Społeczny wymiar kryzysu – lekcja dla przyszłości - Polskie ...

Część IV
NAUKA I SZKOLNICTWO WYŻSZE
— ELEMENTY MYŚLENIA STRATEGICZNEGO
gospodarki światowej oznaczać będzie nieuchronność
globalizacji i konkurencji z krajami
nowo rozwiniętymi, zatem wzrost znaczenia
innowacyjności i kreatywności społeczeństwa
polskiego). Jednakże najważniejszy jest megatrend
upowszechnienia szkolnictwa wyższego,
wynikający z coraz powszechniejszego przeświadczenia,
że w epoce gospodarki opartej na
wiedzy o szansach indywidualnych decyduje
wykształcenie, i z gotowości rodzin płacenia za
takie wykształcenie dla swych dzieci. Tak więc
skutków tego megatrendu nie można uniknąć,
trzeba go zrozumieć i się do niego dostosować.
W raporcie rozpatrzono też cztery wybrane
(jest ich zapewne więcej) megatrendy społeczno-techniczne:
1) dalszy rozwój internetu,
2) dalszy rozwój telefonii mobilnej wraz z integracją
komputera osobistego, aparatu fotograficznego
i kamery filmowej z telefonem,
3) dalszy rozwój robotyki zarówno w kierunku
pełnej automatyzacji produkcji, jak i humanoidalnych
robotów jako towarzysza
człowieka,
4) dalszy rozwój inżynierii biomedycznej, znów
w dwóch kierunkach, z których pierwszy jest
bardziej zaawansowany – do zastosowania
technik informacyjnych i innych do poprawy
aparatury medycznej, diagnostyki, narzędzi
do operowania, itp. – natomiast drugi bardziej
zalążkowy – to implantacja urządzeń
wysokiej techniki do ciała człowieka.
Znów wszystkie te megatrendy będą miały
zasadniczy wpływ na rozwój szkolnictwa do
2050 r.: w przyszłości nieodłącznym elementem
wykształcenia będzie wiedza, pozwalająca na
dobre zrozumienie tych megatrendów.
W raporcie rozpatrzono też cztery zasadnicze
przewidywane konflikty społeczno-gospodarcze
o globalnym charakterze:
a) konflikt gospodarki realnej i wirtualnej,
b) konflikt o własność wiedzy,
c) konflikt prekariatu (nowej klasy pracowników
o nietrwałym zatrudnieniu) z tradycyjnym
społeczeństwem i gospodarką,
d) konflikt rewolucji biomedycznej.
120
Znów wszystkie te konflikty będą miały
zasadniczy wpływ na rozwój szkolnictwa do
2050 r. Np. konflikt o własność wiedzy, którego
przejawem był niedawny spór o ACTA, wpłynie
na proporcje w kształceniu publicznym i prywatnym.
Konflikt rewolucji biomedycznej zmusi
wydziały humanistyczne i społeczne do włączenia
elementów techniki do programów nauczania.
Ale decydujący może być wpływ konfliktu
prekariatu (który zresztą wzmacnia megatrend
starzenia się społeczeństw, gdyż młodzież
o nietrwałym zatrudnieniu odkłada zakładanie
rodziny i posiadanie dzieci).
Rewolucja informacyjna to oczywiście więcej
niż internet, jej częścią jest także automatyzacja
i robotyzacja produkcji, która już przyczyniła
się do rozpadu i utraty roli proletariatu, zatem
upadku komunizmu i stopniowego kształtowania
się nowej klasy pracowników, tzw. prekariatu:
pracowników znajdujących tylko czasowe
zatrudnienie.
Konflikt prekariatu z tradycyjnym społeczeństwem
i gospodarką dotyczy pytania, z czego
ma żyć prekariat, jeśli zrobotyzujemy i zautomatyzujemy
całą produkcję, a zyski z tego
procesu będzie miała stosunkowo niewielka
warstwa ludzi niezbędnych do nadzoru, zatem
zatrudnionych trwale, oraz – w znacznie większym
stopniu – jeszcze mniejsza warstwa inwestorów
(nowych rentierów) czy bankierów. Klasyczna
odpowiedź na to pytanie – zatrudnienie
prekariatu w usługach – służy tylko ukrywaniu
problemu, gdyż to właśnie zatrudnienie w usługach
okazuje się najbardziej nietrwałe.
Sytuacja masowej nietrwałości zatrudnienia
nie pojawi się zapewne w skali światowej do
2050 r., ale klasa prekariatu będzie nieuchronnie
narastać i konflikt ten będzie się pogłębiał. Konflikt
ten może nabrać charakteru pokoleniowego,
gdy trwałe zatrudnienie będzie ograniczone do
bardziej doświadczonych ludzi starszych, natomiast
bezrobocie młodzieży zmniejszy jej szanse
znalezienia względnie trwałej pracy w przyszłości.
Konflikt ten dotyczył będzie też młodzieży
z wyższym wykształceniem, ze względu na
megatrend jego umasowienia, oraz brak równo-