Ma'muriy huquq. Odilqoriyev X.T. va Qosimov B.E. umumiy tahririda ...

More documents

Recommendations

Info

$D:\РЕДАКТОРЫ\Axborotnoma\2012 А - Академия МВД Республики ...$

qaror, jamoat birlashmasini ro‘yxatdan o‘tkazish va hokazo). Shunita’kidlash joizki, ma’muriy huquqda huquqni qo‘llash ijroiyahokimiyat mexanizmi faoliyat ko‘rsatishi bilan bevosita bog‘liq.Fuqarolar ma’muriy-huquqiy normalarni qo‘llash vakolatlarigaega emaslar.Ma’muriy-huquqiy normalarni bajarish — tartibga solinayotganboshqaruvga oid munosabat ishtirokchilarining bunormalarda ifodalangan yuridik qoidalar, taqiqlar yoki ijozatlargaqat’iy rioya qilishidir. Huquqiy normalarni amalga oshirishning buko‘rinishi universaldir, chunki uning subyektlari sifatida boshqaruvgaoid munosabatlarning barcha ishtirokchilari amal qiladi.Ma’muriy-huquqiy normalar va ular davlat boshqaruvi sohasidao‘rnatadigan huquqiy tartibning ta’sirchanligi ularni bajarish sifati,hajmi va darajasi bilan belgilanadi. Shu sababli, ma’muriy-huquqiynormalarni bajarish ijro etuvchi hokimiyatni amalga oshirishsohasida huquq-tartibot va davlat intizomini yetarli darajadata’minlashning muhim vositasi hisoblanadi.Ma’muriy-huquqiy normalardan foydalanish huquq subyektlariningboshqaruv sohasida subyektiv huquqlarni amalga oshirishbilan bog‘liq bo‘lgan qonuniy harakatlarni ixtiyoriy bajarishininazarda tutadi. Bunda ma’muriy-huquqiy normalarni bajarishdanfarqli o‘laroq, ulardan foydalanish jarayonida subyektiv huquqlaramalga oshirilishini qayd etib o‘tish lozim. Masalan, fuqaro tegishlitartib-taomillarni bajarish (imtihon topshirish, hujjatlarni qo‘lgakiritish va hokazo.) yo‘li bilan olingan transport vositasiniboshqarishga bo‘lgan huquqni amalga oshirishi mumkin.Shuningdek, amaldagi qonunchilik hujjatlarida maxsus nazardatutilgan hollarda ma’muriy tartibda huquqni qo‘llash sudlarga(sudyalarga) yuklatiladi. Jumladan, bunday harakatlarni sudorganlari ma’muriy huquqbuzarliklar sodir etganlik uchunma’muriy jazolar tayinlash hamda ayrim ma’muriy nizolarni ko‘ribchiqish va hal qilish chog‘ida amalga oshiradi.Shunday qilib, ma’muriy-huquqiy normalarni qo‘llash ulargarioya qilish, ularni bajarish va ulardan foydalanishdan ayrim o‘zigaxos jihatlari bilan ajralib turadi.Birinchidan, ma’muriy huquq normalarini qo‘llash davlatboshqaruvi subyektlarining hokimiyat vakolatini amalga oshirishborasidagi faoliyati bo‘lib, uning vositasida jamiyat hayoti ijtimoiymunosabatlarning turli subyektlari o‘rtasidagi o‘zaro munosabatlarninganiq tashkiliy asoslarini belgilash yo‘li bilan tartibgasolinadi.Ikkinchidan, huquqni qo‘llash doim aniq huquqiy munosabatlardoirasida amalga oshiriladi. «Huquqni qo‘llashga doirmunosabatlar» deb ataladigan bu huquqiy munosabat ishtirokchilarininghuquqiy holati turlicha bo‘ladi. Mazkur munosabatlardahuquqni qo‘llashning davlat-hokimiyat vakolatlariga ega bo‘lgansubyekti ayniqsa faol rol o‘ynaydi.Uchinchidan, huquqni