaenaleyh, haricî temsil salâhiyetinde, talimat temsil 

salâhiyetini tahdit etse dahi bu husus bundan haberdar olmayan 

üçüncü şahsa karşı ileri sürülemez. Zira, harici temsilde, talimat, 

üçüncü şahsa bildirilmiş olan temsil salâhiyetinin bir cüz'ünü teşkil 

etmez. Buna mukabil, Federal Mahkemenin de (248) işaret 

ettiği veçhile, üçüncü şahsa bildirilen talimat, haricî temsil salâhiyetinin 

bir cüz'ünü teşkil eder. 

B. K. m. 33 f. 2 yalnız hüsnüniyetli üçüncü şahıslar hakkında 

muteberdir. Üçüncü şahsın talimattan haberi varsa hüsnüniyet iddia 

edemiyeceğinden harici temsil salâhiyetine istinad edemez (249). 

Üçüncü şahsın talimatı bildiği hallerde değil, bilmesi lâzım geldiği 

hallerde de durum aynıdır (250). Federal Mahkemenin 1951 tarihli 

bir karanna göre, (250 a), gayrimenkul satışı için verilen vekâletnamenin 

üçüncü şahsa ibraz edildiği hallerde bu üçüncü şahıs 

gaynmenkul satımına mâni olmak için verilmiş olan talimata 

vâkıf olmadıkça, hüsnüniyetli telâkki olunacağından temsil salâhiyetini 

tahdit eden talimat ona karşı ileri sürülemez ve bu talimata 

rağmen satış muteber olur. 

Q IV. Temsil salâhiyetinin sulstlmali 

Alman ve onu takiben İsviçre doktrininde temsil salâhiyetinin 

suistimali meselesi üzerinde son zamanlarda İsrarla durulmaktadır. 

(247) BO 77 II 142 - JdT 1952, s. 49; Oser - Schönenberger^ Mad. 33, 

No. 17 • 

(248) BO 77 II 140 -JdT 1952, S. 48 

(249) BO 77 II 143 - JdT 1952, s. 50; Oser - Schönenberger, Mad. 33, 

17 b. 

(250) Egger, s. 58 - 60 

(250 a) RO 77, II 38 ve mütea. 

85

Temsil salâhiyeti temsil olunanın irade beyanına! istinad ettiğine 

göre, mümessil esas itibariyle onun irade ve menfaatlerinp aylan 

şekilde hareket etmemelidir. Bunun için mümessilin, temsil olunanın 

tanınabilen iradesine hüsnüniyetle atfettiği manaya flörgjfVerirauenstheorie) 

Jıareket etmesi vazifesi icabmdandır. Temsil olunanm 

menfaati, mümessilin, kendi iradesine ve talimatma en uygun 

şekilde hareket etmesini âmir bulunmaktadır. Buna mukabil 

ticari muamelelerde emniyet prensibi ise temsil salâhiyetinin suistimalinden 

haberdar olmayan hüsnüniyetli üçüncü şahısların himaye 

edilmesini icap ettirir. Böylece temsil olunan ile üçüncü şahısların 

menfaat durumları arasında bir ihtilâf zuhur edebilir. Temsil 

salâhiyetinin suistimalinden bahsedebilmek için birinci şart mümessilin 

temsil salâhiyetini haiz olması lâzımdır. Mümessile muteber 

şekilde verilmiş bir temsil salâhiyeti mevcut değil ise, tabii olacak 

suistimalden bahsedilemez. Ancak, üzerinde durulacak nokta 

dahilî veya haricî temsil salâhiyetinden hangisinin bahis mevzuu 

olduğu hususudur. Her iki nev'i temsil salâhiyetinin mücerret olduğu 

fikrini müdafaa edenler için mesele yoktur. Buna mukabil 

Saussure gibi (251) yalnız haricî temsil salâhiyetinin mücerret olduğunu 

müdafaa eden müellifler ise üçüncü şahıslara bildirilmiş 

olan haricî temsil salâhiyetinin kötüye kullanılabileceği fikrini müdafaa 

etmektedirler. 

Temsil.salâhiyetin in ^liîmalj^den bahsedebilmek için ikinci 

şart, Hârici temsil salâhiyetinin mümessil tarafından temsil olunanm 

irade beyamna ve menfaatine aykırı bir şekilde kullanılmış olması 

Ilgımdır. Meselâ mümessil muameleyi sırf kendi menfaatini gözeterek 

yapmıştır. 

JÇemsil salâhiyetinin suistimalinin üçüncü şartı, temsilin yapıldığı 

üçüncü şahıs veya şahısların M. K. m. 3'e göre hüsnüniyetli 

olmaması lâzımdır, ^üçüncü şahıs, ahval ve şeraite göre, mümessilin 

vazifelerine aykırı şekilde hareket ettiğini bildiği veya bilmesi 

lâzım geldiği hallerde hüsnüniyet iddia edemiyeceğinden himaye 

görmeyecektir. AksT halde, Ticari muamelelerde hüsnüniyet prensibi 

ihlâl edilmiş olur (252). Ancak Nl*. K. m. 3'e göre hüsnüniyeti tak- 

* * . 5 


(252) RO 77 II 145, JdT 1952, s. 51 

66

cür ederken pek şiddetli davranrnayıp hüsnüniyetin mevcudiyetinin 

karine teşkil ettiğini ve üçüncü şahıslara bir öğrenme mükellefiyetinin 

tahmil edilemiyeceğini göz önünde tutmak lâzımdır (253) . 

Keza üçüncü şahıs mümessil tarafından temsil salâhiyetinin suistimal 

edilip edilmemesinin mümkün olup olmadığım da araştırmakla 

mükellef değildir (254). 

Bu üç şartın tahakkuku halinde temsil salâhiyeti suistimal edil- 

İmiş olur. Böyle bir halde, temsil salâhiyetinin suistimal edildiği 

temsil olunan tarafından temsilin yapıldığı üçüncü şahıs veya şahıslara 

karşı dermeyan edilebilir mi? 

Von Tuhr'a göre (255), temsil salâhiyeti mücerret olduğundan 

verilmiş olan talimata^ ve hatta üçüncü şahsın bunu bilmesine rağmen 

yapılan muamele muteber olur ve temsil olunan kimse temsil 

salâhiyetinin suistimalini ona karşı* ileri, süremez. Ancak, istisnai 

olarak,' üçüncü ş;ahıs mümessil ite anlaşarak (Collusion) temsil salâhiyetinden 

faydalanarak bir menfaat temin etmiş ve temsil olunan 

için zararlı ()lan bir muamele yapmak suretiyle kasden bir zarar 

vermiş ise, yapılan akid temsil salâhiyetini tecavüz etmemiş olsa 

hile, temsil olunanı İlzam etmez. Böyle bir halde M. K. m. 2 f. 2 layasen 

ttâbik edilir. Zira, üçüncü şahıs bir hakkı değil belki temsil 

salâhiyetinin mümessille akid yapmak hususunda bahşettiği imkânı 

kötüye kullanmıştır (256). 

Egger (257), Von Tuhr'un bu görüş tarzım reddederek meseleyi 

M. K. m, 2 f. 2'nin tatbiki ile halletmektedir. Bu müellife göre, 

üçüncü şahsın, temsil salâhiyetinin kötüye kullanıldığını bildiği 

veya bilmesi lâzım geldiği hallerde hakkın suistimali bahis mevzuu 

olur. 

Becker de (258), üçüncü şahısların mümessilin temsil olunana 

karşı vazifelerini ihmal ettiğim bildiği veya kendisinden beklenilen 

(253) RO 77 II 138-JdT 1952, s. 53 

(254) RO 50 II 140 - JDT 1924, s. 349 

(256) von Tuhr'a göre, s. 294 not. 45, böyle bir gizli anlaşma ile yapılan 

muamelenin (acte collisoire) butlanı B. K. m. 19'dan 

istihraç edilebilff. Yine Bk. ArsebÜk, s. 477, not 90 

(257) Egger, s. 63. Alman hukukunda aym fikirde Planck - Plad, Mad. 

167, NO. 7 c 

(258) Becker, Mad. 32, No. 2, s. 169 

•7

dikkati gösterse idi bilmesi icap ettiği hallerde temsil salâhiyetine 

istinad edemiyeceği fikrindedir. 

Oser- Schönenfberger (259), B. K. m. 33, f. 2'nin ancak hüsnüniyetli 

üçüncü şahıslar tarafından ileri sürülebileceğini beyan etmişlerdir. 

Isv[çre Federal fafafrlffirngsi .^kararlarından birisinde (260), 

von Tuhr'un görüş tarzını tatminkâr bulmamıştır, isviçre yüksek 

. .njahlcemesine göre, B. K. m. 33, f. 2 üçüncü şahısların hıi.«mi)^ıîyftr 

jr tinin himayeSSi fotihdaf eder. Talimat üçüncü şahsa bildirilince 

"artık onun hüsnüniyeti bahis mevzuu olamaz. Zira, mümessilin 

temsil salâhiyetinin tahdit edildiğini bilmektedir veya ahval . ve 

şerailm gerektirdiği dikkat ye ihtimamı gösterse idi bunu ögrenek^ggfjr 

fftı^Tımfîndır, Ticari emniyet prensibine göre üçüncü şahsın, 

mümessilin vazifelerini ihmal ve ühlâl ettiğini bildiği hallerde 

kendisine bildirilmiş olan temsil salâhiyetine istinad edememesi 

icap eder. Federal mahkemeye göre, mümessilin temsil edilenin 

verdiği talimata ölmeyerek, temsil salâhiyetini kötüye kullandığı 

hâllerde de vaziyet aynıdır. Böyle bir halde dahi temsilci vazifesine 

aykırı hareket etmektedir. Federal mahkeme açıkça üçüncü 

şahsın, temsil salâhiyetinin suistimal edildiğini bildiği veya bilme» 

si lâzım geldiği hallerde, mukavelenin M. K. m. 2 mucibince temsil 

olunanı İlzam etoıiyeceğinj ve şartları tahakkuk etmiş ise exceptio 

doli 'nin dermeyan edilebileceğini beyan etmiştir. 

Saussure (261) ise bu halde, bazı alman hukukçulanmn fikrinden 

mülhem olarak (262), haklan suistimal ini kabul etmemektedir. 

Ona göre bu gibi hallerde salâhiyetsiz temsile müteallik kaidelerin 

tatbik edilmesi icap eder. Binaenaleyh, bazı muamelelerin 

temsil olunanı ilzam etmemesinin sebebi, hakkın suistimali ile 

(259) Oser - Schönenberger,, Mad. 33, No. 17 b ve Mad. 469, No. 15 

ve 17 

(260) RO 77, II, 143 - JdT 1952, s. 49 - 50; 52 II 350. Alman mahkeme 

içtihatları da aym hal suretini kabul etmektedirler. ROZ, 

75, 299; 101, 84; 134, 71; DJZ, 1930^ s. 361 

(261) Saussure, s. 85, IV. 

(262) Kars. Enneccerus - Nipperdey, § 183, I,, 5, s. 1125; JW 19S1, 

s. 2231; RGZ 159, 3631 

88

değil, salâhiyetsiz temsil île izah edilebilir. Saussure'e göre, Jşlfc. 

km suistimalinin mevcut olabilmfsi frin rnıffeher Hr n\n*md^fa 

mevcudiyeti lâzımdır. Halbuki, üçüncü şahıs suMiîyftfrli phiTina y. 

jiĞi temsil salâhiyeti mevcut nlmâ, 

^Saussure ile Eggerfo fikirleri arasındaki fark şu şekilde hülâsa 

edilehiliı: Egger'e göre, muteber bir muameleyi iptal etmek için 

TıaJctan suistimaiini ileri sürmek lâzımdır (263)7~Şaus5aiT»V. göre 

ise, temsil salâhiyeti kötüye kullanılmak suretiyle yapılan muamele 

salâhiyetsiz temsil sebebiyle esasen mevcut değildir., 

/ £ Mümessilin yerme diğerim ikame etmesi 

I. Mümessilin yerine bir İkinci mümessil tâyin etme salâhiyeti 

Temsil olunan ıkmvsft ap

Vekâlet akdinin hüsnü suretle ifası mükellefiyetinden bahseden 

B.JL m. 390 f. 3'e göre «yekil başkasını tevkile mezun veya 

hal icabına göre mecbur olmadıkça veya âdet başkasını kendi yerine 

ikameye müsait bulunmadıkça müekfcilünbihi kendisi yapmaj^~mecbuıdur>>. 

(Jorüldüğü gibi vekil, uç halde: a) işin mahiyeti 

icabı olarak âdet ikameye cevaz vermekte ise b) müvekkil tarafından 

vekil bu hususa mezun kılınmış ise c) hal icapları temsil salâhiyetinin 

devrini zaruret haline getirmiş ise (266) haiz olduğu temsil 

salâhiyetini kısmen veya tamamen bir diğerine verebilir. 

Buna mukabil, ne Alman Medeni Kanunu ve ne de Türk - isviçre 

Borçlar Kanununda mümessilin yerine bir diğerini ikamesi hususunda 

bir hüküm mevcut değildir. Bunun için, herşeyden evvel, 

temsil olunanın irade beyanını ve dolayısiyle temsil salâhiyetinin 

şümulünü tetkik etmek icap eder. Filhakika, temsil olunan kimse, 

temsil salâhiyetiyle birlikte sarahaten mümessile bir başkasını tevkil 

veya ikame salâhiyeti (substitutionsbefugnisse) vermiş olabileceği 

gibi, onun neticelendirici tavu ve hareketlerinden de böyle 

bir salâhiyeti verdiği istidlal edilebilir. Meselâ, temsil olunanın, 

mümessilin kendi yerine başkasım ikame etmesine daima icazet 

vermiş olması gibi. 

Temsil olunanın başkasını tevkil salâhiyetini verdimi irade beyanınjjajı 

istihraç edilemediği hallerde mümessilin başkasını tevkii 

salâhiyetinin mevcut olup olmadığım tâyin için iş sahibi bakımından 

bu işin nTTinw.gj[ tarahnAan şahsen y a p |İTnagTT if1a himaye edilmeye 

değer bir menfaati bulunup bulunmadığını tetkik etmek lâzımdır. 

Menfaati bulunmayan hallerde ikame mümkündür^ (267). 

Tereddüt halinde ikame salâhiyetinin verilmemiş olduğunu kabul 

etmek doğru olur (268). Ahval ve şeraitin mümessilin şahsen temsil 

salâhiyetini ifa edemiyecek derecede değişmiş olması halinde 

mümessil yerine başkasını ikame edebilir. Mümessilin işi bizzat ifa 

etmesine mani olacak derecede hastalanmış olması buna misal ola- 

(266) Arsebük, s. 492, XI 

(267) Staudinger - Coing, Mad. 167, No. 31; Hupka, s. S52; Oertmann,, 

Mad. 167, No. 8 b; Oser - Schönenberger, Mad. 33; No. 11 

(268) Planck - Flad, Mad. 167,, No. 8, s. 450; J. W. 1912, s. 526; Enneccerus 

* Nipperdey, § 185, II, 2, s. 1139 

90

ak gösterilebilir. Nihayet örf ve âdetin, mümessilin yerine başkasını 

ikame etmesine müsait bulunduğu hallerde de ikame salâhiyeti 

kabul edilmelidir (260). Belgesay (270), mümessilin intacına 

memur edildiği işin hususi mahiyeti itibariyle salâhiyetini ahare 

devretmesi zaruri veya işin neticelenmesi bakımından kendi şahsı ile 

diğer birinin şahsının temsil olunan için farksız bulunduğu takdirde 

salâhiyetini diğerine devrinin mümkün olduğuna işaret etmektedir. 

Meselâ, mümessil borsadan bazı mallan satın almak üzere 

bir borsa ajanına veya dâva ikamesi için bir avukata salâhiyet verebilir. 

Beynelmilel kanun projesinin 6. mcı maddesine göre mümessil, 

ancak temsil olunan kimsenin sarih izni ile kendi yerine bir diğerini 

ikame edebilir. Mamafih aynı maddenin 2 inci fıkrasına göre 

aşağıdaki üç halde: a) ikame salâhiyeti muamelenin icra edileceği 

memleket kanununa uygun ise b) muamelenin mahiyeti 

ikameyi zaruri kılıyorsa c) şahsi sebepler dolayısiyle mümessil 

temsil salâhiyetini ifa edemiyecek bir duruma düşmüş ?e temsil 

olunanın menfaati da ifanın gecikmemesini amir bulunuyor ise, 

sarih izne ihtiyaç olmaksızın ikame caizdir. 

İL Mümessilin kendi yerine bir diğerini İkame etmeshıin^üküm. 

je neticeleri 

Mümessil, başkasını tevkil salâhiyetine istinaden kendi yerine 

başkasını ikame etmekle temsil salâhiyetini kaybetmez ve temsil 

salâhiyeti baki Jcajır. Zira, ikame bir hakkın devri_ olmayın^şadece 

salâhiyetin kullanılmasının bir diğerine terk edilmesidir (271). Meğerki 

ikame ile beraber mümessil temsil salâhiyetinden feragat 

etmiş veya kendisine tevdi edilmiş olan vazife diğer birini ikameden 

ibaret bulunsun. Filhakika, temsil salâhiyeti o şekilde verilmiş 

olabilir ki ikame ile birinci mümessil (Mİ) ortadan çekilir ve ikinci 

mümessil (M 2) temsil olunanın yegâne mümessili olarak kalır. 

İkame ile yeni bir temsil salâhiyeti vücude gelir. Mümessilin bir 

(269) von Tuhr„ s. 302 

(270) Belgesay, 8. 89, No. 80 

(271) Staudinger - Coing, Mad. 167, No. 35; Hupka, 8. 356; von Tuhr, 

s. 302; Thalm essin ger, 8. 22 

ti

aşkasına temsil salâhiyeti vermesi halinde iki ihtimal düşünülebilir, 

ya mümessil bir diğerine temsil salâhiyeti vermekle kendisine 

bir mümessil tâyin eder. Bu takdirde mümessil tarafından temsil 

olunan namına yapılmış bir muamele bahis mevzuu değildir (272); 

Veya haiz olduğu ikame salâhiyetine istinaden diğer bir kimseye 

temsil ettiği şahıs namına hareket edebilmesi için temsil salâhiyeti 

vermektedir. Tereddüt halinde bu ikinci hali kabul etmek lâzımdır 

(273). JÇaideten M 1, M 2 ye kendisinin haiz olduğu temsil salâhiyetinden 

daha şümullü bir temsil salâhiyeti veremez. Başka bir 

tâbirle, ikame bir haklan devri mahiyetini taşımadığına göre, bir 

kimsenin haiz olduğu haktan fazlasını başkasına devretmesi mümkün 

değildir (274). 

Prensip itibariyle, ikame edilen M 2, mümessilin mümessili olmayrp 

temsil olunanın doğrudan doğruya mümessili olur ve bu sıfatla 

yaptığı muamelelerin hüküm ve netic^rj fr«îl ohmanın 

şahsına terettüp eder (275). M 2 nin temsil salâhiyeti temsil olunanın 

Ml'e verdiği ikame salâhiyetine binaen mümessil (Mİ) tarafından 

kendisine vâki irade beyanına istinad eder (276). Temsil 

salâhiyeti, bir akid zımnında verilmiş ise M 2 iki suretle hareket 

edebilir: ya doğrudan doğruya temsil olunan namına hareket 

eder, bu takdirde vecibe alâkası kendisi ile temsil olunan arasında 

vücude gelir veya kendi namına hareket eder, bu takdirde 

M 1 tarafından verilen talimata riayet etmek ve ona hesap vermek 

mecburiyetindedir (277). 

M 2 nin salâhiyetine tecavüz ederek yaptığı muameleye temsil 

olunan kimse icazet verebileceği gibi M 1 de haiz olduğu tem- 

(272) Hupka, s. 358 

(273) Staudinger - Coingr, Mad. 167, No. 32 

(274) Nemo plus juris in allium transfer re potest quam ipse babet, 

Arsebük, s. 493 Not. 212 

(275) Beynelmilel kanun projesinin 6. inci maddesinin sonuncu fıkrasına 

göre de ikame'nin kabul edildiği hallerde ikame olunan 

mümessil, temsil olunanın doğrudan doğruya mümessili olur 

(276) Enneccerus - Nipperdey, (§. 185, II, s. 1139) buna «Ersatzbevollmâchtingung» 

demektedir. Fulster (s. 9) ise «Privativer 

substitution» tâbirini tercih etmektedir. 

(277) Arsebük, s. 493 

92

sil salâhiyetinin şümulüne göre icazet vermek imkânına sahiptir 

(278) 

M 1 ile M 2 nin arasındaki hukukî münasebet aralarındaki iş 

görme mukavelesine göre tâyin edilir. M 1 in, M 2 nin fiillerinden 

dolayı temsil olunana karşı mesul olup olmayacağı meselesi ise 

temsil olunan ile M 1 arasındaki iş görme münasebetine (Geschâfts 

führungsverhaltnis) göre tanzim edilir. Meseelâ» aralarındaki iş 

görme münasebeti bir vekâlet akdi ise B. K. m. 391'e göre «vekil 

salâhiyeti haricinde başkasını tevkil ettikte onun fiilinden kendi 

yapmış gibi mes'uldür. Vekil, başkasını tevkile salâhiyettar olduğu 

takdirde, yalnız salâhiyetini kullanırken ve talimat verirken tekayyüd 

ve ihtimam göstermekle mükelleftir. Her iki surette vekilin 

kendi yerine ikame ettiği şahsa karşı haiz olduğu bütün haklan 

müekkil doğrudan doğruya o şahsa karşı dermeyan edebilir.» 

ileride görüleceği veçhile (279), temsil salâhiyeti, temsil olu-. 

nanm bir irade beyanı ile nez edilir. Mümessilin yerine bir diğerini 

ikame etmesi halinde muhtelif ihtimallerle karşılaşmak mümkündür 

: a) ikame salâhiyetinin temsil olunan tarafından refi. 

Prensip itibariyle M 2, temsil olunanı temsil ettiğinden, ancak 

onun tarafından azledilebilir. Temsil olunan bu azil salâhiyetini 

her zaman kullanılabilir, ikame salâhiyetinin mevcudiyeti üçüncü 

şahıslara bildirilmiş ise B. K. m. 34 f. 3 mucibince temsil olunan 

kimse bu salâhiyeti tamamen veya kısmen ref'ettiğin i bildirmemiş 

olursa ikame salâhiyetinin refini üçüncü şahıslara karşı dermeyan 

eder. b) M 1 temsil salâhiyetinde tasrih edildiği takdirde M 2 yi 

her zaman azledebilir (280). Fakat, acaba ikame salâhiyetini haiz 

olan M 1 nez'i salâhiyetini haiz olmadığı halde kendi yerine ikame 

ettiği M 2 yi azledebilir mi? Thalmessinger'e göre (281), bu suale 

müsbet cevap vermek icap eder. Meselâ, temsil olunan kimse temsil 

salâhiyetini nez edecek durumda bulunmadığı ve M 1 temsil 

olunanın menfaatlanmn en iyi şekilde himaye edilmediği veya M 2 

nin talimata aykırı şekilde hareket ettiğini müşahede ettiği haller- 

(278) Enneccerus - Nipperdey, 5. 185, II, s. 1140; Hupka, s. 362 

(279) Yukarda Kısım 4, Bölüm İ, V 

(280) von Tuhr, s. 303; allg. Teil, II, 85, VIII. s. 412, Not 284 

(281) Thalmessinger,, s. 32 

93

de kendisi tarafından verilmiş olan temsil salâhiyetini refedebilmelidir. 

Hülâsa bu müellife göre M 1 in ref salâhiyeti şu şekilde 

haklı gösterilebilir: M 1 kendi yerine bir diğerini ikame ederken 

temsil olunana karşı culpa in eligendo et tnstruendo sebebiyle 

mes'uliyeti vardır. Binaenaleyh Mİ in kendi yerine ikame ettiği 

M 2 nin vazifelerini lâyıkiyle başaramadığını tesbit ettiği takdirde, 

vekâletnamede sarahaten azil salâhiyeti mevcut olmasa dahi, 

onu azle salâhiyettar olmalıdır. Biz bu kanaate iştirak edemiyoruz. 

Zira, M 2, M l'i değil doğrudan doğruya temsil olunanı temsil ettiğine 

göre, ayrıca azle salâhiyettar olmadıkça, M 2'yi azil edememesi 

icap eder. c) Acaba M 2 nin temsil salâhiyeti, M 1 in haiz 

olduğu esas temsil salâhiyetinin ortadan kalkması ile nihayete erer 

mi? M 1, M 2 ye salâhiyet verirken müddet koymamış ise kendi 

salâhiyetinin hitamı veya ölümü ile M 2 nin temsil salâhiyeti zeval 

bulmaz. Von Tuhr'un (282) beyan ettiği veçhile, mümessilin ağur 

bir hastalık .sebebiyle yerine diğerini ikame etmiş ve bilâhare ölmüş 

olduğu hallerde M 2 nin temsil salâhiyetinin nihayete erdiği 

kabul edilirse, ikame ile takip edilen gaye tahakkuk etmemiş olur. 

(282) von Tuhr, s. 303; Not. 105 

94

KISIM II 

BAŞKASI NAMINA HAREKET 

BÖLÜM I 


AÇIKLAMASI 

/ 1. Başkası adına hareketin açıklanması prensibi 

I. Başkası namına hareket mefhumu 

B. K. m. 32 f. 1 mucibince mümessil tarafından «diğer bir kin> 

se namına» yapılan akdin alacak ve borçlan o kimseye intikal eder. 

Şu halde_vasıtasız temsilin, temsil salâhiyetinden sonra ikinci 

şartı mümessilin başkası namına hareket etmesidir. B. K. m. 32 f. 2'de 

zikredilen «mümessilin sıfatım bildirmesi» tâbiri de başkası namına 

hareketten başka birşey değildir. 

E Vasıtasız temsilin büküm ve neticelerini tanzim eden A. M. K. 

m. 164 f. 1 de de, temsil suretiyle yapılan muamelenin hak ve borçlarının 

temsil edilene terettüp etmesi için, mümessilin başkası namıma 

hareket etmiş olması (Handlung im fremden Namen) lâzımdır 

(1). Bunun için bazı müellifler (2), vasıtasız temsile açık temsil 

(Offenvertretung) demişlerdir. Görüldüğü veçhile, mümessilin başkası 

namına hareket etmesi şartı pratik ve nazari bakımdan hususi 

bir ehemmiyet taşır. Zira, yetkili mümessil muameleyi aktederken 

temsil edilen kimse namına hareket etmişse, o muamelenin hüküm 

(1) Bk. Av. M. K. m. 1002,, Pr. M. K. m. 1948» İt. M. K m 1388, İspanyol 

M. K. m. 1717, Yunan M. K. m. 21 

(2) Lehmann, 5. 36, I, 1 b in fine 

?S

ve neticeleri temsil olunana terettüp edecek, buna mukabil mümessil 

başkası hesabına hareket etmekle beraber, başkası namına hareket 

ettiğini açıklamamışsa, hukukî durum, vaziyete göre vasıtalı temsil 

veya itimada müstenid bir muamele olarak tavsif edilecek ve 

bu sonuncu halde pactum fidudae'ye istinad ile itimat eden lehine 

şahsî bir hak doğacaktır. 

Mümessilin başkası namına hareket etmesi, temsilin yegâne 

şartı olmayıp, yukarıda bınhci kısımda izah edildiği veçhile, 

başkası _namına hareket eden mümessilin temsil salâhiyetini haiz 

bulunması lâzımdır, işte modern hukukta vasıtasız temsilin bir 

şartı olan başkası adına hareket etme, eskidenberi müelliflerin 

nazarı dikkatini çekmiş ve hususiyle eski Alman doktirinde, 

temsilî bir muamelede mümessilin temsil olunan kimse namına 

hareket ettiği müşahede edilmiştir. Bu noktadan hareket 

eden Binder (3), mümessilin başkası namına hareket etmesini 

temsilin esası olarak izah etmiştir. Keza Fransız hukukunda da bazı 

Fransız müellifleri, Fr. M. K. m. 1984 ve m. 1375 deki «müvekkil 

namına» veya «onun namına» (en son nom) tâbirlerine istinad ederek, 

başkası namına hareketin temsilin esası olduğunu ileri sürmüşlerdir 

(4). 

Vasıtasız, (doğrudan doğruya) temsilde «başkası adına hareket» 

ayni zamanda_«başkag hesabına hareket» mefhumunu da ihtiva 

eder. Zira, jnümeşsilin başkajLLjyamına- hareket ederek^yaptığı 

hukukî muamele, temsil olunanın Jhukukî sahasında hüküm ve netice 

meydana getirmektedir (5). Bazı müellifler, temsil olunan 

şahsı, temsil suretiyle yapılan akit muvacehesinde yabancı bir şahıs 

olarak telâkki etmişler ve bu sebeple mümessil ile üçüncü şahıs 

arasmda yapılan muameleyi, yabancı tesirli hukukî muamele 

(Rechtsgeschaeft mit Fremdwirkung) olarak tavsif etmişlerdir (6). 

Fakat temsilin yabancı tesirli bir muamele (Handlung mit Fremd- 

% 

(3) Binder, & S81 ve mütea,: Müller - Freieniels, s. 15, No. 15 

(4) Claris/e, s. 192, No. 100 

(5) «Başkası hesabına hareket» in tefriki için Bk. Lehmann, î 36 

m 2 d, s. 292 

(6) Meselâ^ Enneccerus - Nipperdey, S 178 ve 184; Müller - Freienfels, 

s. 24 - 28, hususiyle s. 25

wirkung) olarak tavsif edilmesinden, başkası namına hareketin, 

temsilin esasi olduğu neticesine varmamak lâzımdır. Çünkü, temsil 

suretiyle akdin yabancı tesiri (Fremdwirkung),' mlümessilin temsil 

salâhiyeti ile mücehhez olarak başkası namına yaptığı muameleden 

neş'et eden bir hukuki neticedir. Yoksa, temsil salâhiyeti olmaksızın 

mümessilin üçüncü şahısla başkası namına akdettiği muamelenin 

yabancı tesiri, temsilin esasım teşkil edemez (7). 

II. Açıklama prensibi ve tatbiki 

1. Aejklama prensibi (offenheitsprinzip), hususiyle Alman 

hukukçularından_ Rumelin (8). ve Leonhard (9) tarafından ileri sürülmüştür. 

Bu prensibe göre, mümessilin yaptığı hukukî muamelenin 

hüküm ve neticelerinintemsil olunana terettüp etmesi için, mümessilin 

üçüncü şahıs muvacehesinde «başkası namına hareket ettiğini» 

açıklaması veya başkası namına hareket ettiğinin, temsilin 

yapıldığı üçüncü şahıslar tarafından fojfl]g| edilmiş olması lâzımdır(10). 

Offenheitsprinaip, herşeyden evvel ticari muamelelerde 

emniyet prensibini tevid eder. Bir mukavele akteden kimse, kiminle 

bir TnjıkayAİg akrWHğîTti yf ^} mukavelenin hüküm ve neticelerinin 

kime ait olduğunu bilmelidir (11). RümeluVe (12) göre, 

mahalli örf ve âdet kaideleri, muhatabın şahsî durumu gibi haller 

nazan itibara alınarak, başkası namına hareket edilip edilmediği, 

irade beyanınm tefsiri ,bonae fidei interpretatio, neticesinde tâyin 

edilir. Offenheitsprinzip, bugün Alman hukukunda BGB tarafından 

kabul edilmiş olan ve temsili idare eden Repraesentationsiheorie, 

Abstraktionsprinzip ile birlikte üç büyük prensipten birisini teşkil 

eder (13). 

(7) Kaldı ki, Müller - Freienfels'in kabul ettiği sistemde temsil 

olunan temsil suretiyle aktedüen muameleye iştirak ettiğinden, 

yabancı bir şahıs değildir. 

(8) Rumelin, Arch. f. civ. Prax. 93, s. 132 ye mûtea. 

(9) Leonhard, s. 1 ve mütea., Müller - Preienfels, s. 17 not 13 

(10) Rumelin, s. 137 

(11) Enneccerus - Nipperdey, § 178, s. 1091 

(12) Rumelin, s. 140-147 

(13) Staudinger - Coing„ Mad. 104, Vorbem. No. 11 

t7

(Doktrinde umumiyetle kabul edildiğine göre, B. K. m. 32 f. 1 

de zikredilen diğer bir kimse namına hareket tâbiri ile kanunumuz, 

beyan sahibinin kendi namına değil, bir başkası, temsil olunan namına 

hüküm ve netice meydana getirmek hususunda iradesini izhar 

etmesini istemektedir (14). Başkası namına hareket iradesinin 

muhakkak surette sarahaten beyan edilmiş olması şart değildir. 

Mümessil ile akit yapan kimse bir temsil münasebeti mevcut 

olduğunu halden istidlal edebilir. Bu takdirde akdin haklan ve borçlan 

temsil olunan kimseye ait olur. (B. K. m. 32 f. 2). Buna mukabil, 

kanaatrmızca Türk - îsviçjre borçlalr hukuku sisteminde mümessilin 

başkası namına hareket etmek iradesi, akitlerin inikadı sahasında 

tatbik edilen itimat prensibine (Vertrauenstheorie) göre tefsir 

edilmek suretiyle istihraç olunabilir (15). Şu halde üçüncü şahıs, 

mümessilin tanınabilen iradesini, hüsnüniyet kaidelerine göre ve 

mâkul bir insan, a reasonabîe man, sıfatıyla tefsir ederek başkası 

namına hareket ettiği neticesine varmışsa, yapılan muamelenin hüküm 

ve neticeleri temsil olunana terettüp eder. Fikrirnizce, mümessilin 

dahili iradesine göre, başkası namına hareket etmek niyeti 

mevcut olmasa dahi, karşı âkid tarafın mümessilin tanınabilen iradesini 

tefsir ederek başkası namına hareket ettiği neticesine varmış 

olması, temsilin mevcudiyeti için kâfidir. Şu halde mümessilde, ayrıca 

kendi derimi iradesine göre, başkası namına hareket niyeti 

aranmaz. Bu husus itimat prensibinin zaruri bir neticesidir, aksi 

hal, yani 'başkası namına temsil niyeti, ancak irade prensibi ile izah 

edilebilir (16). İtimat prensibinin tatbiki neticesinde, muhatabın 

tanınabilen iradesini hüsnüniyetle tefsir eden üçüncü şahsın, bir 

mümessil ile akit yaptığı hususundaki itimadı himaye edilmektedir. 

Diğer bir tâbirle, mümessil, üçüncü şahıslara karşı başkası namına 

hareket ettiği hususunda bir görünüş meydana getirmişse, bu 

göürnüşe itimad eden üçüncü şahıslar himaye edilir ve mümessil 

temsil salâhiyetini haiz ise vasıtasız temsil, temsil salâhiyetini haiz 

değilse salâhiyetsiz temsil bahis mevzuu olur. 

(14) von Tuhr, s. 310 

(15) Ayni fikirde Saussure, s. 46 

(16) Saussure, (s. 47), itimat prensibini tatbik etmekle beraber, nedense 

mümessilin başkası namına hareket niyetini beyan etmiş 

olmasını araması fikrirnizce hatalıdır. 

98

Türk-isviçre hukukunda itimad prensibinin tatbiki ile vardığımız 

bu netice, Alman doktrininde son zamanlarda taraftar kazanmaya 

başlamıştır. 1955 senesinde yazdığı bir makalede Fickencher 

(17), temsil, için temsil salâhiyeti ile mümessilin başkası namına 

hareket etmesinin kâfi olup, başkası namına hareket iradesinin 

mevcudiyetinin şart olmadığım beyan etmiştir. Bu müellife göre, 

mümessilde başkası namına hareket niyeti mevcut olmasa dahi, 

dışarıya, üçüncü şahıslara karşı böyle bir görünüş vücuda getirmişse, 

yapılan muamelenin hüküm ve neticeleri temsil edilene terettüp 

eder. İsviçre Borçlar Kanununun aksine olarak, başkası namına 

hareket iradesini sarahatan arayan A. M. K. m. 164 f. 2 muvacehesinde, 

de lege lastay Fickencher'in görüşünü kabul etmek zordur. 

Nitekim, Fickencher'in bu görüşü doktrinde umumiyetle kabul edilmemiştir. 

Tanınmış Alman müellifleri, başkası namına hareket etmek 

iradesinin (Vertretungswille) mevcudiyetini aramaktadırlar (18). 

Bu müelliflere göre, Alman Medeni Kanununun tanzim tarzını değiştirmek 

için bir zaruret mevcut değildir. Hususiyle, mümessil dışarıya 

karşı başkası namına hareket ettiğini izhar ermekle beraber, 

deruni iradesine göre kendi namına hareket etmek istiyorsa, A. M. 

K. m. 116 nm tatbiki neticesinde harice karşı beyan edilen irade 

muteber olacaktır. 

Fransız hukukuna gelince, mümessilin başkası namına hareket 

ettiği hususundaki iradesi, contemtplatio domini, çok ehemmiyetlidir. 

Mümessilin akde yabancı bir şahıs olarak kalabilmesi için, başkası 

namına hareket etmek hususundaki iradesini açıklamış ve 

akdedilen muamelenin hüküm ve neticelerinin temsil olunana terettüp 

edeceği hususunda üçüncü şahısla anlaşmış olması lâzımdır. Binaenaleyh, 

Fransız hukukunda temsil prensibi esasmı mümessilin 

iradesinde bulmaktadır (19). 

2. Görüldüğü veçhile bu bakımdan Türk - İsviçre hukuku ile 

Alman hukuku arasında bir sistem farkı mevcuttur. Kük-tsviçce 

(17) Fickencher, s. 19-20; Lehmann, Süd JZ. 1949, s. 332-333. 

(18) Staudinger - Coing, Mad. 101 No. 5; Enneccerus - Nipperdey, 

§ 178, s. 1092; von Tuhr, allg. Teü, § 84, III, s, 341 - 343; Fransız 

hukukunda Riport, Traite, 1049," II, No. 131 

(19) Clarise, 8. 190, No. 99; Madray, s. 212; PopeBco - Ramniceano, 

s. 246 ve mütea. 

#9

hukukunda mümessilin başkası namına hareket ettiğini açıklaması, 

herhangi bir şekle tâbi değildir^ (20). Bankası namına barfiks, 

mümessilin sarih suretteHŞeyanı ile veya irade beyanının tefsirimle 

yahut da ahvalden istidlal edilmek suretiyle anlaşılabilir (21). En 

"Basıl olan hal, mümessilin üçüncü şahısla hukuki muamele yaparken 

başkasının namına hareket ettiğini sarahaten beyan etmesidir. 

Yazı ile yapılan muamelelerde kaideten mümessil, başkası adına 

hareket ettiğini tasrih ederek (vekili, namına gibi) imzalar. Mümessilin 

temsil olunanm ismiyle de imza atabileceği kabul edilmektedir 

(22). Sözle yapılan muamelelerde de, temsilci sıfatının 

zikredilmesi veya salâhiyetnamenin ibrazı ile mümessil, sarahaten 

başkası namına hareket ettiğini beyan etmiş olur. Burada mühim 

olan cihet, B. K. m. 32 f. 2 cümle 1 de zikredildiği veçhile, mümessilin 

sıfatını akdin yapıldığı sırada bildirmesi lâzımdır. Mümessilin, 

sıfatını akdin yapılmasından sonra bildirmiş olması, temsilin ikinci 

şartı olan «başkası namına hareket» in tahakkuk etmesi için kâfi 

değildir ve binnetice temsil suretiyle yapılan muamelenin hüküm 

ve neticeleri temsil olunana terettüp etmez (23). Mümessilin, sıfatını 

akit yapılırken muhatabına bildirmiş olması lâzım ve kâfidir. 

Mümessilin başkası namına hareket ettiğinin muhatap tarafmdan 

anlaşılmış olması kâfi olup, diğer şahısların bu hususu bilip bilmemelerinin 

ehemımiyeti yoktur (24). 

Mümessilin sıfatını muhakkak sarahaten muhataba bildirmesi 

lâzım olmayıp, bu husus, mümessilin beyanının itimat prensibine 

göre tefsirinden anlaşılabileceği gibi, mümessillik sıfatı, yani başkası 

namına hareket ettiği, muhatap tarafından halden de istidlal 

edilmiş olabilir. B. K. m. 32 f. 2 cümle 2 ye göre, mümessil ile afat 

yapan kimse, bir temsil münasebeti mevcut olduğunu halden istidlal 

ederse, akdin haklan ve borçlan temsil olunan kimseye ait 

olur. 

(20) Beguelin, FJS, No. 283, s. 3 

(21) Kars. Belgesay, s. 11, No. 112 

(22) Oser - Schönenberger, Mad. 32, No. 5; Staudinger - Coing, Mad. 

164, No. 8 ve Mad. 126, No. 9 

(23) Oser - Schönenberger, Mad. 32, Vorbem. No. 4 

(24) Oser - Schönenberger, Mad. 32, Vorbem. No. 2 

100

A. M. K. m. 164 cümle 2 mucibince de, mutavassıt şahıs tarafından 

izhar olunan irade beyanının doğrudan doğruya temsil olunan 

namına beyan edilmesi veya ahval ve şeraitten onun namına 

hareket edilmekte olduğunun anlaşılması arasmda fark yoktur. 

jîir başkası namına hareket edildiğinin istidlal edildiği ahval, 

ticarî örf ve âdet ve normal hayat münasebetlerine göre takdir 

edilir. Meselâ, hasta çocukları için doktor çağıran ana ve babamn 

çocuğun kanunî mümessili sıfatiyle, çocuk namına değil, kendileri 

namına doktor ile bir akit yaptıkları kabul edilmek lâzım gelir 

(25). Mümessilin başkası namına hareket ettiği, ahvalden muhtelif 

şekillerde istidlal edilebilir. Mümessilin bir başkasının hizmetinde 

bulunması (müstahdem, memur gibi) veya hizmetinde bulunduğu 

şahsın kâğıdına yazarak sekreteri sıfatıyla imzalaması (26), 

yapılan muamelenin kendi şahsî ihtiyaçlanna tekabül etmediğinin 

karşı tarafça anlaşılması, mukavelenin yapıldığı yer (temsil olunanın 

ticaret veya iş yeri), mümessil ile âmir arasındaki münasebetin 

bilinmesi, yapılan muamelenin ondan evvel yine temsil suretiyle 

yapılmış bir muameleye müteâllik bulunması (feshi ihbar, rücu), 

muamelenin sadece temsil olunan için bir kıymet ve mana ifade etmesi 

(27) gibi ahvalden diğer tarafça muhatabın başkası namına 

hareket ettiği neticesi istidlal edilir (28). Mümessilin yaptığı mukavele 

sebebiyle her türlü mes'uliyetten beri olduğunu beyan etmesi, 

onun başkası namına hareket ettiğine delâlet eder (29). Buna 

mukabil, üçüncü şahısların kendilerinden beklenilen dikkat ve ihtimamı 

göstermemiş oldukları hallerde, mümessilin başkası namına 

hareket ettiği kabul edilemez. Hernekadar üçüncü şahıslara hal- 

(25) Staudinger - Coing, Mad. 164, No. 6 a 

(26) RO 25 II, 795 


(28) Oser - Schönenberger, Mad. 32 No. 5; Enneccerus - Nipperdey, 

§ 178, S. 1092 

(29) von Tuhr, s. 318, Not. 60; Tem. H. U. H. 13.12.1950, E. 3 -166 - 

68/K. 121 «Mukavelenin mucir hanesinde kiraya verenin ismi 

bulunduğu ve pullar oğlu tarafından fakat onun namına kaydiyle 

imza edüdiği takdirde bir temsil münasebeti mevcut olup, 

kira mukavelesinin hak ve borçları kiraya verene ait olun». T. 

İç. Kül., C 3, No. 478 

101

den istidlal mükellefiyeti yükletilemezse de (30) mümessilin başkası 

namına hareket ettiğinin anlaşılabilir olması kâfidir (31). Bir 

kimsenin başkası hesabına hareket etmesinden, o kimsenin başkası 

namına hareket ettiği neticesi çıkarılamaz. 

Fransız hukukunda Claris'e göre (32), A. M. K. m. 164 f. 2'yi 

kabul etmemek için bir sebep yoktur. Doktrinde de (33) kabul 

edildiğine göre, başkası namına hareket ettiği mümessil tarafından 

sarahaten açıklanmamış olsa bile, üçüncü şahsın bunu halden istidlal 

etmesi kâfidir. 

3. Başkası namına hareket edildiği hususunda isbat külfeti^dme 

terettüp edecektir? Filhakika, üçüncü şahıs mümessilin kendi 

namına, mümessil ise bir diğer kimse namına hareket ettiğini iddia 

edebilir. Umumî kaide jcafa isbat külfeti müddeive aittir. Ancak, 

Ayvalı haracı TifiynjTia hareket ettiğinin ahval ve şeraitten istidlal 

edilmesi defini dermeyan ediyorsa bu iddiasını M. K. ro» 6 mucibince 

isbat etmekle mükelleftir (34). 

