Diagnoza stanu kultury w Województwie Małopolskim i analiza SWOT

Streszczenie
Poniższe opracowanie rozpoczynamy od identyfikacji makro-trendów w obszarze kultury -
zmian związanych z ewolucją praktyk uczestników kultury, wśród których można
zaobserwować słabnięcie modelu „aspiracyjnego” oraz postępującą autonomizację
i prywatyzację uczestnictwa w kulturze, także za sprawą nowych technologii, ale też zmiany w
oczekiwaniach, jakie przed kulturą stawia państwo. Kultura nie stanowi już wartości „samej w
sobie” - ma być także, a może przede wszystkim, użyteczna. Powinna stymulować rozwój
gospodarczy i rozwiązywać problemy społeczne. Prowadzi to do nieuniknionych napięć. Nowe
technologie rozpowszechniania treści kulturowych sprzyjają ułatwianiu dostępu, ale
równocześnie stanowią pewne zagrożenie dla trwania instytucji kultury. Z kolei kultura
traktowana przede wszystkim jako narzędzie rozwoju często staje się przyczynkiem do
instrumentalizacji działań instytucji kultury, które często stają przed dylematem „ile misji, ile
zarabiania pieniędzy”. Oczywiście optymalnym rozwiązaniem byłoby zrównoważenie tych
napięć - jak wykazujemy w naszych analizach, nie jest to jednak łatwe. Pokazują to
przywołane w raporcie przykłady nowych formuł działania instytucji kultury na świecie -
omówiona zostaje współpraca pomiędzy instytucjami typu GLAM (galerie, biblioteki, archiwa,
muzea) i ahierarchicznymi internetowymi wspólnotami wytwarzania wiedzy skupionymi
wokół Wikipedii, a także przykład węgierskiego medialabu - instytucji mającej wyjść
naprzeciw oczekiwaniom innowacyjności w działaniach instytucji kultury i pozostającej
w bliskich relacjach ekonomicznych z przemysłami kreatywnymi. Żaden z tych przykładów nie
daje jednoznacznej odpowiedzi na pytanie o możliwość godzenia działania na rzecz
społecznej inkluzji z poprawą bilansu ekonomicznego instytucji opierających swoją
egzystencję przede wszystkim na dotacji organizatora.
W dalszej części przedstawione zostają modele finansowania instytucji kultury w Unii
Europejskiej i w Polsce, co ma pomóc w wyznaczeniu skali odniesienia dla efektywności
finansowej instytucji kultury poddawanych ocenie w niniejszym opracowaniu, a także wskazać
na składowe budżetów instytucji kultury, ze szczególnym uwzględnieniem finansowania przez
jednostki samorządu terytorialnego oraz podmioty prywatne. Dalej następuje przejście do
części ewaluacyjnej, którą otwiera diagnoza zasobów kulturowych Małopolski, będącej
jednym z trzech najsilniejszych kulturowo regionów w kraju. Z diagnozy wynika jednak, że
zarówno wizerunek, jak i zinstytucjonalizowane praktyki kulturowe realizowane na terenie
regionu, ciążą ku przeszłości - najbardziej typową, tj. nadreprezentowaną w stosunku do
innych regionów praktyką, są wizyty w muzeach. To atut Małopolski, która za sprawą
unikatowych obiektów dziedzictwa kulturowego jest atrakcyjnym miejscem dla wizyt
turystów. Równocześnie wyniki badania wskazują, że instytucje kultury w regionie działają
również „do wewnątrz”, edukując i działając na rzecz włączenia społecznego (w tym oferując
programy dedykowane dzieciom i seniorom). Choć można odnieść wrażenie pewnego braku
równowagi pomiędzy obsługą turystów a pracą z lokalną społecznością, tak istotną w
5