Pomoce dydaktyczne (PDF)
Pomoce dydaktyczne (PDF)
Pomoce dydaktyczne (PDF)
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
KOZŁKOWATE (Valerianaceae)<br />
WYSTĘPOWANIE: obszary o klimacie umiarkowanym<br />
półkuli północnej. Rodzina obejmuje 420<br />
gatunków. We florze polskiej występuje 9 gat.,<br />
m.in.: kozłek lekarski (Valeriana officinalis)<br />
i roszpunka warzywna (Valerianella olitoria).<br />
MORFOLOGIA: przeważnie rośliny zielne lub<br />
(rzadko) krzewy. Liście ułożone naprzeciwlegle<br />
i często pierzaste.<br />
KWIATY: drobne, zebrane w różnego rodzaju<br />
gęste kwiatostany, obupłciowe (1-płciowe i dwupienne<br />
u Valeriana). Osi symetrii zwykle nie ma;<br />
jedynie kwiaty prymitywnych przedstawicieli są<br />
promieniste (Patrinia). Okwiat podwójny. Korona<br />
grzbiecista, zrosłopłatkowa i zwykle 5-dzielna, opatrzona<br />
u podstawy ostrogą (czasem jedynie jako<br />
małe uwypuklenie). Kielich trwały, w czasie kwitnienia<br />
drobny. Pręcikowie ulega redukcji w związku<br />
z utratą promienistej symetrii kwiatów, czasem<br />
pozostaje tylko 1 pręcik (ostrogowiec – Centranthus).<br />
Słupek dolny, o zalążni 3-komorowej.<br />
KRĘPIENIOWATE (Lardizabalaceae)<br />
WYSTĘPOWANIE: Azja (Himalaje, Chiny i Japonia),<br />
Ameryka Pd. (Chile). Do rodziny należy<br />
7 rodzajów z 20 gatunkami.<br />
MORFOLOGIA: 1- lub 2-pienne zdrewniałe<br />
pnącza, wyjątkowo krzewy (palecznik – Decaisnea).<br />
Liście dłoniasto złożone (pierzasto u palecznika),<br />
ustawione skrętolegle, bez przylistków.<br />
KWIATY: rozdzielnopłciowe (obupłciowe u palecznika),<br />
promieniste, 3-krotne, stojące pojedynczo<br />
lub zebrane w grona. Okwiat w 2 okółkach, złożony<br />
z 3- do 6-działkowego kielicha i 6-płatkowej korony<br />
lub jej brak. Kwiaty męskie z 6 pręcikami wolnymi<br />
lub zrośniętymi u nasady. Zazwyczaj między<br />
okwiatem a pręcikowiem wykształcone są miodniki.<br />
Kwiaty żeńskie z 3-15 wolnymi słupkami o prawie<br />
siedzących znamionach. Zalążnia górna, zazwyczaj<br />
z licznymi zalążkami.<br />
OWOCE: jagody lub mięsiste, oryginalnie barwne<br />
torebki przy dojrzewaniu pękające podłużnie.<br />
– 32 –<br />
OWOCE: nasienie rozwija się w tylko 1 komorze,<br />
stąd owoc jest 1-nasienną niełupką opatrzoną przekształconym<br />
w organ lotny lub czepny kielichem<br />
(np. u kozłka kielich przekształcony jest w puch kielichowy<br />
czyli pappus).<br />
UŻYTKOWANIE: roszpunka warzywna spożywana<br />
jest jak sałata (gł. we Francji). Leczniczo<br />
wykorzystywane są gatunki z rodzaju kozłek (korzenie),<br />
ostrogowiec czerwony (Centranthus ruber). JK<br />
UŻYTKOWANIE: ozdobne. Palecznik ze względu<br />
na wyjątkowe owoce czyli walcowate, mięsiste<br />
torebki, długości do 10 cm, niebieskie. Akebia pięciolistkowa<br />
(Akebia quinata) i a. trójlistkowa (A. trifoliata)<br />
– bardzo ozdobne pnącza, cenione ze względu<br />
na długo utrzymujące się liście, owoce jadalne. JK