§2. Kime ait olacaksa onun namına yapılan mukaveleler. 

I. Problemin vaz'ı ve nazariyenin tekâmülü. 

Mutavassıt şahsın diğer âkid tarafa başkası namına hareket ettiğini 

beyan etmekle beraber temsil ettiği şahsın kim olduğunu 

açıklamadıp hallerde joktrinye mahkeme içtihatlarında «kime ait 

olacaksa onun namına yapılan mukavelelerden» (35) bahsedilir. 

Burada iki hali birbirinden tefrik etmek icap eder: 

(30) SJZ 22, S. 314,, No. 257 

(31) SJZ 23, S. 298^ No. 238 

(32) Clarise, s. 196, No. 102; Yine Bk. Cass., 5. Kasım. 1862, D. 63.1.221 

(33) Madray, s. 213; Pilon, s. 84, No. 62; Corbesco, s. 91; Popesco- 

Ramniceano, s. 247 

(34 )von Tuhr, s. 314 Saussure,, s. 47, Not 28 

(35) Handem für den jenigen, den es angeht. (E. Thilo, von Tuhr'un 

fransızca tercümesinde «contracter pour oelui que cela concerne» 

tabirini kullanmaktadır. Belgesay, (s. 120, Not US), 

Taallûk eden şahıs namına yapılan akitlerden bahsetmektedir. 

102

1. Temsil olunan kimse objektif bakımdan tâyin edilmiş olmakla 

beraber sübfelctif BaEmlnaan ismi açıklanmamıştır. Bilhassa satış 

akidlerinde rastlanılan bu gibi hallerin sebebi temsil olunanın teinini 

üçüncü şahıslara karşı gizli tutmakta fayda mülâhaza etmesinden 

ibaret olabilir. Meselâ, anonim şirket olan bir fabrika, çalışma 

sahasını genişletmek maksadı ile komşu arazilerden bir kısmım satın 

almak istemektedir. Muhtemel fiyat artışına mani olmak için 

bir kimseye vekâlet vermekte ve mümessil de fabrikanın ismini vermeyerek 

fakat başkası namına hareket ettiğini tasrih ederek araziyi 

satın almakta, fabrika ise satış akdinin inikadından sonra ortaya 

çıkmaktadır (36). 

lemsil olunanın ismini gizlemesi! mahiyeti itibariyle nam-ı 

müsteara benzer. Ancak, nam -1 müstear, dominis negotii hesabma 

ve kendi namına hareket ettiği halde, burada mutavassıt şahıs kendi 

namına değil bilâkis başkası namına hareket etmektedir. Keza, 

kime ait olacaksa onun namına yapılan mukaveleler mağaza veya 

pazarlarda satılan şeylerin sahibinin kim olduğu bilinmeden yapılan 

alım - satım akitlerine benzerse de bu türlü sabş akitlerinde satılan 

şeyin sahibinin isminin gizli kalması arzu edilmiş olmayıp tamamen 

tesadüfidir ve alıcı isterse, alıcının şahsım kolaylıkla öğrenebilir 

(37). 

2. Temşj] olunanın Kiîıny^j yalnız sübjektif bakımdan defeil 

objektif bakımdan da tâyin edilmemiştir (Unbestimmt). Mutavassıt 

şahsın akai başkası namına yapmakla beraber temsil edilen kimseyi 

açıklamamasının şghahi Tı»m'iy temsil nlnnanflfc kimspnîg tftyin 

edilmemiş olmasındandır, Burada da iki ihtimal birbirinden tef. 

Tık edilebilir: a) Temsil olunan kimse mevcut olmakla beraber 

henüz mümessil tarafından tâyin edilmemiştir. Başka bir tâbirle, 

mümessil müteaddit kimselerin salâhiyetnam esini haizdir. Mümessil 

üçüncü şahıs ile mukaveleyi akdettikten sonra temsil olunanlardan 

birisini temsil salâhiyetine istinaden akdin alacaklı ve borçlusu 

olarak tâyin edecektir, b) Temsil olunan kimse mevcut olmadığı 

(Unbekannt) gibi mutavassıt şahıs bir temsil salâhiyetini de 

haiz değildir. Muhavassıt şahıs muayyen bir işi kaçırmamak için 

(36) Cohn, s. 1 yine bk. Endemann, Lehrb. I, § 68, No. 17 

(37) Cohn, s. 6 - 7 

103

aşkası namına hareket ederek, persona fütura, namına bir mukavele 

akdetmektedir. Bu akdin hüküm ve neticeleri bilâhare tâyin 

edilecek olan şahsa terettüp edecektir. Bazan, bir kimse başkası namına 

bir şey satın alarak şeyi namına satın aldığı şahsın, yani alıcının 

ismini akit'de mahfuz tutar (38). Keza bir otelci otelinde yer 

kalmadığı zaman müşterilerini yerleştirmek üzere bir kimsenin evinde 

12 kişilik oda kiralayarak müşterilerin isimlerini bilâhare tâyin 

edebilir (39). İlerde yapılacak elektrik tesisatı için abone toplayan 

mutavassıt şahıs bu abonman mukavelesinin hüküm ve neticelerinin 

ait olacağı teşebbüsün kollektif veya anonim şirket olduğunu söyleyememektedir. 

(40). Bu hal mevzuu kabili tâyin bir akid yapmaya 

benzer. Keza, üçüncü şahıs kimin yanında çalıştığım araştırmaksızın 

bir müstahdem ilee (meselâ şoför gibi) bir muamele yapmışsa, 

tanımadığı halde istihdam edeen kimse ile bir muamele yapmış 

demektir (41). 

Tâyin edilecek kimse namına yapılan muameleler gayri muayyen 

bir şahsa yapılan icaba (ad vncertam personam) benzer. Ancak 

tetkik ettiğimiz meselede icap gayri muayyen bir şahsa değil 

başkası namına hareket ettiğini beyan eden muayyen bir şahsa yapılmaktadır 

(42). 

Kime ait olacaksa onun namına yapılan mukaveleler B. K. m. 

111 de mevzubahis edilen üçüncü şahıs lehine akdedilen mukavelelerle 

de bir müşahebet arzeder (43). Üçüncü şahıs lehine şartta 

bir kimse diğer âkit taraf ile yaptığı mukavele ile bir üçüncü şahsı 

alacaklı kılmaktadır. Meselâ A, B ile bir sigorta mukavelesi akdederek 

ödeyeceği primlere mukabil kendi ölümünden sonra üçüncü 

bir şahsa (müstefide) muayyen bir sigorta bedelinin ödenmesini 

kararlaştırabilir. Fakat üçüncü şahıs lehine şart bahis mevzuu 

olduğu zaman daima üçüncü şahıs lehine bir hak (alacak) şart 

(38) Aufgabe des Kaufers vorbehalten (election d'amis). Kümelin, 

|> S. 221 

(39) Rümelin, s. 222 

(40) Oser - Schönenberger, Mad. 32, No. 9-10 

(41) Arsebük, s. 514; von Tuhr, s. 311 

(42) Staeheli, s. 20-21; Cohn, s. 8 

(43) Kars. Cohn, s. 8-9 

104

edildiği halde kime ait olacaksa onun namına yapılan akitlerde 

böyle bir şart yoktur. 

Yeni Ticaret Kanunumuz'un 1330'uncu maddesine göre, sigorta 

ettiren kimse (yani sigorta ücretlerini ödeyen) sigortadan faydalanan 

kimseyi mukavele yapılırken veya sonradan tâyin edebilir. 

Ayni kanunun 1342'inoi maddesine göre de sigorta ettiren kimse 

kendi menfaatini «ekendi hesabına sigorta» şeklinde, üçüncü bir 

şahsın menfaatini ise, «başkası hesabına sigorta» şeklinde ve bu 

son halde de sigortalının hüviyetini bildirerek veya bildirnıiyerek 

sigorta ettirebilir. İkinci fıkra hükmüne göre de mukavelede sigortanın 

kendi hesabına mı, yoksa başkası hesabına mı yaptırıldığı 

tâyin edilmiyebilir. Şu halde, sigorta hukukunda «kimin olacaksa 

onun hesabına» yapılan sigorta yeni T. K. m. 1342 f. 2'de mümkün 

görülmektedir. Meselâ, bir antrepo sahibi antreposuna ileride mal 

tevdi edecek şahısların menfaatlarını sigorta ettirebilir. Bu misalde 

mal tevdi edecek şahıslar henüz belli değildir (44). Kime ait 

olacaksa onun namına yapılan muamelelerde de mutavassıt şahıs, 

ayni şekilde henüz tâyin edilmemiş olan bir kimse lehine bir mukavele 

yapmaktadır. Böylece her iki türlü mukavelede de bir kimse 

yaptığı akitle diğer âkit tarafı üçüncü bîr şahsın borçlusu mevkiine 

koyabilmektedir. Fakat, her iki müessese arasındaki benzerlik 

bundan ibarettir. Zira, üçüncü şahıs lehine yapılan mukavelelerde 

lehe 'hareket eden şahıs B. K. m. lll'de tasrih edildiği veçhile 

akdi kendi namına akdetmektedir. Keza, «kimin olacaksa 

onun hesabına» yapılan sigortada da sigorta muamelesi başkası 

namına değil belki 'başkası hesabına yapılmaktadır. Saniyen, üçüncü 

şahıs lehine akdedilen mukavelelerde lehine mukavele yapılan 

kimse bundan doğan alacaklann sahibi olur. Mukavelenin diğer 

bütün hüküm ve neticeleri ise kendi namma hareket etmek suretiyle 

başkası lehine şart koyan âkit tarafa ait olur. Halbuki, kime 

ait olacaksa onun namına yapılan akitlerde mutavassıt şahıs başkası 

namına hareket ettiğinden akdin bütün hüküm ve neticeleri 

tâyin edilecek müvekkilin hukukî sahasında toplanır. 

Bazı Alman müellifleri, handeln für denjenigen den es angeht 

nazariyesini tekâmül ettirmişlerdir. Tanınmış Alman Hukukçusu 

(44) Hirsch, s. 900, No. 960 

105

Eck, bilâhare klâsik hale gelen şu misâli veriyordu (45) : Bir hizmet 

akdi ile bağlı bulunduğu âmiri namına hareket ettiğini bildirmeyen 

fakat onun vekâletini (Vollmacht) haiz olan bir müstahdem, 

sıfatını bildirmeksizin âmirinin parasıyla ve onun hesabına 

bir düzine gümüş kaşık takımı satın almış fakat kaşıkların tesliminden 

evvel mirasçı bırakarak ölmüştür. Böyle bir halde kaşık takımı 

kime aittir? Offenheitsprînzip sıkı surette tatbik edilecek olursa 

gümüş takımının, âmiri namına hareket ettiğini açıklamayan müstahdemin 

mirasçılarına intikal etmesi icap edecektir. Bu gibi, satıcı 

için alıcının şahsının farksız olduğu hallerde, Offenheitsprînzip'' 

in maksada elverişli neticeler meydana getirmediği müşahede edilmiştir. 

Rümelin (46) de Leonhard'a izafeten verdiği misâlde, dükkânlarda 

peşin para ile yapılan satışlarda satıcı için alıcının şeyi 

kendisi veya bir başkası için alması arasında bir fark olmadığına 

işaret etmiştir. İşte bu noktadan hareket eden Rümelin (47), o zamana 

kadar hâkim olan handeln für denjenigen, den es angeht nazariyesini 

tekâmül ettirerek, hukukî muameleye girişmiş olan muhatap 

için diğer âkit tarafın şahsının farksız bulunduğu hallerde, 

muhatabın mutavassıt şahsa diğer âkit tarafı akdin in'ikadmdan 

sonra tâyin etmesine zımnen müsaade ettiğini kabul etmek lâzım 

geldiğini ileri sürmüştür. Böylece bu nazariye taraftarlarınca, Offenheitsprinzip 

ihlâl edilmeksizin, alıcının şahsının satıcı bakımından 

farksız olduğu hallerde vasıtasız temsilin hüküm ve neticelerinin 

elde edileceği fikri hâkimdi. Fakat bugün Alman doktrininde, bu 

nazariyenin hakikat halde OffenheitspHnzip'i ihlâl ettiği neticesine 

varılmıştır. Rümelin nazariyesi Alman doktrininde büyük akisler 

yapmış, fakat biraz ileride temas edileceği veçhile, mevzuatta ilk 

defa olarak t. B. K. AL 32'de ifade edilmiştir. Böylece, Alman hukukunda 

ortaya atılmış plan bu nazariye Türk - isviçre Borçlar 

Kanununda yer almıştır. 

(45) Staudinger - Coing, Mad. 164 Vorbem. No. 44, s. 952; Lehmann, 

§ 36 IV, 2 c, s. 290 - 291 

(46) Rümelin, s. 219 

(47) Rümelin,, s. 218 ve mütea. ve 232 

10i

II. Kime ait olacaksa onun namına yapılan mukavelelerin 

hukuk! mahiyeti ve şartlan 

Bugün Alman' doktrininde, hcmdeln für denjenigen, den es 

angeht nazariyesi üzerinde bîr anlaşma mevcut değildir. Alman 

doktrininde umumiyetle kabul edildiğine göre, bu nazariye bjr 

temsil münasebetine taallûk eden bir husustur (4S). Fakat, hcmdeln 

für denjenigen, den es ongeni nazariyesini ilk şekli ile ele alarak 

tetkik etmiş olan Cohn'a göre^. kime ait olacaksa. onun namına yapılan 

mukaveleler muhtevası gavrimuayyen olan bir hukuki muamele 

olarak tavsif edilmelidir (49). JBu müellife göre, hcmdeln für 

denjenigen, den es angeht en doğru olarak şu şekilde tarif edilebilir 

: Hcmdeln für denjenigen, den es angeht ilgili şahıslardan birisinin 

şahsının mahfuz tutulduğu bir hukukî muameledir. Cohn'un 

görüş tarzına Lehmann da iştirak etmektedir (50). 

Müşahade edildiği veçhile, Cohn nazariyesini mutavassıt şahıs 

ve üçüncü şahıs arasında diğer âkit tarafın şahsının henüz açıklanmadığı 

veva/tâyin edilmemiş olduğu .hallere istinad_ettirmektedir. 

Buna mukabil, mutavassıt şahıs ile muhatap diğer âkit tarafın 

isminin akdin in'ikadından sonra açıklanacağı veya tâyin edileceği 

hususunda anlaşmışlarsa Rümelin'in yaptığı gibi satıcı için alıcının 

şahsının şu veya bu kimse olmasının farksız olup olmadığına 

bakmak lâzımdır. Ancak Cohn'a göre (51) alıcının şahsının satıcı 

için farksız olması halini sadece vasıtasız temsile inhisar ettirmek 

lâzımdır. 

Buna mukabil, Lübtow (52), hcmdeln für denjenigen, den es 

angehf'm Alman 'Medenî Kanunu tarafından bilinerek sükûtla geçiştirilmiş 

olan bir vasıtalı temsil hali olduğunu ileri sürmektedir. 

Enneccerus - Nipperdey (53) de bu görüşe iltihak ederek, vasıtalı 

(48) von Tuhr, allg. Teü, II, 2, s. 343; Kümelin, s. 193; Leonhard, 

Lehrb. I, $ 80, No. 10-11; Lenel, s. 6 

(49) Cohn, s. 12, 13 

(50) Lehmann, § 36, IV,, 2 c 

(51) Cohn, s. 163 in fine 

(52) Lübtow, s. 227 ve mütea. 

(53) Enneccerus - Nipperdey, s. 179, 3, s. 1101 

107

mümessilin kendi namına fakat doğrudan doğruya âmiri hesabına 

bir şeyi iktisap ettiği fikrindedirler. 

Staudinger - Coing (54) ise, mutavassıt bir sistem ileri sürerek 

bu nazariyenin iki farklı hali birbirine bağladığı kanaatindedirler. 

Birinci halde mutavassıt şahıs muvakkaten ismini açıklamadığı 

şahıs veya diğer tarafla anlaşarak henüz tâyin etmediği bir kimse 

namına hareket ediyorsa, muhtevası gayri muayyen olan bir hukuki 

muamele bahis mevzuu olur (Cohn ve Lehmann'ın telâkkisi). 

Burada, A. M. K. m. 164'de vaz olunan Offenheitsprirnzip'm ihlâli 

bahis mevzuu olmaz, çünkü muhatap mutavassıt şahsın başkası 

namına hareket ettiğini bilmektedir. Binaenaleyh, ortada bir vasıtasız 

temsil hali mevcuttur. Handeln für denjenigen, den es angeht 

bu birinci hale inhisar ettirilmelidir, ikinci halde, muhatap mutavassıt 

şahsın başkası namına hareket ettiğini bilmemekle beraber, 

üçüncü şahıs (satıcı) için mukavelenin mutavassıt şahıs veya bir 

başkası ile yapılmış olması kendisince farksızdır. Burada ehemmî 1 - 

yetli olan cihet, mutavassıt şahsın başkası namına hareket ermesi 

değil, belki satıcı için alıcının şahsının farksız oluşudur. Bu ikinci 

halde, Staudinger - Coing'e göre, Nipperdey ve Lübtow'un fikirleri 

isabetlidir. Başka bir tâbirle, bu ikinci halde kime ait olacaksa 

onun namına yapılan muameleler, vasıtalı temsilin, vasıtasız 

temsil gibi hüküm ve netice meydana getirdiği bir haldir. 

III. Kim© ait alacaksa onun namına yapılan muamelenin 

muteberliği 

Handeln für denjenigen, den es angeht nazariyesinin hukukî 

mahiyetine kısaca temas ettikten sonra bu türlü muamelelerin muteber 

olup olmadığı meselesinin hallini akdin ait olacağı kimsenin 

.sübjektif veya objektif bakımdan tâyin edilip edilmediğini yeya 

satıcı için alıcının şahsının farksız olup olmaması haline göre tetkik 

fifarıgği maksada elverişli buluyoruz. 

1. Bugün, Alman hukukunda (55) kabul edildiğine göre, tem- 

(54) Staudinger - Coing, Mad. 164, Vorbem, No. 44, s. 952 

(55) Cohn, s. 34; Rümelin, s. 199; Lehmann,, § 36, IV, 2 a; Enneccerus 

- Nipperdey, $ 178, 2 s. 1091; von Tuhr, allg. Teil, § 84, 

s. 343; Staudinger - Coing, Mad. 164, No. 12 c; J!W 1936, s. 1912, 

No. 4; RGZ 20, 131; 38, 185; 95, 262 

108

silin şartı olan bankası namına hareket ile mümessilin mutlaka temsil 

olunanın şahsını açıklaması şart değildir. 

Türk - İsviçre hukufamdâ da temsil olunanın isminin gizli tutulduğu 

bir muamelenin muteber olarak kabul edilmemesi için hukukî 

bir sebep olmadığı kanaatındavız. Bir defa, B. K. m. 32 f. 1 de 

derpiş edilmiş olan doğrudan doğruya temsilin şartlan tahakkuk etmiştir. 

B. K. m. 32 f. 2 den de mümasilin mutlaka temsil olunanın 

ismini açıklaması lâzım geldiği mânası çıkarılamaz. Kaldı ki, mukavele 

serbestisi prensibi de bu gibi muamelelerin muteber olmasını 

âmir bulunmaktadır. İsviçre Federal Mahkemesi de 1902 senesinde 

verdiği bir kararda (56), mümessil için başkası namına bir akit 

yaparken temsil olunanın ismini diğer âkit tarafa bildirmek mecburiyetinde 

olmadığına karar vermiştir. Ancak, Federal Mahkeme müteakip 

kararlannda haklı olarak akdin in'ikadmdan kısa bir müddet 

sonra ismi gizli kalan şahsın isminin açıklanmasını şart kılmıştır 

(57). Müvekkilin isminin gizli kalması ancak muvakkat bir zaman 

için mümkün olabilir. Müvekkilin, işin devamı müddetince arka 

plânda kalarak işine geldiği zaman âkid taraf sıfatıyla ortaya çıkmasına 

mâni olmak lâzımdır. Aksi takdirde suistimallere yol açılmış 

olur. Böyle bir hal ise ahlâk ve âdaba aykırı addedileceğinden akit 

bâtıl olur. Temsil olunanın ismi açığa vurulmayarak yapılan muamelelerin 

muteber olduğu doktrin tarafından da (58) kabul edilmiş 

bulunmaktadır. 

2. Temsil olunan objektif bakımdan tâyin edilmediği haillerde 

meselenin halli müşkülât arzedej. 

Alman Hukukunda Handeln für denjenigen, den es angehf'm. 

akit serbestisi prensibine istinaden muteber olduğu eskiden beri 

kabul edilmektedir (59). A. M.K. 164 de bunu menedecek bir ma- 

(56) RO 28 II 520 

(57) RO 60 II 492 -JdT 1935,, s. 403; Sem. Jud. 1955, s. 199 

(58) von Tuhr, s. 311; Arsebük, s. 513; Beguelin, FJS 282, s. 1; Oser)- 

Schönenberger, Mad. 32» No. 8; Becker, Mad. 32, No. 8; Saussure, 

s. 47 

(59) Planck-Flad, § 164, No. 1 b; von Tuhr, allg. Teil, s. 364; Leonhard,, 

allg. Teü, s. 364; Rümelin, s. 221; Lenel, s. 6; Crome, 

Lehrb, I. § 103, No. 10; Cohn, 8. 35 ve mütea. 

109

iyet arz etmez, ancak mutavassıt şahıs isimi gizli kalan, kimseyi tâyin 

etmekle mükellefdir (60). Mümessilin akdin diğer tarafım tâyin 

etmek (Bestimmungsrecht), başkasına devir edilemeyen inşaî 

bir hakkın kullanılmasından ibarettir (61). Mutavassıt şahıs temsil 

salâhiyetini haiz ise veya akde icazet verilmıiş ise, akit karşı taraf 

ile âmir arasında in'ikad eder. Aksi halde salâhiyetsiz temsil bahis 

mevzuu olur. (A. M. K. m. 177). 

Fransız hukukunda temsilin şartlarından birisi «contemplctio 

dorrdm» denilen temsil niyetidir. Pratikte mümessilin başkasını 

temsil niyetinin mevcut olup olmadığı daima aranmaktadır. Bazan, 

mümessil akdin in'ikadı anında namına hareket ettiği kimsenin ismini 

açıklamamaktadır. Meselâ, declaration de commonde adı verilen 

hallerde vaziyet böyledir. Bir gayrimenkulu başkası namına 

satın alan kimse temsil olunanın ismini muayyen bir müddet içerisinde 

açıklamayı mahfuz tutabilmektedir. Bu gibi haller, Fransız 

hukukunda muteber addedilmektedir. Yeterki üçüncü şahıs mümessilin 

başkası namına hareket ettiğini bilsin (62). Henüz temsil 

salâhiyetinin verilmemiş olması akdin, hususile sigorta muamelelerinin, 

muteberliğine halel getirmez. 

TnrV«îgınyflp İncini kunda akdin ait olacağı kimsenin ,o_bftektif 

balamdan tâyijêdiİTPftdiğTmuameleler, mukavele serbestisi prensibi 

gereğince muteber olmak iktiza eder. Bilindiği üzere, mukavele 

serbestisi prensibi! mahiyeti itibarile fertlere aralarındaki hukuki 

münasebetleri diledikleri şekilde tanzim etmek salâhiyetini bahşeden 

iradenin muhtariyeti prensibinin mukavele hukuku sahasındaki 

bir tatbikatından ibarettir (63). Mukavele serbestisi prensibi 

herşeyden evvel fertlere bir mukavele akdetmek veya akdetmemek 

hususunda serbestçe 'karar vermek salâhiyeti tanır. Bundan başka 

bu prensip şahıslara mukavele yapacakları şahsın hüviyetini diledikleri 

şekilde tâyin ve intihap etmek salâhiyetini bahşeder. Şu 

halde, mukavele serbestisi prensibine istinaden, temsil olunanın 

tâyin edilmiş olmasına lüzum olmaksızın yapılan muamelelere ce- 

(60) Cohn, s. 66 

(61) Cohn, s. 72 

(62) Planiol - Ripert - Boulanger, Traite, c. I, s. 187, No. 99; Demogue, 

c. I, s. 187, No. 99 

(63) Kars. Oftinger, Vertragsfreiheit, s. 318 - 319 

110

vaz vermek icab eder. Mümessil ile muameleye girişen kimse, mümessilin 

bir başkası namına hareket ettiğini bildiğine göre, kabili 

tâyin olmak kaydile müvekkil kim olursa olsun onunla bir mukavele 

akdetmek serbestisini haizdir. Başka bir deyimle, mukavele serbestisinin 

cari olduğu Türk - İsviçre Hukukunda, bir temsil münasebetinin 

bahis mevzuu olduğu hallerde? akdin ait olacağa kjrnge* 

nin evvelden tâyin edilmiş olmasında zarujet yoktur. Mukavele 

serbestisi prensibi, nihayet, fertlere yaptıkları mukavelenin mevzu ve 

muhtevasını serbestçe tâyin etmek salâhiyetini bahşeder. B. K. m. 

19 f. 1 e göre «bir akdin mevzuu, kanunun gösterdiği hudut dairesinde, 

serbestçe tâyin olunabilir». Bu maddede bahis mevzuu olan 

akdin mevzuundan maksat, akdin maddî muhtevasıdır (contenu 

materiel). Mukavelenin muteber olarak teşekkül edebilmesi için, 

akdin maddi muhtevasmm muayyen veya kabili tâyin olması lâzımdır. 

Şu halde, akdin mevzuunım muhakkak surette o akdin inikadı 

sırasında tâyin edilmiş olmasına lüzum olmadığı bazı ahval 

ve şeraitten de istihraç edilebilir. B. K. m. 182 f. 3 e göre, «hale 

göre tâyini mümkün olan semen, tesmiye edilmiş hükmündedir.» 

Hattâ, tamamen gayri muayyen olan mevzuun tâyini taraflardan birisinin 

intihabına bırakılmış olabilir. Nitekim B. K. m. 71 de mevzuubahis 

olan alternatif borçlarda da borcun mevzuu birden ziyade 

şeylere taallûk ettiği hallerde bunun tâyini borçluya bırakılmıştır. 

Bunun gibi, akdin borçlu ve alacaklısı olan kimsenin de tâyin 

edilmemiş, fakat kabili tâyin olduğu haller mevcuttur. Akdin maddî 

muhtevasmm bilâhare kabili tâyin olması gibi, yapılan akdin 

hüküm ve neticelerinin ait olduğu kimsenin de sonradan tâyin edilebilmesine 

cevaz vermek icap eder (64). 

AkHfo m^^î ^"htevasınm yanında 'bir de şahsi muhtevasr 

(contenu personnel). vardıfr (65). Böylece akdin muhtevası hem 

taraflann elde etmek istedikleri edalara taallûk eder ve hem de 

Hukukî muamelenin hüküm ve neti(telerinin terettüp ettiği şahıslann 

tJyhŞnT^âkadar eder (66). Netice olarak denebilir ki, akdin 

(64) Staeheli, 8. 49 - 50 

(65) Saussure, s. 16 ve 46 

(66) Von Tuhr'un da sarahaten belirttiği veçhile (s. 313 Not. 27) 

başkası namına yapılmış olan bir beyan o beyanın muhtevasına 

taallûk eder. Yine Bk. Arsebük, s. 617 Not. 61 

111

maddi muhtevasının kabili tâyin olması nasıl muamelenin muteberliğine 

halel iras etmiyorsa, akdin taraflarına (şahsa) taallûk 

eden muhtevasının da kabili tâyin olmasının ayni şekilde muamelenin 

muteberliğine halel getirmemesi icabeder. 

Von Tuhr (67) henüz tâyin edilmemiş veya gayri mevcut bir 

şahsın temsil edilebileceğini yazmaktadır. Bu fikir doktrinde de 

umumiyetle kabul edilmiştir (68). Von Tuhr'un ilâve ettiğine göre 

(69) mevcut olmayan veya tâyin edilmemiş olan bir kimse için 

ancak bir muntazar hak (Anwartschaft) bahis mevzuu olur. Kaidetenı 

böyle bir kimse temsil edilemiyeceği cihetle sonradan tâyin 

veya teşekkül eden şahıs mümessilin yaptığı muameleye icazet verir. 

İsyjçre Federal Mahkemesi bir kararında (69 a) Jrime ait olacaksa 

onun namına yapılan muamelelerin bazı şartlar alfanda muteber 

olarak kabul edilebileceğini beyan etmiştir.. Federal Mahkemenin 

tetkikine arzolunan mesele kısaca şu idi: Bir elektrik tesisatı 

şirketi olan «Elektra» bir elektrik fabrikası inşası için lüzumlu 5 

milyon franklık bir kredi için «Bankalar grubu» adına Brupbacher 

Şirketi ile bir anlaşma yapmıştır. Brupbacher Bankası 5 milyon fr. 

temin için diğer bankalara teklifte bulunmuştur. Bankalar bu mikdarın 

başlıca kısmım temin etmişler mütebaki cüz'i kısmı da 

Brupbacher'ın Bankası tarafından temin edilmiştir. Ancak, Brupbacher 

firmasının iki sene sonra iflâs etmesi üzerine, Elektra bu 

banka nezdindeki cari hesabının borcun faizlerine mahsup edilmesini 

talep etmiştir. Brupbacher, bu talebi, borç olarak verilen 

meblâğın diğer bankalar tarafından temin edildiğini ileri sürerek 

kabul etmemiş ve diğer bankalar da kendilerinin doğrudan doğruya 

alacaklı oldukları iddiası ile ortaya çıkmışlardır. Meselenin Federal 

Mahkeme'ye intikali üzerine İsviçre Yüksek Mahkemesi, esas 

itibariyle, yukarıda zikredildiği veçhile, kime ait olacaksa onun namına 

yapılan muamelelere cevaz vermekle beraber bunun ancak 

(67) Von Tuhr, s. 311 

(68) Arsebûk s. 513; Belgesay, s. 120, No. 113; Oser - Schönenberger, 

Mad. 32, No. 9-10; Becker, Mad. 32, No. 10; Saussure, s. 4B; 

Droin, s. 48; Guhl s. 112 

(69) Von Tuhr, s. 317 

(69 a) RO 60 II, 432 - JdT 1935, s. 398 

111

temsil olunanın muyÛ-nten tayin edilmediği hallerde m^nkütiı 

olabileceği neticesine varmıştır (70). Ancak^ gayri muayyen olan 

akdin alacak ve borçlusunun kısa bir zaman içerisinde tâyini şarttır. 

Aksi takdirde böyle bir muameleye cevaz verilemez. 

Acaba, akdin alacak ve borçlusunun muamelenin yapıldığı anda 

mevcut olması şartı aranacak mıdır ? Bu mesele münakaşalıdır. 

İsviçre Federal Mahkemesi'ne (71) ve onu takiben Beguelin'e (72) 

göre, akdin alacak ve borçlusunun gayrimayyen olmasına mukabil 

hiç olmazsa mevcut bir şahıs olması lâzımdır. Bu fikre göre, şirketin 

tescilinden Önce yapılan muameleler ancak mutavassıt şahsı ilgilendirir 

(73). Buna mukabil, von Tuhr (74) ve Arsebük (75) gibi 

diğer bazı müellifler, henüz mevcudiyet iktisap etmemiş bir şahsın 

dahi temsil edilebileceği kanaatindedirler. Biz bu fikre iştirak 

etmiyoruz, zira, akdin alacak ve borçlusunun kabili tâyin bir şahıs 

olması lâzımdır. Henüz mevcut olmayan bir şahsın ise kabili tâyin 

olduğu iddia edilemez. 

Kanaatimizce1 kime ait olacaksa onun namına yapılan muame^ 

lelerelincak şâhsa bağlı olmayan maddî bir edanın mevzuunu teşr 

kil ettiği akidlerde cevaz vermek mümkün olabilir. Zira, hizmet akdi, 

vekâlet akdi gibi akitlerde borçlunun bizzat kendi maddî ve fikrî 

kuvveti edanın ifa edilmesinde mühim rol oynar. Bunun içindir 

ki, kime ait olacaksa onun namına yapılan muamelelerin ancak diğer 

âkid taraf için şu veya bu şahısla mukavele yapmanın müsavi olduğu 

hallerde mümkün olabileceği fikrindeyiz. 

Nitekim Reichel (76), krediye istinat eden muamelelerde, ait 

olacağı kimse namına yapılan muamelelere cevaz vermeyip, bu gibi 

hallerde ancak kime ait olacaksa onun hesabına yapılacak akitlerin 

mümkün olabileceğini kaydetmektedir. Oser - Schönenber- 

(70) JdT 1935, S. 403; Kars. Sem. Jud. 1955, s. 199; Sem. Jud. 1956, 

s. 605; ZbJV (78) 1942, s. 190; ZbJV (81) 1945, s. 285 

(71) RO 26 II 672 

(72) Beguelin, FJS No. 282, s. 1 \ '"\ 

(73) Oser - Schönenberger, Mad. 32,, No. 9 

(74) Von Tuhr, s. 311 

(75) Arsebük, s. 514 

(76) Reichel, SJZ 16 (1919 -1920), s. 173 

113

ger tarafından tenkid edilmiş olmakla beraber, biz bu fikrin doğru 

olduğu kanaatindeyiz. Zira, krediye istinat eden muamelelerde tarafların 

şahıslarının ehemmiyeti büyüktür. 

Federal Mahkeme'nin de haklı olarak tebarüz ettirdiği gibi, 

mutavassıt şahıs tarafından yapılan bir akitte bu akdin alacak ve 

borçlusunun tâyin edilmemiş olması ancak muvakkat kaydıyla kabul 

edilebilir. 

Böylece, kime ait olacaksa onun namına yapılan muamelelerde 

temsil olunanın tâyini meselesine gelmiş oluyoruz. Burada da, 

temsil olunanın sübjektif veya objektif bakımdan tâyin edilmemiş 

olduğu hallerin tefriki lâzımdu. 

Temsil olunan kimse şu veya bu sebeple isminin gizli tutulmasını 

istemişse mümessil tarafından yapılan akit, temsil olunanın 

isminin açıklanmasına kadar muallâktadır, ismin mümessil tarafmdan 

açıklanması ise bir irade beyanı olmayıp, bir ihbardan (Mitteilung) 

ibarettir. Mümessilin temsil salâhiyeti yok ise, salâhiyetsiz 

temsil hakkında hükümler cari olur. Kaideten, Mümessil temsil ettiği 

şahsın hüviyetini açıklamakla mükelleftir (77). 

Akdin alacak ve borçlusu.ojêktif J>akımdan tâyinêdilmemişse, 

muamele ayni şekildej^skıdadır. Bir taraf akit ile bağlandığı halde, 

akdin tâyin edilmemiş olan diğer tarafı için henüz bir alacak 

ve borç doğmamıştır. Temsil olunanın tâyin edilmesiyle o zamana 

kadar eksik kalan akdin inşaî unsurlan~~Tâmamlanmış olacağından 

muamele tekemmül etmiş olur. Mümessilin temsil olunanı tâyin etmesi 

inşaî bir muameledir (78). Tek taraflı bir irade beyanı ile 

tâyin edilen şahıs ile diğer âkit taraf arasında bir hukukî münasebet 

vücude gelmektedir. Mademki, temsil olunanın tâyini inşaî 

bir muameledir, öyleyse bundan rücu edilememek lâzımgelir (79). 

Öyle zannediyoruz ki, diğer âkit tarafın mümessilden münasip bir 

müddet içerisinde temsil olunanın tâyin edilmesini talep etmeğe 

hakkı vardır. Başkası namına hareket eden mutavassıt şahıs, temsil 

olunanın ismini açıklar veya münasip bir müddet içerisinde tâyin 

(77) Staeheli, s. 25 

(78) Staeheli, s. 31; Kars. L'huülier, s. 63 

(79) Staeheli, s. 36-37 

114

ederse, akdin alacak ve borçlan o kimseye terettüp eder. Aksi halde 

muamele hükümsüz kalır. Bu takdirde kanaatımızca, diğer âkit 

taraf B. K. m. 39 gereğince akdin sahih olmamasından mütevellit 

zararın tazminini talep edebilir. Hattâ kusurlu telâkki edilebileceğinden, 

hakkaniyet icap ettiriyorsa, hâkim daha fazla tazminata 

hükmedebilir. Buna mukabil, Alman hukukunda Cohn'a göre (80), 

mutavassıt şahıs edayı değil, bir vakıayı (Tatbestand) taahhüt ettiğinden, 

salâhiyetsiz temsile girmez. Mutavassıt şahıs, diğer âkit 

tarafı tâyin edemezse hiçbir suretle akdi kendi namına akdetmiş 

farzolunamaz. 

BÖLÜM II 


AÇIKLAMAMASI 

9 Jf 1. Başkası namına hareket edildiğynvn açıklanmcmasmm hüküm 

ve neticeleri 

B. K. m. 32 f. 2 cümle 1 mucibinceAakdi yapar iken mümessil». 

sıfatını bildirmediği takdirde akdin alacak ve borçlan kendisine 

ait olur.» 

Akdin in'ikadı sırasında mümessil başkası namına hareket ettiğini 

bildirmemiş veya üçüncü şahıs itimat prensibine göre mümessilin 

tanınabilen iradesini tefsir ederek başkası namına hareket 

ettiğini halden istidlal edememiş ise mümessil o akdi kendi namına 

akdetmiş telâkki olunur. Borçlar Kanunumuzun sisteminde 

kendi namına hareket, bir başkası namına hareket edilmemesi şeklinde 

mülâhaza edilmektedir. Böylece Türk - İsviçre Hukukunda 

vasıtalı temsil, doğrudan doğruya temsilin bir nev'i haline gelmektedir 

(81). Mümessilin sıfatını bildirip bildirmediği hususunda 

(80) Cohn, s. 62 - 63 

(81) Bu netice Droin, (s. 43) tarafından tenkid edilmiştir. Buna 

mukabil, Pestalozzi, (s. 44-45) vasıtasız temsilin ikinci şartı 

olarak kendi,, yani başkası namına yapılmayan bir hareket 

mevhumu üzerinde durmaktadır. 

115

ir tereddüt hasıl olursa akdi kendi nam ve hesabına yapmış olduğunu 

kabul etmek lâzımdır. Zira, kanunumuzda akdin temsil 

salâhiyetini haiz bir mümessil tarafından yapılmış olması sebebiyle 

başkası namına akdedilmiş olduğuna dair bir karine mevcut 

değildir. O halde isbat külfeti mukaveleyi akdeden kimsenin kendi 

adına değil, bilakis başkası namma hareket etmiş olduğunu iddia 

eden kimseye terettüp eder. Başka bir deyimle, bir davada mümessil', 

diğer âkid tarafın mukabil iddiasına karşı başkası namma hareket 

ettiği itirazım ileri sürerse bu iddiasım isbat etmekle mükellef 

olur (82). Burada, M. K. m. 6'da vaz'edilen esasdan ayrılmak 

için bir sebep yoktur. Kaldı ki, halin görünüşü, davacının lehine 

bir karine teşkil eder. Çünkü bir akitten ancak akdi yapan kiırir 

se mes'ul olur. Şu halde, mümessil, akdi haiz olduğu temsil salâhiyetine 

istinaden akdettiğini ve bu sebeble neticelerinden mes'ul 

olmayacağım isbat etmek zorundadır (83). 

Müfl^ŞS^ 7 ' 71 MfyMl fy'lrh'ra^rnî sebebiyle kendi namına hareket 

ettiği kabul edilen muamelenin hüküm» ye neticeleri doğrudan 

doğruya kendisine ait olur. Mümessil, bu mukavelenin vecibelerine 

tahammül edeceği gibi faydalarından da istifade eder. 

Acaba, başkası namına hareket ettiğini kâfi derecede sarahatle 

açıklamayan mümessil hataya düştüğünü iddia ederek akdin iptali 

cihetine gidebilir mi ? Türk - İsviçre Hukukunda bu meselenin hallini 

tetkik etmeden evvel Alman Hukukuna bir göz atmak faydalı 

olacaktır. 

Alman Medeni kanunu bu meseleyle ilgili olarak sarih bir hüküm 

vazetmiş bulunmaktadır. A. M. K. m. 164 f. 2 ye göre, başkası 

namma hareket iradesi kâfi sarahatla açıklanmamış ise kendi 

namına hareket etmek hususundaki irade fesadı nazarı itibare alınmaz. 

Bu maddeyi tefsir eden Alman doktrininde (84) kabul edildiğine 

göre mümessilin başkası namma hareket etmek hususunda- 

(82) Von Tuhr, s. 313; Becker, Mad. 32 No. 18; Oser - Schönenberger, 

Mad. 32, No. 12 

(83) Arsebük, s. 517 

(84) Staudinger - Corng, Mad. 164, No. 11 

116

ki iradesi üçüncü şahıs tarafından anlaşılamamış ise mukavele mümessil 

tarafından kendi namına yapılmış olur ve mümessil akdetmiş 

olduğu mukavelenin derunî iradesine tekabül etmemesi sebebiyle 

A. M. K. m. 119 mucibince feshini talep etmek imkânına 

malik olmayacaktır. Böylece, A. M. K. m. 164 f. 2 başkası namına 

hareket ettiğini açıklamayan mümessil ile mukavele akdeden üçüncü 

şahısları himaye etmektedir. A'nın mümessili olan M, A'ya ait 

bir şeyi, başkası namına hareket ettiğini kâfi derecede sarahat ile 

belli etmeksizin, C'ye satmışsa M'nin alacaklıları satış bedelini haciz 

ettirebilirler ve A buna muhalefet edemez. Zira, M'nin sıfatını bildirmemesi 

neticesi satış akdi M ile C arasında tekemmül ettiğinden 

C'nin alacaklısı A değil' M'dir. A'nın alacaklı sıfatını iktisap 

etmesi için satış muamelesinden mütevellit hakları devir alması 

icap eder. Böylece Alman doktrini bu gibi hallerde mümessilin şahsen 

akdin alacaklı ve borçlusu olduğunu kabul etmekle doğrudan 

doğruya temsili tahdit ederek vasıtalı temsile de yer vermiştir. 

Türk - isviçre Borçlar Kanunu sisteminde, umumiyetle kabul 

edildiğine göre başkası namına hareket ettiğini açıklamamakla beraber 

muhatap tarafından bu hususun halden istidlal edildiğini zannetmek 

suretiyle hataya düşen mümessil, B. K. m. 24-1 de zikredilen 

esaslı hata sebebiyle akdi feshedebilir (85). Filhakika, mümessil 

rızası m temsil olunan ile üçüncü şahıs arasında akdolunacak 

mukavele zımnında izhar ettiği halde hataen kendi namına üçüncü 

şahısla bir akid yapmıştır (86). 

Bu netice Türk - isviçre B. K. m. 24 bent 1 - 3'de kabul edilmiş 

olan irade nazariyesine uygundur. Başkası namına hareket ettiğini 

zanneden kimsenin beyanı derunî iradesine tekabül etmediğinden 

akit feshedilebilecek ancak hata kendi kusurundan ileri gelmişse, 

(85) Von Tuhr, s. 313, Oser - Schönenberger, Mad. 32, No. 11, Arsebtik 

s. 517, not 58 

(86) Ticarethanenin sahibi zannederek müstahdem ile veya müstahdem 

diye ticarethane sahibi ile mukavele yapan kimsenin 

hatası esaslı değildir. Zira, her iki halde de o kimse ticarethane 

sahibi ile bir akit yapmak istemiştir. Binaenaleyh, B. K. 

m. 24 bent 2 tatbik edilemez. Oser - Schönenberger, Mad. 32, 

No. 11, Kars. RGZ 67, 148 

117

mukavelenin bu suretle feshinden mütevellit zararı B. K. m. 26 gereğince 

tazmin edecektir (Culpa'in Contrahendo) (87). 

Kanaatimizce B. K. m. 24'ün tatbiki suretiyle varılan bu netice 

itimat prensibine aykırıdır. Mümessil himaye edildiği halde, hüsnüniyetli 

üçüncü şahıslar kâfi derecede himaye görmemektedirler. 

Halbuki, itimat nazariyesi tatbik edilecek olursa, başkası namına 

hareket ettiğini açıklamayan ve muhatabın bu hususu anladığını 

zannetmek suretiyle hataya düşen mümessil, irade fesadı sebebiyle 

akdi feshedemiyecektir. Bu netice hakkaniyete uygundur. Zira, 

üçüncü şahıs mümessilin beyanını hüsnüniyetle tefsir ederek ve itimat 

ederek onun kendi namına bir akid yapmak istediği neticesine 

varmışsa itimadında aldatılmamalıdır. Başkası namına hareket ettiğini 

kâfi derecede vuzuhla açıklamayan kimse bunun neticelerine 

katlanmak mecburiyetindedir. 

Jf 2. Türk - İsviçre Borçlar Kanununun gçtkl/unn prensibine 

vaz'ettiği istisna. 