qo‘llash borasidagi faoliyat doimoqonun bilan belgilangan alohida shakllarda amalga oshiriladi.To‘rtinchidan, huquqni qo‘llash doim uning subyektitomonidan amalga oshiriladigan individual-huquqiy hujjat(huquqni qo‘llashga doir hujjat) qabul qilish orqali ro‘yobgachiqariladi.Qonuniylik, adolatlilik va maqsadga muvofiqlik ma’muriy huquqnormalarini qo‘llashning asosiy talablaridir.Ma’muriy-huquqiy normalarni amalga oshirishda ko‘rsatilganmunosabatlarning barcha subyektlari o‘z ma’muriy-huquqiymaqomiga muvofiq ishtirok etadi.4-§. Ma’muriy huquq manbalariHuquq manbai deganda huquq normalarini ifoda etish,rasmiylashtirish va mustahkamlash shakli tushuniladi. Bu yerdadialektika nuqtai nazaridan huquq normasi — mazmunni,normativ-huquqiy hujjat (qonun, farmon, qaror va boshqalar) —shaklni aks ettiradi. Yuridik adabiyotlarda huquq shakli bilan huquqmanbai sinonim tushunchalar sifatida talqin etiladi. Shundan kelibchiqib, ma’muriy huquq manbalari deganda ma’muriy-huquqiynormalarni aks ettirishning tashqi shakli tushuniladi. Amalda turlidavlat organlarining bunday huquqiy normalarni o‘z ichiga olganyuridik hujjatlari, ya’ni normativ-huquqiy hujjatlar nazarda tutiladi.Ma’muriy-huquqiy normalarning rang-barangligi ular aksettirilgan va ifodalangan manbalarning turli-tumanligini ham46 47
nazarda tutadi. Ma’muriy huquq manbalari (shakllari) jumlasigaquyidagilar kiradi:1. Aksariyat normalari to‘g‘ridan-to‘g‘ri ma’muriy-huquqiyyo‘nalishga ega bo‘lgan O‘zbekiston Respublikasining Konstitutsiyasi.Bu, masalan, ro‘yobga chiqarish asosan davlat boshqaruvisohasida amalga oshiriladigan fuqarolarning asosiy huquqlari,erkinliklari va burchlarini mustahkamlovchi (21, 24-25, 27, 30-36-moddalar); davlat organlarining vakolatlarini belgilovchi (68-73, 78-80, 93, 99-105-moddalar) konstitutsiyaviy normalar.Konstitutsiyaga ijro etuvchi hokimiyat faoliyati sohasidagimunosabatlarni tartibga solishga qaratilgan normalar kiritilgan. Ularjumlasiga, xususan, O‘zbekiston Respublikasida ijro etuvchihokimiyat tizimini belgilovchi 98, 99-102-moddalarning normalari,shuningdek ijro etuvchi hokimiyatni amalga oshirish tartibi,O‘zbekiston Respublikasi Hukumatining maqomi, uning funksiyalariva vakolatlarini, ijro etuvchi hokimiyat mahalliy organlari,boshqa davlat organlari bilan o‘zaro munosabatlari tartibinibelgilovchi normalari kiradi.2. O‘zbekiston Respublikasining, shuningdek Qoraqalpog‘istonRespublikasining qonunchilik hujjatlari. Bu yerda konstitutsiyaviyqonunlar va qonunlar ayniqsa katta ahamiyat kasb etadi.Ma’muriy huquqning mazkur manbalari orasida «O‘zbekistonRespublikasi Vazirlar Mahkamasi to‘g‘risida»gi qonunni, Ma’muriyjavobgarlik to‘g‘risidagi kodeksni, davlat boshqaruvi masalalarigadoir boshqa bir qator qonunlarni qayd etish mumkin.Jumladan, «O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasito‘g‘risida»gi qonun O‘zbekiston Respublikasi Hukumatiningmaqomi, tarkibi va