swiat 21 - Świat Architektury

• Wizualizacja przedstawiająca koncepcję budynku mieszkalnego
Adama Stafiniaka, inicjatora grupy projektowej JASTAA
osiedli zakłada nie tylko ich zróżnicowane pod
względem urbanistycznym i architektonicznym,
ale również w zakresie statusu materialnego
ich mieszkańców. Obok dobrze uposażonej
klasy średniej mieszkają również przeciętnie
zarabiające osoby. Według przeprowadzonych
w Holandii badań taki sposób kształtowania osiedli
powoduje spadek przestępczości o prawie
90%. W Polsce jednym z pierwszych osiedli
zbudowanych zgodnie z koncepcją secure by
design jest osiedle Błękitne w Siechnicach pod
Wrocławiem. Firma, dzięki której je zrealizowano,
uzyskała certyfikat holenderskiej policji,
zaświadczający o spełnieniu 95% norm bezpieczeństwa.
Niedawno powstała również
fundacja Bezpieczna Przestrzeń, promująca
ideę secure by design. Mimo to program nie
przyjął się na gruncie polskim tak dobrze, jak
osiedla zamknięte.
COHOUSING
Dość rzadkim zjawiskiem w Polsce jest również
cohousing. Jego ideę przedstawił duński
architekt Jan Gudmand-Hoyer w roku 1964.
Cohousing polega na tworzeniu niewielkich
osiedli, składających się z 15-30 gospodarstw,
powstających dzięki partycypacji mieszkańców
na każdym etapie realizacji: od momentu
wyszukania działki, poprzez projekt koncepcyjny
i budowlany, do współodpowiedzialności za
utrzymanie i eksploatację. Innymi słowy: cohousing
to wspólne budowanie, mieszkanie, organizowanie
czasu i obowiązków. Często jest on
mylony z ideą tworzenia komun, od której różni
się przede wszystkim tym, że zgodnie z jego
koncepcją mieszkańcy posiadają swoje własne,
niezależne domy (lub mieszkania), a oprócz tego
korzystają z przestrzeni wspólnych, takich jak
np. pralnia, świetlica, klub. Cohousingiem zarządzają
wyłącznie mieszkańcy, wszelkie decyzje
dotyczące życia „osiedlowego” podejmowane
są wspólnie.
Istotą tej koncepcji jest wspólna dla grupy
ludzi wizja osiedla oraz wyszukanie osób
o podobnych celach i pragnieniach co do kształtowania
przestrzeni mieszkaniowej. Grupa określa
swoje oczekiwania odnośnie do każdego
elementu budującego osiedle: lokalizacji, formy
architektonicznej (samodzielne domki, zabudowa
szeregowa czy np. wyszukanie istniejącego
obiektu i wyremontowanie go), projektu,
rodzaju materiałów, kosztów realizacji itp.
Cohousing jest tańszy niż np. mieszkanie
czy dom w spółdzielni obarczonej grzechem
biurokracji – jego koncepcja zakłada, że „urzędnikami”
i zarządzającymi są sami mieszkańcy. Na
etapie budowy, kupując większe ilości materiałów
budowlanych, łatwiej uzyskać rabaty.
Zazwyczaj osoby tworzące tego typu osiedle
znają się, czasem są wręcz przyjaciółmi.
Dzięki temu łatwiej porozumieć się co do
podziału obowiązków, rzadziej dochodzi do
konfliktów między mieszkańcami. Efektem jest
przyjazne sąsiedztwo, bezpieczne mieszkania,
silne poczucie tożsamości z miejscem. Robert
Idem 2 przytacza dziesięć argumentów wskazujących
na zalety takiego systemu bezpiecznego
zamieszkiwania, wśród nich wymienia: wzrost
świadomości ekologicznej, zapobieganie wykluczeniu
społecznemu, zamierzone, przyjazne
sąsiedztwo, opłacalność, budowanie więzi oraz
naukę demokracji, a także odpowiedzialność
i bezpieczeństwo. Wspomniane przez niego
bezpieczeństwo ma szerokie znaczenie – od
ochrony przed intruzami po bezpieczeństwo
egzystencji. Ten system wydaje się idealny,
jednak ma kilka wad, a może raczej problemów:
powstanie grupy cohousingowej wymaga
zrównoważenia i stateczności i ze strony samych
zainteresowanych i, może przede wszystkim,
ze strony urzędów, które nie do końca rozumieją,
czy dostrzegają, korzyści płynące z takich
rozwiązań. Aby rozpocząć proces powstawania
tego typu osiedla, potrzeba odwagi i determinacji,
zwłaszcza w przejściu schodów biurokratycznych.
Poziom świadomości społecznej jest
jeszcze w naszym kraju dosyć niski – cohousing
nie jest powszechny ani nie jest propagowany.
2 „Cohousing. Dziesięć argumentów za” – mgr inż. arch.
Robert Idem, Katedra Projektowania Środowiskowego
Wydziału Architektury Politechniki Gdańskiej
Wiz. Adam Stafiniak
Można odnieść wrażenie, że jest wręcz „tajny” 3 .
Jak cytuje Robert Idem za Donellą Meadows 4 ,
do cohousingu trzeba dojrzeć, cohousing „nie
jest prosty i łatwy, tak jak proste i łatwe nie są
relacje czy więzi międzyludzkie” 5 .
Główną istotą trzech omawianych rozwiązań
jest tworzenie dobrego, bezpiecznego
środowiska mieszkalnego. Urbaniści i architekci
mogą, a w zasadzie powinni mieć na to przemożny
wpływ. Do nich, a także do psychologów,
urzędników i polityków należy także zadanie
łamania przeszkód mentalnych, których skutki
pokutują w naszym społeczeństwie: nieufności,
podejrzliwości czy nawet kłótliwości. Można tego
dokonać przez odpowiednią edukację i wychowanie
– propagowanie idei zapewniających
bezpieczeństwo i, w opozycji do ksenofobii,
otwierających umysły. Świadomość wspólnoty
oraz potrzeby tworzenia zrównoważonego
środowiska i możliwości bezpiecznego, dobrego
sąsiedztwa, będącego rezultatem mądrego projektowania,
kształtuje naszą przestrzeń i jakość
naszego życia.
Beata Gutowska
3 http://gazetadom.pl/nieruchomosci
/1,102725,9775811,Cohousing_w_Polsce.html
4 Robert Idem, op. cit., s. 89
5 Ibid., s. 89
114 115