*• jg-K- m. 32, f. 3 nin menşei 

Yukarda işaret edildiği veçhile, mümessil tarafından yapılan 

akdin hüküm ve neticelerinin doğrudan doğruya temsil edilene terettüb 

edebilmesi için mümessilin Offenheitsprinzip gereğince başkası 

namına hareket ettiğini sarahaten açıklaması veya diğer âkit 

tarafın, bir temsil münasebeti mevcut olduğunu halden istidlal etmesi 

lâzımdır. Aksi halde yapılan aktin hüküm ve neticeleri mümessile 

ait olur, bu ise vasıtalı temsil halidir. Mutavassıt şahıs ken- 

• di namına ve başkası hesabına hareket etmektedir. Evvelâ mutavassıt 

şahsın hukukî sahasında meydana gelen akdin alacak ve borçlan 

bilâhare temsil olunana devir ve temlik edilir. Filhafcika, B. K. m. 

32 f. 3 mucibince, «sair hallerde alacağın temliki yahut borcun nakli 

hakkında mevzu usule tevfikan muamele icrası lâzım gelir». 

Türk - İsviçre Borçlar Kanunu, Alman Medeni Kanununun hilâfına 

olarak açıklama prensibine mühim bir istisna vaz etmiş bu- 

(87) Funk, Mad. 32, No. 6 

118

hunnaktadır. B.K. m. 32 f. 2 i/n fiifi'y* ffty akdi yaparken mümesil 

sıfatını bildirmemiş olsa dahi, kendisiyle, akit yapan kimse 

için bunlardan biri veya diğeri ile akit icrası farksız bulunur ise 

aktın haklan ve borçları temsil olunan kJmspyp ^jt olur. 

Kanun vazıımız bu hükmü vaz ederken yukarda üzerinde durduğumuz 

Rümelin nazariyesinden mülhem olmuştur (88). Şurasına 

işaret etmek lâzımdır ki, ilk defa olarak 1911 tarihli isviçre Borçlar 

Kanununda yer alan ve çok yeni bir hüküm olan B. K. m. 32, f. 2 

cümle 2, Borçlar Kanunumuzun en karanlık ve müphem hükümlerinden 

birisidir, isviçre Hukukunda bu hükmün menşe'ini tâyin etmek 

faydalı olabilir. 1877 tarihli İsviçre Borçlar Kanunu projesinin 

457'inci maddesi şöyle 'bir hükmü ihtiva ediyordu: «üçüncü 

şahısla kendi namına hukukî muamele yapan vekil şahsan alacaklı 

ve borçlu olur. Bu türlü muameleler üçüncü şahısla müvekkil arar 

smda herhangi bir hukuki münasebet meydana getirmez». Bu hüküm 

müteakip projelerde yer almamıştır. 1879 tarihli Borçlar Kanunu 

projesinde ise temsil suretiyle akdedilen mukaveleler vekâletten 

ayrılarak umumi hükümlere ithal edilmiştir. Projenin 43'üncü 

maddesine göre «mukavelenin inikadı sırasında mümessil sıfatını 

bildirmediği takdirde temsil olunan ancak temsil münasebetinin 

mevcut olduğunu halden istidlal ederse akdin alacak ve borçlusu 

olur. Sair hallerde alacağın temliki veya borcun nakli lâzım 

gelir.» Bu hüküm bilâhare 14 Haziran 1881 tarihli İsviçre Borçlar 

Kanununun 37'inci maddesi olarak 1911 yılma kadar muhafaza 

edilmiş, kanunumuzun mehazı olan 1911 tarihli isviçre Borçlar 

Kanununda ise bu hükme üzerinde durduğumuz «bunlardan biri 

veya diğeri ile akit icrasının farksız bulunması» (Anim/us vncertus) 

ibaresi ilâve edilmiştir. Bu hüküm bu son şekli ile Borçlar Kanunumuza 

dahil olmuştur. 

II. B.K. m. 32, f. 2 nin tatbik sahası 

HsJK. m. f. 2, m fine nm tatbik sahası ve şümulü üzerinde doktrinde 

bir anlaşmaya varılamamıştır. Her şeyden evvel kanunun 

«akdi yapan kimse için bunlardan biri veya diğeri ile akit icrası 

(88) Pestalozzi, s. 56, Becker Mad. 32, No. 8-9, Yine Bk. Droin, s. 47 

119

farksız bulunur işe» ibaresi üzerinde durmak ve bununla ne kastedildiğini 

tesbit etmek icap eder. B^guelin'e göre (89), 

bu mesele her hususî hâdisede, in concreto, taraflar arasındaki 

karşılıklı menfaatlar durumu ve normal hayat şartları nazarı itibara 

alınarak halledilmelidir. Rümelin'e göre de (90), satıcı ile alıcı 

arasındaki menfaat durumu nazarı itibara alınmalıdır. Satıcı için 

alıcının şahsının farksız bulunması akdin alacak ve borçlarının temsil 

olunan kimseye intikal etmesi için bir karine teşkil eder. Başka 

bir ifadeyle mümessil başkası namına hareket ettiğini açıklamamış 

olmasına rağmen, üçüncü şahıs için mümessil veya temsil olunan kimse 

ile mukavele yapmak farksız ise, temsil olunan doğrudan doğruya 

alacaklı ve borçlu olur. B. K. m. 32 f. 2 in finomu ınetnine göne, 

satıcı için alıcjnın şahsının farksız bulunması kâfi ise bu halin farksız 

bulunmuş olması değil belki farksız olabilip olamayacağı hususu 

tefsir neticesinde tâyin olunacaktır (91). Umumiyetle pazarlarda 

ve dükkânlarda peşin para ile yapılan alım - satım akitlerinde 

alıcının şahsı satıcı için farksızdır. Meselâ, Scrrvvarz'ın verdiği misale 

göre (92), zengin bir eve mensup olduğu anlaşılan bir uşak 

biı mağazada efendisi için öteberi satın aldığı takdirde saücı için 

mülkiyetin birine veya diğerine geçmesi arasında hiç bir fark yoktur. 

Şu halde B.K. m, 32 f. 2 m fine Offenh&itsprmzip'i ihlâl ettiğinden 

vasıtasız temsil gibi hüküm ve netice meydana getiren bir vasıtalı 

temsil hali olarak karşımıza çıkmaktadır. 

ilk nazarda, B. K. m. 32 f. 2 in fine ile vasıtasız temsilin şümulü 

ve tatbik sahasımn vasıtalı temsilin aleyhine olarak genişletildiğİ 

zannedilmiştir. Ancak, Türk - İsviçre Borçlar Hukuku sistemi dahilinde 

bu hükmün daha yakından analizi bunun böyle olmadığını 

ve B. K. m. 32 f. 2 cümle 2 nin tatbik sahasımn pek mahdut olduğunu 

gösterecektir. Evvelâ şuna işaret etmek lâzımdır ki, tapu sicili 

sisteminde bir üçüncü şahıs hesabına gayrimenkul, ancak bu 

(89) Beguelin, FJS 284,, s. 2 

(90) Kümelin, s. 225 - 227 

(91) Kars. Rümelin,, s. 227; Enneccerus - Nipperdey, § 179, s. 1101 

(92) Schwarz, s. 384 

120

şahsın namına iktisap edilebileceğinden, B. K. m. 32 f. 2 in fine 

hiç bir şekilde gayrimenkullerin iktisabında tatbik edilemez (93). 

Bundan başka resmî senet ile yapılan muamelelerde de B. K. 

m. 32 f. 2 cümle 2 nin tatbiki düşünülemez (94). Kanunun sarahaten 

bir irade beyanım bir şekle tâbi kıldığı hallerde, başka bir 

şekilde izhar edilmiş olan iradenin nazan itibara alınamayacağı 

noktasından hareket eden isviçre Federal Mahkemesi de (95), resmî 

senette taahhüt edilen borcun dışında bir mükellefiyet mevzubahis 

olamıyacağma karar vermiştir. Hâdise şu idi: G ile R noter 

huzurunda akdedilen bir senetle G ye ait onmanın R ye kat'î satışının 

muayyen bir tarihte yapılması üzerinde anlaşmaya varmışlardı. 

Kat'î satışın yapılması icap eden tarihte R, ormanın G ye değil çocuklarına 

ve karışma ait olması sebebiyle satış akdini imzalamayacağını 

bildirdi; G ise çocuklarını ve karışım temsil ediyordu. Kanton 

mahkemesi, R bakımından, akdin diğer taraf mm, G veya çocukları 

ile karısı olması arasında bir fark bulunmadığından, aktedilen 

satış vadinden neş'et eden hak ve borçların G nin çocukları 

ve karısına ait olduğuna, R nin kat'î satış akdini imzalamamak suretiyle 

onlara zarar ika ettiğine karar vererek R yi tazminat ödemeye 

mahkûm etti. Federal Mahkeme ise bu kararı bozarak hâdisede 

B. K. m. 32 f. 2 m fine''nin tatbik edilemiyeceğini ve R nin 

resmî senette tâyin edilmiş bulunan kimseden başka birisiyle kat'î 

satış mukavelesini imzalamaya mecbur olmadığını beyan etmiştir. 

Diğer taraftan, bilhassa borç doğuran akitlerde ekseriya taraflardan 

birisi için, diğer âkit tarafın şahsı ehemmiyetlidir ve bilhassa 

kendisine karşı borçlu olmak bakımından biri veya diğeri ile 

muamele yapmak farksız olamaz. Filhakika, ifanın eksik ve kusurlu 

olarak yapılması bazı hukukî neticeler meydana getirir. 

Von Tuhr da (96) mümessilin başkası hesabına fakat kendi na- 

(93) von Tuhr,, s. 311, Not 14; Arsebük, s. 514, Not 40; Oser-Schönenberger, 

Mad. 401 No. 10, s. 1493; Becker, Mad. 401, No. 6, 

s. 557; Postacıoğlu, Nam-ı müstear, s. 1017; Peyzioğlu, s. 196 

(94) Funk, Mad. 32, No. 7 «Resmî senet bahis mevzuu olduğu zaman 

temsil münasebeti bizatihi akitten istihraç edilir.» 

(95) RO 45 II 566 

(96) von Tuhr, s. 34; Arsebük, s. 514 

121

mına bir şey aldığı veya sattığı hallerde diğer âkit tarafın yalnız 

mümessil ile bağlanmış olacağını beyan etmiştir. Buna mukabil, bu 

müellif, Rümelin'i takiben (97) B. K. m. 32 f. 2 m fine'ıân menkul 

satışlarında ve alacağın temlikinde büyük bir ehemmiyeti haiz olduğuna 

işaret etmektedir. Menkul satışlarında umumiyetle saücı 

bakımından alıcının şeyi kendisi veya zımni temsil ile bir başkası 

için iktisap ermesi farksızdır. Satıcı, malı teslim veya alacağı devretmekle, 

Solvendi causa, edayı yerine getirmiş ve bu suretle borç 

ortadan kalkmıştır. Satıcının devrettiği mal veya alacağı kimin iktisap 

ettiğini bilmemesi borcun sukutuna mâni olmaz. Von Tuhr'a 

göre (98) başkası namına mülkiyet hakkım temin edebilme salâhiyeti 

münakaşalı bir mesele olan mülkiyetin müvekkil tarafından 

ve komisyon akünde âmir tarafından iktisap edilmesi hallerinde 

büyük bir ehemmiyet taşır. Komisyoncunun malı kendi namına 

alması keyfiyetinden, mülkiyet hakkının da komisyoncuya ait olması 

lâzım geleceği iddia edilebilir. B. K. m. 393 f. 3 e göre, «vekilin 

iflâsı halinde müvekkil, vekilin kendi namına ve müvekkili hesabına 

iktisap eylemiş olduğu menkul eşya hakkında dahi istihkak 

iddiasında bulunabilir.» Eğer müvekkil, daha evvelden şeyin maliki 

olsaydı ona Vekilin iflâsı halinde ne bir istihkak talebi bahşetmeye 

lüzum kalır ve ne de buna imkân tasavvur edilirdi. İsviçre 

Borçlar Kanununun tâdili sırasında bu madde değiştirilmeksizin 

aynen kabul olundu. Fakat bu hüküm, B. K. m. 32 f. 2 in fitne muvacehesinde 

ehemmiyetini büyük ölçüde kaybetmiştir. Filhakika 

iktisap edenin şahsı umumiyetle satıcı için farksız olduğundan, vekil 

kendi namına hareket etmiş olsa bile, şeyin mülkiyeti müvekkile 

ait olur. Vekil, vekâlet akdinden neş'et eden bir borcu ifa ettiğinden 

bu hususda lüzumlu iradeyi haiz olduğu kabul edilir. Mamafih, 

şeyin mülkiyeti doğrudan doğruya müvekkile ancak o şey 

vekâlet aktinde derpiş edilenin ayni olduğu hallerde intikal eder. 

Vekilin iktisap ettiği şey ayni neviden bir seri eşyanın bir kısmını 

teşkil ediyorsa, mülkiyetin müvekkil namına tahakkuku için kendisine 

tahsis edilen şeyin tefriki lâzım gelir. Vekil tarafından müvekkili 

hesabına yapılan şeyin ayrılması muamelesi hükmen teslim, 

(97) Kars. Rümelin, s. 229 - 231 ve von Tuhr, s. 311 

(98) von Tuhr, s. 312 

122

zilyetliğin tesliınsiz iktisabı (M. K. m. 892) suretiyle yapılan mülkiyetin 

naklinden ibarettir. Vekil müvekkili hesabına meselâ satış 

bedelinden ibaret olan bir miktar parayı tahsil etmişse bunu aynen 

nakletmekle mükellef olmayıp, aynı para miktariyle borçlanır. Hülâsa, 

von Tuhr'a göre, vasıtalı mümessil şeyin mülkiyetini iktisap 

etmektedir. Ancak alıcının şahsı, satıcı için farksız olacağından B. 

K. m. 32 f. 2 in fme gereğince, temsil olunan kimse doğrudan doğruya 

şeylerin maliki olur. 

Oser - Schönenberger'de (99), von Tuhr'un fikrine iştirak etmektedir. 

Şu veya bu kimse ile mukavele yapmanın farksız bulunup 

bulunmadığı meselesinin hallinde kaide olarak iş hayatındaki 

mûtat görüş esas tutulur; Meselâ, pazardaki alım satımlarda yahut 

peşin para ile dükkânlarda yapılan satışlarda ne alıcı ve ne de satıcı 

için diğer tarafın şahsının ehemmiyeti yoktur. Çünkü, her iki 

taraf da kaideten üzerlerine aldıkları borcu hemen ifa ederler. Buna 

mukabil, satıcının şeyi kayıtsız ve şartsız devir etmesi, ûnhnus 

mcertus'u tazammun etmez. Bu müelliflere göre, vekilin mevcut 

farzedilen iradesine göre vekil, zilyetlik ve mülkiyeti müvekkili hesabına 

iktisap edebilir. Zira bu husus vekâletin kendisine tahmil 

ettiği bir mükellefiyettir. Müvekkil veya âmir hesabına vekil veya 

komisyoncu bir şeyi iktisap edince bu şeyin mülkiyeti ve aslî zilyetliği 

müvekkile ait olur. Vekil ise sadece vasıtalı zilyettir. 

Haab - Hom'berger (100), B. K. m. 32 f. 2 cümle 2 nin tatbiki 

neticesinde, satıcı için alıcının şahsının farksız olması halinde, komisyoncuya 

şeyin teslimi neticesinde âmirin şeyin mülkiyetini ve 

aslî zilyetliğini iktisap ettiğini kaydetmektedirler. 

Türk - İsviçre doktrininde ekseri müellifler (101) menkul satışlarında 

B. K. m. 32 f. 2 in fme'mn pratik ehemmiyeti üzerinde 

^durmakta ve mülkiyetin temsil olunana ait olduğunu beyan etmektedirler. 

(99) Oser - Schönenberger, Mad. 32, No. 6 ve Mad. 401, No. 12-14 

(100) Haab - Homberger, Mad. 923, No. 13 

(101) Sclrwarz, s. 384; Guhl, s. 112; Becker, Mad. 32 No. 9; Punk, 

Mad. 32, No. 1 (b); Reguelin,, FJS 284, s. 2; Feyzioğlu, s. 996; 

Saymen-Elbir, s. 289; Jost, s. 132-133 

123

Buna mukabil diğer bazı müellifler bu görüşü, kanaatımızca 

da haklı olarak, tenkit etmişlerdir. 

Postacı oğlu (102), B. K. m. 32 f. 2 in fine'ye bahşedilen bu 

şümul karşısında menkuller için dahi tereddüt ve şüphelerini izhar 

etmiş bulunmaktadır. Bu müellife göre, bu hükmün zilyetliğin ve 

binnetice mülkiyetin devri muamelelerine tatbik kabiliyeti yoktur. 

Zira, «zilyetlik mahiyeti icabı üçüncü şahıslara karşı açıklanmış bir 

vaziyettir ve bu sebeple mümessil bu sıfatını ketmederek bir malı 

teslim almışsa teslim keyfiyetinin temsil olunan şahıs namına tahakkuk 

ettiğini söylemek mümkün olmaz. Çünkü, bu şıkta üçüncü 

şahıslara karşı açıklanan durum, malın mümessil eline asil sıfatile 

geçtiği merkezindedir.». Şu halde, zilyetlik devrinin tazammun ettiği 

asgari haricileşme şartı tahakkuk etmemiş bulunduğundan zilyetliğin 

müvekkil namına sübut bulmasını kabule imkân yoktur. 

Mümessilin başkası nâmına hareket ettiğini açıklamamış olmasına 

rağmen menkul mülkiyetinin B. K. m. 32 f. 2 in fine'ye istinaden 

doğrudan doğruya temsil olunana ait olacağı kaidesi, menkul 

mülkiyetinin temlikinin hukuki mahiyeti nazarı itibara alınarak, 

Simonius ve onu takiben Droin tarafından tenkit edilmiştir. 

Simonius'a göre (103), menkul mülkiyetin esası olan sebebe 

bağlı münasebet sadece devrin nasıl yapıldığını değil, kime devredilmesi 

lâzım geldiğini de tâyin etmelidir. Bunun için mümessil, 

B. K. m. 32 f. 2 in fine'ye istinat ederek, temsil olunanı o şeyin doğrudan 

doğruya maliki kılamaz. Zira şeyin temsil olunana devri her 

hangi bir muteber hukuki sebebe istinat etmez. Satış mukavelesi 

ancak alıcının şeyi iktisab etmesinin muteber hukuki sebebini teşkil 

eder. Temsil olunan kimsenin akdin tarafı olduğu mukavele bir 

hukukî sebebe istinat etmemektedir. Simonius'a göre, kendi na" 

mına şeyleri satın alan komisyoncu bu şeylerin zilyetliğim ve dolayısiyle 

mülkiyetini iktisap eder. Amir ise bunların zilyetliğini komisyoncudan 

devir aldıktan sonra malik olur. Mülkiyetin bu suretle 

naklinin hukukî sebebi komisyon mukavelesidir. Binaenaleyh, 

von Tuhr'un fikri hilâfına B. K. m. 393 f. 3 (I. B. K. m, 401 f. 3), 

(102) Postacıoğlu, nam -1 müstear, s. 1015 

(103) Haab - Simonius, Mad. 714, No. 37, s. 660-661 

124

B. K. m. 32 f. 2 in fine'nin kanuna ithal edilmesiyle fuzurî bir hü" 

küm haline gelmez; bilakis B. K. m. 32 f. 2 in fine menkul mülkiyeti 

naklinin illî bir muamele olarak kabul edilmesiyle ehemmiyetini 

kaybetmiştir. 

Droin (104) de Sîmonius'un fikrine iştirak etmektedir. Bu müellife 

göre, B. K. m. 32 f. 2 in fine mucibince başkası namına hareket 

ettiğini açıklamayan vasıtalı mümessil akdin bir tarafıdır ve 

diğer taraf için mümessil veya temsil olunan ile akit yapması farksız 

olsa dahi akdin hüküm ve neticeleri mümessile ait olur. 

Biz de Sîmonius'un fikrine iştirak ediyoruz. Zira, evvelce de 

işaret ettiğimiz veçhile (105), Alman hukuku ve onu takiben von 

Tuhr'un fikri (108) hilâfına bugün Türk-isviçre hukukunda menkul 

mülkiyetinin naklinin sebebe bağlı bir muamele olduğu kabul 

edilmektedir (107). Bu husus Federal Mahkemenin (108) 1929 tarihli 

Grim dâvası münasebetiyle isdar ettiği içtihat ile teyid edilmiştir. 

Federal Mahkemeye göre, menkul mülkiyeti nakli muamelesinin 

muteberliği naklin sebebini teşkil eden borç doğuran muamelenin 

muteberliğine bağlıdır. Yung'un dediği gibi iki tarafın bulunduğu 

bir muamelede, meselâ satış aktinde, taraflar mecburi olarak borcun 

sebebi üzerinde anlaşırlar. Çünkü sebepsiz borç olmaz (109). 

Şu halde, Türk hukukunda da menkul mülkiyeti iktisabının sebebe 

bağlı bir muamele olduğu fikri kabul edilecek olursa mümessilin 

sıfatını açıklamamış olmasma rağmen B. K. m. 32 f. 2 in fine\ 

gereğince diğer âkit taraf için muakevelenin şu veya bu kimse ile 

akdedilmesrrlin İarksız olması halinde dahi mülkiyet temsil olunana 

intikal edemez. Zira, mümessil sıfatım açıklamadığına göre temsil 

olunan ile üçüncü şahıs menkul mülkiyetinin devrinin hukukî se- 

(104) Droin, s. 107 

(105) Yukarıda, Kısım I, Bölüm III, § 2, Not. 192 -193 

(106) von Tuhr, s. 180 

(107) Homberger - Marti, FJS No. 670, s. 1-2 ve FJS No. 644, s. 1; 

Yung, s. 153; Guhl, s. 154; Schwarz, s. 283; Tuor, s. 497 

Saymen - Elbir, Eşya Hukuku s. 433 

(108) RO 55 II 306- JdT 1930, s. 539 ve 542 

(109) Yung, s. 3 

125

ebi üzerinde anlaşmamışlardır. Böyle bir halde ise mülkiyet intikal 

edemez. Bu netice kabul edilecek olursa, B. K. m. 32 f. 2 in fm&' 

nin tatbik sahası çok daralacak ve sadece sıfatını .bildirmeyen 

mümessil tarafından akdedilen mücerret muamelelere (kefalet, havale, 

alacağın temliki, borcun nakli gi'bi) inhisar edecektir (110). 

Esasen von Tuhr'un da B. K. m. 32 f. 2 in, fkıe'ye ehemmiyet atfetmesinin 

sebebi kendisinin Alman Hukukunda olduğu gibi isviçre 

Hukukunda da menkul mülkiyetinin nakli muamelesinin mücerret 

bir muamele olduğu fikrinde bulunmasiyle izah edilebilir. 

(110) Staudinger - Riezler (s. 832) bu hükmün Alman Hukukunda 

da tatbik edilmemesi için bir sebebin mevcut olmadığına işaret 

ederken bu tavsiye bilâhare Staudinger - Coing (Mad. 164 

rorbem. No. 44) tarafından sükûtla geçiştirilmiş; Cohn ise (s. 

^58-259) de lege ferenda B. K. m. 32 f. 2 in fine'nin Alman 

Medeni Kanununa alınmasının tavsiyeye şayan olmadığı neticesine 

varmıştır. 

126

KISIM III 

VASITASIZ TEMSİLİN HÜKÜM VE NETİCELERİ 

.^BÖLÜM I 

TEMSİL OLUNANIN HUKUKÎ DURUMU 

/ 1. Mümessil tarafından akdedilen hukukî muamelenin hüküm 

ne neticelerinin temsil olunanın hukukî sahasında meydana gelmesi. 

I. B.K. m. 32, f. 1 de vaz'edilen prensibin izahı 

jJmumîyet itibariyle bir kimse tarafından akdedilmiş olan bir 

hukukî muamele, o muameleyi yapan kimsenin hukukî sahasında 

hüküm ve netice meydana getirir. Ancak, yukarıda birinci ve ikinci 

kısımlarda tetkik ettiğimiz temsilin şartlan -temsil salâhiyeti, 

mümessilin başkası namına hareket etmesi- tahakkuk;, ederse mümessil 

tarafından akdedilen mukavelenin hüküm ve neticeleri bir 

haşkası-nrrij t;emsil edil pnı * n bukukî sahasında meydana gelir. Tek 

taraflı bir hukukî muamele ile verilen temsil salâhiyeti neticesinde 

mümessilim yaptığı hukukî muamelelerden tevellüt edecek 

borçlar o mu amfinin yapılmasında hazır bulunmamış olsa bile. 

temsil olunan kimseye terettüp eder (l).j3u husus vasıtasız temsilin 

hususiyetiolup B. K. m. 32 f. 1 de şu şekilde ifade edilmiştir:

messil tarafından bir hukukî muamele aktedilen kimsedir. Hülâsa, 

vasıtasız temsilin başlıca hüküm ve neticesi mümessil tarafından 

yapılan muameleden neş'et eden alacak ve borçların, evvelâ mümessilin 

şahsında toplanmaksızm, doğrudan doğruya temsil olunana 

terettüp etmesindedir. 

Mümessil tarafından temsil olunan, A, namına yapılan muamele 

borç taahhüdü gibi bir iltizamı muameleden (Verpflichtungsgeschaeft) 

ibaret ise bu muamele ile sadece A nın mamelekinin pasifinde 

bir çoğalma husule gelir ve A, borç altına girmiş olur. Fakat, 

ekseri hallerde, iltizamı muameleler mamelekin aktifini azaltan 

(hakkın temliki, takyidi, refi gi'bi) tasarruf muamelelerini istihdaf 

eder ve ona tekaddüm ederler. Türk - İsviçre Borçlar Hukukunda 

satış akdinde durum böyledir. Meselâ, A nın temsil salâhiyetini 

haiz bulunan M, C ile A namına ona ait bir şeyi satmak 

hususunda bir bey akdi yaparsa bu alkit ve şeyin C ye teslimi muamelesi 

mümessil tarafından yapılmış olmakla beraber A nın mamelekinin 

aktif kısmında bir azalma husule getirir. Buna mukabil 

M, A namına bir kazandırıcı muamele yapmış olabilir. Kazandırıcı 

veya temliki muamele bir kimsenin diğerine mameleki bir menfaat 

temin ettiği mumaledir. Bu takdirde M nin değil, A nın mamelekinde 

bir tezayüt husule gelir. M, A namına C den bir şey satın 

almışsa C, A ya karşı şeyi teslim ile mükellef olur. Keza, C şeyi 

M ye teslim etmekle mülkiyet doğrudan doğruya A ya intikal etmiş 

olur. Hülâsa M nin C ile akdettiği mukavele neticesinde A ile 

C arasında bir hukukî münasebet vücude gelmekte ve bu hukukî 

münasebetten tevellüt eden alacak ve borçlar A ya alt olmaktadır. 

Böylece M nin, A mn mümessili sıfatiyla yaptığı kazandırıcı muameleler 

A ile C arasında kalır. Buna mukabil, bir kimsenin yaptığı 

hukukî muamele bir başkasının hukukî sahasında tesir icra ediyorsa 

bu temsil olmayıp belki, -bu hukukî muamelenin neticelerinin 

tepkisinden (effets reflex) ibarettir. Meselâ yukarıda işaret ettiğimiz 

veçhile (2), müteselsil borçlulardan birisinin borcu ödemesiyle 

diğer borçluların da borcu ödenmiş olur. Ancak bu halde, borcu 

ödeyen borçlu borcunu ödemekle diğerlerinin de borçtan kurtulduklarım 

bilımeye'bilir ve hattâ müteselsil diğer borçluların mevcu- 

(2) Yukarıda kısım I, Bölüm IV,, not 196 

128

diyetinden dahi haberdar olmayabilir. Keza, B. K. rn. 457 gereğince, 

bir havale akdinin ifası bir vasıtasız temsil değildir. Zira, 

havale ödeyicisi, havale eden hesabına fakat, B. K. m. 457 de 

sarahaten zikredildiği veçhile, kendi namına bir edada bulunmaktadır. 

Diğer taraftan, havale alıcısı edayı havale eden hesabı' 

na fakat kendi namına kabul etmektedir. Böylece, vasıtasız temsilde 

M, C ye A namına bir edada «bulunduğu zaman bunun sebebi 

C ile M arasında bir anlaşma ile kararlaştırılmış olduğu halde, havale 

akdinde havale alıcısı, havale ödeyicisinin kendisine yaptığı 

edanın hukukî sebebini bilmeyebilir (3). 

M tarafından C ile aktedilen mukavele neticesinde A bu akitten 

tevellüt eden esas borçlardan başka bu akdin husule getirdiği 

kanunî neticelere de katlanmak mecburiyetindedir. Meselâ, M nin 

A namına C ile akdettiği alım satım akdinde A sadece B. K. m. 182 

den neşet eden satılan şeyin teslimi suretiyle mülkiyetin nakli borcundan 

başka B. K. m. 194 gereğince satılanın maddî veya hukukî 

ayıptan salim bulunmasını da mütekeffildir. 

Üçüncü şahıs butlan sebeplerinden birisine istinaden akdi feshetmek 

hakkım M ye karşı değil, temsil olunana karşı kullanır. M, 

A namına C ile bir hukukî muamele yaparken sebepsiz iktisapta 

bulunmuşsa (condictio sine causa) temsil olunan, A, B. K. m. 61 

gereğince o şeyi iade ile mükelleftir. Vice versa, mümessilden bir 

şeyi haklı bir sebebe istinat etmeksizin iktisap etmişse o şeyi mümessile 

değil temsil olunan A'ya iadeye mecburdur. 

Mümessilin müteaddit kimselerin temsilcisi sıfatiyle hareket 

etmesi halinde temsil olunanlar arasında teselsül olup olmadığı memeselesi 

von Tuhr'a göre (4) B. K. m. 141 dairesinde halledilmelidir. 

Şu halde temsil olunan müteaddit kimseler, araiarmda müteselsilen 

alacaklı ve borçlu olmayı kabul ettikleri takdirde borçlardan 

o suretle mesul olurlar. Aksi halde, temsil suretiyle yapılan akitten 

doğan alacak ve borçlar mütesaviyen taksim olunur (5). 

(3) von Tuhr, s. 287 not 41; Kar§. Büğe, s. 243 

(4) von Tuhr, s. 318 

(5) Belgesay, s. 121 No. 119 

129

Temsil suretiyle akdedilen mukaveleden nes'et eden alacak ve 

borçların temsil olunana intikal etmesi için mümessile tevcih edilmiş 

olan temsil salâhiyetinin muteber olması lâzımdır. (6). Bu hususu 

tesfbit için şu noktalara kısaca temas etmek faydalıdır a) Temsil 

salâhiyeti bir hukukî muamele ile verildiğine göre, temsil olunanın 

salâhiyetin verildiği anda ehil olması lâzımdır. Ehliyeti mahdut 

ise, M. K. m. 16 ya göre kanunî mümessilin rızasının alınmış 

olması iktiza eder. Temsil salâhiyetini veren kimsenin temyiz kudretinden 

mahrum olduğu hallerde temsil salâhiyeti bâtıldır, b) 

Temsil salâhiyeti, temsil olunan tarafından üçüncü şahıslara karşı 

bir temsil salâhiyetinin mevcudiyeti hususunda bir görünüş meydana 

getirmek üzere, muvazaah bir surette verilmişse, muvazaa sebebiyle 

hükümsüzdür. Ancak temsil salâhiyeti üçüncü şahıslara 

bildirilmişse, muvazaa, hüsnüniyetli üçüncü şahıslara karşı ileri sürülemez, 

c) Temsil salâhiyetinin verildiği hukukî muamelenin yapılması 

sırasında, temsil olunanın iradesi fesat sebeplerinden birisiyle 

malûl ise temsil salâhiyetini veren kimse bununla mülzem olmaz. 

Temsil olunan, üçüncü şahsın hilesine maruz kalarak mümessile 

temsil salâhiyeti vermişse bu salâhiyet hüküm ifade eder. Ancak 

mümessil üçüncü şahıs tarafından yapılan hileye vâkıf bulunur 

veya bulunması lâzım gelirse temsil olunan verdiği temsil salâhiyeti 

ile mülzem olmaz. B. K. m. 28 f. 2 mucibince hile ancak mümessilin 

hileye iştirak etmiş olduğu hallerde bir iptal sebebi teşkil eder. 

Temsil salâhiyetinin iptali makabiline şamil, ex tunç, hüküm 

ve netice meydana getirir. Böylece yapılmış olan mukaveleye salâhiyetsiz 

temsile müteallik hükümler tatbik olunur (7). 

II. Temsil olunan kimsenin şahsî durumunun f^nvmTT^yoH 

Temsil suretiyle akdedilen muamelenin hüküm ve neticeleri 

doğrudan doğruya temsil olunana terettıifr ettiğine göre temsil olunanın 

şahsî durumu bu neticenin meydana gelip p*>lr»mgcînffe y^ 

essir olabilir^, 

(6) von Tuhr, s. 292 

(7) Kars. RGZ 69, 274 

130

1) JTemsil olunan kimse medeni haklardan istifade ehliyetine 

sahip, iktişafea_yfi iâma ehil olmalıdır. Yukarıda da işaret ettiğimiz 

veçhile (8 ) mevcut olmayan bir kimse (persona fütura) temsil 

edilebilmekle beraber böyle bir kimse için aktedilen mukaveleden 

ancak muntazar bir hak tevellüt edebilir. Mevcut olmayan şahıs 

tâyin edildikten sonradır ki yapılan muamelenin hüküm ve neticjîeri 

ona terettüp eder. 

Beynelmilel kanun projesinin 5 inci maddesine göre de işin 

yapılması zımnında mümessili salâhiyettar kılan temsil olunanın 

ehil olması lazımdır. 

2) Mümessil tarafından yapılan tasarruf mııamelderinin muber 

olabilmesi için temsil olunamn tasarruf edebilmek salâhiyetine 

sahip bulunması lâzımdır. Aksi takdirde mümessil muteber suret" 

te tasarrufta bulunamaz. Diğer bir tâbirle, tasarrufun taallûk ettiği 

hak temsil edilen kimseye ait değilse veya temsil olunamn tasarruf 

salâhiyeti tahdit edilmişse, yapılan tasarruf muamelesi hüküm | 

ifade etmez. Meselâ, iflâs eden kimse, masaya giren mallar üzerinde 

tasarruf salâhiyetini haiz olmadığından, bu mallar üzerinde (iflâs 

idaresinin dışında olarak) mümessil tarafından yapılan bir tasarruf 

muamelesi hüküm ifade etmez (9). Yine evlilik birliğini temsilde 

(M. K. m. 154 ve müteakip) kadın kanunen haiz bulunduğu 

temsil salâhiyetim tecavüz edemiyeceğinden, bu türlü tasarrufları 

yapmaya hakkı olmadığına göre» mümessili de bu tasarrufları yapamaz. 

Akdi mal rejimlerinden mal ortaklığında M. K. m. 213 e binaen 

kan ve koca ortaklığa giren mallar üzerinde diğerinin nzası 

olmaksızın tasarruf edemiyeceklerine göre, kan veya kocadan birisinin 

mümessili de ortaklığa giren mallar üzerinde diğerinin nza~ 

sı olmadan tasarruf edemez. Mirascı'nm mümessili tereke mallan 

üzerinde tasarruf edebilmek için murisin vasiyeti tenfiz memuru 

tâyin etmemiş olması lâzımdır. 

3) Mümessil tarafından akdedilen mukavelenin ifası ile bor 

cun sukutuna taallûk eden meseleler (ifanın mümkün olmaması, 

(8) Kısım II,, Bölüm, I § 2, I, 

(9) Hupka, 3. 127; von Tuhr, s. 317; Arsebük, s. 521; Belgesay, s. 

130, No. 119 

131

takas gibi) temsil olunanın şahsı nazarı itibara alınarak halledi- 

]ir (10). 

4) Temsil olunan kimse mümessile temsil salâhiyetini tevcih 

ederken iradesi fesada uğramış, fmeselâ mümessilin şahsı üzerinde 

esjasjı^jbir ha±a$a^ düşmüşsej temsil salâhiyetinin bahsedildiği tek 

taraflı, irade beyanı ile mülzem olmayacağından mümessil tarafmdaıı_akdedilen 

mukavele sebepsiz kalacaktır (11). Buna mukabil, 

prensip itibariyle, temsil suretiyle akdedilen bir akit sebebiyle, temsil 

edilen akdi feshetmek için kendi iradesinin fesada uğradığını 

ileri süremez. Zira, temsil olunanın iradesindeki fesat temsil suretiyle 

yapılan akdin sıhhatine tesir etmez. Ancak temsil olunanın 

bunu bildiği veya bilmesi lâzım geldiği hallerde mümessilin yaptığı 

muameleye iştiraki nisbetinde (verdiği talimata göre) temsil 

olunamn da iradesini nazarı itibara almak lâzım gelir. 

§2. Temsil olunamn mes'uliueti ve cuîpa in contrahendo, 

1. Temsil edilen kimse, mümessil tarafından kendi namına akdedilmiş 

olan borçlardan bütün mameleki ile mes'uldür. Mamafih, 

mümessil hukukî muameleyi akdederken bu mes'uliyetin hududunu 

tahdit edebilir. Keza bazan, mümessile bahşedilmiş olan temsil salâhiyetinde 

de temsil olunamn mes'uliyeti sınırlandırılmıştır. Meselâ, 

iflâs idaresi memurlarının kanuni mümessil sıfatiyle akdettiği 

borçlardan temsil olunan şahsen mes'ul olmayıp bu borçlardan 

mes'uliyet müflis'in masaya giren mallarına münhasır kalır (12). 

2. Temsil olunan tarafından bahşedilmiş olan temsil salâhiyetine 

istinaden akdin in'ikadma takaddüm eden «ilk müzakereler» safhası 

mümessil tarafından idare edilecektir. Bu ilk müzakereler sırasında 

mümessil tarafından kusurlu bir harekette bulunulmuş olabilir. 

Taraflar arasındaki ilk müzakereler objektif hüsnüniyet kaidelerine 

aykın olmamalıdır. Meselâ, mümessil diğer âkit tarafa, ister 

kendiliğinden ister temsil olunanın talimatiyle olsun, yanlış malû- 


(11) Kars. Staudinger - Coing, Mad. 166, No. 7 

(12) Belgesay, s. 130 No. 19 d. 

132

mat vermemek ve kararlarında müessir nlanalr vakıaları hildirmp.kle 

mükelleftir. Mümessil tarafından ilk müzakere] PT sırasında obr 

jektif hüsnüniyet kaidelerini ihlâl etmek suretiyle irtikâp olunan 

kusur, culpa in contranhendo akit în'ikad etmemiş olsa bile diğer 

âkit taraf lehine bir tazminat talep edebilme hakkı tevlit eder (12 a). 

Keza mümessil tarafından ilk müzakerelerin haksız surette inkitaa 

uğratılmış olması halinde de bundan zarar gören diğer âkit taraf 

zararın tazminini talep edebilir. 

Burada halledilmesi lâzım gelen bir mesele de şudur: Acaba 

culpa m contrahendo sebebiyle temsil olunan mes'ul mudur? Bu 

meselenin halli culva in contrahendo'dan mütevellit mes'ulivetin 

mahiyetine bağlıdır- Bu mes'uliyet bir haksız fiil mes'uliyeti Jşe, 

haksız fiillerde temsil cari olmayacağına göre, culva in çnntrahfâo'clan 

dolayı mümessilin şahsan mes'ul olması iktiza eder. Bu meseleyi 

evvela Alman hukukunda tetkik edelim : 

Alman doktrininde culpa in contrahendo mes'uliyetin esası mukavele 

benzeri bir itimat münasebetinin (ein Vertragâhnliches. 

Vertrauensverhâltnis) ihlâline istinat ettirilmektedir. Karşı taraf, 

mümessilin ilk müzakereler sırasındaki beyanlarına veya mümessilin 

sosyal ve meslekî tecrübelerine itimat ederek onunla müzakerelere 

girişmiştir. Binaenaleyh bu itimadında aldatılmaması lâzımdır. 

Herhangi bir kimse bir diğeri ile tesis ettiği itimada müstenit 

münasebeti ihlâl etmişse, o müzakereyi "veya hukukî muameleyikendi 

namına veya temsil suretiyle başkası namına yapmış olması 

arasında fark gözetilmeksizin mes'ul olur (Vertrauenshaftung) (13). 

Mümessilin o mukaveleyi inşa etmekteki menfaati bu bakımdan rol 

oynamaz. Böylece, mümessilin ilk müzakereler sırasında işlediği 

kusurdan mümessil aleyhin*; bir tazminat borcu doğduğunu ve bu 

mes'uliyetin esasının haksız fiil mes'uliyeti olmayıp, akdî veya akit 

benzeri bir itimat münasebetinin ihlâlinden mütevellit bir mes'uliyet 

hali olduğunu te c bit etmiş bulunuyoruz. Meseleyi tekrar ele 

alalım: temsil olunan kimse, mümessilin ilk müzakereler sırasında- 

(12 a) Kars. B. K. m 26 36 ve M. K. m. 395 f. 2 

(13) Ballerstedt, s. 506; Enneccerus - Nipperdey, § 182, s. 1119; 

Staudinger - Coing, Mad. 194., No. 17 c; Lehmann, JZ, 1955. 

s. 159 

133

ki kusurlu hareketinden mes'ul olur mu ? Alman Teniyiz Mahkeme' 

si bu meseleye doğrudan doğruya temas etmemiştir (14). Doktrinde 

ise culpa in contrahendo'nun hukukî mahiyetinden hareket edilerek 

muhtelif fikirler ileri sürülmüştür. 

Ballerstedt, temsil olunanın bir işletme müessesesi (betriebliche 

Organization), veya avukat, vergi kontrolörü gibi iktisaden müstakil 

bir şahsiyet tarafından temsil edildiğine göre bir tefrik yapmaktadır, 

a) Birinci halde, yani mümessil iktisadi işletme müessesesi 

ise ticari mümessil, ticaret memuru, hususî veya âmme hükmî şa* 

hıslarmın temsil salâhiyetini haiz memurları baştan itibaren mute* 

met değil fakat temsil ettikleri müesseselerin işlerini ifa eden muavin 

şahıslardır. Bu gibi hallerde culpa in contrahendo mes'uliyet 

sadece temsil olunana aittir (15). b) ikinci halde mümessil iktisadî 

bakımdan müstakil bir şahıstır. Ballerstedt burada da bir tefrik 

yapmaktadır: aa) Temsil olunan, mümessili diğer tarafa bizzat 

tanıtmış veya mümessil temsil olunanın beyanını sadece nakletmişse, 

mümessilin ilk müzakereler sırasındaki kusurlu hareketinden 

temsil olunan kimse mes'ul olur (16). Zira bu gibi hallerde, 

mümessilin diğer âkit taraf ile kendisi arasında bir itimat münasebeti 

tesis ettiği idda edilemez, bb) Buna mukabil mümessil, salâhiyetnamesini 

ibraz etmeksizin diğer âkit tarafla müzakerelere 

girişmiş ve meslekî bilgisi ve sosyal durumu neticesinde aralarında 

bir itimat münasebeti vücuda gelmişse, mümessil de, temsil olunanın 

yanında, şahsan mes'ul olur (17). Ancak bu müellife göre, 

mümessil ile temsil olunanın müşterek surette borçlu olmaları hakkaniyete 

uygun olmayacağından mümessil sadece kefil gibi mes'ııldür 

(18). cc) Nihayet temsil suretiyle akdedilen mukavelenin ya- 

(14) Kars. RGZ 120, 249; 131, 71 

(15) Ballerstedt, s. 517-518 



(18) Enneccerus - Nipperdey, §. 182. Not 21, s. 1119; Staudinger- 

Coing, Mafl. 164, No. 17 c de bu fikre iştirak etmektedirler. 

A. M. K. m. 778 de olduğu gibi, kıyas suretiyle bir kimse bir 

diğerini üçüncü şahıs nezdinde kendi nam ve hesabma kredi 

açmak hususunda temsil salâhiyeti vermişse, açılan kredi dolayısiyle 

temsil olunan mümessile karşı kefü sıfatiyle mes'uldür. 

134

pılmasında mümessilin de iktisaden bir menfaati varsa, mümessil 

yalnız başına mes'ul olur. Bunun için mümessilin sadece procurator 

in rem sıurnı sıfatiyle değil, belki aynı zamanda üçüncü şahsın itimadını 

kazanacak bir harekette bulunmak suretiyle âmiri hesabına 

sadece mutavassıt şahıs sıfatiyle hareket etmediğinin tesbit edilmiş 

olması lâzımdır. 

Staudinger" Coing (19) e göre, culpa in contmhendo'mm is" 

tinat ettiği mukavele benzeri itimat münasebetinin ihlâlinden neş'et 

eden meşguliyete A. M. K. m. 164 ü kıyasen tatbik etmek lâzımdır. 