uni shakllantirish tartibini, Hukumatningvakolatlarini, uning faoliyatini tashkil etish masalalarini, Hukumatva davlat hokimiyati organlarining o‘zaro munosabatlarini, VazirlarMahkamasining faoliyatini ta’minlash masalalarini o‘z ichiga oladi.Ma’muriy javobgarlik to‘g‘risidagi kodeksning vazifalariga insonva jamiyat farovonligi yo‘lida fuqarolarning huquq va erkinliklarini,mulkni, davlat va jamoat tartibini, atrof tabiiy muhitni muhofazaqilish, ijtimoiy adolat va qonuniylikni ta’minlash, ma’muriyhuquqbuzarliklar to‘g‘risidagi ishlarning o‘z vaqtida va obyektivko‘rib chiqilishi, shuningdek bunday huquqbuzarliklarning oldiniolish, fuqarolarni O‘zbekiston Respublikasining Konstitutsiyasiva qonunlariga rioya etish ruhida tarbiyalash kiradi. Bu vazifalarniamalga oshirish uchun Ma’muriy javobgarlik to‘g‘risidagi kodeksiqanday harakat yoki harakatsizlik ma’muriy huquqbuzarlikhisoblanishini, ma’muriy huquqbuzarlikni sodir etgan shaxsganisbatan qaysi organ (mansabdor shaxs) tomonidan qay tartibdaqanday ma’muriy jazo qo‘llanilishi va ijro etilishini belgilaydi.Ma’muriy-huquqiy normalar Qoraqalpog‘iston Respublikasidavlat organlarining qonunchilik hujjatlarida ham o‘z ifodasinitopishi mumkin.3. Ma’muriy huquq manbalari orasida O‘zbekiston RespublikasiPrezidentining normativ farmonlari ayniqsa muhim rolo‘ynaydi. Bu O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasining 94-moddasida belgilangan.O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining farmonlari qonun ostihujjatlarning yuqori cho‘qqisida turadi. Prezident farmonlarinormativ va individual xususiyatga ega bo‘lishi mumkin. FarmonlarO‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi va qonunlariga muvofiqva ular ijrosi yuzasidan chiqariladi. Prezidentning davlat hokimiyatiorganlari faoliyatini muvofiqlashtiruvchi figura sifatida davlatmexanizmida tutgan qat’iy o‘rni uning farmonlarining normativhuquqiyhujjatlar tizimida egallaydigan yuksak mavqei va rolinibelgilab beradi.Prezident farmonlari yuridik kuchi va ahamiyati jihatidanqonundan keyingi o‘rinda turadi.Prezident farmonlari yuksak nufuzliligi tufayli mamlakatiqtisodiyotining, aholi ijtimoiy hayotining hamda davlat boshqaruviningqonunlar va hukumat qarorlari bilan qamrab olinmagantalaygina dolzarb masalalarini tez va samarali hal etish imkoniniberadi 1 .Prezident farmonlari strategik va dasturiy xarakterga ega bo‘lib,ularda Hukumat, u yoki bu vazirlik, davlat qo‘mitasi muayyan1Îäèë³îðèåâ ¥.Ò. ¤çáåêèñòîí Ðåñïóáëèêàñèäà ³îíóí ÷è³àðèø æàðà¸íè.–Ò., 1995. – 47-á.48 49
Page 2 and 3: O‘zbekiston Respublikasi IIV Akad
Page 4 and 5: B i r i n c h i b o ‘ l i mMA’M
Page 6 and 7: 6) davlat boshqaruvi — qonuniylik
Page 8 and 9: 10) hisobga olish funksiyasi — mi
Page 10 and 11: Konstitutsiyaning 35-moddasiga bino
Page 12 and 13: Qayd etilgan barcha ijtimoiy munosa
Page 14 and 15: ishning oldingi uslubidan (ma’mur
Page 16 and 17: kuchi yuqoriroq bo‘lgan nizomlar
