SpoÅeczny wymiar kryzysu â lekcja dla przyszÅoÅci - Polskie ...
SpoÅeczny wymiar kryzysu â lekcja dla przyszÅoÅci - Polskie ...
SpoÅeczny wymiar kryzysu â lekcja dla przyszÅoÅci - Polskie ...
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
tów nowej generacji, a także ze względu na oddziaływanie<br />
reklamy (tzw. gadżety).<br />
Podstawową przyczyną takiej sytuacji jest<br />
znacząca niedoskonałość gospodarki rynkowej,<br />
która napędzana jest coraz większą konsumpcją.<br />
Za Careleyem i Spapensem (2000) można<br />
wyróżnić cztery podstawowe słabości rynku:<br />
1. Brak ujmowania w cenie dóbr i usług kosztów<br />
zewnętrznych, co dotyczy zwłaszcza zagadnień<br />
społecznych (dezintegracja) i ekologicznych<br />
(degradacja) 1 . Jednocześnie na<br />
szeroką skalę stosowane są subsydia do dóbr<br />
szkodliwych <strong>dla</strong> środowiska, czyli o charakterze<br />
antyekologicznym. Często przeznaczamy<br />
znacznie więcej subsydiów na działania<br />
niekorzystne <strong>dla</strong> środowiska niż na<br />
korzystne. Przykładowo w 2010 r. subsydia<br />
wspierające paliwa kopalne na świecie wyniosły<br />
312 mld dolarów amerykańskich przy<br />
57 mld dolarów amerykańskich subsydiów<br />
<strong>dla</strong> odnawialnych źródeł energii, tj. prawie<br />
5,5 razy mniej (World… 2010). Natomiast na<br />
270–290 mld euro przeznaczonych w Unii<br />
Europejskiej na subsydia w transporcie prawie<br />
połowa dotyczyła transportu drogowego,<br />
czyli tego o największym negatywnym<br />
oddziaływaniu na środowisko (Size… 2007).<br />
2. Operowanie krótkookresową perspektywą,<br />
co przyczynia się do niedoszacowania<br />
pełnych kosztów (np. kosztów zaniechania)<br />
i niebrania pod uwagę perspektywicznych<br />
potrzeb przyszłych pokoleń. Przykładem<br />
jest niszczenie warstwy ozonowej, czego<br />
skutki będą trwać 3–4 pokolenia mimo zaprzestania<br />
produkcji i zaniechania sprzedaży<br />
substancji niszczących tę sferę.<br />
3. Promowanie nadmiernego indywidualizmu<br />
i wartości materialnych w przeciwieństwie<br />
do wartości publicznych i pomniejszanie<br />
znaczenia wartości dobra wspólnego oraz<br />
1 Przykładowo w dniu 1 stycznia 2006 r. ceny energii<br />
elektrycznej w krajach Unii Europejskiej wahały się<br />
od 61 eurocentów do 1,55 euro za 1 kWh. W Polsce cena<br />
energii elektrycznej wynosiła 92 eurocenty za 1 kWh,<br />
jednakże dodając koszty zewnętrzne powinna być o ponad<br />
1/3 wyższa (Pazda 2006; zob. także EN35… 2008).<br />
konsumpcji niematerialnej. Istotą gospodarki<br />
rynkowej jest nabywanie dóbr i usług, choć<br />
nie zawsze są one potrzebne czy niezbędne.<br />
Zasadniczą rolę w tym zakresie odgrywa<br />
przemysł reklamowy, którego domeną jest<br />
zachęcenie do kupowania. Według firmy Zenith<br />
Optimedia światowe wydatki na reklamę<br />
osiągnęły w 2010 r. poziom prawie 450<br />
mld dolarów amerykańskich, podczas gdy<br />
np. na przeciwdziałanie głodowi wydaje się<br />
4 razy mniej (Fura 2010). Według Organizacji<br />
Narodów Zjednoczonych do spraw Wyżywienia<br />
i Rolnictwa (Food and Agriculture<br />
Organization of the United Nations – FAO),<br />
która w 2011 r. ogłosiła raport na temat skali<br />
marnowania żywności, co roku wyrzucamy<br />
1,3 mld ton produktów spożywczych, co stanowi<br />
1/3 całej wytwarzanej żywności.<br />
4. Dążenie do skupiania władzy i bogactwa<br />
w rękach niewielu, zwłaszcza w zarządach<br />
korporacji, banków, często kosztem interesów<br />
ogółu.<br />
Wyrazem obciążenia środowiska i zawłaszczania<br />
zasobów przyrodniczych jest tzw. ślad<br />
ekologiczny 2 . Według tej koncepcji obecnie<br />
użytkujemy Ziemię tak, że do odtworzenia i odnowienia<br />
się zasobów skonsumowanych rocznie<br />
potrzeba jednego roku i 6 miesięcy, czyli przekroczyliśmy<br />
ślad ekologiczny o 50% (inaczej<br />
mówiąc potrzebujemy 1,5 Ziemi do przetrwania<br />
(tab. 1). Obecnie 80% ludności świata mieszka<br />
w krajach, gdzie zużywanych jest więcej zasobów<br />
niż wynosi zdolność do ich odtwarzania<br />
w granicach tych państw (tzw. biocapacity 3 ),<br />
2 Ślad ekologiczny (ang. ecological footprint) to szacowana<br />
ilość hektarów, ważona przez produktywność<br />
biologiczną poszczególnych form użytkowania terenu,<br />
powierzchni lądu i morza potrzebna do rekompensacji<br />
zasobów zużytych na konsumpcję i absorpcję odpadów<br />
(porównywana jest ludzka konsumpcja zasobów naturalnych<br />
ze zdolnością Ziemi do ich regeneracji). Mierzony<br />
jest w globalnych hektarach (gha).<br />
3 Biocapacity oznacza zdolność ekosystemów do wywtarzania<br />
użytecznych zasobów biologicznych i pochłania<br />
CO 2<br />
wytwarzanego przez ludzkość, korzystając z obecnie<br />
dostępnych sposobów zarządzania i rozwązań technologicznych.<br />
Stanowi ona punkt odniesienia do śladu ekologicznego<br />
i też jest wyrażana w globalnych hektarach (gha).<br />
SCENA GLOBALNA XXI W.<br />
Część III<br />
Biuletyn PTE nr 2(56), luty 2012<br />
99
Change language