Bu madde mucibince temsil suretiyle yapılan akdin alacak ve 

borçlan doğrudan doğruya temsil olunana terettüp ettiğine göre, 

bir kimse haiz olduğu temsil salâhiyetine binaen bir üçüncü şahısla 

müzakereye giriştiğinde, temsil olunan ile üçüncü şahıs arasında 

teessüs eden mukavele benzeri itimat münasebetinin ihlâlinden 

tevellüt eden mes'uliyet temsil olunana raci olur (20). İtimat münasebetinin 

teessüsü için. müzakerelerde bulunmak üzere bir temsil 

salâhiyetinin (Verhandlungsvollmacht) verilmesi kâfi olup aynca 

mukavele akdetmek hususunda temsil salâhiyetinin (Abschlussvollmacht) 

mevcudiyeti aranmaz. 

Fransız hukukunda da mümessilin akün in'ikadı sırasmda veya 

ondan evvel işlenen kusurdan temsil olunanın mes'ul olacağı 

kabul edilmektedir (21). Mamafih Fransız Temyiz Mahkemesi bazı 

istisnai hallerde, meselâ mümessilin diğer âkit tarafa karşı kendiliğinden 

veya temsil olunanın talimatı olmaksızın ika ettiği zarardan, 

mümessilin mes'ul olacağını beyan etmiştir (22). 

Türk - İsviçre Hukukuna gelince, doktrinde culpa in contrahendo, 

bir aktın ihlâli mahiyetinde, diğer bir tâbirle bir akdi mes'uliyet 

hali olarak kabul edildiğine göre (23), fikrimizce B. K. m. 32 

nin kıyas suretiyle tatbiki neticesindfe mes'uliyetjn prensip itibariy- 

(19) Staudinger - Coing, Mad. 164, No. 17 c 

(20) A. M. K. m. 278 e göre borçlu kanuni mümessilin kusurundan 

kendi şahsi kusuru imiş gibi mes'uldür. 

(21) Clarise, s. 216 No. 111; yine Bk. D. A. 1945 s. 62 

(22) D. A. 1942, s. 126 

(23) von Tuhr, s. 170; Arsebük, s. 276; Karafakıh, s. 165; Saymen- 

Elbir, s. 146, İnan, s. 878; RO 68 II 295; RO 77 II 135 

135

le temsil ^fana 1 iaceüüh etmesi lâzımdır. Ancak, mümessil, haksız 

fiillerinden ve temsil salâhiyetinin dışına çıkarak yaptığı objektif 

hüsnüniyet kaidelerine aykırı hareketlerden şahsan mes'ul olur. 

I BÖLÜM II 

MÜMESSİLİN HUKUKÎ DURUMU 

fi. Temsil suretiyle akdedilen muamelenin in'ikadı, muteberliği 

ve irade fesadı sebebiyle iptali 

.Temsil salâhiyeti verilmekle mümessil temsil olunan namına 

hareket etmek yetkisini haiz olur, fakat bununla mümessil temsil 

olunan namına hareket etmek hususunda herhangi bir mükellefiyet 

altına girmiş değildir. Diğer bir tâbirle temsil salâhiyetinin mü" 

messile verilmiş olması, mümessili herhangi bir borç altına sokmaz 

ancak, ekseri hallerde temsil salâhiyeti bir iş görme mukavelesine 

istinaden verilmiş olacağından mümessil bu iş görme akdi sebebiy" 

le bir mükellefiyet altına girmiş olabilir. 

Mümessil temsil salâhiyeti dahilinde hareket etmekle beraber 

iş görme mukavelesini ihlâl etmesi neticesi âmir bir zarar görmüşse, 

bu ihlâl keyfiyeti hüsnüniyetli üçüncü şahıslara karşı ileri sürülemez. 

Bu takdirde, temsil olunan, mümessile karşı ex contractu, zararının 

tazminini talep edebilir. 

B. K. m. 32 mucibince salâhiyettar bir mümessil tarafından akdedilen 

muamelenin hüküm ve neticeleri doğrudan doğruya temsil 

olunana teretrüb eder. Şu halde, beynelmilel kanun projesinin 1 inci 

maddesinde de tarif edildiği veçhile, mümessil, haiz olduğu temsil 

salâhiyetine binaen başkası namına hareket ederek hukukî muamele 

akdeden ve bununla temsil olunanı alacaklı veya borçlu kıla" 

bilen kimsedir. Mümessil, prensip itibariyle, diğer âkit taraf ile temsil 

olunan namına mukaveleyi akdettikten sonra o mukaveleye nazaran 

yabancı bir üçüncü şahıs durumunda bulunduğundan ne bir 

borç altına girer ne de bir hak iktisab eder (24). 

(24) Clarise, s. 215 - 216 No. 10; Madray, s. 239 

136

Kendisine ancak bu yolda bir salâhiyet verildiği hallerde 

aktin ifasını C den talep edebilir. Hülâsa, mümessilin başkası 

namına hareket ederek akdettiği mukavelenin hüküm ve neticeleri 

kendi hukukî sahasına dahil olmaz. Diğer âkit taraf da temsil suretiyle 

bir mukavelenin akünden sonra bunun icrasını mümessilden 

talep edemez (25). Meğer ki mümessil, temsil suretiyle aktettiği 

mukavele sebebiyle bahis mevzuu olan borcu kefil sıfatiyle tekeffül 

etmiş olsun (26). B 

Türk - isviçre doktrininde hakim olan Reprasentationstheorie 

.nucibince mukavele mümessilin iradesini beyan etmesi neticesi 

meydana gelir. İşte temsilde hukuki muameleye vücut veren irade" 

nin mümessile ait olması sebebiyle, mümessilin şahsı, muamelenin 

sıhhati bakımından ehemmiyet iktisap eder. 

I. Mümessilin ehliyeti 

Mümessil tarafından akdedilen bir mukavelenin muteber olabilmesi 

için mümessilin temyiz kudretini haiz bulunması lâzımdır. 

M. K. m. 15 e görej mümeyyiz olmayan şahsın yaptığı muameleler 

ne kendisi ve ne de namâ tweket ftyjği hİE başkası irin hukuki 

bit hüküm ifade etmez. Acaba, mahdut ehliyetli bir mümessilin 

yaptığı hukuki muamele temsil olunanı alacaklı ve borçlu kılar mı ? 

Bu hususta Borçlar Kanunumuzda bir hüküm mevcut bulunmamasına 

mukabil A. M. K. m. 165 e göre, bir mümessile hitaben veya 

bizzat mümessil tarafından izhar edilmiş olan irade beyanı mümessilin 

medenî haklan kullanma ehliyetinin mahdut bulunması sebebiyle 

hükümsüz değildir. Alman Medenî Kanununun esbabı mucibe lâyihasında 

da zikredildiği veçhile, medenî haklan kullanma ehliyeti 

mahdut olan bir kimsenin akdettiği muamelenin muteberliği hususunda 

vaz'edilen takyitler bizzat mahdut ehliyeüi şahsı himaye gayesine 

matuftur (27). Halbuki mümessil akdettiği muamele ile bir borç 

altına girmediğinden mahdut ehliyetli bir şahıs olabilir. Bu bakım- 

(25) Kars. Cass. req. D. 95. I 226 

(26) von Tuhr, s. 318-319 

(27) Motive, I, 227; yine Bk. Staudinger - Coing Mad. 165» No. 1; 

Enneccerus - Nipperdey, § 184, 2, s. 1131; Hupka, s. 42 

117

dan Planck'ın (28) beyan ettiği veçhile, A. M. K. m. 165 problemi 

halletmiştir denemez. 

Fransız doktrininde de kabul edildiğine göre mümessil akde 

yabancı kaldığından tam ehliyetli olmasına lüzum yoktur. Binaenaleyh 

mümeyyiz küçük ve mahcurlar bir hukukî muameleyi bizzat 

kendi namlarına yapıp yapamadıkları nazarı itibara alınmaksızın, 

ayni muameleyi mümessil sıfatiyle bir başkası namına akdedebilirler 

(29). 

Beynelmilel kanun projesinin 5 inci maddesine göre de mümessil 

tarafından akdedilen muamelenin hüküm ve neticelerinin temsil 

olunana terettüp etmesi için, mümessilin kendi namına o muameleyi 

yapabilmesi için gerekli ehliyete sahip olması şartı aranmayıp. 

temyiz kudretini haiz olması kâfi görülmüştür.' 

Türk - isviçre Borçlar Kanununda A. M. K. m. 165 e benzer 

bir hüküm mevcut olmamakla beraber, mümessilin tam ehliyetli olmasına 

lüzum olmayıp mümeyyiz küçük veya mahcurun mümessil 

sıfatiyle temsil olunam ilzam edeceği doktrinde kabul edilmiştir. 

Zira, M. K. m. 16 nın tefsirinden de anlaşılacağı veçhile, bu maddede 

derpiş edilen tahdit mümeyyiz küçük ve mahcurların himayesini 

istihdaf eder. Binaenaleyh mümeyyiz küçük veya mahcur'un akdettiği 

muamelenin hüküm ve neticeleri doğrudan doğruya temsil 

olunana terettüp ettiğinden ve mümessil bu akit dolayısiyle bir , 

borç altına girmeyeceğinden, mümessilin himaye edilmesine lüzum 

yoktur (30). Şu halde mümeyyiz küçükler ve mahcurlar, temsil olunan 

kimse arzu ettiği takdirde, mümessil tâyin olunabilirler (31). 

(28) Planck - Flad, Miad. 165, No. 1 

(29) Clarise, s. 187-188, No. 98; Colin - Capitan, Cour elem., c. 1, 

No. 103 

(30) von Tuhr, s. 314, Not. 29; Beguelin, FJS 283, s. 6; Becker, Mad. 

32, No. 4; Oser - Schönenberger, Mad. 32, No. 29; Belgesay, s. 

127 No. 118; Scwharz, s. 385; özkent, s. 321; RO 34 II 149 

(31) Borçlar Kanunumuza göre mümessilin serbestçe tâyin edilebilmesine 

mukabil diğer kanunlarda bazı takyitler mevcuttur: 

H. U. M. K. m. 61 mucibince bir dâvayı takip için tâyin edilecek 

mümessilin baroda kaydı bulunan avukatlar arasından intihabı 

mecburidir. Avukatlık kanununun m. 23 e göre de «kanun 

işlerinde hukukî meselelerde rey vermek, mahkeme, ha- 

138

Temsil olunan kimse tâyin ettiği mümessilini ehliyetinin mah~ 

dutôlduğunu bilmiyor ise esaslı hata sebebiyle akdi feshedebil 

ÜL (32). Buna mukabil, temsil salâhiyeti verildikten sonra o zamana 

kadar tam ehliyetli olan mümessil ehliyetini zayi ederse B. K. 

m. 35 gereğince temsil salâhiyeti hitama erer. 

Mümeyyiz küçük veya mahcurlar başkasını temsil ederken kendileri 

borç altına girmiyeceklerinden bir işte salâhiyetsiz olarak 

bir kimseyi temsil ederlerse, B.K. m. 39'a göre mes'ul edilemezler. 

Buna mukabil M. K. m. 16 ya göre «haksız fiillerinden mütevellit 

zarardan mes'ul» olacaklarından, kendilerini mümeyyiz göstererek 

temsil suretiyle bir akit yaparlarsa, haksız fiil sebebiyle (B.K. m. 

41 ve mütea.) mes'ul olurlar (33) 

II. Mümessil tarafından akdin in'ikadı ve muteberliği 

Türk - isviçre hukukunda hâkim olan Reprasentatkmstheorîe mucibince 

temsil suretiyle yapılan hukukî muamele, mümessilin kendi 

iradesini beyan etmesi neticesi teşekkül etmektedir. Şu halde, akam 

in'ikadına müteallik meseleler mümessilin şahsına göre halledilir. 

Temsil suretiyle aktedilen hukukî muamele B. K. m. 1 gereğince 

mümessil ile üçüncü şahsın karşılıklı ve birbirine uygun sır 

rette nzalarmı beyan etmeleriyle vücude eelir. Mümessille diğer 

âkit taraf olan üçüncü şahıs akdin yapılmasında hazır bulunmuşlarsa 

hazırlar arasında 'bir akit mevzubahis olur (B. K. m. 4). Temsilin 

yapıldığı üçüncü şahıs mümessilin tanınabilen iradesini, itimat 

prensibine uygun olarak, hüsnüniyetle, işin mahiyetine, örf ve 

âdete ve mümessil ile kendi arasındaki münasebete göre tefsir ederek 

bir mâna atfeder. 

kem veya kaza salâhiyetini haiz diğer merciler huzurunda hakiki 

veya hükmi şahıslara ait hukuku dâva, müdafaa eylemek 

ve bu hususlara ait bütün evrakı tanzim, adli muameleleri ve 

resmî dairelerde nizalı ve ihtilaflı işleri takip etmek salâhiyetini 

münhasıran baroya kayıtlı bulunan avukatlara tahsis edilmiştir. 

(32) von Tuhr, s. 314, Not. 30 

(33) Belgesay, s. 82, No. 68 

139

Mümessilin temsil salâhiyetinin şümulü içerisinde hakikatte is* 

tediği bir hususu mahfuz tutarak derunen istemediği bir şeyi beyan 

etmesi halinde, temsil olunan kaydı zihnî sebebiyle hukukî muamelenin 

hükümsüzlüğünü ileri süremez. A. M. K. m. 116 ya göre «bir 

irade beyanı sırf beyan sahibinin kaydı zihnî ile beyan ettiğinden başka 

bir şey istemiş olması hasebiyle hükümsüz addedilemez.» Türkîsviçre 

doktrininde de ittifakla kabul edildiğine göre kaydı zihnî bir 

hükümsüzlük sebebi değildir. Buna mukabil, mümessil tarafından 

yapılmış bir beyanın muhatap tarafından ciddî olmadığının anlaşıldığı 

hallerde, bu beyan hükümsüz olduğundan temsil olunan 

hakkında bir hüküm ve netice meydana getirmez. Ancak, mümessilin 

irade beyanı muhatap tarafından beklenilen ihtimamın gösterilmesine 

rağmen ciddi olmadığının ani aşılamadığı hallerde (fena 

lâtife), temsil olunan bu beyanın hukukî neticelerine katlanmak 

mecburiyetindedir. 

Temsil suretiyle akdedilen bir muamelenin muvazaa sebebiyle 

hükümsüz olup olmadığının tesbiti için muvazaa'nm unsurlarının 

tahakkuk edip etmediği, temsil olunanın değil, mümessil ile karşı 

âkit tarafın irade beyanları nazan itibara alınarak tâyin olunur. 

Mümessil ile üçüncü şahsm iradeleri arasında kasdi bir uygunsuzluk, 

muvazaa niyeti ve bir muvazaa anlaşması mevcut ise (34), akdedilen 

muamele muvazaa sebebiyle hükümsüz olduğundan temsil 

olunan için herhangi bir alacak ve borç doğmamıştır. Temsil 

olunan kimse bu akdin hükümsüzlüğünü diğer âkit tarafa her zaman 

dermeyan edebilir. Ancak, tarafların muvazaalı muamelenin 

butlanını üçüncü şahıslara karşı ileri sürebilecekleri hakkındaki 

prensibin istisnası B. K. m. 18 f. 2 de vaz edilmiştir. Bu hükme gö" 

re, «Tahrirî borç ikrarına istinat ile alacaklı sıfatım iktisap eden 

başkasına karşı, borçlu tarafından muvazaa iddiası dermeyan olunamaz». 

Şu halde, A nın temsil salâhiyetini haiz olan M, A nın mümessili 

sıfatı ile B nin kredisini yükseltmek için bir borç senedi tanzim 

eder ve B muvazaalı alacak senedini hüsnüniyetli C ye temlik 

ederse. M nin tanzim etmiş olduğu senedle borçlu durumuna düşmüş 

olan A, hüsnüniyetli C ye karşı B. K. m. 18 f. 2 gereğince muvazaa 

iddiası dermeyan edemez. Bir nisbî muvazaa hali bahis mev- 

(34) Bk. Esener, s. 7-23. 

140

fuu ise muvazaalı (zahiri) muamele hükümsüz olmakla berabeT tarafların 

ciddi olarak istedikleri fakat şu veya bu maksatla başka bir 

muamele arkasında sakladıkları gizli muamele (verdecktes Geschaft) 

muteber olduğundan (A. M. K. m. 117), temsil olunan kimseyi 

alacaklı veya borçlu kılar. 

Bir muamelenin muteberivetini kanun herhangi bir şekil şartı" 

na tâbi kılmışsa, mümessil tarafından bu sekil şartına riayet edil; 

miş olması icap eder. Meselâ, yazılı şekilde yapılması icap eden 

bir mukaveleyi mümessil borç altına giren kimsenin mümessili sıfatıyla 

ve kendi imzasıyla imzalamalıdır. von Tuhr (35), isviçre 

ve Almanya'da teessüs etmiş olan teamüle göre mümessilin temsil 

ettiği kimsenin imzasını atmasını tenkit etmektedir. 

m. Mümessil tarafından akdedilen mukavelenin irade fesadı 

sebebiyle iptali 

Türk - İsviçre hukukunda hâkim olan Reprasentationstheorie 

mucibince akde vücut veren mümessilin irade beyanı olduğuna 

göre, bu iradenin akdin feshini icap ettirecek şekilde bir fesat sebebiyle 

malûl olup olmadığı mümessilin iradesinin tezahürüne gö-, 

re tetkik edilmek lâzım gelir. 

A. M. K. m. 166 f. l'e göre «bir irade beyanının hukukî neticeleri, 

irade fesadı ile malûl olmasına veya bir vakıanın bilinmesine 

veya bilinmesi lâzım gelmesine tâbi olduğu hallerde temsil olunanın 

değil fakat mümessilin şahsı nazara alınır». Ancak, mümessilin 

temsil olunanın talimatı ile hareket ettiği hallerde Alman kanun vazıı 

kanuna karşı hileye mâni olmak için bir hüküm vaz etmiştir. 

Filhakika, A. M. K. m. 166 f. 2 mucibince temsil salâhiyetinin bir 

hukukî muamele ile verildiği hallerde mümessil, temsil olunan ta" 

rafından verilmiş olan muayyen talimata uygun hareket etmişse, 

temsil olunan kimse şahsen bildiği ahval ve vaziyetin mümessil tarafından 

bilinmediği vakıasına istinat edemez. Meselâ temsil olunan 

mümessile özürlü olduğunu bildiği bir atı en fazla 300 DM. a 

almak hususunda salâhiyet vermişse, satış akdinin inikadından 

(35) von Tuhr, s. 316; Arsebük, (s. 520) de böyle bir halin birçok 

suiistimallere vesile teşkil edebileceğini yazmaktadır. 

141

sonra mümessilin atın kusurlu olduğunu bilmediği vakıasına isti 

nat ederek bu akdin iptalini istiyemez (36). 

Bu hüküm muvacehesinde, Alman hukukunda mümessilin ten> 

sil olunanın katî talimatı ile hareket ettiği hallerde temsil edilenin 

talimat vermek hususunda beyan ettiği iradenin araştırılması icap 

eder. Bu maddede zikredilen muayyen talimat «bestiınmte Weisungen» 

tâbirinden temsil olunan tarafından mümessile birşeyi yapması, 

vermesi veya yapmaması hususunda bir emir anlaşılır (37). Bazı 

hallerde böyle bir talimatın mevcudiyeti, temsil olunan ile mü" 

messil arasındaki akdî münasebetteki de neş'et edebilir (38). 

Alman doktrininde hâkim olan kanaata göre, A. M. K. m. 166 

f. 2 sadece, maddenin metnine uygun olarak temsil olunan kimse 

tarafından mümessile talimat verildiği hallerde inhisar ettirilmek" 

tedir. Prensip itibariyle temsil olunanın iradesindeki fesat, temsil 

suretiyle akdedilen mukavelenin sıhhatim halel getirmez (39). Çünkü, 

temsil suretiyle yapılan mukaveleyi mümessil kendi iradesi ile 

akdetmektedir. Mümessil haiz olduğu umumî temsil salâhiyetine 

(Generalvollmacht) istinaden, hususî bir talimat olmaksızın, hareket 

ediyorsa temsil olunan kimse, hüsnüniyetli olmasa dahi, mümessilin 

hüsnüniyetle iktisap ettiği şeyin maliki olur. Bu neticeyi haksız 

bulan Staudinger-Coing (40) şu misali vermektedir: Hüsnüniyetli 

bir mümessil bir kimseden çalınmış olan kıymetli evrakı 

satın almaktadır. Temsil olunan kimse bu evrakın çalınmış ol" 

duğunu bilse dahi onlan iktisap edecektir. Bu haksız neticenin 

önüne geçmek için A. M. K. m. 166 f. 2 de zikrolunan «muayyen 

talimat» mefhumunu dar tefsir etmemek icap eder. Bu telâkki kanun 

vazıı tarafından takip edilen gayeye de uygundur. A. M. K. 

m. 166 f. 2 de yer alan hüküm bir hukukî muamelenin yapılması 

için temsil salâhiyetinin verildiği hallerde geniş tefsir edil- 

(36) Enneccerus - Nipperdey, § 182, 2, s. 1118 



(39) Enneccerus - Nipperdey, § 182, s. 1118; Staudinger - Coing, Mad. 

166, No. 18 

(40) Staudinger - Coing, Mad. 166,, No. 16 

142

melidir. (41). Alman mahkeme içtihatları da (42), doktrindeki 

bu temayüle uygun olarak A. M. K. m. 166 f. 2 deki muayyen 

talimat mefhumunu geniş şekilde tefsir etmektedir. Bir huhukî muamelenin 

yapılması zımnında talimat verilmiş olması şart değildir. 

Buna mukabil temsil salâhiyeti verilmiş ise, A. M. K. m. 166 f. 2 

anlamında muayyen talimatın verilmiş olduğunu kabul etmek icap 

eder. Meselâ, bir şeyin iktisabı yolunu göstermeksizin o eşyanm 

satın almması veya bazı eşyanın katalog fiyatlarına göre satılması 

hususunda salâhiyet verilmesi kâfidir. Enneccerus - Nipperdey (43) 

de, A.M.K. m. 166 f. 2 yi geniş tefsir ederek, temsil olunamn 

akdin in'ikadında hazır bulunması veya mukavele metnini evvelden 

bilip de, itiraz etmemiş olması halindeı muayyen talimatın verilmiş 

olduğunu kabul etmektedirler. 

Mitteis gibi (44) eski Alman müellifleri, bazan mümessilin, 

bazan temsil olunanın ve nihayet bazı hallerde de her ikisinin iradelerinin 

nazarı itibara alınması lâzım geldiğini ileri sürmüşler 

dir. 

Müller • Freienfels (45), A. M. K. m. 166 f. 2 yi mümkün olduğu 

kadar geniş tefsir etmek lâzım geldiğini beyan etmektedir. 

Son zamanlarda, Alman doktrininde, müşterek hukukî muamele nazariyesinin 

başlıca müdafii olan bu hukukçuya göre, A. M. K. 

m. 166 f. 1 dolayısiyle temsil olunanın iradesinin mahdut bir şekilde 

nazarı itibara alınmasının sebebi, Reprasentationstheorie'ye olan 

bağlılıktır. Halbuki, temsil suretiyle akdedilen mukavele, mümessil 

ile temsil olunan tarafından birlikte yapıldığından temsil olunamn 

duçar olduğu irade fesadı halinde de A. M. K. m. 166 f. 2 nin tatbik 

edilmesi icap eder. Diğer bir tâbirle, bu müellife göre, A. M. K. 

m. 166 f. 2 mümessile temsil olunan tarafından muayyen talimatın 

(41) Motive I, s. 227 

(42) JW 1916, No. 2; RGZ 131, 356; RGZ 161,161 «Kendisine yapüması 

zımnında temsil salâhiyetinin verilmiş olduğu muayyen bir 

hukukî muameleyi yapan mümessile A. M. K. m. 166 f. 2 anlamında 

talimat verilmiş addolunur» 

(43) Enneccerus - Nipperdey, § 182, Not. 18 

(44) Mitteis; S. 112 

(46) Müller - Freienfels, s. 401-402, 405 

143

verilmiş olup olmadığına bakılmaksızın tatbik edilmelidir. Kaldı 

ki A. M. K. m. 166 f. 2 nin sadece muayyen talimatın verilmiş olduğu 

hallerde tatbik edilmesi hakkaniyete aykırı neticeler meydana 

getirebilir. Hususiyle, temsil olunan kimsenin, muayyen talimatı 

vermeği unuttuğu, ihmal ettiği hallerde de bu maddenin tatbik 

edilmesi suretiyle temsil olunanın iradesi nazarı itibara alınmalıdır. 

Meselâ, karısının elbiseye olan düşkünlüğünden bıkan bir koca, 

karının alış veriş yaptığı elbise mağasına giderek bundan böyle 

karısının elbise almak suretiyle yapacağı borçlan kabul etmeyece" 

ğini bildirmiştir (A. M. K. m. 1357 f. 2). Fakat dükkân sahibi kendisini 

temsil eden satıcısına bu hususta lüzumlu talimatı vermeyi 

unutmuş veya ihmâl etmiştir. Neticede satıcı (mümessil) kadına 

elbise satmağa devam etmiştir. îşte bu misâlde temsil olunan dükkân 

sahibi şahsan ahval ve vaziyeti bildiğinden A. M'. K. m. 166 

f. 2 mucibince mümessilin bu hususu bilmediği vakıasına istinat 

edememelidir. Keza bir kimse hak sahibi olmadığını bildiği bir şahıstan 

aldığı teklif mektubunu diğer tekliflerle birlikte bu durumdan 

haberdar olmayan mümessiline hiçbir şey söylemeksizin vermiştir. 

Mümessil, hak sahibi olmayan kimsenin teklifini kabul ederse, 

temsil olunan A. 'M. K. m. 166 f. 2 mucibince mümessilin bundan 

haberdar olmadığı iddiasını ileri sürmemelidir (46). 

Türk "isviçre Borçlar Kanununda, A. M. K. m. 166 ya müşabih 

bir hüküm mevcut olmamakla beraber Reprasentctionstheorie 

doktrinde o derece taraftar bulmuştur ki bütün müellifler yalnız 

mümessilin iradesindeki fesat sebebinin akdin iptali sebebi oldu" 

ğu hususunda ittifak etmektedirler (47). 

İsviçre Federal Mahkemesi'nin müstakar içtihadına göre (48) 

de, mümessilin duçar olduğu irade fesadım, temsil olunan bir fesih 

sebebi olarak diğer âkit tarafa karşı ileri sürebilir. MajnâfiİLİîâZ. 1 

hallerde, temsil olunan mümessilin iradesinin fesada uğraması se- 

(46) Mûller - Freienfels, s. 397, 398 

(47) Meselâ von Tuhr, s. 314 - 315; Beguelin, FJS 283, s. 6; Becker, 

Mad. 32, No. 10; Oser - Schönenberger Mad. 32, No. 80; Arsebük, 

s. 519; Schwarz, s. 386; Belgesay, s. 128, No. 118; Saymen- 

Elbir, s. 291 

(48) RO 31 II 380; 38 II 616 

144

ebiyle haiz olduğu fesih hakkını yine mümessili marifetiyle kullanabilir 

(49). 

Türk - İsviçre hukukunda da. Alman hukukunda olduğu gibi, 

mümessilin müstakil hareket etmeyerek temsil olunamn talimatı ile 

hareket ettiği hallerde temsil olunanın da iradesini nazan itibara 

almak lâzımdır. Meselâ, temsil olunan mümessile muayyen bİT şeyi 

satın almak hususunda talimat vermek suretiyle satış akdinin inşasına 

iştirak etmiş olabilir. 

Beynelmilel kanun projesinin irade fesadından bahseden 12 inci 

maddesine göre de, mümessil tarafından akdedilen bir muame" 

lenin irade fesadı ile malûl olup olmadığına veya bazı vakıaların 

bilinmesi veya bilinmemesinin bu muameleye icra ettiği tesiri tâyin 

etmek için, her birisinin veya her ikisinin birden muamelenin 

yapılmasına iştirak ettikleri nisbette mümessilin veya temsil olunanın 

veyahut da her ikisinin şahıslarının nazarı itibara alınması lâzımdır. 

Von Tuhr a göre (50) mümessil kendisine verilen talimatı yanlış 

anlamış olmasına rağmen düştüğü hata neticesinde temsil ettiği 

kimsenin iradesine uygun surette hareket etmişse akit muteber olur. 

Buna mukabil, mümessilin temsil edilen tarafından verilen irade 

fesadı ile malûl, hatalı talimata uygun olarak yaptığı akit iptal edilebilmelidir. 

Meselâ, temsil olunan kimse bir hileye maruz kalarak 

mümessile' muayyen bir mukaveleyi akdetmek hususunda talimat 

vermişse, mümessil bu talimata uygun olarak akdi inşa etmiş olsa 

bile, hile sebebiyle o akit feshedilebilmelidir (51). 

Türk - isviçre Borçlar Kanununda, A. M. K. m. 166 f. 2 yer almamış 

olduğuna göre, talimat verilmemiş olsa dahi temsil olunanın 

mümessilin düştüğü hataya sebep olan hallere vâkıf olması ha" 

İmde, o akdin mümessilin hatası sebebiyle feshedilememesi hakkaniyete 

uygun olur. Bu neticeye B. M. K. 25 în tatbiki ile de var- 


(50) von Tuhr, s. 315 

(51) von Tuhr, s. 316, Not. 40; Yine Belgesay, s. 129, No. 118 Alman 

hukukunda ayni hal sureti. Müller - Freienfels (s. 405) tarafından 

müdafaa edilmiştir. 

145

mak mümkündür. Bu hükme göre, «hataya duçar olan taraf* hüsnüniyet 

kaidelerine muhalif bir surette ona istinat edemez». Burada 

hataya düşen mümessildir, ancak temsil olunan kimse, mümessilinin 

düştüğü hatayı biliyor idiyse bunu ileri sürmesi hüsnüniyet 

kaidelerine muhalif olur. Yine B. K. m. 25 f. 1 mucibince temsil 

olunan kimse, mümessilin hatasına istinat ederek, sırf karşı âkit tarafı 

izrar etmek kasdiyle o aktin iptalini talep edemez. Şu halde 

temsil olunanın hatayı ileri sürmekte bir menfaati bulunması lâzımdır 

(52). 

Temsil olunan kimse akdin hükmünden kurtulmak için mümessilin 

esaslı bir hataya düştüğünü iddia ediyorsa, hatanın kendi kusurundan 

ileri geldiği hallerde B. K. m. 26 f. 1 mucibince mukavelenin 

bu suretle feshinden mütevellit diğer tarafın maruz kaldığı 

menfî zararı tazmlin etmeye mecburdur (53). 

Temsil olunanın mümessilin hatasına istinat ederdk temsil suretiyle_ 

akdedilen mukaveleyi feshedebilmesi için, mümessilin düştüğü 

hatanın B. K. m. 24 de zikredilen esaslı hata hallerinden birisi 

olması lâzımdır. Mümessilin yalnız akdin saikinde hata etmesi esaslı 

hata değildir. Yine mümessilin yaptığı hesap yanlışlığı, akdin sıhhatini 

ihlâl etmez. Bunlar tashih olunmakla iktifa olunur (B. K. 

m, 24 f.2 ve 3). 

Mümessilin esaslı hatası ile malûl olan akid, temsil olunanı ilzam 

etme^. Ancak^doktrinde •--umunkiyetleL..-kahul edildiğine gö~ 

re (54) 1 irade fesadiyle malûl olan bir akid hükümsüz olmayıp (55) 

tekemmül edebilmesi kanuni, taliki ve iradî bir şartın tahakkuk et" 

mesjjja bağlıdır, ftjj şartda va temsil olunanın akdi feshetmek hususundaki 

kararını diğer tarafa bir sene içersinde beyan etaıeme- 

(52) Staudinger - Coing, Mad. 166, No. 6 b ve Mad. 119, No. 59. Hupka'ya 

göre (s. 69) temsü olunanın himaye edilmesi icap eden 

bir menfaati bulunmasa dahi hata sebebiyle akdi feshedebilmelidir. 

(53) Oser - Schönenberger, Mad. 32, No. 30 

(54) Beguelin, FJS 280, s. 1; Becker, Mad. 23, No. 11 ve 18; Tandoğan, 

nullite, s. 33; Schwarz, s. 313 

(55) A. M. K. m- 142 mucibince akit başlangıçta muteberdir, fakat 

hataya düşenin fesih beyanı üe hükümsüz hale gelir. 

146

£İ (menfi şart) veya akde icazet vermesidir (mümessilin verdiği şeyi 

istirdat etmeksizin bir seneyi geçirmesi). Temsil olunan mümessili 

vasıtasiyle de akde icazet verebilir. 

Temsil olunan kimsenin isminin açıklanmadığı hallerde mümessil 

ile 4 mukavele yapan diğer taraf, bilâhare, temsil olunanın şahsı 

ile akid yapmak istemediğini, meselâ temsil olunan kimsenin kendisiyle 

rekabet halinde bulunduğunu ileri sürerek B. K. m. 24 "4 e 

göre akdin feshini talep edemez. Bu hal tarzı, ticari muamelelerde 

emniyet prensibinin bir neticesidir. Aksi halde, mümessil ile akid 

yapan diğer taraf işine gelmediği bir zamanda temsil olunanın kendisiyle 

rekabet ettiğini ileri sürerek mukaveleyi fesih etmek cihetine 

gidebilecektir ki bu hal tecviz edilemez (56). 

I Mümessil,., diğer âkit tarafından hataya düşürülmek suretiyle 

başka bir tâbirle hileye maruz kalarak muamele akdetmişse hatası 

esaslı olmasa bile temsil olunan kimse hile sebebiyle o akit ile ilzam 

olunamaz (B. K. m. 28). 

Buna mukabil mümessil de şu veya bu şekilde diğer âkit tarafın 

akdi inşa etmek hususundaki iradesini hileyle istihsal etmiş olabilir. 

Bu takdirde, akdi yapan mümessil olduğuna göre, B. K. m. 28 

f. 2 mucibince üçüncü şahıs olarak telâkki edilemiyeceğinden, üçüncü 

şahıs, düştüğü hata esaslı olmasa dahi, mümessilin hilesini temsil 

olunana karşı ileri sürerek akdi feshetmek salâhiyetini haizdir (57). 

Yine, diğer âkit tarafın üçüncü şahsın hilesine maruz kalarak, mümessil 

ile yaptığı akid lüzum ifade eder, ancak, mümessil üçüncü 

şahıs tarafından yapılan hileye vâkıf bulunur veya vâkıf olması lâzım 

gelirse o akid mümessil ile mukavele yapan taraf hakkında 

hüküm ifade etmez (B. K. m. 28 f. 2). 

Buna mukabil, mümessil ile mukavele yapan diğer taraf, 

temsil olunanın hilesine maruz kalarak mukavele akdetmiş ise 

o akid ile ilzam olunacak mıdiT ? Burada iki ihtimal düşünülebilir: 

a) Temsil olunan kimsenin hilesinden mümessil haberdar olmuştur. 

Bu takdirde, o akit diğer tarafı ilzam etmez, b) Temsil olunanın 

hilesine mümessil vâkıf olmamış veya olması da lâzım gelmemiş* 

(56) Droin,, s. 90 - 91 

(57) von Tuhr, s. 816 

147

tir. Temsil olunanın hilesi neticesi mümessil ile bir akit yapan 

kimse bu akitle bağlı kalacak mıdır? Böyle bir ihtimal dahilinde 

diğer âkid tarafın, temsil olunandan sadece B. K. m. 41 e 

istinaden bir tazminat talep edebilmesine mukabil, akdi feshedememesi 

hakkaniyete uygun değildir. Pestalozzi (58) böyle biri halde 

diğer tarafın B. K. m. 24 - 4 e istinaden akti feshedebileceği kanaatindedir. 

Droin (59), haklı olarak Pestalozzi'nin bu görüşünü tenkit 

etmektedir. Böyle bir durum, B. K. m. 24-4 ün tatbik sahası 

içerisine girmez. Droin'e göre, bu gibi ahvalde B. K. m. 28 i geniş 

tefsir ederek temsil olunan kimseyi üçüncü şahıs olarak değil, mümessilin 

muavin şahsı olarak kabul etmek lâzımdır (60). Şüphesiz 

Droin bu gayri tabiî hale bir hukukî çare bulmak için temsil oluna" 

m» mümessilin muavin şahsı olarak kabul etmektedir. Fakat, acaba 

hakikaten temsil olunan kimse muavin şahıs mıdır ? Temsil olunanın 

durumu biraz daha yakından tetkik edilirse, Droin'in fikri 

hilâfına, onun mümessilin muavin şahsı olmadığı kolaylıkla müşahede 

edilebilir. Filhakika, mümessilin yaptığı muamelenin bütün 

alacak ve borçları doğrudan doğruya temsil olunana terettüp etmektedir. 

Şu halde, temsil olunan kimse B. K. m. 28 f. 2 nin ruh 

ve maksadına göre akit'de bir üçüncü şahıs değildir. Esasen şunu 

da itiraf etmek lâzımdır ki, temsil suretiyle akdedilen akdin münhasıran 

mümessil tarafından yapıldığı fikrine istinat eden Reprasentationsiheorie 

bu noktada zayıf kalmaktadır. Şu hal sarahaten göstermektedir 

ki temsil olunan kimse akde nazaran üçüncü şahıs değildir. 

Mümessilin ikrah altında yaptığı akid temsil olunanı ilzam ejtmiyeceği 

gibi, . diğer tarafın, da. miiıripssiliTi vfya üçüncü şalısın 

ikrahı altında mümessille yaptığı akid fpşhftrflİAhîljt (B. K. m. 

29). Şu halele ikrah halinde durum hileden, farktır, tkrah kimin| 

tarafın3an_ yapıhrşa^yapılsrn (temsil 'olunan tarafından da yapılmış 

olabilir) ve mümessil bunu bilsin ^ ft y a 'hifan^n, alrid, diğer tarafı 

(58) Pestalozzi, s. 88-90 

(59) Droin, s. 88 

(60) İsviçre Federal Mahkemesi (RO 63 II 77 - JdT 1937, s. 404) muavin 

şahısların yaptığı mukaveleyi taraflar arasında akdedilmiş 

bir mukavele olarak kabul ettiğine göre muavin şahsın 

hilesi, âkid taraflardan birisinin yaptığı hile hükmündedir. 

148

İlzam etmez. Ancak mümessil üçüncü şahsın yaptığı ikrahı biliyor 

veya bilecek vaziyette idiyse, diğer taraf akdi feshedebilmekle 

beraber temsil olunana hakkaniyet iktiza ettiği takdirde bir tazminat 

vermeye mecburdur (B. K. m. 29 f. 2). Kanaatımızca buTada 

da tazminat için sadece mümessilin değil, temsil olunan kimsenin 

de ikraha vâkıf olmamış ve vâkıf olması icab etmemiş olması lâzımdır. 

Temsil olunan kimse, mümessilin hileye duçar olduğunu veya 

ikrah altında muameleyi yapmış olduğunu bilmiş olmasına rağmen, 

temsil suretiyle aktedilen mukaveleye B. K. m. 31 f. 1 mucibince 

icazet vermişse bu durum temsil olunanın zarar ve ziyan talebinden 

feragat etmiş olduğunu istilzam etmez. 

Miînriflssffin hatat*n. hileyle veya ikrah altında yaptığı mukavele 

temsil olunan kimse tarafından feshedilebilmek için mehil ne 

zamandan başlar? B. K. m. 31 e göre bir senelik mehil hata veya 

hilenin anlaşıldığı veya korkunun zail olduğu tarihf-gn itibaren r^. 

reyan eder. Reprasentationstheorie mucibince akdi yapan mümessil 

olduğuna göre, onun hata veya hileye ittilaı esastır. Ancak temsil 

olunan da hata veya hileye mümessilden evvel vâkıf olmuşsa bir 

senelik müddetin, temsil olunan tarafından ittila tarihinden itibaren 

cereyan etmesi lâzım gelir (61). 

Müşterek temsilde, yani temsil olunanın müteaddit mümessiller 

tarafından temsil olunması halinde, irade fesadı akdi icra eden 

mümessilin şahsına göre tâyin olunur. Ancak müteaddit mümessil" 

ler birlikte hareket etmişlerse, bunlardan bir tanesinin iradesinin 

fesada uğramış olması sebebiyle temsil olunan kimse o akid ile ilzam 

olmaz. 

§2. Mümessilin hüsnüniyeti 

I. Menkullerin iktisabında mümessilin hüsnüniyeti 

^Kanunen mülkiyetin jfrh'sahı veya frjr hakkın doğumu için 

hüsnüniyet şart kılınan hallerdo (M. K. m. 3) onun mevcut olup. 

(61) Kars. Alman Hukukunda Planck - Flad, M ad. 166 No. 1 a. 

149

olmadığı mümessilin şahsına göre tâyin edilir. Meselâ, menkul 

malların iktisabında M. K. m. 901 e göre, «bir menkulün, emin 

sıfatı ile zilyedi olan kimseden hüsnüniyetle mülkiyeti veya aynî 

herhangi bir hakkı iktisap olunursa, o kimsede bu tasarrufları icra 

mezuniyeti olmasa bile, iktisap muteber addolunur.» M. K. m* 687 

ye göre bir kimse bir menkulü hüsnüniyetle ve malik olmak üzere 

tesellüm ettikte mülkiyetini iktisap etmiş olur. Velev İd intikali yapan 

kimse o menkulün sahibi olmasın. 

Bu madde hükmüne göre hüsnüniyet, mülkiyeti devreden kimsenin 

o şey üzerinde zilyet bulunması esasına istinat eder (62). 

M. K. m. 901 de vaz'edilen menkullerin iktisabında hüsnüniyetin 

himayesi prensibi menkul rehni hakkında da caridir (M. K. m. 

853 cümle 2) (63). işte mümessil bir menkulü iktisap ederken 

suiniyetli ise, temsil olunan hüsnüniyetli olsa dahi, mümessilin iktisabı 

muteber olmadığından temsil suretiyle o şeyin mülkiyeti temsil 

olunana intikal etmez. Filhakika, mümessilin suiniyetle iktisap 

ettiği şeyi temsil olunana teslim etmesi mülkiyetin intikalini istihdaf 

ermediğinden, M. K. m. 687 nin tatbik sahasına girmez. Böyle 

bir halde diğer taraf temsil olunana karşı mümessilin suiniyet- 

• li olduğunu ileri sürerek (64) şey elinde ise istihkak dâvası ikame 

edebilir. Suiniyetle iktisap olunan eşya misliyattan olan şeylerden 

ise veya aynen mümessiilin mamelekinde mevcut bulunmuyorsa B. K. 

m, 61 ve müteakip maddelere göre sebepsiz iktisab dâvası ikame 

edilebilir. Buna mukabil, mümessil hüsnüniyetle şeyi iktisap etmiş 

olmakla beraber, temsil olunan, durumu biliyor veya bilmesi lâzım 

geliyorsa (suiniyetli ise) o şeyin mülkiyetini mümessilin hüsnüni" 

yetli olmasına istinaden iktisap edebilecek midir ? Doktrinde kabul 

edildiğine göre, A. M. K. m. 166 f. 2 de derpiş edilen hal suretine 

paralel olarak temsil olunan kimse, mümessile şeyin iktisabında 

şu veya bu şekilde talimat vererek, akdin yapılmasına dolayısiyle 

iştirak etmfişse, mümessilin hüsnüniyetli olması mülkiyetin 

ona intikal etmesi için kâfi bir sebep teşkil etmez (65). Kanaatı- 

(62) von Tuhr, s. 158, Not. 58 

(63) Oftinger, Mad. 899, No. 109 

(64) RO 26 II 468; 37 II 130; 56 II 101; Beguelifı, FJS 283» s. 6 

(65) von Tuhr, s. 315; Arsebük, s. 319; Belgesay, s. 129. No. 118 

150

mızca Türk - isviçre Hukukunda Müller Freienf els'in (66) Alman hukukunda, 

A. M. K. 166 f. 2 nin mevcudiyetine rağmen, teklif ettiği 

hal suretinin kabul edilmesi doğru olur. Buna göre, temsil olunanın 

suiniyetli olması halinde, mümessile verilen hususî talimat 

mefhumunu geniş manada tefsir ederek mümessilin hüsnüniyetinin 

himaye edilip edilmemesine karar vermek icap eder. Temsil oluna" 

nın suiniyeti herhalde iktisaba mani olmalıdır. Binaenaleyh M. K. 

m. 687 f. 2 de bir menkulü iktisap için esas olan hüsnüniyet, sadece 

mümessilin değil onunla birlikte temsil olunanın da hüsnüniyet 

tidir. Aksi takdirde temsil edilenin suiniyeti mümessilin hüsnüniyeti 

arkasında himaye edilmiş olacaktır (67). Neticede temsil olunan 

hüsnüniyetli değilse, mümessilin hüsnüniyetle iktisap ettiği 

şeyi iadeye mecbur olduğu gibi, haksız alıkoymuş olmasından mütevellit 

zararları, elde ettiği veya elde etmeyi ihmal eylediği semereleri 

tazmin ile mükelleftir (M. K. m. 904 ve 908). 