Page 18 and 19: Nazorat uchun savol va topshiriqlar
Page 20: Ma’muriy huquq sohasidagi ijtimoi
Page 23: Respublikasida pul va kredit tizimi
Page 27 and 28: ulkan majmuini tartibga keltirish u
Page 29 and 30: munosabat yuzaga kelishiga zamin ya
Page 31 and 32: organlari va fuqarolar o‘rtasida
Page 33 and 34: I k k i n c h i b o ‘ l i mMA’M
Page 35 and 36: Kollegial organlar faoliyatining ma
Page 37 and 38: — O‘zbekiston Respublikasi Quro
Page 39 and 40: oshqaruv tuzilmasini takomillashtir
Page 41 and 42: hokimlari bilan o‘zaro hamkorligi
Page 43 and 44: kamasi muhokamasiga kiritilgan takl
Page 45 and 46: 7. O‘zbekiston Respublikasi Marka
Page 47 and 48: miy javobgarlikka tortish to‘g‘
Page 49 and 50: latlari, davlat organlari vakolatli
Page 51 and 52: 4. Qabul qilinadigan qarorlar, o‘
Page 53 and 54: Beshinchidan, davlat xizmatchisi da
Page 55 and 56: tomonidan kompyuterda terilishi, te
Page 57 and 58: — davlat xizmatchisi va uning oil
Page 59 and 60: irinchidan, mansab majburiyatlarini
Page 61 and 62: nodavlat notijorat tashkilotining d
Page 63 and 64: 4) davlat boshqaruv organlarining f
Page 65 and 66: huzuridagi yarashtirish komissiyala
Page 67 and 68: — respublikaning boshqa siyosiy p
Page 69 and 70: — dehqon xo‘jaliklarining oilav
Page 71 and 72: — jazoni ijro etish muassasalarid
Page 73 and 74: «Ustoz-shogird» an’anasi bo‘y
Page 75 and 76:
o‘lgan asoslar bekor bo‘lsa, su
Page 77 and 78:
Fuqarolar davlat boshqaruvi sohasid
Page 79 and 80:
Xalqaro haydovchilik guvohnomalari
Page 81 and 82:
oshirish imkonini belgilab beradi.
Page 83 and 84:
Boshqaruvning huquqiy aktlari ijtim
Page 85 and 86:
Boshqaruv huquqiy aktlari faqatgina
Page 87 and 88:
(boshqaruv organi rahbari yoki maxs
Page 89 and 90:
) boshqaruv usullari boshqaruv faol
Page 91 and 92:
tarkibiy qismdan iborat: moddiy rag
Page 93 and 94:
muhokama qilish, tajriba almashish
Page 95 and 96:
7. Ma’muriy majburlash choralari
Page 97 and 98:
Ichki ishlar organlarning ushbu fao
Page 99 and 100:
Ma’muriy yo‘l bilan ushlab turi
Page 101 and 102:
Shu sababli, ma’muriy huquqbuzarl
Page 103 and 104:
ichki ishlar organlarining oddiy as
Page 105 and 106:
tomonidan o‘ziga bo‘ysungan sha
Page 107 and 108:
ilan oz miqdorda talon-toroj qilish
Page 109 and 110:
Ma’muriy nojo‘ya xatti-harakatl
Page 111 and 112:
XI bobMA’MURIY JAVOBGARLIK1-§. M
Page 113 and 114:
javobgarligini birga qo‘shish to
Page 115 and 116:
2-§. Ma’muriy javobgarlik to‘g
Page 117 and 118:
shakllanishi va takomillashuvida mu
Page 119 and 120:
shuningdek ana shu huquqbuzarning o
Page 121 and 122:
6) huquqbuzarlikning homilador ayol
Page 123 and 124:
Asosiy ma’muriy jazo choralari bu
Page 125 and 126:
Ma’muriy huquqbuzarlikni sodir et
Page 127 and 128:
Turli transport vositalarini boshqa
Page 129 and 130:
tartibi sharoitida esa, harbiy kome
Page 131 and 132:
fuqarolarning sha’ni va qadr-qimm
Page 133 and 134:
