Aby rozpocząć lekturę, kliknij na taki przycisk , który da ci pełny ...

Wysoki, czarny jegomość nie zapomniał o dwu ludziach z jego łaski zamkniętych w towarowym wozie z
kożuchami. Zaraz podczas pierwszego postoju, gdy zatrzymano się na czas pewien, przyniósł im czajnik z gorącą wodą,
nieco cukru zawiniętego w strzęp gazety, kawał chleba, a nadto podał garnczek z rozgotowaną kaszą. Posilali się w
milczeniu, a starszy Baryka wpadł w rozczulenie. Prawił mistycznie o jakiejś ręce, która popycha ku ich pomocy tego
wysokiego i chudego rodaka. W istocie – jakkolwiekby tam było – czarny zjawiał się co czas pewien z czajnikiem i
garnkiem, w którym było zawsze coś posilnego. Zalecał szeptem, żeby się dobrze ukrywać, gdyż rewizja może się
zjawić niespodzianie. Czasem w szczerym polu między zaspami pociąg staje i zaczyna się taniec rewizyjny. Przeglądają
papiery i rzeczy, a wszelkie złocidła, pierścionki, ślubne obrączki, nie mówiąc już o zegarkach, ulegają gruntownej
konfiskacie. Źle również widziany jest ryż, a nawet kasza jęczmienna.
Ojciec i syn zakopywali się w kożuchy, zwłaszcza że tęgie zimno trzymało. Cezary odsypiał swe charkowskie
czuwania. Sewerynowi nie służył zapach baranich tułupów. Chory nie mógł powstrzymać piekielnego kaszlu, który nota
bene mógł ich zgubić. Toteż na stacjach i podczas przypadkowych postojów, w momentach przewidywanych rewizji,
wciskał głowę w futra i formalnie dusił się, żeby tylko nie kaszlać. Wyjechał z Charkowa w gorączce, toteż w
zamkniętym wozie bez powietrza a w nieznośnym fetorze skór źle wyprawionych zapadał coraz bardziej. Jak na złość
pociąg wciąż stawał i tkwił na miejscu dla dokonania przez maszynistę wiadomych poprawek w lokomotywie. Cezary
był w rozpaczy, gdyż na ten stan rzeczy nic nie mógł poradzić. Ilekroć zjawiał się pilny a tajemniczy samarytanin z
garnczkiem i czajnikiem, ilekroć było prosić o radę i pomoc, kładł palec na ustach, trwożnie nadsłuchiwał i zalecał
ciszę, cierpliwość i ostrożność.
Pewnego dnia przyszedł z drugim, starszym człowiekiem. Wdrapali się obadwaj do wnętrza wozu. Ów stary
przysiadł się, a raczej przyłożył do Seweryna, rozpiął na im przyodziewek i przez słuchawkę począł badać płuca. Wnet
jednak przerwał badanie i schował do kieszeni swoją słuchawkę. Oczy obydwu samarytan były smutne. Serce Cezarego
zatrzęsło się od przerażenia i strasznej, bezsilnej boleści. Co miał począć Co poradzić Jak ratować Miałże wysiąść z
tego wozu i iść niosąc na ramionach ukochanego Pytał się tamtych dwu, dobrych współbraci, lecz nic mu nie mogli
odpowiedzieć. Czarny przybiegł jeszcze po odejściu lekarza i przyniósł jakiś cierpki i gorzki napój w szklaneczce.
Ściskał w ramionach młodzieńca, bezsilnego w swej męczarni. Gdy się drzwi za nim zamknęły i zostali znowu sami,
Cezary objął ojca ramionami, przyłożył się, przytulił i marzył, że tak oto przeleje weń swe zdrowie, przesączy w ten
sposób krew swoją pulsującą w jego żyły zeschnięte i wypędzi zeń tajemniczą niemoc. Seweryn był rozpalony. Głowa
jego miotała się po kudłach baranich. Szeptał z jękiem:
– Nie zostawajmy tutaj! Jedźmy! Nie wywłócz mię na ziemię! Dojedziemy! Już niedługo! Już bliżej niż dalej!