Yukarda izah edilen hususlar, B. K. m. 18 f. 2 de aranılan hüsnüniyet 

için de caizdir. Filhakika, mümessil hüsnüniyetle muvazaalı 

bir alacağı temellük ettiği hallerde temsil' olunan borçludan tediye 

talebinde bulunursa, borçlu mümessilin hüsnüniyeti sebebiyle 

temsil olunana karşı muvazaa itirasmda bulunamıyacaktır. Ancak 

temsil olunan suiniyetli, yani alacağın bir muvazaadan ibaret ol" 

duğunu biliyor ve bilmesi icap ediyor ise, mümessilin alacağı ter 

mellük etmesine iştiraki nazarı itibara alınarak meselenin hâkimin 

takdir hakkına göre haledilmesi icap eder. 

Müşterek temsilde^ mümessillerin birlikte hareket etmeleri halinde*""^ 

bunlardan bir tanesinin suiniyetli olması iktisaba mani 

ulur (68).. •. ~~ \ .-; 

II. Satış akdinde mümessilin ayıba karşı tekeffülü 

Bir alım satım akdinde, satım zamanında alıcının mümessili satılan 

şeyin ayıplı olduğunu bildiği veya bilmesi icap ettiği hallerde, 

satıcı. mtı laTMTl a jnptp" sal im olmasını mütekeffil olmaz (B. K. 


(67) Kars. Schwarz, s.. 386; Beguelin, FJS 283, s. 6 

(68) Belgesay, s. 128, No. 118; Oser - Schönenberger, Mad. 32, No. 

82; Staudinger - Coing, Mad. 166, No. 4; RGZ 53, 231; 78, 354; 

134,36 

151

m. 197). Keza, Mümessil, satış akdinin in'ikadı zamanında zabıt tehlikesinden 

haberdar idiyse, saücı zabıta karşı yalnız tahsisen iltizam 

ettiği kefalet sebebiyle mesUıl ve zâmin olur (B. K. m. 189 f. 2). 

Satılanın ayıplı olması halinde temsil olunan ancak mümessilin 

ayıbı bilmediği hallerde B. K. m. 402 ye istinaden satımın feshini 

veya semenin tenzilini dâva edebilir (69). Buna mukabil, mümessil 

ayıbı bildiği veya bilmesi icap ettiği hallerde temsil olunan 

kimse satış akdinin feshi veya semenin tenzili cihetine gidemez. Zira, 

satıcı hiç bir zaman alıcıyı temsil eden kimsenin ihmal, bilgisizlik 

veya dikkatsizliğinin neticelerine katlanmaya mecbur değildir. 

Mümessilin iyi seçilmemesinin neticelerine temsil olunan katlanmalıdır. 

Olsa olsa temsil olunan kimse, mümessilden zarann tazminini 

taleb edebilir. 

Buna mukabil, mümessil satılanın ayıplı olduğunu bilmediği 

halde, temsil olunan kimse biliyor veya bilmesi icap ediyorsa» ayıp 

ileri sürülerek satışın feshi veya semenin tenzüi talep edilebilir mi ? 

Bu suale Schlossmann (70) ile birlikte menfî cevap vennenin doğru 

olacağı kanaatmdayız. Filhakika temsil olunan ayıbı bildiğine göre 

mümessilini ayıbın mevcudiyetinden haberdar etmesi icab eder. 

Binaenaleyh ayıbı bilen temsil olunan kime, satış akdinin inikadından 

sonra bu ayıp sebebiyle akdin feshini veya semenin tenzili" 

ni isteyememesi icab eder. 

M. K. m. 887 mucibince bir sev üzerinde fiilen tasarruf sahibi 

olan kimse__o şeyin- arilypdidirı • 

Zilyetlik mefhum olarak aynî haklar sahasına dahil olmakla be' 

raber umumiyetle kabul edildiğine göre (71), mülkiyet ve- 

(69) Alman hukukunda aynı netice için Bk., Ennecceras - Nipperdey, 

§ 182, 1 b, s. 1118; Hupka, s. 54 

(70) Schlossmann, C. II, s. 409 

(71) Türk hukukunda züyetliğin bir hak olarak tavsif edilip edümiyeceği 

meselesi üzerindeki münakaşalar için Bk. Saymen- 

Elbir, s. 28; Temyiz Mahkememiz 1946 tarihinde verdiği bir kararda 

züyetliği bir aynî hak olarak kabul etmektedir. Temyiz 

İçtihadı Birleştirme Kararlan Hukuk Kısmı 1930-1947, s. 

246 - 247, 9.10.1946, No. 12 

152

veya irtifak gibi bir hak olmayıp bir maddî vakıadır. Böylece mülkiyet 

hakkı, sahibine şey üzerinde hakka müstenit bir hâkimiyet 

bahşederken, zilyetlik şey üzerindeki bir fiilî veva maddî hâkimiyete 

istinat eder. Binaenaleyh, zilyetlik, zilyede, o şey üzerinde bir 

hakkı olup olmadığı araştınlmaksızın maddeten müessir olabilmek 

iktidarına bahseder. 

Zilyetliğin üç unsuru vardır: a) Fjjlî hâkimiyet. Zilyetlikten 

bahsedebilmek için ş&y üV.prinr^pkî fjjlj hâkimiyetin dp.vaımJ.ı y£ saî>jt| 

bir münasebet olması lâzımdır. Maddî bir münasebetin zilyetlik mahiyeti 

aızedip etmediği gündelik hayat tecrübelerine göre tâyin 

edilir, b) Görünüş. Zilyetlik harice karşı meydana getirilmiş olan 

bir görünüşe istinat eder, c) irade. Zilyetlikte irade, üzerinde 

uzun zaman münakaşa edilmiş olar bir meseledir. Doktrinde ittifak 

edilen yegâne nokta, bugün, Roma hukukundaki zilyet olmak 

iradesinin, cmimus possidendi, veya malik olmak iradesinin, omrruus 

domini, aranmıyacağı hususudur. Bu nokta üzerinde doktrinde 

iki görüş tarzı mevcuttur. Subjektivist nazariye denilen birinci görüşe 

göre (72), zilyetlik, zilyedin o şey üzerinde fiilî tasarrufta bu* 

lunma iradesine istinat eder. Fakat bu irade fiilî hâkimiyetten ayrı 

olmayıp, onun zarurî bir unsuru, tâbiri caizse mütemmim bİT cüz'üdür. 

Buna mukabil objektivist nazariyeye (73) göre, zilyetlik tamamen 

maddî 'bir vakıadır ve irade hiçbir rol oynamaz. Zilyetlik harice 

karşı yaratılan bir görünüşe istinat eder. 

Bu umumî mülâhazadan sonra, doktrinde ihtilaflı olan, temsil 

olunan kimsenin mümessili • vasıtası ile zilyetliği iktisap edip edemiyeceği 

meselesi üzerindeki muhtelif görüşlere kısaca, mevzuumuzu 

ilgilendirdiği nisbette temas etmek faydalı olacaktır. 

Tuor'a göre (74), bir kimse, bir üçüncü şahsı mümessil tâyin 

ederek ona şeyi teslim ettirmek suretiyle, o şey üzerinde zilyetliği 

iktisap grkJîî* Nitekim, gaipler arasında zilyetliğin naklinden 

bahseden M.K. m. 891 mucibince zilyetliğin nakli, bir şeyi iktisap 

edene veya mümessiline teslimi ile tamam olur. 

(72) Meselâ Tuor, s. 403; Homberger - Marti, FJS 643, s. 2; Haab- 

Homberger Mad. 919, No. 6 I 

(73) Bk. Ostertag, Mad. 919, No. 13 

(74) Tuor, s. 408 

153

Diğer bir görüşe nazaran (75), zilyetlik bir aynî hak olmayıp, 

bir maddi vakıadan, harice karşı meydana getirilen bîr görünüşten 

ibaret olduğundan, zilyetliğin iktisabında hukukî muamele ile 

vücuda gelen temsil münasebeti câri olmaz. Filhakika, fiili hâki" 

miyeb bir başkası, mümessil vasıtasıyla icra olunamaz. Binaenaleyh, 

mümessil diğer bir kimse namına bir mala zilyet bulunursa, bu 

zilyetliği, kendi iradesini temsil oluıfen kimse namına açıklamış 

olması vakıasına değil, münhasıran o şey üzerindeki fiilî bâkimiyetine 

istinat eder. 

Hombergere göre de (76), zilyetlik mümessile M. K. m. 890da 

zikredilen şeyin aynının teslimi vakıasiyle intikal etmişse, teslim 

tamampn maöclî veya fiil! bîr yabadan ibaret olduğundan, zilyetliği 

bu suretle iktisap eden kimse. B. K. m. 32 ani anımda bîr 

mümessil sayılamaz. M. K. m. 891, mümessile şeyin aynı teslim 

edilmekle, temsil olunanın doğrudan doğruya zilyetliği iktisap ettiği 

manasını tazammun etmez. Bu hükmün mânası, şey mümessile 

teslim edilir edilmez, zilyet mümessilin kendisi olmakla beraber, 

kanunun zilyetliğin iktisabına bağladığı hüküm ve neticelerin doğrudan 

doğruya temsil olunanın şahsında toplandığmı göstermekten 

ibarettir. Meselâ, üçüncü şahıs, temsil olunan kimseye borçlu olduğu 

meblâğı mümessile teslim etmekle, temsil olunan zilyetliği ik~ 

tisap etmediği halde, borç ifa edilmiş olur ve temsil olunan kimse 

lehine mevcut olan alacak hakkı (Forderungsreeht) ortadan kalkar. 

Temsil olunan kimse, aynın teslimi suretiyle mümessilin zilyetliği 

iktisap etmesi vakıasına ve temsil münasebetine istisnaden zilyetliği 

iktisap eder. Ancak, bu görüş tarzım müdafaa eden müellifler 

bu kaideye iki istisna tanımaktadırlar. Diğer bîr tâbirle, iki halde 

temsil suretiyle zilyetliğin iktisabı mümkündür, a) M. K. m. 890, 

cümle 2*ye göre, «bir şeyi evvelki zilyedin nzasiyle iktisap edenin 

iktidarı dairesince geçmekle, zilyetliğin nakli tamam olur». Kanun 

bu şekilde bir iktisabın muteber olmasını iki şartın tahakkukuna 

bağlamıştır: iktidar dairesine sokmak ve rızalarda uygunluk, yani 

(75) von Tuhr, s. 286; Arsebûk, s. 463 

(76) Homberger-Marti, FJS 644, s. 2; Haab - Homberger, Mad. 923, 

No. 3 ve 4; Yine Bk. Sungurbey, İst. Bar. Der., 1957, Sayı 6, 

s. 340, Not 8 

154

her iki taraf teslim hususunda anlaşmış olmalıdırlar. Bu anlaşmaya 

zilyetliğin nakli mukavelesi (Besitzvertrag) denir. Haab-Homberger'in 

(77) kaydettiği veçhile, M. K. m. 890 cümle 2'de zikri geçen 

durum bir hukukî muamele olduğundan, mümessil vasıtasıyla zilyetlik 

mukavelesinin akdedil ebilmesi mümkündür. Temsil olunan 

kimse için şey üzerinde fiilî hâkimiyet icrası imkânı mevcut ise ve 

mümessil ile diğer taraf teslim hususunda anlaşmışlarsa, temsil olunan 

kimse doğrudan doğruya zilyetliği iktisap eder. Aksi halde, bizzat 

mümessil zilyet olur. b) Kabul edilen ikinci istisnaya göre, mümessil 

marifetiyle zilyetliğin iktisabı, mâlikin temyiz kudretini haiz 

olmadığı hallerde de mümkündür (78). 

§4. Mümessilin kendi kendisiyle mukavele yapması. 

Mümessil tarafından, yapılan faaliyetin normal sahası bir diğer 

kimse ile temsil olunan hesabına bir hukuki muamele yapmaktır. 

Acaba, mümessil icrasına memur olduğu muameleyi kendisi île yapabilir 

nü ? Meselâ mümessil temsil olunan namına bir inalın satışı 

için kendi kendisine icapta bulunarak bu icabı şahsı namına kabul 

edebilir mi ? Keza, A, bir evini kiralamak üzere M ye salâhiyet 

vermiş ise M bu kira mukavelesini mümessil sıfatı ile A namına 

ve asil sıfatiyle de kendi namına akdedebilir mi ? işte, bu mesele 

doktrinin uzun zamandan beri meşgul olduğu, mümessilin kendi 

kendisiyle mukavele yapıp yapamıyacağı meselesidir (Selbstkontrahieren 

- contracter en soi - meme). 

Satış ve kira akitleri için verdiğimiz misallere ilâve olarak, 

trampa ve hibe için de selbstkontrdhieren kolaylıkla tasavvur edilebilir. 

Mümessilin kendi kendisiyle mukavele yapmasına çok benzeyen 

fakat ondan farklı olan diğer bir hal fje çifte temsil (Doppelveıtretung 

- Döuble representation) denilen müessesedir. Meselâ, vasıtalı 

temsilde mutavassıt şahıs hem satıcının ve hem de alıcının 

(77) Haab - Homberger, Mad. 923, No. 6; Yine Bk. Saymen - Elbir, 

Eşya Hukuku, s. 56 

(78) Haab - Homberger, Mad. 923„ No. 7 

155

mamesiiilidiı. Böyle bir halde, evvelkinin aksine, mümessil mallan 

kendi şahsı için değil, yine kendisinin temsil ettiği başka bir şahıs 

hesabına almaktadır. 

1. Mümessilin kendi kendisiyle mukavele yapmasının hukukî 

mahiyeti 

Eskiden beri doktrinde mümessilin kendi kendisiyle mukavele 

yapmasının hukuk tekniği bakımından mümkün olduğu kabul edilmektedir 

(79). Buna mukabil bu müessesenin hukuki mahiyeti 

hakkında muhtelif görüşler ileri sürülmüştür. 

1. Mümessilin kendi kendisiyle mukavele yapmasının hukukî 

mâhiyeti bir mukaveledir. 

Bir çok hukukçular mümessilin kendi kendisiyle mukavele yapmasının 

hukuki mahiyetini bir akit olarak tavsif etmişlerdir (80). 

Von Tuhr'a göre (81) bu fikre mümessilin yalnız kendi iradesini 

kullanması sebebiyle itiraz edilebilirse de, B. K. m. 1 bir mukavele 

zımnında beyan edilmiş iki iradeye lüzum gösterir. Mümessilin 

kendi kendisiyle mukavele yapmasında da bir değil, biri bizzat mümessil 

tarafından kendi namına, diğeri temsil ettiği kimse namma 

olmak üzere iki irade tezahür etmektedir. 

Portmann (82), isviçre Borçlar Kanununda mukavelenin bİT 

tarifinin yapılmadığına işaret ettikten sonra, akdin in'ikat şartlarını 

tâyin eden B. K. m. 1 i inceleyerek bu müessesenin bir mukavele 

mahiyeti taşıdığım ileri sürmektedir. 

2. Mümessilin kendi kendisiyle mukavele yapmasının hukuki 

mahiyeti tek taraflı bir hukukî muameledİL. 

Rümelin (83), mümessilin kendi kendisiyle muamele yapmasını 

tek taraflı hukukî muamele olarak tavsif etmiştir. Bu müellife 

(79) Fazla tafsilât için Bk. Esener, A. H. F. M. 1957 sayı. 1 -4, s. 74 

I ve mütea. 

(80) Meselâ, Guhl, s. 109; Oser - Schönenberger, Mad. 33, No. 12; 

Velidedeoğlu - Kaynar, s. 73 

(81) von Tuhr, s. 295, Not 51; Arsebük, s. 479, Not. 103 

(82) Portmann, s. 25; yine Bk. Saymen, makale, s. 1089 

(83) Rümelin, Selbstkontrahieren, s. 18 

156

göre seîbstkontrahieren bİT kişinin iradesi neticesi meydana geldiğinden 

bunu bir mukavele mahiyetinde telâkki etmeye imkân yoktur. 

Bu görüş tarzı akit nazariyesi taraftarlarınca tenkit edilmektedir. 

Zira tek taraflı bir hukukî muamele sadece bir kişinin iradesini 

beyan etmesi neticesi meydana geldiği halde seîbstkontrahieren 

de mümessil bir defa temsil ettiği kimse namına ve bir defa da 

kendi namına olmak üzere iki ayrı irade beyanında bulunmaktadır. 

Keicher (84) bu tenkidi nazarı itibara alarak icap nazariyesini 

(Offertentheorie) ileri sürmüştür. Müvekkil A, mümessilini eşyalarım 

belirli şartlar altında muayyen bir fiyata satmak hususunda 

salahiyetli kılmaktadır. Böyle bir halde, temsil olunan A, mümessile 

bu eşyayı kendisi için alabilmek salâhiyetini de bahşetmiş olmaktadır 

ki bu A nın mümessile yaptığı icaptan başka bir şey değildir. 

Filhakika, satmak hususunda müsaade ile icap arasında maddi 

bakımdan hiç bir fark yoktur. Zira, müvekkilde bir satış iradesi 

mevcuttur ve mukavelenin esaslı noktalan tesbit edilmiştir. Bir mukavele 

ise icabın uygun olarak yapılan kabulü neticesinde meyda- 

.na gelmektedir; Alelade bir mukavelenin in'ikadı ile seîbstkontrahieren 

arasındaki fark ise mukavelenin artık müvekkil tarafından 

değil, fakat mümessilin kendi kendisiyle mukavele yapmasmda tezahür 

eder. Böylece, vekâletname mümessile kendi kendisiyle mukavele 

yapması hususunda sarahaten müsaade . veriyorsa hiçbir 

müşkülât yoktur. Fakat, mümessile kendi kendisiyle mukavele yapması 

hususunda zımni bir müsaade verilmiş ise vaziyet farklıdır. 

Keicher bu takdirde Offertentheorie'nm ancak bir fiksiyon ile izah 

edilebileceğini kabul etmektedir: icap nazariyesi böyle bir halde 

temsil olunanın rızasını müsaade (Gestartung) şeklinde değil belki 

tasvip (Genehmigung) şeklinde verdiğini farzeder. Şu hale göre, 

mümessil müvekkil namına bir icapta bulunmakta ve bu icap, evvelden, 

müvekkil tarafından tasvip edilmektedir. Böylece müvekkilin 

tasvip şeklindeki beyanı, ister zımnen verilmiş olsun isterse 

verilmiş farzolunsun, bir kabul olarak telâkki edilebilir, işte mukavele 

mümessilin icabı veya kabulü ile tekemmül eder. 

(84) Keicher,, s. 86 - 97 

157

Keicher tarafından müdafaa edilen «Offertentheorie» nin de 

mahzuru bir fiksiyona istinat ettirilmiş olmasındadır. Bundan başka, 

müvekkilin bahşettiği temsil salâhiyetine istinat etmeyen kanunî 

temsilde bu hal tarzı izah edilemez. 

İrade nazariyesi taraftarlarından olan Gilliard'a göre (85), bir 

akit hernekadar irade beyanlarının uygunluğu neticesi meydana 

gelirse de, kanun, tarafların derunî iradeleri arasındaki mutabakat 

hususunda bir karine kabul eder. Hiall'buîki, selbstkontrahieren'de 

mümessil tek başına hareket ettiği için iradeler arasında bir mutabakat 

bahis mevzuu olamaz. Mümessilin kendi kendisiyle muamele 

yapması tek taraflı hukuki muamelelere çok yaklaşır ve bir inşaî 

hakkın kullanılmasından başka bir şey değildir. Gilliard, von Tuhr 

ve Portmann tarafından ileri sürülen, mümessilin bir defa kendi namına 

bir defa da müvekkili namıma olmak üzere üki ayrı irade beyanında 

bulunduğu fikrine de itiraz etmekte ve mümessilin evvelâ 

icap ve sonra kabul beyanında bulunmaksızın sadece iradesini bir 

defa beyan ettiğini ileri sürmektedir. Gilliard, selbstkontrahieren''m 

tek bir hukukî Saha içerisinde iki hak süjesi arasında yapılan tek 

taraflı bir hukuki muamele olduğunu beyan etmek suretiyle Rümelin'in 

fikrine iştirak etmektedir. 

II. Mevzuatta mümessilin kendi kendisiyle mukavele yapması 

1. A. M. K. m. 18 mucibince

• 

tedir. Temsil olunanı himaye maksadiyle vaz edilmiş olan bu hüküm 

ile Alman medeni kanunu temsil salâhiyetine ve dolayısiyle 

hukuki muamele yapabilmek kudretine bir tahdit vaz etmektedir. 

Kanun vazıı mümessilin kendisiyle yapacağı muamelelerin temsil 

olunanın menfaatlerini ihlâl edeceği noktasından hareket etmiştir. 

A. M. K. m. 181 in vaz eylediği memnuiyet kaidesi yalnız borç 

doğuran mukavelelere değil, aynî haklara ve aile hukukuna müteallik 

akitlere ve muhataba vusulü iktiza eden beyanlara da şamildir 

(86). Binaenaleyh, mümessilin kendi kendisine bâr şeyi teslim 

etmesi o şeyin mülkiyetini kendisine intikal ettirmez. Mümessilin 

kendi kendisiyle bir mukaveleyi feshi ihbar etmesi hüküm ve 

netice meydana getirmez. Keza Mümessil temsil olunandaki bir alacağına 

karşılık olarak onun bir gayrimenkulu üzerinde kendi lehi- 

.ne bir ipotek tesis edemez. 

Memnuiyet kaidesini vaz eden 181 inci maddenin müeyyidesinin 

mutlak butlan olduğu doktrin ve mahkeme içtihatları tarafından 

kabul edilmişti (87). Fakat modern Alman doktrin ve içtihatlarında 

hâkim olan fikre göre 181 inci madde salâhiyetsiz temsil 

gibi telâkki olunmalıdır (88). A. M. K. m. 177 ye göre bir kimsenin 

temsil salâhiyeti olmadan bir başkası namına akdettiği muamelenin 

temsil olunan bakımından hüküm ve muteberiyeti temsil olunanın 

tasvibine bağlıdır. Şu halde, bu telâkkiye göre mümessilin 

kendi kendine yaptığı ve bidayette muteber olmayan muamele temsil 

olunan tarafından icazet verilmek suretiyle muteber hale getirilebilir 

(89) (90). 

A. M. K. m. 1(1, vaz eylediği memnuiyet kaidesini tahfif etmek 

maksadıyla bazı istisnalar derpiş etmektedir. 

(86) RGZ 89 s. 367. Yine bk. von Tuhr, allg. Teil s. 364 

(87) RGZ, 51, S. 98 

(88) Palandt, Mad. 180 No. 3, staudinger ~ Coing Mad. 181 No. 17 

(89) Palandt, Mad. 180 No. 3; von Tuhr, allg, Teil s. 366; Lange, s. 

291 

(90) Alman Temyiz Mahkemesi mümessilin kendi kendisiyle yaptığı 

mukavelenin temsil olunan tarafından tasvip edilebileceğine 

karar vermiştir RGZ 71, 162 

15?

a) Mümessilin kendi kendisiyle mukavele yapması için temsil 

olunan izin vermis.se. 

Filhakika, A. M. K. m. 181 e göre temsil olunan mümessile bu 

yolda bir salâhiyet verirse seîbstkontrahieren muteber olur. 

Mamafih, bazı hallerde temsil olunanın böyle bir izin ve salâhiyet 

vermesi mümkün değildir. Meselâ, Alman Temyiz Mahkemesinin 

de beyan ettiği gibi vesayet makamı böyle bir izin vermeye 

yetkili değildir (91). Keza, tek şahıs şirketlerinde (Emmamv 

geselschaft) vaziyet aynidir. Ayrı ayrı her bir muamele için izin 

verilmesine lüzum olmayıp, temsil olunan tarafından mümessile 

kendi kendisiyle mukavele yapabilmesi için umumi mahiyette bir 

iznin bahşedilmiş olması kâfidir. Bu izin herhangi bir şekle tâbi 

değildir. Meselâ, bir umumi heyet toplantısında karar şeklinde alınabilir 

(92). Buna mukabil, muayyen bir muamele için hususî bir 

izin verilirse Alman Yüksek Mahkemesine göre bu bir icap mahiyetindedir 

ve icabın muteber olabilmesi için kanunen aranılan şekle 

riayet edilmesi icap eder (93) A. M. K. m. 181 objektif bir unsuru, 

temsil edilen kimsenin verdiği izni, ihtiva ettiğinden bir izne 

ihtiyaç olup mümessilin hüsnüniyeti bu bakımdan bir rol oynamaz. 

Alman Temyiz Mahkemesi mümessilin hüsnüniyetli olması halinde 

bile kendi kendine yaptığı muameleler ile temsil olunanın ilzam 

olunamıyacağına karar vermiştir. Binaenaleyh, temsil edilen muameleyi 

tasvip edip etmemekte serbesttir (94). Alman doktrin ve 

mahkeme içtihatlarında umumiyetle kabul edildiğine göre temsil 

olunanın sarih bir izin veya icazetine lüzum yoktur (96). 

b) Mümessilin kendi kendisiyle mukavele yapması bir Kn^cun 

ifasını teşkil ediyorsa. ' 

A. M. K. m. 181, mümessilin kendi kendisiyle mukavele yapmasının 

bir borcun ifasını teşkil ettiği hallerde selbstkontrahieren'e 

müsaade etmektedir. Mümessilin kendi kendisine bir şeyin mülki- 

(91) RGZ, 71, 43 

(92) RGZ, 34, 159; Gilliard, s. 143 

(93) RGZ, 87 No. 56, s. 246; Gilliard, s. 144 

(94) RGZ, 110, 214 

(95) Staudinger - Coing Mad. 181 No. 19 f; RGZ 99, 208 

160

yetini nakletmesi dahi muteberdir. Ancak, kendi kendisiyle mukavele 

yapan kimsenin mülkiyetin nakli hususunda iradesini izhar etmesi 

ve mülkiyetin nakli suretiyle bir borcun ifası mevzubahis olmalıdır. 

Mümessil kendi kendisiyle yapacağı bir muamele ile temsil 

olunandaki muaccel olan bir alacak veya borcu takas veya mahsup 

edebilir. Fakat temsil olunan aleyhine defi hakkını kullanmaktan 

vaz geçemez ve münazaalı olan bir borcu ifa edemez. Buna 

mukabil, müeccel borçlarda ise bir tefrik yapmak icap eder. Vâde 

münhasıran mümessilin lehine ise mümessilin bu vâdeden vazgeçebilmesini 

kabul etmek lâzımdır. Vâde temsil olunanın lehine ise 

kendi kendine ifanın muteber olmaması lâzımdır. Zira, mümessilin 

temsil ettiği kimseyi vâdenin temin ettiği menfaatlerden mahrum 

edememesi icap eder (96). 

Görüldüğü üzere, A. M. K. m. 181, bu bakımdan, borcun ifası 

sahasında edalar arasındaki mübadeleyi basitleştirmek ve çabuklaştırmak 

suretiyle hakiki bir hizmet görmektedir. 

c) Mümessilin kendi kendisiyle mukavele yapmasına kanun 

tarafından müsaade edilmişse. 

Alman Medeni Kanununda mümessilin kendi kendisiyle mukavele 

yapmasına müsaade eden müteaddit hükümler mevcuttur. Meselâ, 

A. M. K. m. 456 ya göre icra vasıtasiyle yapılan satışlarda vekâleten 

satışı idare eden şahıs ve yardımcıları satılan şeyleri ne 

kendi namlarına ve ne de başkasının mümessili sıfatiyle satın alamazlar. 

Mamafih, A. M. K. m. 457 ye istinaden borçlu, alacaklı ve 

malik gibi alâkalıların icazetiyle böyle bir satış muteber olur. 

2. Fransız hukukunda mümessilin kendi kendisiyle mukavele 

yapmasını tanzim eden A. M. K. m. 181 e benzer bir hüküm mevcut 

değildir. Böyle bir hükmün mevcut olmaması karşısında Fransız 

doktrini bu müesseseyi etraflıca tetkik etmiş, böylece &elbstkontmhieren 

müessesesi Fransız hukukunda nisbeten yeni bir tabir 

olan (le contrat avec soi-meme) adı altında ortaya atılmıştır. 

Fransız doktrini umumiyetle, mümessilin kendi kendisiyle mukavele 

yapabilmesinin hukuk tekniği halkımandan mümkün olduğunu 

kabul etmekle beraber mümessil üe müvekkil arasında bir 

(96) Portmann, s. 65; Gilliard, s. 136 

161

menfaat ihtilâfı bulunduğu hallerde bu müesseve cevaz verilemiyeceğini 

beyan etmiştir. Planiol - Ripert - Boulanger'ye göre (97), 

temsil münasebetine istinaden bir kimsenin kendi kendisiyle mukavele 

yapması mümessillerin kendi menfaatini müvekkilin menfaatine 

tercih edeceği hallerde pek tehlikeli olur. Buna mukabil, 

Demogue (98), Selbsthmtrahierertm arz ettiği pratik fayda ve 

kolaylıklar dolayısiyle, tehlikenin Önlenmesi şartıyla, Fransız doktrini 

ve Jurisprudence tarafından kabul edildiğini kaydetmektedir. 

De Page da «Selbstkonrahieren» in ahlâk ve adaba ve bizatihi hukuka 

aykırı bir müessese olmayıp sadece müvekkil için- tehlike arz 

ettiğini beyan etmektedir (99). 

Vekâlet akdinde yer alan Fr. M. K. m. 1596 ya göre «butlan ile 

müeyyet olmak üzere, vasiler vesayeti ile mükellef olduklan kimselerin 

mallan, vekiller satmak için vekâlet aldıklan kimselerin mallan, 

âmme müesseselerinin idarecileri ihtimamlanna bırakılmış olan 

mallan, âmme memurlan âmmenin mallan hakkında icra edilen 

alenî müzayedeye ne doğrudan doğruya ve ne de mutavassıt şahıs 

marifetiyle iştirak edemezler» (100). 

Ancak Fransız Temyiz Mahkemesinin de kabul ettiği veçhile, 

1596 inci madde yalnız sataş için vekâlete kabili tatbik olup diğer 

hususlardaki vekâlete tatbik olunamaz. Böylece mümessil kendi 

kendisiyle bir icar, istisna, vedia akdi yapabilir (101). Müelliflerin 

umumiyetle kabul ettiklerine göre, 1596 inci madde kıyas yoluyla 

sadece aleni müzayededeki satışlarda değil müvekkil için daha tehlikeli 

olan müzayedesiz satışlarda da tatbik edilir (102). 

Vekil, alış için vekâleti haiz ise acaba kendi malım satabilirini 

? Doktrinde bu suale umumiyetle menfi cevap verilmektedir. 

Hülâsa 1596 mcı madde Selbstkontrahiereri"ı tamamen men etmemekte 

ancak satış ve alış muamelelerinde mümessilin kendi kendisiyle 

mukavele yapmasını yasak etmektedir. 

(97) Planiol - Ripert - Boulanger, c. 2, s. 47, No. 117 

(98) Demogue, s, 112 

(99) De Page, No. 448, s. 706 

(100) D. 1863, I. 142 

(101) Demogue,, s. 123 

(102) Demogue, s. 122 

162

Bu yasağın müeyyidesi ise yapılan muamelelerin butlanıdır. 

Ancak burada bahis mevzu olan budan, âmme intizamı mülâhazası 

ile vaz edilmiş bir müeyyide olmayıp sadece temsil edilen kimseyi 

himaye etmek gayesini istihdaf ettiğinden, muamele onun izni 

ile yapılabileceği gibi, yapıldıktan sonra icazeüe de muteber bir 

hale getirilebilir (103). 

3. Türk - İsviçre Borçlar Kanununda A. M. K. m. 181 e benzer 

bir hüküm mevcut defildir. Hernekadar B. K. m. 427 komisyoncunun 

bizzat alıcı veya satıcı olmasına dair bir hüküm vazetmekte 

ise de, bu hüküm mümessilin kendi kendisiyle mukavele 

yapmasından farklıdır. Zira komisyoncu kendi namına alım ve satım 

yapmaktadır. Halbuki mümessil başkası namına hareket eder. 

B. K. m. 427 ye göre «borsada mukayyet veya piyasada cari fiyatı 

bulunan kombiyo senedatı veya diğer kıymetli evrakı ve emteayi 

satmaya veya satın almaya memur edilen komisyoncu, müvekkil tarafından 

hilâfına talimat verilmemiş ise, satın alacağı şey yerine kendi 

şeylerini satabilir, yahut satacağı şeyi kendisi için satın alabilin». 

Bu hüküm meselemize tatbik edilemediğinden M. K. m. 1 in 

nazarı itibara alınması icap eder. Bu maddenin ikinci cümlesine 

göre «hakkında kanunî bir hüküm bulunmayan meselede hâkim 

örf ve âdete göre, örf ve âdet dahi yoksa kendisi vazıı kanun olsaydı 

bu meseleye dair nasıl bir kaide vaz edecek idiyse ona göre 

hükmeder. Hâkim, hükümlerinde ilmî içtihatlardan ve kazai kararlardan 

istifade eder». 

Kanaatrmızca, bu maddenin tatbiki neticesi olarak, herşeyden 

evvel İsviçre Federal Mahkemesinin bu mevzudaki kararlarını tetkik 

ve tahlil etmek maksada elverişli olacaktır. 

Federal Mahkeme ilk defa 1913 senesinde bu mevzua temas 

etmiştir. Hâdise şu idi (104). Siegwart isminde bir şahıs Glashütte 

Horvv. A. C. isimli bir anonim şirketin müdürü idi. Şirket işleri iyi 

gitmediğinden, bir umumi heyet toplantısında, hissedarlar şirketin 

tasfiyesine karar verdiler. Fakat, Siegvvart hissedarların kararının 

kanuna aykırı olduğunu ileri sürerek karan imzalamaktan imtina 

(103) Planiol - Ripert, VI, s. 92; Gilliard, s. 152 

(104) RO 39 II 561 

163

etmiştir. Evvelce şirkete 8.000 frank borç vermiş olan Siegwart şirkete 

ait makineleri şirketin müdürü sıfatiyle yine kendisine sattı. 

Nihayet, şirketin iflâs ermesi üzerine iflâs idaresi Siegsvart tarafından 

yapılan tediyeleri kabul etmekle beraber onun kendi kendisine 

sattığı şeylerin iadesini talep etti. Fakat Siegwart'm bunu kabul 

etmemesi neticesinde iş mahkemeye intikal etti. Lucerne Mahkemesinin 

talebi kısmen kabul etmesi üzerine Siegvvart Federal Mahkemeye 

müracaat etti. isviçre Yüksek mahkemesi şu mülahaza ile talebi 

reddetti: Bu meselede kanuni bir hüküm ve örf ve âdet kaidesi 

mevcut olmadığından doktrin ve mahkeme içtihatlarından mülhem 

olmak icap eder. Alman hukukunda olduğu îbi İsviçre hukukunda 

da mümessüin_kendi kendisiyle mukavele yapmasını prensip 

itibariyle, temsil olunan için bir gabin tehlikeli mpvnnt olmadığı 

veya temsil olunanın bu yolda sarih bir izni bulunmadıkça, bâtıl 

addetmek icap eder. Federal Mahkemeye göre, burada mevcudiyeti 

iddia edilen satış hakikat halde ne bir satıştır ve ne de sadece 

bir borcun ifasıdır. Belki kendi kendisine ifa yerine kaim olan bir 

eda (dation en paiment en soi-mâme) dır. Bu ise bir borcun ifası 

olarak tavsif edilemez. Glashütte şirketi muameleye izin ve icazet 

vermemiştir. 

isviçre Federal Mahkemesi 1931 tarihli diğer bir kararında ise 

başka bir hâdise ile meşgul olmuştur (105). 

Rohrbach isminde bir şahıs Zürihte intişar eden bir gazeteye 

abone olmuştur. Bu gazeteye abone olmak Rohrbach ailesine 

Winterthur sigorta şirketi nezdinde kazaya karşı sigortalı olmak 

hakkım veriyordu. Ancak kazanın vukuu ânında gazeteye abone 

olmak sigorta poliçesinin şartı idi. iki mütevali abone ücreti Ödenmediği 

takdirde abone feshedilmiş addedilecek ve kazanın, kazaya 

uğrayanın ağır bir kusurundan ileri gelmiş olması halinde sigorta 

tazminatı tenkis edilecektir. Rohrbach tren hattı üzerinden bisikletle 

geçerken bir tren kazası neticesinde ölmüştür. 

Rohrbach ailesi gazeteye sadece abone değil aynı zamanda bu 

gazetenin o mmtakadaki bayii idi. Bu sıfatla mecmuayı abonelere 

dağıtıyorlar ve her numaranın parasını tahsil ediyorlardı. Bu 

(105) RO 57 II 556 - JdT 1932, s. 561 

164

maksatla gazete tarafından kendilerine bir de kontrol kartı verilmişti. 

Bu kartın üzerine abone ve mecmua numarası ile yapılan tediyeleri 

yazıyorlar ve her mecmua başına muayyen bir komisyon 

alıyorlardı. 1928 senesi baharına kadar topladıkları abone ücretlerini, 

• kendi abone ücretleri de dahil, muntazaman gazeteye göndermişlerdir. 

Ancak kazanın vukuu sırasında altı mecmua bedelini 

gazeteye borçlu bulunuyorlardı. Dul kalan bayan Rohrbach sigorta 

şirketine müracaat ile sigorta bedelini talep etmişse de şirket sigorta 

bedelini ödememiştir. 

Bern Kantonu Mahkemesi Rohrbach'm abone ücretini kendi 

kendisine gazetenin mümessili sıfatiyle ödediğini ve hattâ ayrı bir 

kutuya koyduklarını tesbit ederek mecmuanın mümessili sıfatiyle 

kendi kendilerine ödemede bulunduklarına ve böylece sigorta 

poliçesinde derpiş edilen mükellefiyetleri yerine getirdiklerine karar 

vermiş, ancak kazanın ağır bir ihmal neticesi husule geldiği 

mülâhazası ile sigorta bedelini bir miktar tenkis etmiştir. 

Federal Mahkeme ise mümessilin temsil edilenle arasında bir 

menfaat ihtilâfı bulunmadığı takdirde kendi kendisiyle mukavele 

yapabileceğini beyan ettikten sonra pratik bakımdan hâdisede 

temsil olunan için tehlike bulunduğunu tesbit etmiştir. Filhakika, 

temsil olunan tediyeler üzerinde doğrudan doğruya tasarruf edemiyeceği 

gibi tediyeler tamamen muvakkat, hayali ve gayri ciddi 

de olabilir. Diğer bir ifade ile mümessilin parayı geri alabilmek 

imkânı mevcut oldukça ödemenin muteber olmaması lâzım gelir. 

Esasen, isviçre Hukukunda Alman Medenî Kanununun 181 inci 

maddesine benzer bir hüküm mevcut olmadığı gibi hâdisede tediye 

sadece bir borcun ifasından ibaret olmayıp sigortanın da muteberlik 

şartıdır. Binaenaleyh, bu gibi hallerde tediye niyeti, antmıus 

solvendCnin mevcudiyeti şüphelidir. Bu sebeplere binaen Federal 

Mahkeme kendi kendine yapılan ödemeyi bâtıl addederek sigorta 

şartının tahakkuk etmediğine kaTar vermiştir. 

Buna mukabil yukanki hâdiseye mahiyet itibariyle benzeyen 

başka bir hâdisede Federal Mahkeme Selbstkontrahieren nazariyesini 

tatbik etmeyerek içtihadını değiştirmiştir (106). Zira, mümes- 

(106) RO 64 II 300 

165

silin kendi kendisiyle mukavele yapmasından bahsedilebilmek için 

bir kimsenin başkası nam ve hesabına muayyen muameleleri yapmaya 

salâhiyettar kılınması kâfi olmayıp, muayyen işin o kimse tarafından 

hakikaten mümessil sıfatiyle yapılması icap eder. Şu hale 

göre, bir mecmuanın bayii olması dolayısiyle mümessil durumunda 

olan bir kimse o mecmuaya kendisini abone kaydettirmesi halinde 

bunu mecmuanın mümessili sıfatiyle hareket ederek yaptığı 

iddia edilemez. Filhakika, o kimse mecmuaya mümessil sıfatiyle 

değil, asil sıfatiyle abone olmakta ve bedellerini de kendi nam ve 

hesabına tediye etmektedir. Bu gibi hallerde mümessilin kendi 

kendisiyle mukavele yapmasından bahsedilemez. 

Esasen, Federal Mahkemenin 1931 tarihli içtihadı doktrin tarafından 

da tenkit edilmiştir. Gilliard, Federal Mahkemenin mümessilin 

kendi kendisiyle mukavele yapmasını pek istisnai hallerde 

kabul eden A. M. K. m. 181 den de ileri giderek, kendi kendine 

yapılan ödemeleri de kabul etmediğini beyan etmiştir (107). 

Halbuki, bu müellife göre, Federal Mahkeme Rohrbach'ın kendine 

yaptığı tediyenin muvazaa veya hile sebebiyle muteber olmadığına 

karar verebilirdi. Çünkü Rohrbach ailesinde kendi kendilerine 

tediye iradesi mevcut değildi. 

Temyiz Mahkememiz de dâvâlının, mümessili bulunduğu bir 

kpllektif şirketi feshederek alacak ve mallan kendisine devir ve 

temlik ermesi sebebiyle açılan bir iptal dâvası münasebetiyle meselemize 

temas etmiştir. Temyiz Mahkememiz^ (108) «müvekkili ile 

vekilin menfaatlerinin tearuz ettiği hususlarda-,,v*kiliîi yaj^tığı bağıt 

ve muamelenin iki tarafı birden tevellLêtmesine kanunen cevaz 

yoktur», demek suretiyle Alman ve İsviçre. ifujgjkunda hâkim 

olan telâkkiye uygun hareke!..etmiştir (109). 

(107) Gilliard, s. 170 

(108) Tem. T. D. E. 944/2540, K. 1747, 12.9.1945 

(109) Bu kararın tahlil ve tasvibi hususunda Bk. Saymen - Elbir- 

Oğuzman, s. 154 - 156 

166

III. Mümessilin kendi kendisiyle mukavele yapmasının muteberliği 

~~" 

Türk - İsviçre Borçlar Kanununda bir hüküm bulunmayışı karşısında 

isviçre Federal Mahkemesi müteaddit kararlarında mümessilin 

kendi kendisiyle mukavele yapmasının A. M. K. m. 181 de 

olduğu gibi prensip itibariyle hükümsüz olduğuna işaret etmiş bulunmaktadır. 

Federal Mahkeme ancak, yukarıda işaret ettiğimiz 

veçhile, mümessil ile temsil olunan arasında menfaat ihtilâfı bulunmadığı^hallerde 

mümessilin kendi kendisiyle mukavele yapmasım 

muteber addetmektedir 

Yine yukarıda zikrettiğimiz kararında Temyiz mahkememiz de 

mümessilin kendi kendisiyle yaptığı mukavelenin müeyyidesinin 

butlan olduğu fikrine mütemayi ldir. 

Acaba, mümessilin kendi kendisiyle yaptığı mukavele butlan 

ile malûl bir muamele midir ? Bu hususta doktrinde müellifler arasında 

görüş ayrılığı mevcuttur. Müelliflerin fikirlerinin kısaca hülâsası 

bu mesele üzerinde üç ayrı telâkkiyi orjaya koyacak ve pratik 

bakımdan meselenin nasıl halledilmesi hususunda rehber olacaktır. 

1. Bazı müelliflere nazaran mümessilin kendi kendisiyle yaptığı 

mukavele prensip itibariyle muteber bir muamele değildir. 

Von Tuhr (110) mümessilin kendi kendisiyle yaptığı mukavelenin 

hukuka uygun bir muamele olduğunu kabul etmekle beraber 

Federal Mahkemenin bir prensip kararında zikredildiği veçhile 

A. M. K. m. 181 de derpiş edilen hal şekline iltihak ederek mümessilin 

kendi kendisiyle -mukavele yapmasının ancak vekâletnamede 

bu cihetin tasrih edildiği veya temsil olunan için istismar 

edilmek tehlikesi bulunmayan hallerde muteber bir muamele olarak 

kabul edilebileceğini beyan etmektedir. 

Mümessilin kendi kendisiyle mukavele yapması meselesini hukumuzda 

etraflı bir surette tetkik eden Saymen (111) de «taraf- 

(110) von Tuhr, s. 295; Yine Bk. Arsebük, s. 480; Guhl, s. 109; 

Schwarz, s. 387; Velidedeoğlu - Kaynar, s. 73 

(111) Saymen, makale, s. 1113; Saymen - Elbir,, s. 307 

167

lar arasında menfaat zıddiyeti bulunan ve binaenaleyh tehlike arzeden 

hâllerde umumi kaide olarak «selbstkontrahieren» 9 e müsaade 

edilmemesi lâzım gelir. Fakat, tehlike önlenebilecek hallerde menfaat 

ihtilâfı bulunmayan hallerde bir tek şahsın akdin tarafım tevelli 

etmesine istisnaen müsaade edilmek icap eder» demektedir. 

