Nr 107/2008 - Tuchów

14 Tuchowskie Wieści 4(107)/2008
Sebastian Pielsz OSB
proboszcz tUChoWSki (1622-1662)
cz. II
Posiuga duszpasterska
O. Pielsz byl 40 lat proboszczem w Tuchowie - jak już
wspomniano - w bardzo trudnych czasach. Mało wiemy
0 jego pracy duszpasterskiej, a także o życiu religijnym
wiernych w parafii tuchowskiej. Więcej wiemy o sanktuarium
niż o parafii. Warto więc pokusić się o w miarę wierne
odtworzenie duszpasterskiego posługiwania o. Pielsza i jego
współpracowników.
Trzeba rozróżnić: duszpasterstwo nadzwyczajne i duszpasterstwo
zwyczajne.
Duszpasterstwo nadzwyczajne będzie dotyczyło
cechów i bractw. W dawnych czasach rzemiosło miało oblicze
świeckie i religijne. Cechy jako organizacje zawodowe
występowały w obronie interesów gospodarczych i praw
swoich członków, organizowały wzajemną pomoc, a także
życie religijne i kulturalne. Życie religijne cechu było zorganizowane
na modłę bractwa. Było to bractwo zawodowe.
Każdy cech miał swojego patrona i swój ołtarz, swoje świece
1 swoje nabożeństwa. Benedyktyni pracujący w Tuchowie
otaczali duszpasterską opieką cechy. Za czasów o. Pielsza
cechy już nie były tak dynamiczne, ale nadal były ważne
i otaczane duszpasterską troską.
Obok cechów w Tuchowie w XVII w. istniały też
bractwa, czyli stowarzyszenia o charakterze dewocyjnym.
Najstarszym bractwem w Tuchowie, istniejącym już za
czasów o. Pielsza, było bractwo różańcowe, założone w 1615
r. przy kościele św. Jakuba. Miało odrębnego kapelana, którego
utrzymywało. Kapelan był zobowiązany w adwencie
codziennie odprawiać roraty, propagować modlitwę różańcową,
głosić kazania o Matce Bożej, odprawiać wotywy
maryjne przepisane statutami itp.
O działalności bractwa w jego początkach mało wiemy,
ponieważ księga z czasów założenia uległa zniszczeniu
zapewne w czasie wojen Rakoczego. Zachowane księgi
obejmują dopiero lata 1711-1782 i 1763-1873. Należy podkreślić,
że dawne bractwa spełniały jakby rolę dzisiejszej
Akcji Katolickiej. Dawały ludziom świeckim szerokie pole
działania, aktywizowały życie chrześcijańskie, przyczyniały
się do wzrostu pobożności, formowały człowieka-
-chrześcijanina, ustawiały go życiowo. Bractwa potęgowały
życie sakramentalne. Przed uroczystościami brackimi, aby
zyskać odpust, członkowie spowiadali się. Pozostali parafianie
w tym ich naśladowali. Ze spowiedzi brackiej wzięła
początek spowiedź ogólnoparafialna.
Duszpasterstwo zwyczajne - przy omawianiu tego
tematu, z braku danych bezpośrednich, musimy korzystać
z danych pośrednich, których dostarczają akta synodów diecezji
krakowskiej i akta wizytacyjne. Nie ulega wątpliwości, że
duszpasterstwo parafialne owych czasów inspirowały dekrety
synodalne. Nad ich realizacją czuwały synody dekanalne.
W 1621 roku postanowiono, że księża danego dekanatu mają
się zbierać dwa razy w roku na tzw. „synod dekanalny", by
naradzać się, jak wcielać w życie synodalne ustawy i zdawać
sprawę biskupowi. Każdy więc proboszcz - o. Pielsz również
- musiał organizować duszpasterstwo według wytycznych
synodów. Uwzględniano uchwały trzech synodów: synod 1593
zwołany przez kard. Jerzego Radziwiłła, synod 1601 zwołany
przez bpa Maciejowskiego i synod 1621 zwołany przez bpa
Szyszkowskiego. Oto najważniejsze dane w skrócie:
I. Proboszcz:
1. Proboszczowie mają obowiązek mieszkać w parafii
i zajmować się duszpasterstwem, a nie wyręczać się
wikariuszami. (1593, 1621)
2. W czasie zarazy nie wolno mu opuszczać swoich
wiernych, którzy wtedy potrzebują go bardziej, niż
kiedy indziej. (1601)
3. Ma obowiązek zanieść Komunię Św., gdy go proszą,
„nawet w nocy i po obiedzie". (1593)
4. Ma zapewnić chorym odbycie spowiedzi wielkanocnej,
jak i spowiedzi w chorobie. (1593)
5. Ma prowadzić księgi chrztów, małżeństw, zmarłych.
(1593)
II. Nauczanie i upominanie:
1. W każdą niedzielę proboszcz ma głosić kazanie.
Tematyka: Modlitwa Pańska, Pozdrowienie Anielskie,
Wierzę, Dziesięć przykazań, ofiara Mszy Św.,
sakramenty (1593). Przed kazaniem na być czytana
Ewangelia po polsku, przypadająca na daną
niedzielę, potem wykład Katechizmu Soboru Trydenckiego,
nawiązujący do Ewangelii. Omawiane
prawdy mają być wiązane z życiem. (1621)
2. Duszpasterze mają zwrócić uwagę na to, czy pieśni
polskie na W. Post, Wielkanoc, okolicznościowe nie
zawierają błędnych sformułowań. Jeśli tak - to dać
synodowi dekanalnemu do poprawienia. (1621)
3. Księża mają: upominać, nawet publicznie - ale
nie po imieniu - w kazaniach lub gdzie indziej:
krzywoprzysięzców, lichwiarzy, bluźnierców przeciw
Bogu i świętym, wróżbitów, czarownice, źle
wychowujących dzieci, kobiety za „przesadny strój
niedawno wymyślony", mężów za bicie żon; odradzać
wczesne małżeństwa; potępiać zatrzymywanie
zapłaty robotnikom, fałszowanie miar i wag,
handel w niedziele i święta, pijaństwo nierzetelność
i przekupstwo sędziów... (1621)
III. Msza Św., procesje...
1. W niedziele i święta wierni uczestniczą we Mszy
Św. we własnej parafii. Opornych władza miejscowa
(praefecti locorum) ma skłonić do wypełniania tego
obowiązku.(1593)
2. Ksiądz odprawiający Mszę św. i wierni przystępujący
do Komunii zachowają post od północy. (1593)
3. Podczas Mszy klęka się na podniesienie. (1593)
4. Msza Św. roratnia (adwent) winna być śpiewana
na godzinę lub półtorej przed wschodem słońca
(1621)
Do powyższych przepisów synodalnych należy dodać
dane miejscowe. W Tuchowie liturgia była sprawowana
uroczyście, wiadomo - benedyktyni szczególnie o to dbali.
Często Msze św. brackie sprawowano z wystawieniem
Najświętszego Sakramentu, poprzedzane przez: godzinki,
litanie lub różaniec. Tuchowianie lubowali się w procesjach.
Zachowała się wiadomość z 1631 r. o zwyczaju procesji
w Wielki Czwartek z kościoła św. Jakuba do kościoła Panny
Maryi.
IV. Inna zarządzenia:
1. Zgodnie z tradycją trzy razy dziennie dzwonić na
Anioł Pański; nadto w całej diecezji dzwonić dłużej