Zasypiał i nagle budził się z jakimś krzykiem, który syn pocałunkami uciszał. Mówił mu w rozżarzone usta tysiące
pociech i zaklęć nadziei. W pewnej chwili Seweryn Baryka podźwignął się na legowisku, jakby mu sił nagle przybyło.
Objął Cezarego za szyję i mówił mu tak samo w usta:
– Pamiętasz Takeśmy się wierszy francuskich uczyli. Pamiętasz, Czaruś... Gdybym nie dojechał... Gdybym musiał
tutaj zostać... Ty tu nie zostawaj! Nie zostawaj! Jedź tam! Sam zobaczysz... Przekonasz się... Ja tak nic nie wiedziałem,
nie rozumiałem. Dopiero jakem z legionami przeszedł poprzez tę ziemię, dopiero jakem wszystko zrozumiał... Takem
nic nie rozumiał, jak ty teraz. I patrz, co się ze mną dzieje. Taki straszny los...
Zacichł na długą chwilę i znowu mówił:
– W Warszawie idź do jednego człowieka, który się nazywa Szymon Gajowiec. Człowiek tam znany. Dopytasz się.
Powiesz mu o nas. Był w przyjaźni z mamą i ze mną. On się tobą zajmie, on ci wszystko powie. Nazywa się – Szymon
Gajowiec...
Obalił się na posłanie i zasnął. Lecz sen jego był niespokojny, pełen jęku i szlochów. Cezary, który siedział nad
ojcem pogrążonym w agonii, a nic mu poradzić nie mógł, przeżywał jakby śmierć własną. Pociąg w przestrzeni
pomykał niby w krainę śmierci. Nieszczęśliwy podsunął ręce pod głowę śpiącego ojca, ażeby mu ulżyć w cierpieniu.
Zmorzony męką duszy, zapomniał się od krótkiego snu. Zdawało mu się, że nie zamykał oczu. Lecz dosyć długo trwał
ten jego sen. Po ocknieniu Cezary nie słyszał już charczeń, świstów i jęków w piersi ojcowskiej. Gdy ucho jego
przypadło do rzężącej przed chwilą piersi, nie usłyszało już bicia serca ani oddechu. Długo leżała bezsilna głowa nad
pustynią straszliwą, która się przed nią rozchyliła. Długo trwało przeraźliwe zdumienie, iż usta, przemawiające przed
chwilą, stały się kamieniem obojętnym już na wszystko, cokolwiek by się zdarzyło, obojętnym aż do skończenia świata.
Cezary nie wiedział wcale, jak długo jechał przez pola śniegami okryte i przez wody lodami okute, wskróś lasów i
ugorów, pustych i niemych jako piersi jego ojca. Nie mógł wyciągnąć rąk spod nieruchomej głowy, jakby ją lody okuły
i zamroziły mrozy swą mocą. Zapragnął usnąć tak samo, ażeby się nie rozstawać z tym pątnikiem, który ze swoim
celem dalekim rozstać się musiał. Nie mógł ani płakać, ani jęczeć, ani wyć, ani krzyczeć wniebogłosy, choć krzyk, jęk i
głuche wycie miał w sobie.
Kiedyś, po krótkim czy długim skostnieniu w boleści, usłyszał, że drzwi odsuwają się ze zgrzytem i że bardzo zimne
powietrze do wnętrza wionęło. To czarny przyszedł znowu ze strawą. Nachylił się nad Sewerynem Baryką i trzymał
przez czas pewien rękę na jego sercu. Podźwignął Cezarego i zakrzyknął nań grubo, żeby z tej nory wychodził. Młody
wyszedł pospiesznie. Zimno go owionęło. Tamten narzucił na jego ramiona kożuch pierwszy z brzegu, drzwi zasunął i
39