Nihayet, Gilliard (112) da bu yaldaki bir muamelenin yasak 

olduğunu yazmaktadır. 

2. Mümessilin kendi kendisiyle mukavele yapması prensip itibariyle 

muteber bir muameledir. 

Son zamanlarda bazı müellifler, Alman Medenî Kanununun 

181 inci maddesinin ve Federal Mahkemenin istinat ettiği objektif 

bazı kıstasları bir tarafa bırakarak, kendi kendisiyle yapılan mukavelenin 

muteberiyetini, mümessilin hüsnüniyetine istinat ettirmek 

istemektedirler. 

Bu müelliflere göre mümessilin kendi kendisiyle yaptığı mukavelenin 

hükümsüzlüğü mukavele serbestisi prensibini tahdit eden 

ve B. K. m. 19 ve 20 de vaz edilmiş bulunan prensiplerden istihraç 

edilemez. B. K. m. 19 mucibince bir akdin muteber olması için bu 

maddede tâyin edilmiş bulunan hudutları tecavüz etmemesi icap 

eder. Aksi halde B. K. m. 20 yapılan akdin hangi nisbette bâtıl olduğunu 

tâyin eder. Şu halde mümessilin kendi kendisiyle mukavele 

yapması B. K. m. 19 ve 20 inci maddedeki hudutları aşmadığm- 

dan muteber bir muameledir. Başka bir tâbirle mümessilin kendi 

kendisiyle mukavele yapması âmme intizamına muhalif veya ahlâk 

ve adaba aykın bir muamele değildir (113). Bundan başka, 

temsile müteallik kaidelerden de selbstkontrahierertm muteber bir 

muamele olmadığı neticesine varılamaz (114). 

Ancak mümessilin kendi kendisiyle yaptığı muamele, bir hakkın 

suistimalini teşkil ettiği nisbette hükümsüzdür. Egger (115), 

mümessilin kendi menfaatini temsil olunamn menfaatma tercih ettL 

(112) Gilliard, s. 194 

ği yani, temsil olunanı istismar ettiği, hallerde hakkın suistimalinin 

mevcut olduğunu beyan etmiştir. 

Bu noktai nazarı tekâmül ettiren Portmann (116), mümessilin 

kendi kendisiyle yaptığı muamelenin bizatihi hakkın suistimali mahiyetini 

taşımadığı noktasından hareket ederek böyle bir muamelenin 

İsviçre hukukunda prensip itibariyle muteber bir muamele 

olduğu neticesine varmıştır. Fakat, bu müellife göre, mümessil hüsnüniyet 

kaidelerini ihlâl ederek temsil edilenin menfaatlerine aykırı 

hareket eder, onu istismar ederse hakkın suistimali sebebiyle yapılan 

muamele bâtıl olur. Bu yasağın sebebi, temsil olunanın hakkın 

suistimaline karşı himaye edilmesidir. Şu halde, mümessil ile 

temsil olunan arasında menfaat ihtilâfının mevcut bulunduğu bütün 

hallerde mümessilin kendi kendisiyle mukavele yapması muteber 

değildir. Ancak temsil olunan izin vermişse muamele muteber 

olur. 

3. Mümessilin .kendi.kerıdLsiyle„mukavele yapmasının mahiyeti 

bir salâhiyetsiz temsildir. 

Becker'e göre (117), mümessilin kendi kendisiyle bir muamele 

yapması halinde salâhiyetsiz temsilde olduğu gibi, temsil olunanın 

icazet veya reddine mütevakkıf, askıda bir muamele mevcuttur. 

îsviçre Federal Mahkemesi de çifte temsil münasebetiyle verdiği 

1988 tarihli bir karar da (118), mümessilin kendi kendisiyle 

yaptığı mukavelenin temsil edilen tarafından, salâhiyetsiz temsil 

suretiyle yapılan bir muameleye icazet verilmesi gibi, tasvip edilmesi 

halinde muteber olacağım ve temsil olunam bağhyacağmı beyan 

etmiştİT. 

îsviçre Hukukunda mümessilin kendi kendisiyle mukavele 

yapmasının salâhiyetsiz temsil ile izahı Saussure tarafından yapılmıştır 

(119). Bu müellife göre, problem yanlış vaz edilmiştir. Mü- 

(116) Portmann, s. 84-86 

(117) Becker, Mad. 33 No. 11 

(118) RO 63 II 173 - JdT 1938, S. 345 


169

messilin kendi kendisiyle mukavele yapması her zaman muteberdir. 

Hakkın suistimalini teşkil ettiği hallerde hüküm ve netice tevlit 

etmeyişinin sebebi mümessilin kendi kendisiyle yaptığı mukavelede 

salâhiyetini tecavüz etmiş olmasındandır. Mümessilin kendi kendisiyle 

yaptığı mukavelenin muteber olmayışının müeyyidesi o akdin 

hükümsüzlüğü veya butlanadır. Böyle bir netice ise tarafların menfaati 

bakımından maksada elverişli değildir. Zira, bu takdirde, mümessilin 

kendi kendisiyle yaptığı bir mukavele, temsil olunanın o 

muameleye evvelden izin vermesi veya o muamelenin hakkın suistimalini 

teşkil etmediği haller dışında, hükümsüz olacaktır. Böyle 

bir halde ise, akdin sakatlığı hiçbir şekilde giderilemiyecektir. 

Saussure'e göre (120), B. K. m* 38 mümessilin kendi kendisiyle 

yaptığı mukaveleye kıyas yolu ile değil, bu müessesenin hakiki 

bir salâhiyetsiz temsil hali olması dolayısiyle, doğrudan doğruya 

tatbik edilebilecektir. Şu halde mümessilin kendi kendisiyle mukavele 

yapması ancak temsil salâhiyetinin hudutları içinde yapıldığı 

hallerde muteberdir. Filhakika, haricî temsil salâhiyeti ancak 

üçüncü şahısların himayesi için bahis mevzuu olur. Halbuki, mümessilin 

kendi kendisiyle yaptığı muamelede üçüncü şahıs mümessilin 

kendisidir. Mümessil kendisine bahşedilmiş bulunan temsil 

salâhiyetinin şümulünü tabii olarak iyi bilir ve haricî bir temsil 

salâhiyetine itimad etmeye hakkı yoktur. Yalnız dahilî temsil salâhiyeti 

mümessilin kendi kendisiyle yaptığı bir mukaveleyi muteber 

hale koyabilir. Dahili temsil salâhiyetini su istimal etmek mümkün 

olmadığına göre temsil olunanın menfaatleri temin edilmiş 

olur. Mümessil ancak dahili temsil salâhiyetinin şümulü dahilinde 

kaldığı hallerde kendi kendisiyle muteber olarak bir mukavele akdedebilir. 

Dahilî temsil salâhiyetinin şümulü ise hüsnüniyet kaidelerine 

göre tâyin olunur. Mümessil dahili temsil salâhiyetinin şümulünü 

aşarak bir muamele yaparsa temsil salâhiyetinin yokluğu 

sebebiyle sakat bir muamele yapmış olacaktır. Bu sakatlık ise butlandan 

farklı olup B. K. m. 38 de bahis mevzuu olan tek taraflı 

mülzemı olmıatma halidir (einseitige Unverbindlichkeit). Binaenaleyh, 

temsil olunan ldımse, muameleyi, icazet vermek suretiyle tasdik 

edebilecektir. 


170

Kanaatımızca, Saussure tarafından müdafaa edilen salâhiyetsiz 

temsil fikri mümessilin kendi kendisiyle yaptığı mukavelenin 

hukuki karakterini en iyi bir şekilde izah edebilmektedir. Şu halde, 

mümessil kendi kendisiyle bir muamelede bulunmuşsa her şeyden 

evvel kendisine verilmiş bulunan temsil salâhiyetini tecavüz 

edip etmediğini araştırmak icap eder. 

Mümessilin kendi kendisiyle mukavele yapmak suretiyle temsil 

salâhiyetini -tecavüz- -ettiği-, .hallerde.;yapılan mukavelenin Hüküm ve 

neticeleri aslada^mualiâktadır. Bu pandente condicione safhasında, 

muameleye sarih veya ztani şekilde icazet verilmiş veya bu yolda 

bir icazet.3rernıekten_iaıüna edilmiş olmadıkça mümessilin kendi 

kendisiyle yapdığı mukavele temsil olunanı bağlamaz. 

Temsil olunan, mümessilin kendi kendisiyle yaptığı muameleyi 

menfaatine uygun bularak icazet verirse, mukavelenin o zamana 

kadar eksik olan inşai unsurlarından birisi tahakkuk etmiş olacağından 

bu mukavele muteber olacaktır. Şu halde mümessilin kendi 

kendisiyle yaptığı mukavelenin sıhhati tâlikî ve iradî bir şartm 

tahakkukuna bağlıdır. Bu icazet salâhiyet vermeye tekabül eder. 

icazet makabline şâmil hüküm ve netice meydana getireceğinden 

mümessilin kendi kendisiyle yaptığı mukavele yapıldığı andan 

itibaren muteber olacaktır. İcazet verildikten sonra artık bundan 

rücu olunamaz. 

Temsil olunan muameleye icazet vermezse, deficiente condicione, 

mümessilin kendi kendisiyle yaptığı mukavele hüküm ve 

netice tevlit etmez ve temsil olunan bu mukavele ile hiç bir suretle 

ilzam olunamaz. Muamelenin bu bakımdan hükümsüzlüğü, 

icabı hale göre hâkim tarafından resen nazan itibara alınabilir. Hâdisemizde 

mümessil aynı zamanda salâhiyetsiz temsildeki üçüncü 

şahıs hal ve mevkiinde bulunduğundan kendi kendisiyle yapmış 

olduğu mukavele ile bağlanmıştır. Ancak B. K. m. 88 f. 2 gereğince 

temsil edilenin münasip bir müddet zarfında akde icazet ve- ' 

rip vermiyeceğini beyan etmesini talep etmeye hakkı vardır. Aynı 

maddenin sonuncu cümlesine tevfikan da bu müddet içerisinde 

icazet verilmediği halde, o kimse mülzem olmaz. 

171

Doktrin ve Federal Mahkemenin içtihatlarında umumiyetle 

kabul edildiğine göre, mümessilin kendi kendisiyle mukavele yapması 

hakkındaki prensipler, mümessilin her iki âkit tarafı temsilen 

yaptığı mukavelelere yani, çifte temsile de tatbik olunur (121). 

(121) Becker, Mad. 33, No. 12 s. 178; Saussure, s. 91-92; RO 63 II 

173-JdT 1938, s. 434 

172

KISIM IV 

TEMSİLİN SONA ERMESİ 

BÖLÜM I 

TEMSİLİ SONA ERDİREN SEBEPLER 

Temsilin sona ermesi temsil olunan kimsenin, mümessilin ve 

temsilin yapıldığı üçüncü şahısların menfaatlerini yakından ilgilendirir. 

Bu balamdan, karşılıklı menfaatlar durumunun nazan itibara 

alınarak temsilin sona ermesinin, hüsnüniyet ve hakkaniyet 

kaidelerine göre tanzim edilmesi lâzımdır. 

Alman Medeni Kanunu, temsil salâhiyeti ile temel münasebeti 

birbirinden tefrik etmeyen eski telâkkilerin tesiri altında, temsilin 

hitam sebeplerini temsil bahsinde ayrıca ve müstakil bir şekilde 

tanzim etmemiş ve bu hususu temel münasebetin hitam sebeplerine 

atfetmekle iktifa etmiştir. A. M. K. m. 168, temsil salâhiyetinin 

istinat ettiği hukukî münasebete göre hitam bulacağını tasrih 

etmiştir. Şu halde Alman Medeni Kanununun sistemine göre temsil 

salâhiyeti temsil olunan ile mümessil arasındaki bir hukukî münasebete 

(vekâlet, hizmet akdi gibi) istinat ediyorsa temsilin sona 

erme sebepleri mezkûr hukukî münasebetin hitam sebeplerine göre 

tâyin edilecektir. Buna mukabil, temsil salâhiyeti herhangi bir 

hukukî münasebete istinat etmiyorsa hitam sebepleri hakkında kanunda 

bir hüküm mevcut bulunmadığından, doktrin ve mahkeme 

içtihattan tarafından tâyin olunacaktır. 

173

Alman Medeni Kanununun bu sistemi Alman müellifleri (1) 

tarafından tenkit edilmektedir. Temsili sona erdiren sebeplerin 

temel münasebetin (hususiyle vekâletin) hitamına atfedil(mesinin 

sebebi her iki müessesenin de hitam sebeplerinin ayni olmasıdır. 

Fakat mefhum olarak temsil salâhiyeti, A. M. K. m. 167 de 

sarahaten kabul edildiği veçhile vekâletten ayn olduğuna göre, 

temsilin hitamının müstakil olarak tanzim edilmesi lâzım gelirdi. 

Türk - İsviçre Borçlar Kanunu, Alman Medenî Kanununun tamamen 

aksine olarak, yeni telâkkileri de göz önünde tutarak, temsilin 

hitam sebeplerini umumi hükümler arasında tanzim ejmâştir. 

Bu bakımdan Türk - isviçre Borçlar Kanunu Alman ve Fransız Hukukuna 

nazaran bir adım daha ileri atmıştır denebilir. 

Temsilin en tabiî şekilde sona ermesi, hukukî 1 muamelenin mümessil 

tarafından yapılarak o isin tasfiye edilmiş olmasıdır (2). Meselâ, 

bir gayrimenkulu kiralamajc için mümessile verilmiş olan temsil 

salâhiyeti kira aktinin in'ikadını müteakip sona erer. Mümessil 

kira akdini yenilemeye veya bir diğer hukuki muamele yapmaya 

salahiyetli değildir. Temsil salâhiyeti muayyen bir müddet için 

veya irfisajüjbirjşarta bağlı olarak verilmişse, muayyen müddetin 

geçmesi veya şartın tajıajçkyjç.^taıig olması halinde, vpso kire sona 

lerer. Dojşfcrinde kabul edildiğine göre (3), kanunda derpiş edilmıiş 

bulunan hitaınsebepleri tahdidi almayıp, bunlara doktrin ve 

mahkeme içtihatları tarafından, umumi medeni hukuk prensiplerine 

vetemsilin hukukî mahiyetine _uygun olmak şartivle, diğer bazı 

umumi sebepler de ilâve edilebilir. Meselâ, muayyen bir muamele 

için verilmiş olan temsü salâhiyeti, ö~ muamelenin yapılmasının imkânsız 

hale gelmesi, zaman geçmesi, temsil salâhiyetinin mahiyetineâykırı 

düşmedikçe borcu sona erdiren sebepler, temsile nihayet 

verebilir? Bunlar o kadar umumi sebeplerdir ki kanunda ayrıca yazılmış 

olmalarına lüzum yoktur. 

(1) Staudinger - Coing, Mad. 168 No. 1; Hupka, s. 375-378 

(2) von Tuhr, s. 296J Belgesay, s. 93; Hefti, s. 18; Alman Hukukunda 

Enneccerus - Nipperdey, § 186, I, s. 803 

(3) Becker, Mad. 35, No. 1; Oser - Schönenberger, Mad. 35,, No. 1; 

Saussure, s. 75 Not. 41; Funk, Mad. 34, No. 3 

174

§ 1. Temsil edilen kimsenin şahsına göre temsilin sema erme 

sebepleri —£-- — ~ —— 

I. Temsil edilen kimsenin ölümü 

Temsil olunan kimsenin ölümü ile temsilin sona erip ermiyeceği 

hususunda muhtelif sistemler mevcuttur. 

Birinci sisteme göre temsil, temsil olunan kimsenin ölümü ile 

nihayete ermez. A. M. K. m. 168 mucibince bir akdî münasebete 

bağk olarak verilen temsil salâhiyetinin, temsil olunan kimsenin 

ölümünden sonra devam edip etmiyeceği o temel münasebeti tanzim 

eden hükümlere göre tâyin olunur. Temsil salâhiyeti bir temel 

münasebete, meselâ vekâlet akdine istinat etmekte ise, A. M. K. 

m. 168 dolayısile 672 nin tatbiki neticesinde temsil, şüphe halinde, 

temsil olunan kimsenin ölümü ile sona ermez. Temel münasebete 

istinat etmeyen, müstakil bir temsil salâhiyeti bahis mevzuu ise, 

temsil salâhiyetinin şahsa bağlı olması ve itimada müstenit bir karakter 

taşıması sebebiyle, temsil edilenin ölümü ile nihayete ermesi 

lâzımdır (4). Mamafih bunun hilafı kararlaştırılabilir. Bu takdirde, 

mümessil mirası temsil eder ve tereke tarafından azledilebilir. 

Ticarî temsilde B. K. m. 456 f. 2 de sarahaten müessese sahibinin 

vefata ile ticarî mümessilin salâhiyetinin sona ermeyeceği beyan 

edilmiştir (5). ı "„.•'• 

İkinci sistemde temsil salâhiyetinin şahsî ve itimada müstenit 

olması karakterine ehemımiyet verilerek, temsil salâhiyetinin ölüm 

ile sona ereceği kabul edilmektedir (6). 

Üçüncü sistemde ölüme ancak üçüncü şahısların ıttıla kesbetmdş 

olmaları halinde temsilin nihayete erdiği kabul edilmektedir 

(7). 

(4) Staudinger - Coing, Mad. 168, No. 11 a; Planck - Flad, Mad. 168, 

No. 3 a 

(5) Kars. Av. T. K. § 54; İspanyol T. K. m. 290; Arjantin T. K. m. 

144 

(6) Meselâ İngiliz hukukunda bu sistem kabul edilmiştir. 

(7) Arjantin M. K. m. 1966; Brezilya M. K. im. 1321, İspanyol M. K. 

m. 1738, Fr. M. K. 2008 ve 2009 

175

Beynelmilel kanun projesinin 15 inci maddesine göre temsil salâhiyeti 

temsil olunanın ölümü ile sona erer. Mamafih üçüncü şahıslar 

mümessil ile bir mukavele akdettikleri zaman temsil olunan 

kimsenin ölümünden habersiz idiyseler, yapılan muamele temsil 

edilenin mirasım alacaklı veya borçlu kılmaz. 

B. K. m. 35 e göre, hilafı iki tarafça kararlaştırılmış yahut maslahatın 

mahiyetinden istidlal olunmuş olmadıkça, hukukî bir muameleden 

mütevellit temsil salâhiyeti, temsil edilenin vefatı ile nihayet 

bulur. Doktrinde bu hükmün sebebi şöyle izah edilmektedir 

(8) : Temsil salâhiyetinin verilmesi herşeyden evvel temsil edilenin 

mümessile karşı haiz olduğu itimada istinat eder. Bu itimat 

ise şahsî olup bir kimseden diğer birine geçmez. Esasen, temsil salâhiyeti 

M. K. m. 539 anlamında mameleke giren bir hak ve unsur 

olmadığından mirasçılara intikal etmez ve ölümle nihayete erer. 

B. K. m. 35 e göre taraflar, bu hükmün hilafını, yani temsil 

edilenin ölümüyle temsil salâhiyetinin sona ermeyeceğimi kararlaştırmış 

olabilirler. Ancak, mehaz kanunun almanca metininde kullanılan 

«vereinbart», fransızcada 'kullanılan «convenu» ve nihayet 

kanunumuzda kullanılan «kararlaştırılmış» tâbiri yerinde değildir. 

Zira, temsil salâhiyeti tek taraflı hukukî muamele ile verildiğine 

göre temsil edilen, temsil salâhiyetinin kendi ölümünden sonra da 

devam edeceğini tek taraflı bir beyanla bildirmiş olabilir. Bunun 

için mümessilin kabulü şart değildir. Von Tuhr'un beyan ettiği (9) 

gibi, B. K. m. 35 de kullanılan «kararlaştırılmış» tâbiri borçlar kanununun 

revizyonu sırasında vekâletin hitamını tanzim eden î. B. K. 

m. 405 den alınımışbr. Vekâlet için maksada elverişli olan bu tâbir, 

temsil salâhiyetinin tek taraflı hukukî muamele karakteri ile kabili 

telif değildir. De lege ferend-a, bu tâbiri değiştirmek ve meselâ 

«temsil olunan kimse hilafını beyan etmişse» gibi bir tâbirin kullanılması 

yerinde olur. Herhalde, kanunumuzdaki «kararlaştırılmış» 

tâbiri ile, vekâlet ile temsil salâhiyetinin biribiriyle karıştırıldığı 

neticesine varmayarak, salâhiyetin temsil edilen 'kimsenin tektaraflı 

irade beyanına istinaden ölümünden sonra da devam edebi- 

(8) Oser - Schönenberger, Mad. 35 No. 4; Thalmessinger, s. 44; 

Göktürk, s. 51 - 52 

(9) von Tuhr, s. 299, Not. 77 

17*

leceği şeklinde tefsir edilmelidir (10). Salâhiyetnaımenin, mümessilin 

temsil olunanın ölümünden sonra da onun namına hareket 

edebileceğini gösteren sarih veya zımnî bir beyanı, clausula heredum, 

ihtiva etmesi lâzımdır (11). Temsil salâhiyetinin ölümle sona 

ermeyeceği hususu, temsil olunan tarafından sarahatan beyan edilmemiş 

olsa bile işin mahiyetinden istidlal olunabilir. Zımnında 

temsil salâhiyeti verilen iş, temsil olunanın ölümünden sonra 

devam edecek bir mahiyet gösteriyorsa, temsil salâhiyetinin ölümden 

sonra da devam edeceği neticesi istihraç edilebilir. Meselâ, 

bir dâvanın takibi için bir avukata verilen temsil salâhiyeti temsil 

edilenin ölümü ile veya hükmî şahsın ortadan kalkması ile sona ermez 

(12). Keza mümessilin bir ticarethaneyi temsil etmesi halinde, 

müessese sahibinin ölümü ile temsil nihayet bulmaz (13) . 

Buna mukabil, Temyiz Mahkememizin de beyan ettiği veçhile 

(14), temsil salâhiyetinde mümessilin azledüemiyeceğine dair 

bir kayıt, temsil edilenin ölümünden sonra dahi temsilin devam 

edeceği manasına gelmez. 

Hususiyle banka muamelelerini kolaylaştırmak için temsil salâhiyeti 

ölümle nihayete ermeyecek şekilde verilebilir. Filhakika, 

mevduat sahibinin ölümü halinde mirasçıların mevduat üzerinde 

tasarruf edebilmeleri için mirascılık sıfatlarını ispat etmesi icap 

eder. Halbuki, mirasçı birden ziyade ise, M. K. m. 581 mucibince 

terekedeki hak ve borçlar taksime kadar muşa kalır. Başka mirasçı 

bulunmadığının ispatı veya mirasçıların başka memleketlerde bulunmaları 

halinde mevduat üzerinde tasarruf edebilmeleri gecikir. 

Bundan başka, mirascdarın veraset ilâmı çıkartabilmek için hemen 

paraya da ihtiyaçları olabilir. 

Temsil salâhiyetinin temsil edilenin ölümünden sonra da devam 

edecek şekilde verilmiş olması, bankalar bakımından da mua- 

(10) Becker, Mad 35, No. 4; Göktürk, s. 82 

(11) Hupka, & 382 

(12) RO 50 II 30; Yine Bk. Belgesay, s. 104, No. 97; Thalmessinger, 

s. 47, No. 25; Kars. ZPO m. 186 

(13) Funk, Mad. 35,, No. 3 

(14) Tem. H. G. K. 10.5.1950, 1 - 306 - 179/K. 63 - T. İç. Kül., C. S, 

No. 586 

177

melâtı kolaylaştırır. Zira, mirasçılık sıfatının tetkik edilmesi banka 

için mes'uliyetli bir iştir. Bankaların, temsil salâhiyetinin temsil 

olunamn ölümünden sonra nihayete ermeyecek şekilde verilmiş olmasını 

iyi karşılamalarının bir diğer sebebi de B. K. m. 35 de hüsnüniyetli, 

yani temsil salâhiyetinin ölümle sona ermesinden haberdar 

olmayan üçüncü şahısların - banka gibi - himaye edilmemiş olmalarıdır. 

Temsil olunan kimse tarafından hüküm ve neticelerini kendi 

ölümünden sonra meydana getirecek şekilde verilen temsil salâhiyetine 

post mortem temsil salâhiyeti denir. Böyle bir temsil salâhiyetinin 

muteber surette verilip verilemiyeceği doktrinde münakaşalıdır. 

7 

Alman doktrininde (15), mandatum post mortem mcmdantis, 

prensip itibariyle muteber addolunmakla beraber, ölüme bağlı tasarrufların 

şeklini bertaraf ederek hüküm ve neticelerini temsil olunanın 

ölümünden sonua meydana getirecek şekilde temsil salâhiyeti 

verilemiyeceği beyan edilmektedir, ölüme bağlı bir tasarruf 

ile yapılması lâzım gelen bir muamelenin temsil salâhiyeti vermek 

suretiyle hayatta olanlar arasında bir muamele şeklinde yapılmasına 

cevaz yoktur. Meselâ, bir kimse ölümüne muzaf olarak bir temsil 

salâhiyeti vermek suretiyle, mümessile, tâyin edeceği bazı şahıslara 

muayyen teberrularda bulunmasını temin edemez. 

Türk - İsviçre doktrininde müellifler, umumiyetle, miras hukukundaki 

şekle müteallik kaideler muvacehesinde bir kanuna karşı 

hile teşkil etmedikçe, post mortem temsil salâm'yetmi muteber ve 

mümkün görmektedirler (16). Prensip bu olmakla beraber procuratio 

post morfem'u! şümulü üzerinde henüz bir anlaşmaya varılmamıştır. 

Oser - Schönenberger ve Böckli gibi bir kısım müellifler (17), 

Ölüme muzaf temsil salâhiyetinin ancak vasiyeti tenfiz memurunun 

(15) Alman doktrini için Bk. Heldrich» Jehr. Jahrb. 43 (1829) s. 315 

ve mütea; Enneccerus - Nipperdey § 186, V. 5; von Tuhr, allg. 

Teü 2, 2, s. 401; Hupka,, s. 382; Oertmann, MacL 167, No. 3 

(16) Hususiyle Bk. Thalmessinger, s. 55 - 56 

(17) Oser - Schönenberger, Mad. 35, No. 4; Böckli, SJZ, 19, s. 147; 

Becker, Mad. 35, No. 4 

178

salâhiyetine girmeyen hususlarda verilebileceği kanaatindedirler. 

Böckli, sadece vasiyeti tenfiz memurunun salâhiyetine girmeyen 

bazı idarî işler için post mortem temsil salâhiyeti verilebileceği 

kanaatini izhar etmiştir. Kaldı ki, B. K. m. 35 âmir bir hüküm olmadığı 

halde, miras hukukunu ilgilendiren hükümler âmir hüküm 

mahiyetini taşırlar. . 

Von Tuhr (18) ise, post mortem temsil salâhiyetinin muteber 

olduğuna işaret ettikten sonra, bir kimsenin vasiyeti tenfiz memuru 

tâyin edeceği yerde ölüme muzaf bir temsil salâhiyeti de vere^ 

bileceğini kaydetmiştir. Hattâ von Tuhr'a göre, bu türlü temsil salâhiyeti 

mirasçılar için daha emin bir vasıtadır, çünkü mümessili istedikleri 

zaman azledebilirler. De cujus'un. ölümünden sonra mümessil 

tarafından ifa edilecek olan temliki muameleler, temsil olunanın 

ölümüne kadar temsil salâhiyeti her zaman ref edilebileceğinden, 

ölüme bağlı bir tasarruf olarak telâkki edilmek lâzım ge- 

Hr./'Mamafİh, post mortem temsil salâhiyeti ölüme bağlı tasarrufların 

tâbi olduğu şekle bağlı değildin) 

Doktrinde umumiyetle kabul eaildiğine göre (19), post mortem 

jnümesşiL, temsil edilenin ölümü halinde miıagajıemşjl eder. 

Federal Mahkemelin, de (20) kaydettiği veçhile, müteveffa nanuna__ 

hareket eden mümessil tarafından yapılan muamelenin hüküm 

ve neticeleri mirasa terettüp eder. Filhakika, ölü bir kimse 

temsil edilemez (21). Binaenaleyh, post mortem mümessilin yapmış 

olduğu muamelelerden neş'et eden haklar mirasa ait olduğu 

gibi borçlar da miras borcu olarak kabul edilir/Fakat, post mortem 

temsil salâhiyeti mirasçılar tarafından her zaman geri alınabildiği 

halde] ölüme bağlı tasarruflar mirasçılar tarafından iptal edilemez. 

Çünkü ölüme bağlı bir tasarruf ile takip edilen gaye müteveffanın 

son arzularının ifa edilmesidir. Post mortem mümessil, kendi namına 

değil, bir başkasından aldığı salâhiyete istinaden hareket etmektedir. 

Fakat bunun istisnası bizzat post mortem mümessilin mi- 

(18) von Tuhr, s. 299, Not. 78; Yine Bk. Moser, s. 10 

(19) von Tuhr,, s. 300 Not. 84 a; Rychner, s. 224; Thalmessinger, s. 

48-49; Aeppli, SJZ 44, s. 39 

(20) RO 50 II 27 (29) 

(21) von Tuhr, s. 282 Not, 2, RO 55 I 341, JdT 1939 s. 159 

179

Taşçı olması haJınde husule gelir. Böyle bir halde ayni kimsede mümesil 

y^tsjmsJ olunan (mirasçı) sıfatlan birleşir (22). 

Hulâsa/ post morfem temsil salâhiyeti ölüme bağlı tasamıflardan 

ayntîır. Mümessilin durumu vasiyeti tenfiz memuruna benzer. 

Filhakika, M. K. m. 497 ye göre, «vasiyetçi, son arzularını tenfiz 

için medenî haklarım kullanma ehliyetini haiz bir veya birkaç kimseyi 

vasiyet tarikiyle memur edebilir». M. K. m. 498 f. 2 gereğince, 

«tenfiz memuru müteveffanın arzusunu yerine getirmek ve hususiyle 

terekeyi idare, borçlan tediye ve muayyen bir mala müteallik 

vasiyetleri icra ve vasiyetçinin emirlerine veya kanuna göre 

terekeyi taksim ile mükelleftir. Müteaddit tenfiz memurlan bir 

akid ile tevkil edilen müteaddit vekillerin salâhiyetini haizdirler. 

Doktrinde vasiyeti tenfiz memurunun hukukî mahiyeti münakaşalı 

bir mesele olup muhlelif nazariyeler ileri sürülmüştür. Bu 

münakaşalar mevzulunuzun dışında kalır. Fakat şurası hakikattir 

ki, post morfem temsil salâhiyeti, tereke üzerinde bir maddî hakkı 

haiz olmayarak sırf bir tasarruf salâhiyeti teşkil etmesi bakımından, 

vasiyeti tenfiz memuruna çok benzer. Bundan başka post 

morfem mümessil, vasiyeti tenfiz memuru gibi, müteveffadan aldığı 

salâhiyete binaen miras üzerinde tasarruf salâhiyetini haiz olmaktadır. 

Fakat, vasiyeti tenfiz memuru post morfem mümessilden 

farklı bir durumu haizdir (23). Vasiyeti tenfiz memuru mümessilin 

hilâfına mirasçılar tarafmdan işinden uzaklaş tınlamaz ve mütevaffanın 

arzusunu, mirasçıların arzulanna aykın olsa dahi, yerine 

getirmekle mükelleftir ve hattâ halin icabına göre mirasçılar aleyhine 

dâva dahi ikame edebilir. Bundan başka vasiyeti tenfiz memurunun 

vazifeleri vasiyetname ve kanun ile tâyin edildiği halde 

post morfem mümessile hiçbir mükellefiyet tahmil edilmemiştir. 

Esasen, vasiyeti tenfiz memuru, mümessilin hilâfına olarak, M. K. 

m. 497 cümle 2 mucibince vazifeye tâyin edildiği haberinin vusulü 

(22) Thalmessinger, s. 48, Not 30. Maamafih, B. K. m. 116 da bahis 

mevzuu olan bir içtima hali mevcut değildir, zira böyle bir hal 

ancak hukukî muameleye istinat eden hak ve borçlar için vâkidir. 

(23) Thalmessinger, s. 50 - 51; Rychner, s. 223 

180

tarihinden itibaren 15 gün içinde kabul veya reddeder. Sükût ise 

kabul addolunur. Vasiyeti tenfiz memuru murakabeye tâbi olduğu 

halde mümessil için böyle bir murakabe bahis mevzuu değildir. 

Hülâsa, doktrinde ekseri müellifler (24) post morfem temsili, 

vasiyeti tenfiz memurundan farklı ve fakat onunla kabili telif 

olan muteber bir muamele olarak kabul etmektedirler. Vasiyeti 

tenfiz memuru ise iradî bir temsil hali değildir ve daha ziyade kanuni 

bir temsil olarak telâkki edilmektedir (25). 

Belgesay da (26) bu fikre iştirak etmekte ve «ölüme muzaf vekâlet, 

varislerin menfaati için verildiğinden üçüncü şahısların menfaatlan 

gözetilerek verilen vasiyeti tenfiz memurunun salâhiyetinden 

farklı» olduğunu beyan etmektedir. Binaenaleyh, bir kimsenin 

sarahaten ölümünden sonra muteber veya baki olmak üzere diğer 

birine temsil salâhiyeti vermesi caizdir. 

Temsil olunanın ölümünden sonra mümessil öleni değil, onu 

istihlâf eden mirasçıları temsil edeceğinden, Temyiz Mahkememizin 

de (27) işaret ettiği veçhile, mirasçılar Borçlar Kanunu 

hükümleri dairesinde ölüme muzaf mümessili azil veya temsil salâhiyetini 

ref veya tahdit edebilirler. °C 

Alman doktrininde von Tuhr'un (28) da beyan ettiği veçhile, 

temsil salâhiyeti temsil olunan ile mümessil arasında bir hukuki 

münasebet meydana getirdiğinden ve mameleki de ilgilendirmediğinden, 

rücu hakkı mirasçılara ait olup vasiyeti tenfiz memuru veya 

miras idaresi tarafından 'kullanılamaz. 

ölüme muzaf temsil salâhiyeti hususiyle banka muameleleri 

dolayısiyle bahis mevzuu olur. Yukarıda temas ettiğimiz veçhile, 

de cujus'un bankadaki mevduatı üzerinde mirasçıların tasarrufta 

(24) von Tuhr, s. 299 Not. 78; Rychner, s. 224; Moser, s. 10; Thalmessinger, 

s. 53 

(25) von Tuhr, s. 305; Oser - Schönenberger, Mad. 35, No. 17; Thalmessinger, 

sV 51, Not 35; Rychner, s. 223 

(26) Belgesay, s. 103, No. 97 ve İHFM 1944, s. 846 «içtihat tahlili» 

(27) Tem. Tev. İç. K. 3.7.1940 E 20/K. 87; Rğ. 2.2.1941-4740. Bu karar 

için Bk. Belgesay, No. 98, s. 104 ve Saymen - Elbir, s. 308 

(28) von Tuhr, allg. Teil, § 85, s. 404, Not 175 

181

ulunabilmeleri için mirasçılık sıfatlarını ispat etmeleri lâzım gelir 

ki, bu husus bir çok hallerde zamana mütevakkıftır. Hususîyle mirasçıların 

yabancı memlekette olmaları, ikametgâhlarının meçhul 

olması, mirasçılardan birinin küçük olup henüz vasî tâyin edilmemiş 

olması gibi bazı sebepler veraset ilâmının alınmasını geciktirebilir, 

ölüme muzaf temsil salâhiyeti sayesinde, başka bir formaliteye 

lüzum kalmaksızın, mümessil bankadaki cari hesap üzerinde 

tasarruf salâhiyetini haiz olur (29). isviçre hukukunda 1. Nisan. 

1956 tarihinde yürürlüğe giren 23. Aralık. 1955 tarihli Postverkehrsgesetz'in 

83 f. 3. maddesi de sarahaten, postahanede açılan mevduat 

hesaplan için Ölüme moızaf temsil salâhiyetine cevaz vermiş 

ve böylece bu kanunun hükümleri B. K. m. 35 ile âhenktar bir hale 

getirilmiştir (30). 

ölüme muzaf temsil salâhiyeti de cujus'un sağlığında bizzat 

kendisi tarafından, ölümünden sonra ise mirasçıları tarafından ref 

edilebilir (31). Böyle bir temsil salâhiyeti, mümessilin Ölümü, 

medenî haklan kullanma ehliyetini kaybetmesi, gaipliği, iflâsı gibi 

B. K. m. 35 de sayılan hallerde nihayete erer. Keza, terekenin- mevcudu 

borcuna yetişmiyorsa, M. K. m. 576 gereğince tasfiyesi mahkemece 

iflâs kaidelerine göre yapılır. Bu takdirde de temsil salâhiyeti 

sona erer, zira iflâs idaresinin faaliyetine bir üçüncü şahıs 

tarafından mâni olunmamak lâzım gelir (32). Üçüncü şahıs (banka), 

kendisine bildirilmiş olan post mortem temsil salâhiyetine istinaden 

mümessile tediyede bulunmakla, mirasçılar tatmin edilmiş 

addolunurlar. Post mortem temsil salâhiyetinin suistimal edilmesi 

halinde bundan mutazarrır olan mirasçılar mümessile rücu edebilirler, 

fakat hiçbir şekilde tediyede bulunan bankadan bir talepte 

bulunamazlar (33). 

(29) Schutz - Tröst, s. 146, No. 5 

(30) Rychner, s. 222 ve mütea. 

(31) Alman doktrininde, de cujus'un salâhiyetnamede veya ölüme 

bağlı tasarruf senedinde mümessili ancak mirasçıların iştiraki 

ile azledebileceği kaydının muteber olup olmadığı münakaşalıdır 

(Schutz-Tröst, s. 146-147). Türk-İsviçre doktrininde 

ise, temsil salâhiyeti her zaman ref edilebileceğine göre böyle 

bir kayıt muteber olamaz. 

(32) Rychner, s. 224 

(33) Böckli, SJZ 44, s. 39; Rychner, s. 224 

182

B. K. m. 35 f. 2 de hükmî şahısların zevali ölüme kıyas edilmiştir. 

Bir hükmî şahsın mevcudiyeti hitam bulduğu yahut bir şirket 

fesholunduğu takdirde de hüküm böyledir. B. K. m. 35 f. 2 

(34) de bahis mevzuu olan, hususî hukuk hükmî şahıslarıdır. Bunlar 

hususiyle, cemiyet, tesis ile âdi şirket hariç olmak üzere ticaret 

şirketleridir. Federal Mahkeme'nin bir içtihadına göre (35), kollektif 

şirket tarafından bir dâva dolayısiyle avukata verilmiş olan 

temsil salâhiyeti, bu dâvanın görülmesi sırasında şirketin feshedilmiş 

olması sebebiyle nihayete ermez. 

Beynelmilel kanun projesinin temsil olunanın ölümü halini derpiş 

eden 15. maddesinin sonuncu cümlesi de B. K. m, 35 f. 2 ye 

benzer bir hükmü ihtiva etmektedir. Temsil olunan bir hükmî şahıs 

ise, bunun zevali ayni şarüar altında temsil salâhiyetine nihayet 

verir. 

II. Temsil edilen kimsenin gaîbli&L 

B. K. m. 35 f. 1 mucibince, hilafı iki tarafça kararlasünlmıs^ 

yahut maslahatın mahiyetinden istidlal olunmuş olmadıkça, hukukî 

bir muameleden mütevellit temsil salâhiyeti, temsil edilenin gaiblik 

hükmünün ilâm ile nihayet bulur. 

M. K. m. 31 e göre ölüm tehlikesi içinde kaybolan veya çoktan 

beri kendisinden haber almamıyan bir kimsenin ölümü pek 

muhtemel görünürse, haklan ölüme muallâk kimselerin talebi üzerine 

hâkim gaibliğe karar verebilir. M. K. m. 34 f. 3 mucibince 

gaiblik kararı makabline şâmil olarak Ölüm tehlikesi yahut son haber 

gününden itibaren hüküm ifade ettiği halde, temsil salâhiyeti 

gaiblik hükmünden itibaren sona erer (36). Acaba, B. K. m. 35 

temsilin hitam sebeplerini sayarken gaiblikten de bahsetmek zaruri 

midir? M. K. m. 34 f. 2 ye göre, ölüme muallâk haklar, tıpkı 

(34) Bu fıkranın lüzumsuzluğu hk. Bk. O ser - Schönenberger, M ad. 

35,, No. 7 Zira. B. K. m. 40 şirket mümessil ve memurlarının, ve 

tüccar vekillerinin salâhiyetleri hakkındaki hükümleri mahfuz 

tutmuştur. 

(35) RO 50 II 30; Beguelin,, FJ6 282, s. 2 

(36) Beguelin, FJS No. 36; Schönenberger, Mad. 35, No. 5; Becker, 

Mad. 35, No. 1 

183

gaibin ölümü tebeyyün etmiş gibi kullanılır. Binaenaleyh, gaiblik 

ölüme benzetildiğine göre, B. K. m. 35 de gaiblikten bahsedilmesey- 

Idi yine gaiblik ile temsil sona erecekdi. 

III. Temsil edilen kimsenin medeni haklankullanma ehliyetini 

kaybetmesi 

Alman Hukukunda temsil salâhiyeti bir hukukî münasebete 

bağlı olarak verilmişse, A. M. K. m. 168 mucibince bu salâhiyetin 

sona erme sebepleri akdi münasebeti idare eden hükümlere göre 

tâyin edilir. Meselâ, A. M. K. m. 672 mucibince temsil salâhiyeti 

şüphe halinde müvekkiln medenî hakları 'kullanma ehliyetini kaybetmesiyle 

nihayete ermez. Temsil salâhiyeti bir akdî münasebete 

bağh olmıyarak verilmişse, doktrinde temsil edilenin medenî haklan 

kullanma ehliyetini kaybetmesiyle temsilin sona ermiyeceği kabul 

edilmektedir (37). Hupka bu görüşü teyiden şöyle diyordu: (38) 

Mukavele ehliyeti temsil salâhiyetinin doğumu için şart olup, devamı 

için şart değildir. Müşahede edileceği veçhile, Alman Hukukunda 

temsil olunan 'kimse medenî haklan kullanma ehliyetini kaybettiğinden 

kendi namına hukukî muamele yapamadığı halde mü-, 

messili onun namına hareket edebilmektedir. 

B. K. m. 35 f. 1 mucibince bâlânı iki tarafça kararlaştırılmış 

yahut maslahatın mahiyetinden istidlal olunmuş olmadıkça hukukî 

jjir muameleden mütevellit temsil salâhiyeti, temsil edilenin medenî 

haklarını kullanma ehliyetini. V^yh^tnıesLJJe sona erer. 

Kanun vazıının bu hükmü vazetmekle takip ettiği gaye şudur: 

Temsil olunan kimse medenî haklan kullanma ehliyetini kaybedince 

kendisine bir kanunî mümessil tâyin edileceğinden, o kimsenin 

aynca temsil edilmesine imkân yoktur. M. K. m. 14 e göre, mümeyyiz 

olmayanlar ile küçükler ve mahcurlar medenî haklan kullanmak 

salâhiyetinden mahrumdurlar. Ancak Medenî Kanunumuz 

temyiz kudretini haiz olmıyanlarla, mümeyyiz küçük ve mahcurlann 

ehliyeti arasında fark gözetmiştir. Temyiz kudretinden mahrum 

(37) Staudinger - Coing, Mad. 168, No. 11 a; Planck - Fland, Mad. 

168 No. 3 a, 

(38) Hupka, s. 384; yine Bk. Müller - Freienfels,, s. 301, Not 20 

184

olanların ehliyetsizliği tam olduğu halde mümeyyiz küçük ve mahcurların 

ehliyetsizlikleri mahduttur. Nitekim, M. K. m. 16 f. 2 ye 

göre, mümeyyiz küçük ve mahcurların ivazsız iktisapta ve münhasıran 

şahsa bağlı haklarını kullanmakta kanunî mümessillerinin, izin, 

muvafakat veya icazetlerini almalarına ihtiyaç yoktur. Şu halde 

B. K. m. 35 de esas olarak göz önünde tutulan «medenî haklan 

kullanıma ehliyetini haiz olmıyan bir kimse ancak kanunî mümessili 

marifetiyle hukukî muameleler akdedebileceğinden, iradî mümessile 

mahal kalmaz» fikri eksiktir. Nitekim, Roma Enstitüsü tarafından 

hazırlanan beynelmilel kanun projesinin 16ncı maddesinde 

bu husus nazarı itibara alınmıştır. Bu maddeye göre, temsil olunan 

kimsenin ehliyetinin tam olarak zevali ile temsil sona erer. 

