Pomoce dydaktyczne (PDF)

ANANASOWATE (Bromeliaceae)
WYSTĘPOWANIE: występują w Ameryce –
od pd. USA do Ziemi Ognistej, w Andach
dochodzą do wys. 4000 m n.p.m. Rodzina liczy ok.
50 rodzajów i 1600 gatunków (1 gat. rośnie
w Afryce Zach.).
MORFOLOGIA: są to głównie byliny rozetowe,
bardzo rzadko drzewa, z pękiem liści na wierzchołku,
osiągające wraz kwiatostanem do 14 m
wys. (Puya raimondii). Większość gatunków to
epifity rosnące w wilgotnych lasach tropikalnych
i subtropikalnych. Niektóre z nich gromadzą wodę
w lejkowatych cysternach pośrodku rozety liściowej.
Gatunki naziemne występują w rejonach
bardziej suchych.
KWIATY: przeważnie obupłciowe, najczęściej
promieniste, zebrane w gęste kwiatostany, opatrzone
barwnymi liśćmi kwiatostanowymi.
Pręcików 6. Słupek 1, górny lub dolny.
OWOCE: torebka lub jagoda.
ARALIOWATE (Araliaceae)
WYSTĘPOWANIE: głównie strefa zwrotnikowa
z dwoma centrami: Indo-Malaje i tropikalna Ameryka.
Rodzina obejmuje około 65 rodzajów i ponad 800
gatunków. W Polsce występuje tylko Hedera helix.
MORFOLOGIA: drzewa, krzewy, pnącza o zdrewniałych
łodygach, liany – kolczaste lub pokryte gniazdkowatymi
włoskami, wyjątkowo spotyka się rośliny
zielne. Liście ułożone przeważnie skrętolegle, o blaszkach
b.różnie uformowanych. Wytwarzają (gł.
w tkankach korowych) przewody żywiczne lub przewody
z sokiem mlecznym zawierającym gumy.
KWIATY: drobne, niepozorne, obu- lub 1-płciowe
(wtórnie), promieniste, w kwiatostanach. Kielich
zredukowany do ząbków. Korona wolnopłatkowa,
zwykle 5-płatkowa. Pręciki w 1 okółku przyczepione
do krążka miodnikowego. Słupek 1 o zalążni dolnej
zrośniętej z dnem kwiatowym. Zwykle owadopylne.
OWOCE: owoc pozorny, jagodo- lub pestkowcokształtny,
czasem rozłupnia.
– 6 –
UŻYTKOWANIE: szeroko uprawiany jest
ananas jadalny (Ananas comosus). Włókna dostarcza
zapylec magdaleński (Bromelia magdalena).
Wiele gat. bardzo ozdobnych, np. zwodnica zwisła
(Billbergia nutans) lub oplątwa brodaczkowata
(Tillandsia usneoides) – epifit przypominający
porost.
JK
„Według Chińczyków jest on
lekarstwem par ex cellence,
ostatnią deską ratunku w sytuacji,
gdy inne leki zawodzą...”
G.Stuart, 1911
UŻYTKOWANIE: ozdobne: bluszcz (Hedera),
aralia (Aralia), kolcosił (Acanthopanax). Napar z liści
bluszczu pospolitego (H. helix) zawierających
saponiny służy do przemywania owrzodzeń i leczenia
łupieżu. Korzeń żeń-szenia (Panax ginseng), z Azji
Wsch., zawiera glikozydy, olejki eteryczne, witaminy
i różne inne subst. biologicznie czynne. Od
wieków używany jako wszechlek i dodatek kosmetyczny.
Podobne zastosowanie ma w Ameryce Pn.
Panax quinquefolius.
CHRONIONE W POLSCE: bluszcz pospolity
(Hedera helix) rosnący w lasach liściastych.
JK