Ma'muriy huquq. Odilqoriyev X.T. va Qosimov B.E. umumiy tahririda ...

Qayd etilgan barcha ijtimoiy munosabatlarda davlat organiishtirok etadi. Bu qonuniydir, chunki boshqaruv faoliyati davlatfunksiyalarini amalga oshirish shakllaridan biridir.Davlat boshqaruvi sohasida davlat nomidan harakat qiladiganva uning xohish-irodasini ifodalaydigan organning ishtirokisiz,ma’muriy huquq predmetini tashkil etuvchi ijtimoiy munosabatlarbo‘lishi mumkin emas. Shu sababli, ikki fuqaro o‘rtasida vujudgakeladigan munosabatlar — ma’muriy-huquqiy munosabatlarhisoblanmaydi. Xo‘jalik yurituvchi subyektlar o‘rtasida shartnomalarasosida vujudga keladigan munosabatlar ham ma’muriyhuquq predmetiga kirmaydi, chunki ular fuqarolik huquqinormalari bilan tartibga solinadigan shartnoma munosabatlarihisoblanadi.Huquq tizimida huquqni tarmoqlarga ajratish asoslaridan biri— huquqiy tartibga solish uslubidir.Huquqiy tartibga solish uslubi — jamiyatdagi mavjudmunosabatlarga huquq ta’sirida qo‘llaniladigan usul, vosita va yo‘llaryig‘indisidan iborat.Har qanday huquq tarmog‘i singari ma’muriy huquq hamo‘zining tartibga solish uslubiga egadir. Ma’muriy huquq tartibgasolish funksiyasini amalga oshirib, davlat boshqaruvi jarayonidagimunosabatlar ishtirokchilarining xulq-atvorini tartibga soluvchihuquqiy vositalar yoki uslublarning muayyan majmuidanfoydalanadi.Tartibga solinadigan ijtimoiy munosabatlar doirasi bo‘yicha,ya’ni predmet bo‘yicha amaldagi huquq tarmoqlari ko‘pincha o‘zarojuda yaqin bo‘lib, ayrim hollarda hatto shaklan bir-biriga mos hamkeladi.Huquqning har qanday tarmog‘i uning tabiatida joylashganijtimoiy munosabatlarga huquqiy ta’sir etishning uch uslubidanfoydalanadi, bular: yozma buyruq, ko‘rsatma; man etish,taqiqlash; ruxsat berish.Yozma buyruq, ko‘rsatma — huquq normasida nazarda tutilgansharoitlarda u yoki bu harakatni amalga oshirish, ya’ni boshqachaemas, balki aynan shunday harakat qilish uchun to‘g‘ridan-to‘g‘riyuridik majburiyatni zimmaga yuklash.Man etish, taqiqlash — amalda bu ham ko‘rsatma, ammo uteskari, ya’ni huquq normasida nazarda tutilgan sharoitlarda uyoki bu harakatni amalga oshirmaslik bo‘yicha yuridik majburiyatnizimmaga yuklashdir.Ruxsat berish — huquq normasida nazarda tutilgan sharoitlardau yoki bu harakatni o‘z xohishi bo‘yicha amalga oshirish uchunyuridik ruxsat berilishidir.Ijtimoiy munosabatlarni tartibga solishning ko‘rsatilganuslublaridan huquq u yoki bu tarmog‘ining o‘ziga xosxususiyatlarini hisobga olgan holda foydalaniladi.Demak, davlat nomidan harakat qiladigan va ma’muriymunosabatlarda uning manfaatlarini ifoda etadigan, yuqoridako‘rsatilgan organlarning o‘z xohish-irodasini bildirishi — birtomonlama va majburiy bo‘lishi yaqqol ko‘rinadi. Bunda davlatboshqaruvi faoliyati sohasida tomonlarning yuridik jihatdantengsizligi vujudga keladi.Ma’muriy huquqning asosiy uslubi, ya’ni ma’muriy munosabatlarishtirokchilarining xulq-atvoriga ta’sir ko‘rsatish uslubva vositalari - davlat-hokimiyat ko‘rsatmalari uslubi hisoblanadi.Ushbu uslubning qo‘llanishi jamiyatning muhim ijtimoiy vaiqtisodiy vazifalarini amalga oshirish uchun kerak bo‘lgan boshqaruvnitashkil etish va amalga oshirish zarurati bilan belgilanadi.Shunday qilib, ma’muriy huquq predmeti bilan ma’muriymunosabatlarni huquqiy tartibga solishning o‘ziga xos birlashuvima’muriy huquqni huquqning mustaqil tarmog‘iga ajratishimkonini beradi.Ma’muriy huquq tizimi deganda, uning davlat boshqaruvijarayonida vujudga keladigan munosabatlar bilan obyektivbelgilangan ichki tuzilishi, ma’muriy-huquqiy normalarningmuayyan izchillikda birlashishi va joylashishini tushunish lozim 1 .Ma’muriy huquq tizimi — ma’muriy-huquqiy normalar vainstitutlarni birlashtiradi.Bundan tashqari, yuridik adabiyotlarda, «ma’muriy huquqtizimi»dan «ma’muriy huquq fani tizimi» farqlanadi. Ma’muriy huquq1Ko‘rsatilgan manba.22 23