Temsil edilen kimse, ehliyetini kısmen kaybederse, temsil edilenin 

ehliyeti haiz olduğu nisbette temsil salâhiyeti hüküm ve netice 

meydana getirir. Bu hükmün, de lege ferenda, göz önünde tutulması 

faydalı olur. 

Temsil edilenin ehliyetinin zevali ile temsilin nihayete ereceğini 

kabul eden B. K. m. 35 in sarih metnine göre, temsil salâhiyeti 

medenî haklan kullanma ehliyetinin nihayete ermesinden sonra 

da baki kalacak şekilde verilebilir. Böyle bir durum» halden de istidlal 

edilebilir. Ehliyetin zevali ile temsil olunan kimseye kanunî 

mümessil tâyin edileceğinden bir de hukukî muamele ile tâyin 

edilen mümessilin mevcudiyetini tasavvur etmek zordur. 

Ticarî temsilin hitamını tanzim eden B. K. m. 456 f. 2 mucibince 

de müessese sahibinin medenî haklanın kullanmak salâhiyetini 

kaybetmesiyle ticarî mümessilin ve ticarî vekilin salâhiyeti 

hitam bulmaz. 

IV. Temsil edilen kimsenin iflâsı 

B. K. m. 35 f. l'e göre hilafı kararlastınlmıs veya maslahatın 

mahiyetinden istidlal ftlv 11 ? olmadıkça, temsil salâhiyeti temsg 

edilenin iflâsının ilân edilmesiyle nihayet bulur. 

icra ve iflâs kanunumuzun 165 inci maddesi mucibince iflâs 

hükümle açılır ve bu hükümde açılma ânı gösterilir 191 inci maddeye 

göre de borçlunun iflâs açıldıktan sonra masaya ait mallar 

185

üzerinde her türlü tasarrufu alacaklılara karşı hükümsüzdür. Hakkında 

iflâs karan verilen borçlunun masaya giren mallan üzerinde 

tasarruf salâhiyeti bulunmadığına göre (39), iflâs açıldıktan sonra 

iflâs kararından haberdar olmıyan mümessil tarafından yapılan 

muamelelere de şâmil olması tabiî bir neticedir (40). 

Temsil edilenin iflâsı ile temsil salâhiyetinin sona ermesi kati 

olup, iflâsın kalkması ile (Ic. îf. K. m. 182) veya aktifin borca kâfi 

gelmemesi sebebiyle tasfiyenin talik edilmesi yüzünden tekrar 

doğmaz (41). 

B. K. m. 397 f. 2 ye göre vekâletin nihayet bulması müvekkilin 

menfaatlannı tehlikeye koyuyorsa, müvekkil veya mirasçısı bizzat 

işlerini görebilecek bir hale gelinceye kadar, vekil vekâleti ifaya 

devam ile mükelleftir (42). Ancak bu hüküm temsil olunanın iflâsına 

tatbik edilemiyeceğinden, mümessil, alacaklılar toplantısı tarafından 

tâyin edilecek memurlar işi idare edebilecek hale gelinceye 

kadar vazife ifasına mecbur tutulmaz. Müstacel tedbirler ise 

iflâs memuru tarafından ittihaz olunur (43). 

B. K. m. 35 âmir bir hüküm olmadığından feirçok istisnalara 

mevzu teşkil edebilecek mahiyettedir, a) bir defa iflâs eden kimsjenjnHfosârruf 

ehliyeti tahdit edildiği halde medenî haklan kullanma 

ehliyeti baki kaldığından iflâs masasına dahil olmayan, haciz 

egjle^niyen*lnallar üzlinnde" temsil salâhiyeti baki kalır, b) jjanj; 

yen M. K. m_ 1§ mucibince mümeyyiz küçük ve mahcurlar kanuni. 

mümessilin nzası olmaksızın ivazsız iktisapta bulunabileceklerine 

ve şahsa merbut haklanm' kullanabileceklerine _gÖre, medenî haklan 

Jkullanma ehliyetine sahip olan müflisin, Bu hususları jfa z,ın> 

nında verilmiş olan temsil salâhiyetinin iflâs ile sona ermemesi icap 

[ederTMeselâ^"Boşanma, tanıma, çocuğun mesebinin reddi gi'bi hususlar 

için verilmiş temsil salâhiyeti iflâs ile sona ermez (44). Bu 

(39) Bk. Ansay, icra ve iflâs, s. 224, No. 125 

(40) Belgesay, s. 105, No. 99 

(41) Beguelin, FJS No. 285, s. 2; Belgesay, s. 105, No. 99 

(42) Bk. Büğe, s. 218 

(43) Bk. Belgesay, s. 105, No. 99 

(44) Oser - Schönenberger^ Mad. 35, No. 6; Göktürk, s. 58 ve 87 

186

gibi hallerde, B. K. m. 35 f. 1 mucibince temsil salâhiyetinin iflâsdan 

sonra da devam edeceğinin halden istidlal edilebileceğini kabul 

etmek lâzımdır. Beynelmilel Kanun projesinin 17 inci maddesine 

göre, «temsil olunanın iflâsı ile temsil salâhiyeti sona erer. Mamafih 

iflâs dan sonra, temsil olunan tarafından yapılması halinde 

muteber olarak kabul edilecek olan muameleleri, mümessil, temsil 

suretiyle aktettiği takdirde, bu muameleler iflâs alacaklıları için 

dahi muteber olur». 

Bazan temsil salâhiyetinin temsil olunanın iflâsından sonra da 

devam edeceği hususu halden kolaylıkla istidlal olunabilir .Meselâ, 

bir ticarethanenin memurları, ticarethane sahibi iflâs etmiş olsa 

bile işe devam edebilirler (45). 

Alman Hukukunda temsil edilen kimsenin iflâsı halinde temsil 

salâhiyetinin sona erip ermeyeceği meselesi, temsil salâhiyetinin 

akdi münasebete bağlı olup olmadığma göre değişecektir. Alman 

İcra iflâs Kanununun 23 üncü maddesi mucibince borçlu tarafından 

verilmiş olan vekâlet, borçlunun iflâs etmesiyle, iflâs masasına 

dahil olmayan mallara taallûk etse bile, temsil sona erer. Aynı kaide 

hizmet ve iş akitleri için de caridir. Buna mukabil bir akdî münasebete 

bağlı olmıyarak verilmiş müstakil temsil salâhiyeti temsil 

olunanın iflâsı ile hitama ermez. 

V. Temsil salâhiyetinin geri alınması 

1_. B. K. m. 34 f. 1 mucibince «temsil olunan kimse, hukuki bdr 

tasarruftan tevellüt eden temsil salâhiyetini her zaman tahdit veya_ 

ref edebiÜX-Bundan dolayı mümessilin bir hizmet veya şirket veya 

vekâlet akdi gibi sebeplere istinat ederek dâva ikamesi hakkına 

halel gelmez.» 

Temsil salâhiyeti itimada müstenit olarak verildiğine göre, temsil 

edilen kimse her zaman temsil salâhiyetini geri alabilmelidir 

(revocation - widerruf). Ref edebilme salâhiyeti hususiyle temsil 

edilen ile mümessil arasındaki temel münasebetin (vekâlet, hizmet 

(45) Saymen - Elbir, s. 309; Kars. Tem. T. D. 10.4.1950, E. 950-1662/ 

1755 - T. îç. Kül. c. 1. No. 581 

187

veya şirket akdi gibi) derhal feshedilemediği hallerde ehemmiyet 

kazanır. Meselâ, hemen feshedilmesi imkânı olmayan bir hizmet 

akdinde iş veren kimse, artık itimat etmediği ve temsil salâhiyetim 

suistimal etmesinden endişe ettiği işçisinden temsil salâhiyetini geri 

alabilir* Bu takdirde temsil münasebeti ortadan kalkmış olmakla 

beraber akdî münasebet devam eder. İşçinin ücret hakkı gibi 

akdi münasebetten neş'et eden haklan bakidir (46). Mamafih, 

temsil salâhiyetinin sona ermesi bir çok hallerde akdi münasebetin 

ifasını imkânsız kılarsa, bu münasebet de hitama erer (47). 

Ref, temsil edilenin mümessile evvelce vermiş olduğu temsil 

salâhiyetini sarahaten veya zımnen ortadan kaldıran tevcihi muktazi 

bir irade beyanıdır (48). Şu halde, bu beyan mümessile vâsıl 

olduğu andan itibaren hüküm ve neticelerini meydana getirir. Bununla 

beraber, B. K. m. 37 mümessilin ve üçüncü şahısların temsil 

salâhiyetinin sona erdiğine vâkıf olmadıkları müddetçe temsilin devam 

ettiğini kabul etmiştir (49). 

Ref beyanı hukuk tekniği bakımından bir borcu ortadan kaldıran 

inşaî haklardandır (50). Temsil salâhiyetinin ref edilmesiyle, 

mümessile verilmiş olan temsil olunan kimse nam ve hesabına 

hareket etmek salâhiyeti geri alınmış olur. Ref ile temsil salâhiyeti 

tamamen ortadan kalktığından temsil edilen kimse isterse yeni 

bir temsil salâhiyeti verebilir. Fakat bununla ref edilmiş olan temsil 

salâhiyeti yeniden doğmaz (51). 

Temsil salâhiyetinin verilmesi gibi geri almması da bir şekle 

tâbi değildir. Hattâ temsil salahiyeti yazılı veya resmî şekilde verilmiş 

olsa bile, ref'in de yazılı şekilde yapılması icap etmez (52). 

(46) von Tuhr, s. 297; Becker, Mad. 34, No. 2 


(48) Alman hukukunda ayni fikirde, Enneccerus - Nipperdey, § 186, 

IV I; Hupka, s. 391 

(49) Beguelin, FJS 285, s. 1; Arsebük, s. 483 

(50) Thalmessinger, s. 32 

(51) Staudinger - Coing, Mad. 168, No. 12 c. 

(52) Temyiz Mahkemesi Birinci Hukuk Dairesinin 1943 tarihli bir 

kararına göre de «vekâletten azil, bir şekli mahsusa tâbi değildir.» 

(Tem. 1, H. D. 23. 11. 1943 E. 2923/K. 4936; Belgesay, 

İ. H. P. M.,, 1944, s. 846 

188

Ticarî temsilde, B. K. m. 452 mucibince, mümessil tâyin edilirken 

tescil edilmemiş olsa bile, temsil salâhiyetinin istirdat edildiği 

zaman keyfiyetin ticaret siciline kaydedilmesi mecburîdir. 

Temsil salâhiyeti zımnî bir irade beyaniyle değeri alınabilir. 

Başka bir tâbirle, temsil olunan kimsenin tavır ve hareketlerinden 

temsil salâhiyetini refetmek istediği anlaşıldığı takdirde zımnî ref 

bahis mevzuu olur (53). Zımnî ref in başlıca misali mümessile yapılması 

için salâhiyet verilmiş olan işin temsil olunan tarafından bizzat 

yapılmış olması halidir (54). Temsil edilen kimsenin salâhiyetnameyi 

geri istemesi veya ayni mevzuda başka birisine salâhiyet 

verilmiş olması hallerinde de zımnen temsil salâhiyetinin geri alındığı 

kabul edilmelidir. 

Esas itibariyle temsil salâhiyetini geri alma hakkı temsil edilen 

şahıs veya onun halefleri tarafından kullanılır. Mamafih, bazı 

hallerde diğer bir mümessil marifetiyle de temsil salâhiyetinin ref 

ettirilmesi mümkündür. Hükmî şahıslar bu bakımdan, tevcih edilmiş 

olan temsil salâhiyetini organları vasıtasiyle ref edebilirler. 

Müteaddit kimseler tarafından müştereken verilmiş olan temsil 

salâhiyeti de temsil olunanlardan her biri tarafından geri alınabilir 

(55). 

Yukarıda ölüme muzaf olarak verilen temsil salâhiyetinin temsil 

edilen kimsenin mirasçıları tarafından ref edilebileceğini tesbit 

etmiş bulunuyoruz. Burada, müteaddit mirasçı mevcut iken tek bir 

mirasçının temsil salâhiyetini ref edip edemiyeceği meselesinin halli 

icap eder. 

Böckli'ye göre (56), temsil olunan haklar terekeye intikal edeceğinden, 

mirasçılar, ancak müştereken temsil salâhiyetini nez edebilirler, 

filhakika M, K. m. 581 e göre, mirasçı birden ziyade ise, terekedeki 

haklar ve borçlar taksime kadar muşa kalır. Tereke mirasçıların 

mülkü olup, mukavele veya kanun ile muayyen temsil ve ida- 

(53) von Tuhr, s. 297; Arsebük, s. 483; Göktürk, s. 37-38; Becker, 

Mad. 34, No. 2 

(54) Begueün, FJS 285, s. 1; Belgesay, s. 95 No. 99 

(55) von Tuhr, s. 297; Arsebük, s. 484; Belgesay, s. 96, No. 90 

(56) Böckli SJZ 19, s. 146 

189

e haklan mahfuz kalmak üzere mirasçılar bunda müştereken tasarruf 

ederler. 

Buna mukabil müelliflerin ekserisi temsil olunan kimsenin mirasçılarına 

intikal eden temsil salâhiyetinin mirasçılardan her birinin 

kendi hissesine taallûk ettiği nisbette nez'edilebileceği kanaatindedirler 

(57). Zira, ref halkkı temsil edilen şahsın himayesini istihdaf 

eder ve terekeye dahil olmaz, ölüme muzaf temsil salâhiyetinde 

temsil olunanın ölümünden sonra yapılan ref temsil olunan namına 

yapılır. Binaenaleyh, M. K. m. 581 mucibince bir iştirak halinde 

mülkiyet olmayıp mirasçıların birlikte hareket etmelerini icap 

ettirmez. Temyiz Mahkememizin bir kararma göre de (58) mirasçılardan 

birisi kendi hissesi hakkında vekili azledebilir. Ancak, 

Belgesay'm da kaydettiği veçhile (59), temsil edilenin vefatından 

sonra ve ferağdan evvel mirasçılardan birisinin satışa tevkil salâhiyetini 

kendi hissesi nisbetinde nez'etmesi halinde bu nez keyfiyetinin 

husule getireceği neticeleri tâyin etmek zor olacaktır. 

Temsil salâhiyeti müteaddit kimselere verilmişse, bunlardan 

birisine karşı temsil salâhiyetinin geri alınması, temsil münasebetine 

son verir. 

B. K. m. 34 mucibince hukukî muameleden tevellüt eden temsil 

salâhiyeti her zaman ref edilebilir. Hattâ mümessil temsil suretiyle 

hukukî muamele yapıncaya kadar temsil olunan kimse salâhiyeti 

ref ederek o muamelenin yapılmasının önüne geçebilir. Vekâlet 

aktinin sona ermesinden 'bahseden B. K. m. 396 ya göre de vekâletten 

azil ve ondan istifa her zaman caizdir. Beynelmilel kanun 

projesinin 20 inci maddesine göre de temsil olunan kimse temsil 

salâhiyetini her zaman ref edebilir. 

Acaba temsil salâhiyetini ref hakkından temsil olunan kimse 

muteber olarak vazgeçebilir mi ? 

Alman Hukukunda gayri kabili rücu temsil salâ^yetinin (unwiderrufliche 

Vollmacht) muteber olup olmadığı meselesi uzun 

(57) von Tuhr, s. 298; Göktürk, s. 20-21 

(58) Tem, 1 H. D. 23. 11. 1943 E. 2923/K. 4396 

(59) Belgesay, t H. F. M. 1944, s. 846 

190

münakaşalara sebep olmuştur. Hupka'ya göre (60), temsil salâhiyeti 

mücerret bir muamele olduğundan temsil olunanın hüviyetini 

ahlâk ve âdaba aykırı bir şekilde takyit etmedikçe gayri kabili rücu 

olarak verilebilir. Buna mukabil, diğer bazı eski müellifler (61) 

temsil salâhiyetinin bu şekilde verilmesini kabul etmiyorlardı. A. M. 

K. m. 168, prensip itibariyle temsil salâhiyetinin ref edilebileceği 

kaidesini .koymuştur. Filhakika bu maddenin ikinci cümlesi mucibince 

temsil olunan ile mümessil arasındaki hukukî münasebet devam 

ettiği müddetçe temsil salâhiyeti ref edilebilir, meğer ki bu 

münasebetten hilafı istihraç edilmiş olsun. Bu maddeyi tefsir eden 

Alman doktrininde hâkim olan kanaata göre, temsil salâhiyeti her zaman 

geri alınabilir. Ancak, bu kaidenin bazı istisnaları mevcuttur. 

a) Temsil salâhiyetinin gayrı kabili rücu olması temsil edilen 

kimse ile mümessil arasındaki akdi münasebetten neş'et edebilir. 

temel münasebet bir şjirket akdi ise ve şirket mukavelenamesinde 

de şeriklerden birisine şirketi temsil salâhiyeti verilmişse, bu salâhiyet 

ancak şeriklerin ittifakı veya şirket mukavelesine göre kararlar 

ekseriyetle almıyorsa, bu ekseriyetin reyi ile geri alınabilir. 

b) Temsil salâhiyeti temel münasebete göre, mümessilin veya 

üçüncü şahısların menfaati icabı verilmişse (in rem şuam), ref'edilemez. 

Meselâ, borçlunun, alacaklısı ile bir mukavele akdederek 

ona bir başkasından olan alacağını tahsil etmek veya alacaklısına 

bir teminat vermek maksadiyle verdiği kabza vekâlet geri alınamaz 

(62). Buna mukabil, temsil salâhiyetinden rücu edilemiyeceği 

hususu temsil olunan kimsenin hürriyetini ahlâk ve âdaba aykırı 

bir şekilde takyit etmemelidir. Böyle bir halde, ref edilememek 

şartının A- M. K. m. 138 e göre butlanı, temsil salâhiyetinin tamamının 

butlamm mucip olup olmadığı hususu, A. M. K. m. 139 a 

göre tâyin olunur. Ekseri hallerde şartın bâtıl olup^ temsil salâhiyetinin 

devam edeceği kabul edilmektedir (63). 

c) Temsil olunan kimse mühim sebeplere binaen ref hakkım 

kullanmaktan feragat edebilir. Ancak, feragatin muteber olması için 

(60) Hupka, s. 401 

(61) Lenel, s. 35, 38 

(62) Kars. RGZ 109, 8. 633 

(63) Rabel, s. 799 - 800 

191

mukavelede bunun hudut ve esasının tâyin edilerek gösterilmiş olması 

lâzımdır. 

Alman doktrininde taraftar bulmuş bir telâkkiye nazaran, temsil 

olunan kimse tek taraflı bir irade beyaniyle ref hakkını kullanmaktan 

feragat edebilir (64). Buna mukabil, diğer bir fikre göre 

ise, temsil olunanın ref hakkından vazgeçmesi için tek taraflı bir 

beyan kâfi olmayıp mümessil ile yapılmış bir akdin mevcudiyeti 

lâzımdır (65). 

Gayrı kabili rücu şekilde bahşedilen temsil salâhiyeti, meydana 

getirdiği neticeler baklanından bir hakkın devrine benzer. Hususiyle, 

temsil olunan kimse temsil salâhiyetini verdiği hususlarda 

tasarruf salâhiyetini kullanmaktan vazgeçtiği takdirde, bu hal müşahede 

edilebilir. Alman doktrininde bu gibi hallerde kuvvetlendirilmiş 

gayrı kabili temsil salâhiyetinden bahsedilmektedir (66). 

Gayri kabili rücu olarak verilmiş olan temsil salâhiyetinde, temsil 

edilen kimse hakkın sahibi olarak kalmasına mukabil, bu hakkını 

kullanmamayı taahhüt etmektedir; Bu taahhüt aynî tesiri haizdir 

ve temsil olunan kimsenin salâhiyeti ref etmeye kalkması kat'i 

olarak hükümsüzdür (67). , 

Türk- İsviçre Hukukunda B. K. m. 34 f. 2 yejşgre temsil olunan 

kimsenin ref Hakkından evvelce feragat etmesi hükürnsüz- 

3ur (Ö&> Bu hükürnjbnir mahiyette olup hilafı kararlastırılamaz 

(69). Aksi halde ref hakkından feragat hükümsüzdür. Burada 

kullanılan hükümsüz tâbiri geniş olduğundan bunu daha dar manada, 

bâtıl mânasında tefsir etmek lâzımdır. 

(64) Enneccerus - Nipperdey,, § 186> Not 15; von Tuhr, allg. Teil, 

§ 85, s. 409 

(65) RGZ,, 63, s. 339; JW 1932, s. 1548; RGZ 109, s. 33 

(66) Müller Freienfelse göre (s. 127), böyle bir feragat bâtüdır, zira 

kabili temlik olan bir hakkın kullanılması salâhiyeti bir hukukî 

muamele üe takyid ve refedüemez (A. M. K. m. 137). 

Staudinger - Coing'e göre ise (Mad. 168. No. 12 b) feragat, sadece 

muayyen haklara taallûk ettiği nisbette muteberdir. 


(68) von Tuhr, (s. 298, Not. 71) B. K. m. 34 f. 2 de kullanılan «evvelce» 

tabirini lüzumsuz ve şaşırtıcı bulmaktadır. Yine Bk. Belgesay 

s. 96, No. 91; Saymen - Elbir, s. 310, Not. 69 

(69) Becker, Mad. 34, No. 1 

192

Ü. K. m. 34 f. 2 yi vazetmekle kanun vazınmız temsil edilen 

kimsenin bir başkasına salâhiyet vermek suretiyle risk altına girdi-1 

ğini nazarı itibara almaktadır. Ref 'hakkından feragat, temsil olunan 

kimse halamından M. K. m. 23 f. 2 anlamında hürriyetin âdaba 

aykırı surette takyididir (70). B. K. m. 34 f. 2 de zikredilen «ref 

hakkından feragatin hükümsüzlüğü» kaidesi B. K. m. 19 ve 20 de 

beyan edihniş olan prensibe de uygundur. 

Mümessilin menfaatim temin için verilmiş olsa (in remi şuam) 

dahi temsil salâhiyetinin nezine her zaman imkân vardır (71). Bu 

bakımdan temsil salâhiyetinin vekâlet akdine istinat ettirilmiş olması 

bir rol oynamaz. Doktrinde de (72) beyan edildiği veçhile, 

in rem şuam temsil salâhiyetinden feragatin bâtıl olmıyacağını kabul 

etmek için bir sebep yoktur. Binaenaleyh «münasip olmayan bir 

zamanda vekâletten azil eden kimse... diğerinin zararım zamin 

olur» kaidesini vazeden B. K. m. 396 f. 2 yi burada tatbik etmeye 

mahal yoktur. 

in rem şuanı temsil salâhiyetinde ref hakkından feragat edilemez 

kaidesi ilk nazarda mümessilin aleyhine haksız bir netice olarak 

telâkki edilebilir. Fakat, Borçlar Kanunumuzun sistemine göre, 

tahsile vekâlet yerine B. K. m. 170 de zikredilen tediye makamına 

temlik (cession â titre de payement) suretiyle başkasında olan 

alacağın borçluya temliki mümkündür. Binaenaleyh Türk - isviçre 

BorçlaT Hukukunda Ahnan Hukulcunun aksine olarak mcmdatmn 

in rem şuam temsil salâhiyetinin ref inden feragatin pratik bakımdan 

muteber telâkki edilmesine lüzum ve ihtiyaç yoktur (73). 

Diğer taraftan, Türk - İsviçre Borçlar Kanununda, A. M. K. m. 137 

ye benzer bir hüküm mevcut olmamakla beraber, bİT nakkm devri 

salâhiyetinin mukavele ile tahdit ve ref edilemiyeceği hususundaki 

prensip M. K. m. 23 f. 1 den istihraç edilebilir (74). 

(70) Gautschi, s. 104 

(71) Beguelin, PJS 285, s. 1 - 2 

(72) Göktürk, s. 51; Arsebûk, s. 485, Not. 146 

(73) von Tuhr, s. 298, Not. 73 

(74) Haab - Simonius, Mad. 714, Not. 45; von Tuhr. s. 291, Not. 31 

193

Alman Hukukundaki gayri kabili rücu temsil salâhiyeti telâkkisinin 

tesiri altında kalan von Tuhr (75), B.K. m, 34 f. 2 de vaz'edilmiş 

bulunan kaideyi hafifletmek maksadiyle temsil olunan 

kimsenin ref hakkım kullanmama hususunda yapacağı taahhüdün 

B. K. m. 19 f. 2 ye aykın olmadıkça muteber telâkki edilmesi lâzım 

geldiğini kaydetmektedir. Böyle bir taahhüdün muteber olarak 

mevcudiyeti, temsil olunanı, temsil salâhiyetini ref ermesine mani 

olmamakla beraber, ref sebebiyle mümessilin maruz kaldığı zararı 

tazmin ile mükellef kılar (B. K. m. 396 f. 2). Bu bakımdan, ref 

hakkının kullanılması halinde bir cezaî şart dahi muteber olarak 

kararlaştırılabilir. Buna mukabil diğer bazı müellifler, kanaatımızca 

da haldi olarak, ref hakkım kullanmama taahhüdünün B. K. 

m. 34 f. 2 mucibince bâtıl olacağı ve bu hususta bir cezaî şartın 

kararlaştınlamıyacağı fikrini müdafaa etmişlerdir (76). 

f 2. Mümessilin şahsına göre temsilin sorun erme sebepleri. 

Temsilin sona erme sebepleri bu müessesenin şahsî karakteri 

göz Önünde tutularak, mümessilin şahsına-göre de tanzim edilmiştir. 

Zira, hukukî muameleden tevellüt eden temsil salâhiyetinde, temsil 

edilen kimse her hangi bir kimseyi değil, itimat ettiği b|r kimseyi 

Kendisine mümessil olarak tayip, eder. B. K. m. 35'e göre temsil salâhiyeti 

mümessilin vefaü, gaiblik hükmünün ilâm, medeni haklan 

kullanma ehliyetinin izaası ve nihayet iflâs etmesi ile sona erer. 

Temsil edilenin şahsı nazarı itibara alınarak bu sebepleri yukarıda 

tetkik ettiğimizden burada kısaca temas etmekle iktifa edeceğiz. 

I. Mümessilin ölümü 

Temsil salâhiyetinin mümessilin ölümü ile nihayete ermesLJem^ 

silin tabii bir neticesidir._ZiraT ft*pfii1 nlunan_kimse mümessilin şahsına 

itimat ettiği için ona temsil salâhiyeti yermiştir. Ancak B. K. 

m. 3b sarahaten Bunun hilafının kararlaştınlabileceğini veya hal- 

(75) von Tuhr, s. 298, Arsebük, s. 485,, Not. 150 

(76) Beguelin, FJS 285, s. 2; Oser - Schönenberger, Mad. 34, No. 7; 

Göktürk, s. 49 

194

den istidlal edilebileceğini derpiş etmiş bulunmaktadır. Mümessil 

bir hükmî şahıs veya şirket ise mevcudiyeti hitam bulduğu veya 

fesholunduğu takdirde de temsil salâhiyeti nihayete eTer (B. K. m. 

35 f. 2). 

Mümessilin ölümıü ile temsil salâhiyetinin sona ermesi diğer 

mevzuatta da kabul edilmiştir. Ezcümle, Alman Medenî Kanunu 

tems&l edilenin ölümü ile temsilin sona ermeyeceğini beyan ettiği 

halde, mümessilin ölümü ile nihayete ereceğini beyan etmektedir. 

Filhakika, A. M. K. m, 168'de kabul edilen olan sisteme göre temsil 

salâhiyeti, bir akdi münasebete istinat ediyorsa, mümessilin ölümü 

ile doğrudan doğruya hitama erer. 

Beynelmilel kanun projesinin 19'uncu maddesine göre de temsil 

mümessilin ölümü ile veya hükmî şahıs bahis mevzuu ise, onun 

zevali ile sona erer. 

II. Mümessilin gaibliği. 

B. K. m. 35 mucibince hilafı kararlaştırılmış yahut işin mahiyetinden 

istidlal edilmiş olmadıkça temsil salâhiyeti, mümessilin gaiblik 

hükmünün ilânı ile sona erer. 

III. Mümessilin medeni haklan kullana. ehliyetini toyhgtnifigi^ 

A. M. K. m. 165 de açıkça mümessilin medeni haklan kullanma 

ehliyetinin tahdit edilmiş olmasının temsile son vermiyeceği ifade 

edilmiştir. 

Türk - İsviçre hukukunda, B. K. m. 35'de her hangi bir tefrik 

yapıimaksızm mümessilin medeni haklan kullanma diyetini 'kaybetmesiyle 

temsilin de. prensip itibariyle sona ereceği beyan edile 

mıştır."* Vukanda izah edildiği veçhile, Türk - isviçre hukukunda 

mümessilin tam ehliyetli olması şartı aranmayıp temyiz kudretine 

sahip bulunması kâfi görülmektedir. Çünkü mümessilin yaptığı 

muamele kendisini ilzam etmez. M. K. m. 16'ya göre mümeyyiz küar 

çuk ve mahcurlar kendilerini ilzam etmiyen muameleleri kanunî 

mümessillerinin nzasına ihtiyaç olmaksızın yapabilirler. Bunun için 

195

Törk - İsviçre doktrininde (77) B. K. m. 35'de temsile nihayet verdiği 

ifade edilen medeni haklan kullanma ehliyeti dar manada tefsir 

edilerek, bu hükmün mümeyyiz küçükler ile mahcurlara tatbik 

edilemiyeceği kabul edilmektedir. Şu halde, mümessil temyiz kudretini 

kaybetmişse temsil sona erer. Buna mukabil, mümessil temyiz 

Jkudretim haiz olmakla beraber hacir altına alınmış ise veya küçükse, 

medeni haklan kullanma ehliyetinin takyidi temsili sona erdirmez. 

Meğer ki hilafı, halden istidlal edilmiş veya temsil edilen 

kimse tarafından açıkça beyan edilmiş olsun. 

Beynelmilel kanun projesinin lûncu madesinin ikinci bendinde 

mümessilin temsil salâhiyetinin verildiği anda haiz olduğu ehliyetini 

kaybetmesiyle temsilin sona ereceği ifade edilmiş bulunmaktadır. 

Kanaatımızca bu hüküm yerindedir. Filhakika, temsil salâhiyetinin 

verilmesinden sonra mümessilin hacir altına alınması temsil 

edilenin itimadım azaltır. Kendi işlerini kanunî mümessili vasıtasiyle 

gören mümessilin artık temsil edilen namına da muamele 

yapamaması icap eder. Temsil olunan kimse buna rağmen temsil 

salâhiyetinin devam etmesini istiyorsa, her zaman yeni bir temsil 

salâhiyeti verebilir. Zira, ehliyetin takyid edilmiş olması, bir kimsenin 

mümessil sıfatiyle hareket etmesine mani olan bir husus 

değildir. 

IV. Mümessilin iflâsı. 

I B. K. m. 35, mümessilin iflâs etmesin^ nhim*> fanyêrek temsil 

salâhiyetini sona erdiren sebeplerden birisi olaTak saymıştır. 

Bu netice de~"temsilin hukukî mahiyetinden çıkar. Temsil itimada 

istinad ettiği için mümessilin iflâs etmesiyle temsil edilen kimsenin 

artık ona itimad edemiyeceffi ıarzolunur. Mademki mümessil 

Eendi mallan üzerinde tasarruf ehliyetini kaybetmiştir, öyleyse 

temsil edilenin mallan üzerinde de tasarruf edememelidir. Temsil 

edilen kimseyi, iflâs etmiş olan mümessilin yapacağı muamelelere 

karşı himaye için iflâs ile temsilin sona erdiği kabul edilmiştir. 

Buna mukabil, temsil olunan kimse, iflâsa rağmen temsil salâhiyetinin 

devam edebileceği kaydiyle salâhiyet vermiş olabilir. Mümes- 

(77) Beguelin, FJS 285, s. 2; Saymen - Elbir, s. 309; Göktürk, s. 76 

1*6

silin iflâs etmiş olması temsile mani olan bir husus, değildir. Mümessil, 

tasarruf salâhiyetini sadece iflâs masasına giren mallan üzerinde 

kaybetmektedir. 

Beynelmilel kanun projesinin 19 J uncu maddesine göre de mümessilin 

iflâsının ilân edilmesiyle temsil sona erer. 

ALaoan Hukukunda A. M. K. m. 168 vasıtasiyle tatbik edilen 

A. M. K. m. 672'de mümessilin iflâsı temsili sona erdiren bir sebep 

olarak sayılmamıştır. Binaenaleyh temsil salâhiyeti, vekâlet, hizmet 

Veya iş akdi gibi bir akdi münasebete istinat ediyorsa, mümessilin 

iflâs etmesiyle temsil sona ermez. Buna mukabil temsil salâhiyeti 

bir iş akdine istinat ediyorsa, mümessilin iflâsı ile temsil sona erer 

(A. M. K. m. 128) (78). Temsil salâhiyeti bir akdî münasebete bağlı 

olmaksızın müstakil olarak verilmişse temsil hitama ermez. 

V. Mümessilin istifası. 

Alman Hukukunda eski Alman müellifleri (79) mümessilin isti 

faşım temsilin sona erme sebepleri arasında sayıyorlardı. Fakat Alman 

Medenî Kanununda bir hükmün mevcut olmayışını nazarı itibara 

alan diğer müellifler, istifayı temsilin hitam sebebi olarak kabul 

etmemişlerdir (80). Mümessil, ancak vekâlet veya hizmet akdini, başka 

bir tâbirle, temsil olunan ile arasındaki akdi münasebeti feshetmek 

suretiyle temsile nihayet verebilir. Von Tuhr (81) bu neticeyi 

haksız bularak şiddetle tenkit etmiştir. Mümessil temsil salâhiyetini 

red edebilmelidir. Ancak Alman hukukunda bir fesih beyanı ile istifanın 

mümkün olup olmadığı, mümessil ile temsil olunan arasındaki 

akdî münasebetin tek taraflı bir beyanla feshedilebilmesine 

bağlıdır (82). 

Türk - İsviçre Borçlar Kanununda yazılı olmamakla beraber 

mümessilin istifa etmesiyle temsilin nihayete erdiği kabul edilmektedir;. 

Mümessil temsil salalüyetini-tek taraflLİâr irade beyaniyle 

(78) Staudinger - Coing, Mad. 168,, No. 5; Hupka, s. 386-387 

(79) Hupka, s. 390 

(80) Planck - Flad, Mad. 168, No. 3 b; Oertmann, Mad. 168, 1 d 

(81) von Tuhr, allg. Teü, § 85, s. 406 

(82) Kars. A. M. K. m. 623, 626 ve 627 

W

ed edebilir. Alman hukukunun aksine olarak bu husus Türk - isviçre 

hukukunda münakaşalı bir mesele değildir. Von Tuhr'uıı (83) 

beyan ettiği gibi, mümessilin istifa ettiği hallerde halâ temsil olunan 

tarafından salâhiyetin refedilmiş olmasını beklemek bir şekilcilikten 

ibaret kalacaktır. Diğer taraftan, kendisine salâhiyet verilmiş 

olan kimse de herhangi bir sebeple bundan kaçınmak isteyebilir. 

Onun rızası hilâfına temsil salâhiyetinin devam ettiğini kabul 

etmek hukuk mantığı ile kabili telif değildir (84). 

B.K. m. 34, temsil salâhiyetinin ref inden bahsettiği halde, vekâletin 

hitamına müteallik B. K. m. 396 f. 1 «vekâletten azil ve ondan 

istifa her zaman caizdir» demek suretiyle istifaya'da yer vermiştir. 

Her halde B. K. m. 34'e temsilin sona erme sebepleri araşma 

istifayı da ilâve etmek doğru olur. 

îstifa da, ref gibi sarih veya zımmî olabilir ve herhangji bir şekle 

tâbi değildir (85). Temsil salâhiyeti üçüncü şahıslara bildirihnişse, 

B. K. m. 34 f. 3 ün kıyas suretiyle tatbiki neticesinde mümessilin 

istifası üçüncü şahıslara bildirilmedikçe bu husus onlara karşı dermeyan 

olunamaz. 

Beynelmilel kanun projesinin matlabı «vaz geçmenin hükümleri» 

olan 24'cü maddesine göre, mümessilin vaz geçmesi üçüncü 

şahıslar hakkında buna ıttıla kesbettikleri andan itibaren hüküm ve 

netice meydana getirir. 

BÖLÜM n 

TEMSİLİN SONA ERMESİNİN HÜKÜM VE NETİCELERİ 

Temsilin sona ermesinden sonra/normal olarak mümessilin yaptığı 

muameleler, temsil olunan kimsenin hukukî sahasında hüküm ve_ 

netice meydana getirmeyip, mümessili şahsan mes'uj blaj. Mümessil 

kukî muamele yaparsa., saİâhiyetsiz temsilderTbahsedilir. B.K. m7 

(83) von Tuhr, s. 296, Not. 61 

(84) Göktürk, s. 69 

(85) Beguelin,, FJS 285, s. 1 

198

35 f. 3 mucibince temsilin hitama ermesine rağmen temsil olunan ile 

mümessilin birbirine karşı haiz oldukları şahsî haklar mahfuz kalır. 

B. K. m. 396 f. 2'ye göre de münasip olmayan bir zamanda vekâletten 

azil veya ondan istifa eden kimse diğerinin zararını zâmin olur. 

B. K. m. 34 f. 2 mucibince temsil salâhiyetinin ref edilmesi mümesilin 

hizmet veya şirket veya vekâlet gibi sebeplere istinat ederek 

dava ikamesi hakkına halel getirmez. 

Temsilin sona ermesi halinde temsil olunan kimse, mümessil ve 

temsilin yapıldığı üçüncü şahıslar arasında menfaat ihtilâfı zuhur 

edebilir. Temsilin sona ermesi sebebiyle yapılan muamelenin kendisini 

ilzam etmediğini ileri süren kimseye karşı, temsilin sona ermesinden 

haberdar olmayan hüsnüniyetli üçüncü şahıslar nasıl himaye 

edilecektir ? 

Jf 1. Temsilin sona ermesinde hüsnüniyetin korunması. 

Kaide olarak temsilin nihayete ermesinden sonra mümessil tarafından 

yapılan muameleler temsil olunan kimse hakkında hüküm 

ve netice meydana getirmezse de. Borçlar Kanunumuz hüsnüniyet? 

li üçüncü şahıslan ve mümessili himaye etmek için bazı hükümler 

vazetmiş bulunmaktadır. Bunları ikiye ayırarak tejjtik edebiliriz. 

I. Hüsnüniyetli üçüncü şahısların korunması. 

B. K. m. 34 f. 3 mucibince, «temsil olunan kimse gerek sarahaten 

gerek delâleten verdiği salâhiyeti diğer kimselere bildirdiği halde 

bu salâhiyeti tamamen veya kısmen ref ettiğini bildirmemiş 

olursa salâhiyetin bu suretle ref ini (hüsnüniyetli) (86) üçüncü şahıslara 

karşı dermeyan edemez». 

Kanun vazırmız burhüküm jle? mümessile tpim.qfl salâhiyejjnja, 

verildiği bdldirilip de geri alındığı bildirilmemiş olan hüsnüniyetli, 

(86) Mehaz Kanunda hüsnüniyetli üçüncü şahıslardan bahsedildiği 

halde kanunumuzda hüsnüniyet kelimesi unutulmuştur. 

Bk. Saymen - Elbir, s. 312, Not. 73 

199

%üncü şahısları, himaye fytmektedjr. Diğer bir tâbirle, B. K. m. 34 

f. 3* ile haricî temsil salâhiyetine hususî bir himaye bahsetmiştir (87). 

A. M. K. m. 170 e göre de, temsil salâhiyeti üçüncü şahsa karşı 

yapılan bir beyan ile verilmişse, bu salâhiyet, o üçüncü şahıs 

hakkında, sona erdiği bildirilmedikçe, baki kalır. Yukarıda işaret 

ettiğimiz veçhile (88), haricî temsil salâhiyetinin verilmesi hususundaki 

fark bir tarafa bırakılırsa, B. K. m. 34 f. 3 ile A. M. K. m. 

170 ayni gayeyi istihdaf etmektedirler. Her iki hükümden de istihraç 

edilebileceği veçhile, üçüncü şahısların hüsnüniyeti yalnız haricî 

temsil bahis mevzuu olduğu zaman korunur. Buna mukabil, 

temsil salâhiyeti üçüncü şahıslara bildfirilmemişse bu salâhiyetin 

ref edildiğinden haberdar olmayan hüsnüniyetli üçüncü şahıslar himaye 

edilmezler (89). 

B. K. m. 34 f. 3 yalnız temsil salâhiyetinin ref edilmesi sebebiyle 

temsilin sona ermesine tatbik edilip diğer hitam sebepleri 

hakkmda cari olmaz (90). Buna mukabil, A. M. K. m. 170 daha 

geniş bir hüküm olup yalnız salâhiyetin geri alınmasına değil, diğer 

hitam sebeplerine de tatbik edilir. 

B. K. m. 34 f. 3 temsil salâhiyetinin geri alındığının hüsnüniyetli 

üçüncü şahıslara karsı denneyan edilip edilememesi bakımından 

iki hali birbirinden tefrik etmektedir. 

1. Temsil olunan kimse, temsil salâhiyetini üçüncü şaftısl a ra 

bildirmiş olup da bununı ref ştfSbTyle frîbrma erdiğini büdlrmemişsey 

bu hususu hüsnüniyetli üçüncü şahıslara karşı dermeyan edemez. 

Bu takdirde, temsil edilen kimse, sanki temsil salâhiyeti ref 

edilmemiş gihr, mümessilin hüsnüniyetli üçüncü şahıslarla yaptığı 

hukukî muamelelerin alacaklı veya borçlusu olur (91). 

Bilindiği üzere, geri alma, temsil olunan tarafından mümessile 

tevcih edilmiş bir irade beyanı ile temsilin nihayete erdirilmesidir. 


(88) Kısım I, Bölüm II § 1. 

(89) von Tuhr, s. 301 

(90) Kars. Tein. T: D. 7:5.19601 E. 2497/K.2699, T. İç. Kül., c. 4, No. 

2198; Saymen - Elbir, s» 312 

(91) RO 24 I 245; RO 54 II 82; Beguelin, FJS No. 285, s. 3 

200

Şu halde B. K. m. 34 £ 3 muteber surette verilmiş olan bir salâhiyetin 

geri alındığınım •üçüncü şahıslara büdirilhıerniç olduğu hallerde 

tatbik edâik. Temsil akınanm medeni haklan kullanma ehliyetine 

sahip olmaması sebebiyle bâtıl olan temsil salâmyetinin bildirildiği 

üçüncü şahıslar, B. K. m. 34 f. 3 ile himaye edilmezler. 

Çünkü temsil salâhiyeti bâtıl olduğuna göre, hiç verilmemiş farzolunur 

ve bâtıl bir salâhiyetin refinden bahsedilemez (92). Kaldı 

ki, Tüafk - isviçre hukukunda gayrr mümeyyiz olan bir şahıs ile hüsnüniyetli 

üçüncü şahıs arasında akdedilen muamelelerde prensip itibariyle 

ehiil olmıyan kimse himaye edilir (93). Buna mukabil, üçüncü 

şahıslara verildiği bildirilen temsil salâhiyeti irade fesadı sebeplerinden 

biriyle malûl ise, bunun feshedildiği üçüncü şahıslara 

bildirilmemiş olsa bile, B. K. m. 34 f. 3 ün kıyasen tatbiki suretiyle 

hüsnüniyetli üçüncü şahısların himayesi lâzım gelir. Temsil salâhiyetinin 

verildiği üçüncü şahıslara zımnen bildirilmiş veya üçüncü 

şahısların bunu halden istidlal etmiş olmaları halinde de hüsnüniyet 

B. K. m. 34 f. 3 mucibince himaye edilir. 

B. K. m. 34 f. 3 ün tatbik edilebilmesi için, kendilerine temsil 

salâhiyetinin verildiği' bildirilmiş olan üçüncü şahısların temsil suretiyle 

muamele yaptıkları anda hüsnüniyetli olmaları lâzımdır. 

(M. K. m. 3). Diğer bir tâbirle, temsilin sona erdiğini bilmeyen ve 

bilemiyen kimseler hüsnüniyetlidirler. Buna mukabil, üçüncü şahıslar 

herhangi bir surette temsil salâhiyetinin ref edildiğine vâkıf 

olmuşlarsa, temsil olunan kimse bunlara karşı, ref keyfiyetini bildirmemiş 

olsa dahi, temsilin sona ermiş olduğunu dermeyan edebilir. 

A. M. K. m. 173 e göre de 170 inci madde hükmü mümessil ile hukukî 

muamele yaptığı anda temsil salâhiyetinin sona erdiğini bilen 

veya bilmesi lâzım gelen kimselere tatbik edilemez. 

