Aby rozpocząć lekturę, kliknij na taki przycisk , który da ci pełny ...

Gdy pierwszy raz po przeszkoleniu na placu musztry, które trwało dosyć długo, wyruszył wreszcie, przebył most na
Wiśle, minął Pragę i znalazł się ze swą kompanią na końcu przedmieścia, oficer prowadzący ten oddziałek – młody
marsowy satrapa, jakby połknął stu generałów – kazał stanąć. Na szosie radzymińskiej, która już wybiegała w szczere
pole, kłębił się olbrzymi tuman kurzu, żółta zawierucha sięgająca wysoko pod niebo. Nie wiadomo było, co to się tam
kryje w środku tej niezmiernej kurzawy.
Młodzi żołnierze stali z bronią u nogi. Za nimi grupa jakichś połamanych cywilów, ciężarowe automobile, chłopskie
wozy – wszystko wstrzymane w swym ruchu i biegu, zbite w jedną masę. Nareszcie dostrzeżono, że w wielkim pyle jest
jakiś ośrodek, ciemny rdzeń. Niewiele minęło czasu, aliści ukazał się ów rdzeń tajemniczy. Była to olbrzymia, wprost
niezmierna bolszewicka kolumna – lecz już jeńców. W długich do samej ziemi szynelach, ciężkich i grubych, w
papachach na spoconych głowach, boso przeważnie lub w buciorach najrozmaitszego pochodzenia brnęli ci młodzi
zdobywcy świata pod strażą małych i niedorosłych żołnierzy polskich, którzy tu i tam idąc z karabinami na ramieniu
srogo pokrzykiwali na tę nieskończoną watahę, szóstkami idącą w jarzmo po radzymińskiej szosie. Zdumienie było tak
wielkie i powszechne, iż wszyscy widzowie zamilkli i długo wpatrywali się w ten obraz niesłychany. Szli i szli zdrożeni
jeńcy mijając mały oddziałek, w którym się mieścił Cezary Baryka.
Aliści z ostatniego przydrożnego domku, z niskiej przedmiejskiej sadyby, wściekle odmalowanej na kolor niebieski,
gdzie mieścił się szynczek, ostatni pocieszyciel dla opuszczających miasto i pierwszy wielkiej stolicy na tej szosie
zwiastun – wytoczyła się jejmość niska a pękata, gruba jak komoda. Długo przypatrywała się mijającym szóstkom
bolszewickich żołnierzy. Aż nie mogła wytrzymać: podparła się w boczki, wyskoczyła przed front jeńców i jęła
wygrażać im pięściami. Jak opętana od diabła, miotając się tu i tam, krzyczała:
– Przyszedłeś Warszawę zdobywać, śmierdziuchu moskiewski, jeden z drugim...
Dawno cię tu nie widzieli, mordo sobacza! Jużeś naszych zwyciężył...
Idziesz zasiadać w kucki na złotej sali w królewskim zamku...
Jeńcy spoglądali na tę przykrótką wiedźmę z powagą, a nie bez obawy w oczach. Nie wiedzieli przecie, do czego
taka poczwara może zachęcać żołnierzy z karabinami u nogi. A nuż do rzezi Babsko miotało się przed szeregiem,
coraz głośniej wywrzaskując:
– Co to za mordy astrachańskie, moje państwo kochane! Jakie to mają cylinderki morowe, ciepłe na tę porę! E –
franty! A dopiero buty na nich – klasa! Jakimi to ślepkami na nas kłapią! A buzie jakie to poczciwe! Każdy jakby z
dzbanuszka wylizał. A wszystko, moje państwo kochane – z głodu.
Przedefilowała przed kolumną jak generał idąc w stronę Radzymina – zlustrowała szeregi i znowu zawrzeszczała:
– Żarłbyś jeden z drugim własne guziki od portek, żebyś je tak miał, jak nie masz, kałmuku z krzywymi ślepiami!
Boś nawet jeszcze do noszenia portek nie doszedł. Kiszki ci się skręcają, boś cztery dni w gębie nic nie miał. Dobrze ci
tak, świnio nieoskrobana! Nie chodź w cudzy groch, bo to nie twój, świński ryju, tylko cudzy. Rozumiesz mię, jeden z
drugim
Ostatnie zapytanie wykrzyknęła najgłośniej, jakby w oczekiwaniu odpowiedzi. Gdy zaś nikt nie odpowiadał, a
szeregi szły dalej za szeregami, wyjaśniła tajemnicę groźnego pytania:
– Żebym tak miała z parę korczyków ziemniaków, jak nie mam, tobym nagotowała w łupinach i dała wam w korycie
żreć, świnie wygłodniałe!... Nie mogę, moje państwo kochane, patrzeć na te głodne ryje. No, nie mogę!
W istocie jejmość przedpraska cofnęła się nieco w tył, bo też i kurzawa bijąca spod nóg jeńców zawaliła wszystko.
Czoło kolumny było już pewnie na moście wiślanym, a koniec jej jeszcze nie wkroczył na przedmieście praskie.
Nareszcie się przewalili. Pył opadł. Oddziałek, w którym tkwił Cezary Baryka, wyruszył w drogę. Miało się pod
wieczór. Ciemna i chmurna noc schodziła na szosę, gdy wymijano ostatnie umocnienia z drutu i szeregi rowów na
pobrzeżu lasów. Szerokie błotne rozlewiska ciągnęły się tutaj po obydwu stronach szosy, zagrażając nieprzyjacielowi
drogę do stolicy. Lecz nigdzie tu już nieprzyjaciela nie było. Tylko po obydwu stronach bitej drogi widniały ciemne
doły, każdy z osłoną skierowaną w stronę Warszawy. Były to najdalej ku niej wysunięte forpoczty Moskwy, równolegle
i symetrycznie wybrane w mazowieckiej ziemi.
Oddziałek maszerujący wymijał raz wraz konnicę i piechotę, ciężkie automobile ze sprzętem wojennym,
nieskończone wozy trenu i fury powracające do miasta z rannymi. Noc już była, gdy oddziałek dosięgnął Radzymina,
małego miasta ze zgliszczami, które się jeszcze żarzyły i dymiły, z domami poprzewiercanymi na wylot od pocisków.
Pustka i milczenie leżały nad zaułkami i uliczkami jakby skreślonymi do znaku. Zatrzymano tutaj oddział na chwilę
przed pewnym ocalałym piętrowym budynkiem. Cezary rozejrzał się po tym miejscu wojennym. Nuda zniszczenia
wiała tu wśród dymu i iskier. Noc posępna roztoczyła się nad tym obmierzłym zjawiskiem. Z bramy domu piętrowego
wyszedł oficer francuski, człowiek starszy, z siwiejącą kozią bródką i obwisłymi wąsami. Twarz jego była surowa,
zmartwiona i wyrażająca nieopisane zmęczenie.
Oficer ten wgramolił się do kosza motocyklu na dwie osoby i władczym gestem dał znak żołnierzowi polskiemu,
który spełniał w tym wehikule obowiązki szofera. Motocykl począł wydawać ze siebie wrzaskliwe strzały, zakręcił się
na miejscu i pomknął w drogę na północ, ku Wyszkowu.
45