2(6) 2007 - Akademia Pedagogiki Specjalnej w Warszawie

Seksualnos´ć osób z niepełnosprawnos´cia˛ intelektualna˛ w dyskursie pedagogicznym 31
Małz˙eństwo (najlepiej z pełnosprawnym me˛z˙czyzna˛) nie stanowi dla dyskursu
pedagogicznego problemu zamknie˛cia w sferze prywatnej, osia˛ganego poprzez
społeczne przyzwolenie na „lekka˛” niedoskonałos´ć intelektualna˛ kobiet. Kobiecos´ć
stoi niz˙ej w hierarchii społecznej, dlatego osia˛gaja˛ ja˛ „nawet” kobiety
z niepełnosprawnos´cia˛ intelektualna˛. Zbudowana z prestiz˙owych kategorii me˛skos´ć
jest niedoste˛pna dla me˛z˙czyzny z niepełnosprawnos´cia˛ intelektualna˛.
Skazuje go na marginalizacje˛, ale co zaskakuja˛ce, przebiegaja˛ca˛ w sferze
publicznej, w publicznych instytucjach pomocy społecznej, a tym samym
w polu problemowym pedagogiki specjalnej.
Niekwestionowana oczywistos´ć heteroseksualizmu
Jedna˛ z pierwszych polskich badaczek, która przełamuje integracyjne tabu,
„wydobywa z mroku temat, który jest dos´ć skrze˛tnie pomijany na gruncie
polskim” (1996, s. 193) jest K. Nowak-Lipińska. Autorka zarysowuje trzy stanowiska
wzgle˛dem seksualnos´ci osób z niepełnosprawnos´cia˛ intelektualna˛,
wyznawane i praktykowane w Europie:
„orientacje˛ deseksualizacyjno-unikaja˛ca˛
orientacje˛ seksualno-totalnie-akceptuja˛ca˛
orientacje˛ seksualno-sublimacyjna˛” (K. Nowak-Lipińska, 1996, s. 193).
Pierwsza strategia obejmuje seksualnos´ć osóbzniepełnosprawnos´cia˛ intelektualna˛
całkowitym milczeniem. Druga proponuje szczególnie popularny
w Holandii system edukacji seksualnej wprowadzaja˛cy w róz˙ne formy aktywnos´ci
seksualnej (mastrubacja, homoseksualizm, heteroseksualizm) bez ich wartos´ciowania.
Przygotowuje osoby „upos´ledzone do podejmowania normalnego
z˙ycia płciowego w zwia˛zkach przedmałz˙eńskich i małz˙eńskich”, korzystaja˛c
przy tym z materiałów, „które przez studentów gdańskich i nauczycieli szkół
z˙ycia uznane zostały nie tylko za odwaz˙ne, ale i szokuja˛ce, wzbudzaja˛ce w nich
zaz˙enowanie i zawstydzenie”.
Trzecie podejs´cie w sprzeciwie wobec małz˙eństw osób upos´ledzonych wytwarza
idee˛ katechizacji religijnej kolonizacji i „wskazywania na powołanie
wznios´lejsze nad małz˙eństwo płodnos´ć duchowa˛, czystos´ć, ujmowane w konteks´cie
darów Boga i dla Boga” (tamz˙e, s. 194−203).
W polskim dyskursie pedagogicznym dotycza˛cym seksualnos´ci osób z niepełnosprawnos´cia˛
intelektualna˛ z lat 2000−2004 sprawa rysuje sie˛ nieco inaczej.
Aktualny dyskurs pedagogiczny, deklaruja˛c uznanie dla seksualnos´ci osób
zupos´ledzeniem umysłowym, stawia mie˛dzy wierszami pewne „ale”, swoiste
„tylko dota˛d”. Zrekonstruowanymi przeze mnie granicami seksualnos´ci niepełnosprawnych
intelektualnie sa˛ graniceheteroseksualnos´ci.
Z racji tego, z˙e osoba z niepełnosprawnos´cia˛ intelektualna˛ zyskała w oczach
pedagogów status osoby, moz˙na mówić o niej jako o istocie seksualnej.
M. Kos´cielska, na podstawie badań własnych, rekonstruuje róz˙ne przejawy