Üçüncü şahısların suiniyetli olduğunu, yani temsil salâhiyetinin 

ref edildiğini İrildiklerini veya bilmeleri lâzım geldiğini ispat etmek, 

hüsnüniyet asıl olduğuna göre, temsil olunana terettüb eder. 

2. Temsil olunan kimse, temsil salâhiyeti verdiğini üçüncü şahıslara 

fedldiEmis ise refettiğini de bildirmek suretiyle temsilin so- 

(92) Kars. Staudinger - Coing, Mad. 170, No. 13 ve Mad. 173, No. 6 

(93) Tuor, s. 60-61; RO 55 II 157 

201

na erdiğini üçüncü şahıslara dermeyan edebilir (94). B. K. m. 34 

de kullanılan dermeyan etmek tâbiri bir defi dermeyam olmayıp 

bir itirazdır. Zira teknik manada def'i davalının hususî bir sebebe 

binaen edayı yerine getirmemek hakkıdır. Halbuki itiraz davacı 

tarafından ileri sürülen hakkın doğmamış olduğuna delâlet eden 

yeni bir takım vakıalardır. B. K. m. 34 f. 3 de temsil olunan kimse, 

salâhiyetin sona ermesine binaen üçüncü şahıs lehine bir hakkın 

doğmadığım ileri sürmektedir (95). Salâhiyetin rafinin bildirilmesinden 

maksat, geri almadan üçüncü şahısların herhangi bir şekilde 

haberdar edilmeleridir. Binaenaleyh, temsil olunan kimse, temsil 

salâhiyetini ref ettiğini şahsan bildirmekle mükellef olmayıp 

mümessil, muhbir, haberci veya diğer herhangi bir vasıtayı da 

kullanabilir (96). Temsil olunan kimse, hüsnüniyetli üçüncü şahısların 

mümessil ile yapacakları muamelelerin neticelerine katlanmak 

istemiyorsa, salâhiyeti geri aldığını muhakkak üçüncü şahıslara 

bildirmesi lâzımdır. Bu balomdan bildirme, temsil olunan için bir 

hukukî mükellefiyet teşkil eder. Buna mukabil, temsil salâhiyetinin 

tabiî bir sebeple sona ermesi halinde, bildirme mükellefiyeti 

yoktur. Meselâ, temsil olunan kimse, üçüncü şahıslara salâhiyetin 

muayyen bir zaman için veya şarta bağlı olarak verildiğini bildirmiş 

olduğu hallerde, müddetin geçtiğini veya infisahı şartın tahakkuk 

ettiğini üçüncü şahıslara bildirmekle mükellef değildir. Ref 

beyanı üçüncü şahsa vâsıl olmakla netice meydana getirir. Üçüncü 

şahıs ıttıla kesbetmemiş olsa bile durum yine aynıdır. 

Borçlar Kanununda ref hususunun üçüncü şahıslara ne şekilde 

bildirileceğine dair bir hüküm ynktur. Buna mukabil, A. M. K. 

m. 171 f. 2 mucibince, temsil salâhiyetinin ref'i verildiği şekle uygun 

olarak üçüncü şahıslara bildirilmiş olmadıkça, temsil salâhiyeti 

devam eder. Doktrinde umumiyetle kabul edildiğine göre, tem- 

sil salâhiyeti üçüncü şahıslara karşı hangi şekilde_hJMî"1i^ ıyf 

beyanının da aynı şekilde, veya ımıajdi] bir yflUa bileri I m esi lâzrrtk 

(94) RO 54 II 282; RO 75 II 190; Saymen - Elbir, s. 312, Not. 74 

(95) Kars. L'huillier, s. 88 - 92. 

(96) Staudinger - Coing, Mad. 170, No. 4; Oser - Schönenberger, Mad. 

34, No. 11; Becker, Mad. 34, No. 4 

202

dır (97). Sirküler ile veya Ticaret Siciline tescil suretiyle üçüncü 

şahıslara bildirilmiş olan temsil salâhiyetimn refedildiğinin yine 

aym yollarla bildirilmesi iktiza eder. Üçüncü şahıslara karşı temsil 

salâhiyeti gazete ile bildiriknişse, yine aym gazete ile temsil yetkisinin 

geri alındığı ilân edilmelidir. Fakat bu gazete çıkmıyorsa başka 

bir gazete ile de ilân yapılması mümkündür 98). Temsil edilen 

kimse temsil salâhiyetini geri aldığını üçüncü şahıslara taahhütlü 

bir mektupla bildirmiş s e, geri almayı da hiç değilse adi mektup 

veya telgraf veyahut haberci ile bildirmesi lâzımdır. 

Temsil olunan kimse B. K. m. 34 f. 3 gereğince temsil salâhiyetini 

zımnen_ açı'klamışsa, salâhiyetin sona erdiğini temsil olunan 

kimsenin hareketlerinden istidlal eden veya anlaması icap eden 

üçüncü şahıslar hüsnüniyet iddiasında bulunamazlar. İtimat prensibine 

göre burada üçüncü şahsın, temsil olunanın irade beyanına 

hüsnüniyetle atfettiği manaya göre karar vermek lâzımdır. Meselâ, 

bir hizmet akdi dolayısiyle istihdam olunana temsil salâhiyetinin 

verildiği üçüncü şahıslara zımnen bildirilmiş ise, bu akdin feshedilmesiyle 

temsil yetkisinin de hitama erdiği üçüncü şahıslar tarafından 

anlaşılmış olması lâzımdır (99). 

Salâhiyetnamenin iade edilmesiyle de temsil salâhiyeti nihayete 

ermiş olur. Salârüyetoamenfo geri alındığım bilen veya bilmesi 

icap eden üçüncü şahıslar hüsnüniyet iddiasında bulunamazlar. 

Dikkatli bir kimse salâhiyetnamenin kendisine eskiden ibraz edilmiş 

olması keyfiyetiyle yetinmeyerek yeniden ibrazını mümessilden 

istemesi doğru olur. 

Yukanki mülâhazalardan istihraç edilebileceği veçhile, Türk- 

Isviçre Borçlar Kanunu sisteminde hüsnüniyetli üçüncü şahıslar 

haricî temsil salâhiyeti bahis mevzuu olduğu zaman korunmaktadırlar. 

Buna mukabil dahilî temsil salâhiyetinde üçüncü şahsın hüsnüniyeti 

prensip itibariyle himaye edilmemektedir. 

(97) Oser - Schönenberger, Mad. 34, No. 11; Göktürk, s. 32-34; von 

Tuhr, s. 301; Arsebuk, s. 490; Beguelin, FJS 285, s. 2. Alman 

hukukunda Staudinger - Coing, Mad. 171 - 172, No. 10 

(98) Planck - Flad, Mad. 171, No., 7 

(99) Kars. Hefti, s. 22; von Tuhr, s. 301; Belgesay, s. 98, No. 92; Arsebuk, 

s. 490 

203

Beynelmilel kanun projesinin 21 inci maddesi ile de temsil salâhiyetinin 

geri alınmasından haberdar olmayan üçüncü şahıslar 

himaye edilmektedirler. Bu hükme göre temsil salâhiyetinin nez'i 

veya tahdidi üçüncü şahısların buna ıttılalan anından itibaren hüküm 

ifade eder. 

II. Hüsnüniyetli mümessilin korunması 

B. K. m. 37 f 1 e jgörea «mümessil kendi salâhiyetinin hitam 

bulduğuna vâkıf olmadığı müddetçeT temsil edilen yahut halefleri, 

bu salâhiyet henüz, baki imiş gibi onun muamelesi ile alacaklı ye 

borçlu olurlar». Bu hükümden anlaşılacağı veçhile, mümessil ve 

üçüncü şahıslar baTommdan temsil yetkisinin sona ermesi ancak 

mümessilin bundan haberdar olmasından itibaren hüküm ifade 

eder. Şu halde, temsilin nihayete erdiğini bilmeyen mümessilin 

yaptığı hukukî muamelenin hüküm ve neticeleri, sanki temsil salahiyetli 

devam ediyormuş gibi, temsil olunan kimseye terettüb 

eder. Meselâ, temsil B. K. m. 35 mucibince temsil edilenin ölümü 

sebebiyle nihayete ermiş olmakla beraber, buna vâkıf olmıyan 

mümessilin yaptığı muameleden doğan alacak ve borçlar mirasa 

ait olur (100). Mirasçılar temsil salâhiyetinin sona erdiğine vâkıf 

olmıyan mümessil aleyhine tazminat dâvası açamazlar. Mamafih 

mirasçıların mümessili azletmek salâhiyeti mevcuttur. 

Münı&sj]in üçüncü şahıs veya şahıslarla bir hukuki muamele, 

akdettiği anda temsil salâhiyetinin sona erdiğini bilmemesi, yapıîan 

bu muamelenin temsil edilen kimsem hukukî 1 alanında neticfi 

meydana getirmesi için şart olmakla beraber, kâfi değildir. Bundan 

başka, üçüncü şahısların da temsil yetkjs-inm sona ererinden haberdar 

olmamaları lâzımdır. B. K. m. 37 f. 1 i tahdit eden ve tamamlayan 

B. K. m. 37 f. 2 ye göre «Üçüncü şahısların, salâhiyetin nihayet 

bulduğuna vâkıf oldukları suretler müstesnadır.:» 

Oöriil(jıffij jyjbi. Borçlar Kanunumuzun sisteminde çifte hüsnüniyet 

aranmaktadır. Neticede hem mümessilin ve hem de üçüncü 

şahısların temsilin sona erdiğine vâkıf olmadıkları hallerde yapılan 

muamelenin alacak ve borçlan temsil olunana ait olur. Üçün- 

(100) von Tuhr,, s. 300 

204

cü şaİhsın suiniyeti menfi rol oynayarak B. K. m. 37 f. 1 in tatbikine 

mani olur. Bu takdirde, mümessilin yaptığı muamele temsil olunana 

ilzam etmez. Mümessil ise üçüncü şahıslara karşı himaye edilmiştir. 

Üçüncü şahıslar mümessilin aleyhine B. K. m. 39 f. 1 e istinaden 

tazminat talebinde bulunamazlar. Yukarıda verdiğimiz misalde, 

temsil edilen kimsenin öldüğünü bilen üçüncü şahısların bundan 

haberdar olmayan mümessil ile akdettikleri mukavele terekeye 

karşı hüküm ifade etmez ve üçüncü şahıslar mümessilden tazminat 

âstiyemezler. 

B. K. m. 37 f. 2 istisnaî bir mahiyet taşıdığından, temsilin yapıldığı 

üçüncü şahısların temsil salâhiyetinin sona ermesini bildikleri 

hallere münhasır olup, bilebilecekleri veya bilmeleri lâzım geldiği 

hallere teşmil edilemez (101). 

B. K. m. 37 nin temsil yetkisinin geri alınması sebebiyle sona 

ermesi haline tatbik edilip edilemiyeceği hususu doktrinde münakaşa 

mevzuu olmuştur. B. K. m. 37 salâhiyetin geri alınması haline 

de tatbik edilebilirse, temsil salâhiyetinin ref edildiğinden hem 

mümessilin ve hem de üçüncü şahısların haberdar olmamaları halinde 

temsil suretiyle yapılan muamelenin neticelerinin temsil olunana 

terettüp etmesi icab eder. 

Alman Hukukunda, B. K. m. 37 ye tekabül eden 674 ve 169 

uncu maddelerin birlikte tatbiki, A. M. K. m. 674 de açıkça belirtildiği 

veçhile, ancak temsil salâhiyetinin ref den başka bir sebeple 

nihayete ermesi halinde mümkün olur. Binaenaleyh, Alman hukukunda, 

temsil salâhiyeti ref sebebiyle sona ermişse, A. M. K. m. 

169 ve 674 ile mümessil himaye edilmez. I 

Türk - İsviçre Hukukunda B. K. m. 37 nin tatbik sahası üzerinde 

müellifler anlaşamamışlardır. 

Oser - Schönenberger ve Becker (102) gibi bazı hukukçular 

B. K. m. 37 nin, B. K. m. 35 de zikrolunan ve iradeye müstenit bulunmayan 

hitanı sebeplerinden birisiyle temsilin sona erdiği hallerde 

tatbik edilebileceğini yazmaktadırlar. Zira, temsil salâhiyetinin 

geri alındığını ihtiva eden beyan mümessile vâsıl olmadıkça, 


(102) Oser - Schönenberger, Mad. 37, No. 2; Becker, Mad. 87, No. 1 

205

temsil salâhiyeti sona ermez. Bu görüş, temsil salâhiyetinin geri alındığını 

bildiren beyanın hukukî mahiyetinin bir neticesidir. 

Buna mukabil von Tuhr (103) ve onu takiben diğer bazı müelliflerin 

(104) fikrine göre, A. M. K. m. 169 un tesiriyle, B. K. 

m. 37 nin smırlandırılmaş olarak tatbiki haklı gösterilemez. B. K. 

m. 37 temsil salâhiyetinin geri alma sebebiyle sona ermesi halinde 

dahi tatbik edilebilir. 

Hukuk tekniği bakımından birinci fikir, kanaatunızca, daha 

doğrudur. Zira, geri alma beyanı mümessilin hukukî alanına vâsıl 

olunca hüküm ve netice meydana getirir. Ancak, üçüncü şahısların 

himayesi mümessilin hüsnüniyetine istinat ettirildiğinden B. K. in. 

37 nin geri alma halinde de tatbiki üçüncü şahısların daha geniş 

ölçüde korunması bakımından maksada elverişli görülmektedir. 

Fakat kanunumuzun bugünkü durumu karşısında birinci fikri kabul 

etmenin zaruri olduğunu sanıyoruz. 

Alman Hukukunda hüsnüniyetli mümessilin himayesi, temsil 

yetkisinin bir akdi münasebete bağlı olarak verilip verilmemesine 

göre değişir, a) Temsil salâhiyeti akdî münasebete bağlı olarak 

verilmişse hüsnüniyetli mümessil A. M. K. m. 674, 675, 729 ve 169 ile 

himaye edilmiştir. A. M. K. m. 674 e göre temsil salâhiyeti ref'den 

başka bir sebeple nihayete ermişse bunu bilmeyen veya bilmesi 

icap etmiyen mümessil hakkında temsil salâhiyeti devam ediyor 

farzedilir. A. M. K. m. 169 a göre de temsil salâhiyeti sona erdiği 

halde 674 ve 729 uncu madde hükümlerine göre vekil veya şerik 

hakkında devam ediyor farzedilirse, bunu bilen veya bilmesi icap 

eden üçüncü şahıslar hakkında temsil hüküm ve netice meydana 

getirmez. Meselâ, temsil salâhiyeti ölümle sona ermiş olsa bile, 

bunu bilmeyen mümessil hakkında devam ediyor farz edilir. 

Üçüncü şahısların himaye edilebilmeleri için onların da ölüme 

vâkıf olmamaları icap eder. Şu halde Alman Medenî Kanunu sisteminde 

de, B. K. m. 37 de olduğu gibi hem mümessilin ve hem 

de üçüncü şahısların hüsnüniyetli olmaları lâzımdır. Temsilin* yapıldığı 

üçüncü şahıslar temsil salâhiyetinin refden başka bir se- 

(103) von Tuhr, s. 297, Not. 65 

(104) Hefti, s. 23; Göktürk, s. 151-152 

206

eple sona erdiğini biliyorlar veya bilmeleri icap ediyorsa onlara 

karşı mümessil mes'ul olmaz (105). îspat külfeti, üçüncü şahısların 

temsil salâhiyetinin sona erdiğini bildiklerini veya bilmeleri 

icap ettiğini iddia eden kimseye düşer (106). b) Temsil salâhiyeti 

bir akdî münasebete bağlı olmayarak, müstakil surette verilmişse 

A. M. K. m. 674, 675, 729 ve 160 tatbik edilmez. Bu takdirde, 

temsil salâhiyetinin devam ettiği farzedilemiyec eğinden üçüncü 

şahısların temsilin sona ermesini bilip bilmedikleri ancak mümessilin 

mesuliyetini tâyin bakımından rol oynar (A. M. K. m. 

179) (107). Esasen bu gibi hallerde, temsil salâhiyetinin üçüncü 

şahıslara bildirilmiş olması şartiyle bunların hüsnüniyeti A. M. K. 

m. 173 e istinaden himaye olunur. Görüldüğü gibi Alman Hukukunda 

bu sonuncu halde temsilin sona erdiğini bilmeyen mümessil 

himaye edilmemektedir. 

B. K. m. 37 f. 1 mümessilin hüsnüniyetini esas olarak almış ve 

üçüncü şahıslann hüsnüniyetinin himayesini buna istinat ettirmiştir. 

Mümessilin ve üçüncü şahıslann hüsnüniyetli olmalan hali ile 

mümessilin hüsnüniyetli ve üçüncü şahıslann suiniyetli olması halleri 

maksada uygun şekilde tanzim edilmiş bulunmaktadır. Bunlardan 

birinci halde üçüncü şahıslann hüsnüniyeti, ikinci halde de 

mümessilin hüsnüniyeti himaye edilmiştir. Fakat J5. K. m. 37 de derpiş 

edilmeyen bir ihtimal daha mevcuttur: Mümessil suiniyetle, 

temsil salâhiyetinin sona erdiğini bildiği halde, hüsnüniyetli üçüncü 

şahısla yapmış olduğu muamelenin hüküm ve neticeleri, mümessil 

hüsnüniyetli olmadığından temsil edilene ait olmayacaktır. 

Çünkü, B. K. m> 37 nin sistemine göre mümessil, temsilin 

sona erdiğine ıttıla kesbetmesiyle temsil salâhiyeti nihayete erer. 

Kanunumuz bu gibi hallerde hüsnüniyetli üçüncü şahıslan himaye 

etmemektedir (108). Hüsnüniyetli üçüncü şahıslar ancak mümessile 

karşı B. K. m. 39 f. 1 mucibince bir tazminat talebinde bulunabilirler 

(109). 

(105) Staudinger - Coing, Mad. 169,, No. 2 


(107) Planck-Flad, Mad. 169, s. 457; Staudinger - Coing, Mad. 169. 

No. 6 

(108) von Tuhr,, s. 301; Belgesay, s. 104-105, No. 98 

(109) Kars. Oser - Schönenberger, Mad. 37, No. 3 

207

Kanun vazıımız Reprasentationstiheorie gereğince üçüncü şahıslarla 

mukavele yapan kimsenin mümessil olduğunu nazarı itibara 

alarak sistemini mümessilin hüsnüniyetli olup olmaması esasına 

istinat ettirmiştir. Fakat, kanaatımızca, temsil nazariyesi mümkün 

olduğu kadar görünüşe itimat eden üçüncü şahısların hüsnüniyetini 

himaye etmek gayesini takip eder. Binaenaleyh, fikrimizce, sistem 

itibariyle üçüncü şahısların hüsnüniyetini mümessilin hüsnüniyetli 

olması şartına bağlamak mahzurludur. Mümessile itimat eden 

ve temsilin sona ermesinden haberdar olmayan hüsnüniyetli üçünıcü 

şahıslanın Jıimaye edilmeleri lâzımdır. Beynelmilel kanun projesinin 

15 f. 2, 18 £ 3 ve 17 f. 2 inci maddeleri mucibince temsil 

salâjhiyeti temsil edilen kimsenin ölümü, ehliyetsizliği, veya iflâsı 

sebebiyle nihayete ermesinden sonra mümessilin yaptığı muameleler, 

yapıldıkları sırada üçüncü şahısların temsilin sona ermesinden 

haberdar olmamaları şartiyle, temsil olunanı veya mirasım ilzam 

eder. 

§ 2. Temsilin sona ermesinde salâhiyeti havi olan senedin iadesi 

I. Mümessilin salâhiyetnameyi iade mükellefiyeti 

B. K. m. 36 i.l e göre «Salâhiyeti natık vesikayı haiz olan mümessîI7 

vajgifeşj_hitam _bulduğu takdirde nnn temsil edilene iade 

yahut mahkemeye teî_etrn,fyft meıiarjdurj» 

Temsil salâhiyetinin verilmesi bir şekle tâbi olmamakla beraber, 

temsil edilen Bmseliçııncü şahıslara gösterilmek üzere temsil 

salâhiyetini üıtiya ed^Ti ya^lı fojr vraîlça tanzim eder ki buna salâhiyetname 

veya yekâletnajrne (VoUmachtsurkunde) denir. Bununla 

temsil edilen kimse bir başkasına salâhiyet verdiğini veya evvelce 

verilmiş olmakla beraber halen bu salâhiyetin devam ettiğini 

teyid ve beyan eder. 

Salâhiyetname herhangi bir şekle tâbi olmamakla beraber yazılı 

şekle müteallik B. K.m. İS- 15 e riayet edilmiş olmak lâzımdır 

(110). Şu halde, vekâletnamenin, temsil edilenin el yazısıyla 


206

atılmış imzasını havi olması lâzımdır. Bundan başka, salâhiyetnamede 

mümessilin tâyin edilmesi de gerekir. 

Temsil salâhiyetinin sona ermesi ile beraber mümessil vekâletnameyi 

iade etmeye mecburdur. A. M. K. m. 175 e göre de mümessil 

temsil salâhiyetinin sona ermesini müteakip salâhiyetnameyi 

iade etmekle mükellef olup bu bakımdan herhangi bir hapis 

hakkına malik değildir. 

B. K. m. 36 f. 1 ile A. M. K. m. 175 in metinleri mukayese edilirse 

arada fark olduğu görülür. Evvelâ, A. M. K. m. 175 e göre, 

mümessil, temsilin sonunda salâhiyetnameyi temsil edilene veya 

haleflerine iade etmekle mükellef olduğu halde, B. K. m. 36 f. 1 e 

göre temsil edilene veya mahkemeye tevdi etmeye mecburdur. Şu 

halde, B. K. m. 36 f. 1 mucibince mümessil salâhiyetnameyi dilerse 

temsil olunana dilerse mahkemeye tevdi ederek mükellefiyetten 

kurtulur. Mahkemeye tevdi mümessilin menfaati icabı olabilir (111). 

Filhakika mahkemeye tevdi ile mümessil salâhiyetnameyi iade ettiğine 

ve bu tarihe kadar ona zilyet bulunduğuna dair delil elde 

etmiş olur. Bundan başka temsil olunanın mirasçıları müteaddit 

olduğu zaman mümessil salâhiyetnameyi mahkemeye tevdi ile mükellefiyetten 

kurtulur. Mahkemeye tevdi için alacaklının temerrüdü 

hususunda tâyin edilmiş olan şartların tahakkuk etmiş olmasına 

lüzum yoktur. Saniyen, A. M. K. m. 175 mucibince mümessilin vekâletname 

üzerinde hapis hakkı mevcut değildir. Hapis hakkının 

şarüan tahakkuk etmiş olsa dahi mümessil yine vekâletnameyi iadeye 

mecburdur. B. K. m. 36 f. 1 de ise, bu hususta bir hüküm 

mevcut olmamakla beraber, von Tuhr'un (112) beyan ettiği veçhile 

M. K. m. 865 cümle 2 nin (I. M. K. m. 896 f. 2) tatbiki neticesinde 

ayni neticeye varmak mümkündür. Filhakika bu maddenin 

2 inci cümlesine göre «gerek alacaklının iltizam ettiği bir borç ile 

gerek teslim zamanında veya daha evvel borçlunun verdiği talimat 

ile gerek âmmenin intizamı ile telifi kabil değilse, hapis hakkı, vücut 

bulmaz». Bu hükme göre mümessil, temsil olunandaki muaccel 

bir alacağına mukabil, vekâletname üzerinde hapis hakkının 

(111) von Tuhr, s. 300; Kars. Oser - Schönenberger, Mad. 36, No. 2; 

Funk, Mad. 36, No. 4 

(112) von Tuhr, s. 300 

209

doğması âmine intizamına aykırı addedileceğinden salâhiyetnameyi 

iadeye mecburdur. Esasen M. K. im. 865 cümle 1 in tatbiki ile 

de ayni neticeye varılabilir. Bu hükme göre «mahiyeüeri itibariyle 

naıkde tahvili kabil olmayan şeyler üzerinde hapis hakkı kullanılan 

maz.» Doktrinde (113) kabul edildiği veçhile vekâletname nakde 

tahvili kabil olmayan şeylerdendir. 

II. Temsil olunan kimsenin salâhiyetnamenin iadesini talep etme 

mükellefiyeti 

Temsil salâhiyetinin sona ermesine rağmen, mümessil ihtiyariyle 

vekâletnameyi iade ermeyecek olursa, temsil olunan kimse 

veya halefleri onu iadeye zorlamakla mükelleftirler. 

B. K. m. 36 f. 2 gereğince «eğer temsil edilen yahut halefleri, 

mümessili bu hususa icbar etmekte tekâsül ederlerse, bundan dolayı 

hüsnüniyetle hareket eden üçüncü şahısların duçar oldukları 

zararı tazmin etmeye mecbur olurlar.» Bu hüküm temsilin hangi 

hitam sebebine binaen nihayete ermiş olduğuna bakılmaksızın tatbik 

edilir (114). Diğer bir tâ'birle, mümessil, temsil salâhiyetinin 

ölüm, ehliyetsizlik, iflâs veya geri alma gibi sebeplerle nihayete 

erdiği halde temsil olunan kimse veya halefleri mümessili iadeye 

zorlamamışlarsa mesul olurlar. Fakat B. K. m. 34 f. 3 muvacehesinde, 

B. K. m. 36 f. 2 nin daha yakından bir tefsire tabi tutulması icap 

eder. B. K. m. 34 f. 3 mucibince temsil salâhiyeti üçüncü şahıslara 

bildirildiği halde geri alındığı bildirilmemişse, temsil salâhiyeti 

Üçüncü şahıslar hakkında devanı edeceğine göre, hüsnüniyetli 

^çüncü şahıslar için iki ihtimal_ bahis mevzuu olabilir: 

a) Üçüncü şahıslar B. K. m. 34 f. 3 gereğince temsil suretiyle 

yapılan muamelenin muteber olduğunu iddia edebilirler. Bu 

taJcdirde, temsil olunan kimse yapılan muamelenin alacak ve borçlusu 

olur. Üçüncü şahıslar B. K. m. 36 f. 2 ye istinaden tazminat 

talep edemezler. Zira, yapılan akit muteber olarak muhafaza edildiğinden 

herhangi bir zarara maruz kalmamışlardır. 

(113) Oftinger, Mad. 896, No. 5, s. 402-403; Yine Bk. Leemann, 

Mad. 896, No. 2 


210

) Üçüncü şahıslar temsil olunan kimsenin temsilin sona erdiği 

hususundaki iddiasını kabul ederler. Ancak bu takdirde B. K. 

m, 36 f. 2 nin şartlan tahakkuk etmişse tazminat talep edebilirler. 

Şu halde üçüncü şahıslar aynı zamanda hem B. K. m. 34 f. 3 e ve 

hem de B. K. m. 36 f. 2 ye istinat edemezler. Hülâsa B. K. m. 36 

f. 2 hususiyle B. K. m. 34 f. 3 deki hâdiselerin gerçekleşmediği, yani 

temsil salâhiyetinin geri alındığı bildirilmediği zamana tatbik 

edilİT (115) (116). 

B. K. m. 36 f. 1 in temsil edilen kimseyi himaye etmesine mukabil, 

aynı maddenin 2 inci fıkrası bilhassa yazılı bir vekâletnameye 

itimat etmiş olan hüsnüniyetli üçüncü şahıslan himaye etmektedir. 

A. M. K. m. 172 f. 2 mucibince vekâletname temsil olunana 

iade olunmadıkça veya hükümsüzlüğü beyan edilmedikçe temsil 

salâhiyeti baki kalır. Filhakika vekâletname bir görünüş meydana 

getirdiğinden haricî temsil salâhiyeti olarak telâkki olunabilir ve 

hüsnüniyetli üçüncü şahıslar bu görünüşe itimat edebilirler. 

B. K. m. 36 f. 2 ye istinat ederek üçüncü şahısların tazminat 

talep edebilmeleri için iki şartın tahakkuk etmiş olması lâzımdır s 

1) Temsil olunan kimse veya haleflerinin, mümessili, vekâletnameyi 

iade hususunda zorlamayı ihmal etmiş olması lâzımdır. B. 

K. m. 36 f. 2 nin Fransızca ve İtalyanca metinlerinde ihmalden bahis 

edilmiş olduğu halde Almanca metninde bu tâbir kullanılmamıştır. 

Almanca metin nazan itibara alınacak olursa B. K. m. 36 

f. 2 de kusura istinat etmeyen bir objektif mes'uliyet hali müşahede 

edilir. Bunun içindir ki bazı müellifler (117), B. K. m. 36 f. 2 

de derpiş olunan tazminatı kusura istinat ettirmemişlerdir. Buna 

mukabil, diğer bazı müellifler (118), Fransızca metne itibar ederek 

B. K. m. 36 f. 2 de bahis mevzuu olan tazminatın esas îtibariy- 


(116) Beynelmilel kanun projesinin 21 inci maddesinin 2 inci fıkrasına 

göre de, üçüncü şahıs üe mümessil arasmda müzakereler 

devam ederken vekâletnamenin temsil olunana iadesi 

hüsnüniyetli üçüncü şahıs hakkında temsil salâhiyetinin ref 

I edüdiği manasım tazammun etmez. 

(117) Oser - Schönenberger, Mad. 36, No. 7; Becker, Mad. 36, No. 8 

(118) Beguelin, FJS 286, s. 3; 

211

le haksız fiile istinat ettiğini ileri sürmüşlerdir. Borçlar Kanunumuzun 

36 inci maddesinde «temsil edilen yahut halefleri, mümessili 

bu hususa icbar etmekte tekâsül ederlerse» denmek suretiyle tazminat 

borcu kusura istinat ettirilmiştir. Binaenaleyh, temsil olunan 

veya haleflerine karşı bir kusur isnat ettirilemezse tazminat bahis 

mevzuu olmaz. Meselâ, temsil olunamn salâhiyetname üzerinde 

haciz talebi reddeJflmiş veya mümessilin salâhiyetnameyi kaybetmiş 

olduğu hallerde temsil edilen kimsenin ihmal ve kusurundan 

bahsedilemez. Temsil olunan veya halefleri lüzumu halinde dâva 

yolu ile mümessili vekâletnameyi iadeye zorlamalıdırlar. Temsil 

olunan kimse malik sıfatiyle vekâletnamenin kendisine iadesini talep 

eder (119), ancak vekâletnamenin mümessilin zilyetliğinden 

çıkarak bir üçüncü şahsın eline geçmiş olduğu hallerde, temsil edilen 

kimse üçüncü şahıslardan salâhiyetnamenin iadesini talep edebilir. 

Aksi halde, mülkiyet hakkına istinaden bir dâva açmış olması 

gerekir. Temsil edilen kimsenin tazminat vermekten kurtulması 

için, vekâletnamenin kendisine iadesi zımnında elinde olan imkânları 

kullanmış olması ve kendisine bir kusur isnat edilememesi lâzımdır. 

Meselâ, temsil edilen kimse bütün gayretine rağmen mümessili 

bulmaya muvaffak olamamışsa, onun en son ikametgâhında veya 

salâhiyetin verildiği andaki ikametgâhında gazete ile ilân yapılmış 

olması kâfidir. 

b) B. K. m. 36 f. 2 nin tatbiki için ikinci şart, üçüncü şahısların 

hüsnüniyetli olmasıdır. 

Bu iki şart tahakkuk ettiği takdirde, hüsnüniyetli üçüncü şahıslar 

temsil edilen kimse veya haleflerinden, mümessil ile akdetmiş 

oldukları mukavelenin hükümsüz kalmış olması sebebiyle maruz 

kaldıkları menfi zararın tazminini talep edebilirler. 

Temsil edilen kimse de bilâhare mümessilin suiniyetli olması 

halinde, B. K. m. 41 gereğince tazminat isteyebilir. 

(119) von Tuhr, s. 300 Not. 85; Becker, Mad. 36, No. 3 

212

•v 

KAVRAM ÜZERİNE ARAMA CETVELİ 

213

. A 

Abstraktionsprinzip 97 

Açıklama prensibi 97 

Açık temsil 95 

Ahz ve kabza salâhiyet 78 

Akdin maddî muhtevası 111 

Akdin şahsî muhtevası 111 

Aktif temsil salâhiyeti 77 

Animus domini 153 

Animus incertus 119, 123 

Animus possidendi 153 

Anwartschaft 112 

Ayıba karşı tekeffül 151 

Azil 190 

B 

Başkası hesabına sigorta 105 

Başkası namma hareketin halden 

istidlal edilmesi 100, 

I 101 

Bildirme 202 

Bonae ' fidei interpretatio 97 

Borcu ortadan kaldıran inşa! 

hak 188 

Borcun sukutu 131 

C 

Causa 67 

Cession â titre de payement 193 

Cezaî şart 194 

Collusion 87 

Condicio iuris 30 

Condictio sine causa 129 

• 

Contemplatio domini 99 

Culpa 72 

Culpa in contrahendo 53, 118, 

133, 134 

Culpa in eligendo et instruendo 

94 

Çifte temsil 155, 169, 172 I 

D 

Dahilî temsil salâhiyeti 15, 170, 

203 

De facto mümessil 50, 51, 52, 

55 

Defi 202 

Deficiente condicione 171 

Doğrudan doğruya temsil 12 

Dolayışiyle temsil 12 

Doppelvertretung 155 

Double representation 155 

E 

Ehliyetin zevali 185 

Ermâchtigung 65, 66 

Evlilik birliğini temsil 131 

Exceptio doli 88 

F | 

Factum concludens 50 

Falsus procurator 32 

Fena lâtife 140 

Fer'î haklar 5, 27 

215

Fiilî irade izharları 70 

Fiksiyon nazariyesi 4 

G 

Gayri kabili rûcu temsil salâhiyeti 

190, 191, 192, 194 

Gayrimenkul satışı için verilen 

temsil salâhiyetinin şekli 34 

Geri alma hakkı ve salâhiyeti 

200, 201, 206, 289 

Gesamtrechtsgeschâftstheorie 9 

Geschâftsführer 60 

Görünüşe itimat 211 

H 

Hakkın suistimali 171 

Haksız fiil 72 

Haksız fiil mes'uliyeti 133, 139 

Halefiyet nazariyesi S 

Handeln fûr denjenigen, den es 

angeht 102, 105, 108^ 109 

Hapis hakkı 209, 210 

Haricî temsil salâhiyeti 41, 42, 

170, 199, 203 

Haricî temsil salâhiyetinin derecesi 

84 

Haricî temsil salâhiyetinin teessüsü 

45 

Hata 132, 145, 146, 149 

Hile 147, 148 

Hizmet akdi 61, 64, 187,, 188> 

197, 199, 203 

Hukukî ehliyet 26, 78 

Hukukî fiiller 70 

Hukukî görünüş nazariyesi 56, 

59 

Hukukî görünüşten tevellüt eden 

temsil salâhiyeti 51, 54 

Hukukî muamele 16 

Hususî temsil salâhiyeti 77 

Hükmî şains 177, 183, 189 

Hüsnüniyetli mümessilin korunması 

205, 206 

214 

Hüsnüniyetli üçüncü şahısların 

korunması 199, 211, 212 

I 

İcap 18, 19 

İcap nazariyesi 157 

İcazet 147,. 171, 185 

İfanın mümkün olmaması 131 

İhmal 211, 212 

İkame 89 

İkame salâhiyeti 90 

İkrah 148 

İlk müzakereler 132 

İltizam! muamele 128 

İn fraudem legis 39 

İn rem şuam 2, 135, 191, 193 

İnşa! hak 28, 188 

İrade emareleri 50, 54 

İrade fesadı 130, 182, 141, 148, 

145 

İradî "temsü 11 

İstifa 197, 198 

İş akdi 64,. 187 

İşçinin ücret hakkı 188 

İş gören 59, 60 

İş görme mukavelesi 63 

İş görme münasebeti 64 

İş görme salâhiyeti 59 

İtimadın himayesi 53 

İtimat nazariyesi 39, 47, 69, 83, 

98, 118, 203 

İtiraz 202 

K 

Kanunî mümessil 185, 195 

Kanunî temsil 12 

Kanun taarfından hüküm izafe 

olunan irade izharları 70 

Kaydı zihnî 140 

Kendi hesabına sigorta 105 

Kime ait olacaksa onun namına 

yapılan mukaveleler 102 

Kusur . Sil, 212

L 

Levy - Ullmann nazariyesi 7 

M 

Mahkemeye tevdi 209 

Mal ortaklığı İSİ 

Mandatum post mandantis 178 

Menkul mülkiyetinin nakli 125 

Menkul satışı ve B.K. m. 32, f. 2 

122, 124 

M it t e is nazariyesi 8 

Muavin şahıs 148" 

Muayyen talimat 142, 143, 144 

Mukavele serbestisi prensibi 

110, 111 

Muntazar hak 112, 131 

Muvazaa 130, 140, 151 I 

Mücerrettik prensibi 67 

Mümessilin ehliyeti 137 

Mümessilin hatası 145, 146 

Mümessilin hilesi 147 

Mümessilin hüsnüniyeti 149, 

150, 131, 207 

Mümessilin iflâsı 196 

Mümessilin istifası 197 

Mümessilin kendi kendisi ile 

mukavele yapması 155 

Mümessilin medenî haklan kullanma 

ehliyetini kaybetmesi 

195 

Mümessilin ölümü 181,194, 195 

Mümessilin sıfatını bildirmesi 

115 

Mümessilin sıfatını bildirmemesi 

116 

Mümessilin yerine başkasını tâyin 

etmesi 89 

Mümeyyiz küçük 68, 138, 184,, 

195, 196 

Mümeyyiz mahcur 68, 138, 184, 

195, 196 

Münferit temsil salâhiyeti 73 

Mühasıran şahsa bağlı haklar 

71 

Müşterek hukukî muamele nazariyesi 

9 

Müşterek muamele 22 

Müşterek temsilde irade fesadı 

149 

Müşterek temsilde mümessilin 

suiniyeti 151 

Müşterek temsil salâhiyeti 74, 

189 

Müteaddit kimselere verilen 

temsil salâhiyetinin geri 

alınması 190 

N 

Negotorium gestio 45 

I ° 

Objektif hüsnüniyet 132, 133, 

211 

Offenheitsprinzip 97, 106, 118, 

120 

Offertentheorie 157„ 158 

ö 

Ölüme bağlı tasarruf 179, 180 

ölüme muallâk haklar 183 

ölüme muzaf temsil salâhiyeti 

178, 179, J.81, 182, 189. 

P 

Pactum fiduciae 96 

Pandente condicione 171 

Pasif temsil salâhiyeti 77 

Pater familias 2' 

Pazardaki alım -satımlarda 

B.K. m. 32, f. 2 123 

Persona fütura 104, 131 

Pilon nazariyesi 6 

Post mortem. temsil salâhiyeti 

178, 179, 180, 181, 182 

Procuratio post mortem 178 

217

R 

Ref beyanı 188 

Refetme salâhiyeti 187 

Ref hakkı 190 

Ref hakkını kullanmaktan feragat 

191, 192, 193 

Reprâsentationstheorie 8, 64, 

97, 137, 139, 141, 143, 144, 148, 

149, 208 

Resmî senetle yapılan muamelelerde 

B.K. m. 32, f. 2 121 

Rızaî mukavele 21 

S 

Salâhiyetin derecesi 79 

Salâhiyetname 208, 212 

Salâhiy etnameinn iadesi 203, 

208, 209 

S alâhiy etnamenin ibrazı 42, 43 

Salâhiyetnamenin şekli 208 

S alâhiy etsiz temsil 114,, 169, 

171, 198 

Satıcı için alıcının şahsının 

farksız olması 119, 120, 122, 

123 

Satılanın ayıptan salim bulunması 

129 

Savigny nazariyesi 5 

Scheinvollmacht 43, 44 

Sebepsiz iktisap 129 

Selbstkontrahieren 155, 157, 158^ 

159, 161, 162, 165, 168,, 169 

Solvendi causa 122 

S 

Şekil serbestisi 31 

Şirket akdi 63, 188, 191, 197, 

199 

I T 

Takas 132 

Talimat 82, 142 

Tapu sicil nizamnamesi 36 

218 

Tasarruf ehliyeti 186, 196 

Tasarruf salâhiyeti 29, 131, 197 

Tasarrufî temsil salâhiyeti 29 

Tediye makamına temlik 193 

Tek taraflı hukukî muamele 20, 

156 

Tek taraflı mülzem olmama 170 

Temel münasebet 59, 175, 187, 

191 

Temsil edilen kimsenin gaipliği 

183 

Temsil edilen kimsenin iflâsı 

185, 186, 187 

Temsil edilen kimsenin medeni 

haklarını kullanma ehliyeti- 

• ni kaybetmesi 184 

Temsil edilen kimsenin ölümü 

175, 176 

Temsil nazariyesi 8 

Temsil olunanlar arasında teselsül 

129 

Temsil salâhiyeti ve hukukî ehliyet 

26 

Temsil salâhiyetinin derecesi 79 

Temsil salâhiyetinin geri alınması 

187, 190, 191 

Temsil salâhiyetinin iptali 130 

Temsil salâhiyetinin mevzuu 70 

Temsil salâhiyetinin mücerretliği 

prensibi 67, 69 

Temsil salâhiyetinin refi 198, 

199, 201, 202 

Temsilin sona ermesi 173, 186, 

209, 210 

Temsil salâhiyetinin suiistimali 

85, 86, 170 

Temsil salahiyetinin şahıs bakımından 

tahdidi 73 

Temsil salâhiyetinin zaman bakımından 

tahdidi 76 

Temyiz kudreti 130, 184, 195, 

196 

Ticarî temsil 175, 185, 189 

Ticaret sicili 203

u 

Umumî temsil salâhiyeti 77, 

78, 142 

V 

Vasiyeti tenfiz memuru 175„ 

178, 180, 181 

Vasıtalı temsil 13, 60, 67 

Vasıtasız temsil 12, 60, 67, 96, 

127 

Vekâlet akdi 60, 61, 62, 63, 64, 

81, 175, 187, 190, 197, 198, 199 

Vekâlet akdinin sona ermesi 

190 

Vekâletname (Volim achtsurkunde) 

208, 209, 210 

Vekâletnameyi iade 209, 210, 

211, 212 

Vekâletten azil 190, 199 

Vekâletten istifa 190, 199 

Verfügungsvollmacht 29, 30 

Vertrauensschutz 46 

y 

Yabancı tesirli hukukî muamele 

96 

Z 

Zilyetlik 152, 153, 154, 155 

Zımnî ref 188, 189 

Zımnî temsil salâhiyeti 39, 51, 

52, 54, 58 

219

YAZARIN DÎĞER ESERLERİ 

1. L'obligation de reparer les prejudices resultant da divorce en 

droit suisse, doktora tezi, Geneve,, 1951. 

2. Boşanmadan mütevellit maddi ve manevî zararın tazmini ne 

zamana kadar talep edilebilir ? A.H.F.D., c. VII, 1951,, sayı 1-2, 

s. 662-658 

3. Boşanmanın feri neticelerine dair mukaveleler. A.H.F.D., c. VIII, 

1951, sayı 3-4, s. 610 - 628 ve ayrı bası. 

4. Borçlar hukuku sistemimize göre akitlerin inikadında itimat 

prensibinin ehemmiyeti. A.H.F.D., c. IX, 1952, sayı 3 - 4, & 166-198. 

5. Teminatı istihdaf eden temliki tasarruflar. A.H.F.D., c. IX, 1952, 

sayı 3 - 4,, s. 376 - 384. 

6. Türk hususî hukukunda muvazaalan muameleler. İstanbul, 1956. 

7. Devletler hususî hukukunda iradenin muhtariyeti prensibi. 

A.H.F/D., c. XI, Sayı 1-2, 1954, s. 478 - 513. 

8. Petrol mevzuatında arama sahalarının tedahülü dolayısiyle zuhur 

eden ihtilâfın sulh yolu ile halli. Ank. Bar. Der., 1956, sayı 1, 

s. 14-20. 

9. Borçlar hukukunda kime ait olacaksa onun namına yapılan mukaveleler. 

Esat Arsebük Armağanı, 1958, s. 619 - 637 ve ayn bası. 

10. Mümessilin kendi kendisiyle mukavele yapması. A.H.F.D., c. XIV, 

sayı 1-4, 1957„ s. 72 -110 ve ayn bası, 1959. 

11. Hukuki muamelelerde tahvil. A.H.F.D., c. XVI, sayı 1-4, 1959, 

s. 234 - 259 ve ayn bası, 1960. 

12. Menkul eşyanın iktisabında görünüşe itimat prensibinin ehemmiyeti. 

A.H.F.D., c. XVI, sayı 1 4, 1959, s. 260 - 266. 

13. Akitlerde esaslı noktalar ile ikinci derecedeki noktaların tefriki 

meselesi. A.H.F.D., c. XVI, sayı 1-4, 1959, s. 267 - 276. 

220

TEMSİL - Ankara Üniversitesi Kitaplar Veritabanı

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?