tarbiyaga (patronat), farzandlikka
Page 135 and 136:
dalar. Giyohvandlik vositalarini yo
Page 137 and 138:
Yerlardai xo‘jasizlarcha foydalan
Page 139 and 140:
Ushbu moddaning 1 va 2-qismida naza
Page 141 and 142:
tutishga litsenziya yoxud yo‘llan
Page 143 and 144:
Elektr, issiqlik energiyasi yoki ga
Page 145 and 146:
Tarkibida giyohvand moddalar bo‘l
Page 147 and 148:
nishini, ihota daraxtlarining, qor
Page 149 and 150:
tegishli transport vositasi yoxud s
Page 151 and 152:
elgilarni joylashtirish, uy-joylar,
Page 153 and 154:
Yonilg‘i-moylash materiallarini s
Page 155 and 156:
farmoyishiga bo‘ysunmasligida yok
Page 157 and 158:
mazmundagi materiallarni tarqatish
Page 159 and 160:
Ushbu moddada nazarda tutilgan huqu
Page 161 and 162:
Bunday huquqbuzarliklarning ayrimla
Page 163 and 164:
Pasport tizimi qoidalariga rioya et
Page 165 and 166:
Jamoat tartibini saqlashni ta’min
Page 167 and 168:
2) ma’muriy yurisdiksiyaviy faoli
Page 169 and 170:
3-§. Ma’muriy-protsessual normal
Page 171 and 172:
) ma’lum bir hududlarda harakat q
Page 173 and 174:
ham), ijro etuvchi hokimiyat organl
Page 175 and 176:
1) ma’muriy huquqbuzarlik hodisas
Page 177 and 178:
Huquqbuzarni iloji boricha qisqa mu
Page 179 and 180:
nomani va ov qilish huquqini beruvc
Page 181 and 182:
— voyaga yetmaganlar ishlari bila
Page 183 and 184:
1-qismida; 130-moddasining 1-qismid
Page 185 and 186:
qilish haqidagi qonun hujjatlarini
Page 187 and 188:
keltirishga, iltimos qilishga, ishn
Page 189 and 190:
dalillar talab qilish, huquqbuzarli
Page 191 and 192:
Tegishli organ (mansabdor shaxs) sh
Page 193 and 194:
to‘g‘risidagi qarorga muvofiq j
Page 195 and 196:
Nazorat uchun savol va topshiriqlar
Page 197 and 198:
Qonun va tartib buzilishining oldin
Page 199 and 200:
Yuqorida qayd etilganlardan tashqar
Page 201 and 202:
shikoyat qilish uchun asos hisoblan
Page 203 and 204:
murojaatini himoyalash uchun ma’l
Page 205 and 206:
qonunda ham sudlarda murojaatlarni
Page 207 and 208:
tishi, pirovard natijada, davlat or
Page 209 and 210:
elgilangan. Bular: — shikoyat aso
Page 211 and 212:
murojaatidagi tanqidi uchun ta’qi
Page 213 and 214:
Mazkur qonunchilik hujjatlari talab
Page 215 and 216:
o‘rnatilgan maxsus tartib buzilga
Page 217 and 218:
O‘zbekiston Respublikasi Preziden
Page 219 and 220:
Kasaba uyushmalari aholini ish bila
Page 221 and 222:
chiqish, operativ xizmat faoliyatin
Page 223 and 224:
karuv faoliyatining ajralmas tarkib
Page 225 and 226:
XVIII bobDAVLAT BOSHQARUVIDA NAZORA
Page 227 and 228:
— prokuror o‘ziga tushgan takli
Page 229 and 230:
ega bo‘lgan organlar amalga oshir
Page 231 and 232:
Y e t t i n c h i b o ‘ l i mBOSH
Page 233 and 234:
oid faoliyatini inspeksiyaviy nazor
Page 235 and 236:
transporti agentligi» kabi maxsus
Page 237 and 238:
strategiyasi hamda kompleks dasturl
Page 239 and 240:
chiqarishni ko‘paytirish va ekspo
Page 241 and 242:
foydalanish va ularni muhofaza qili
Page 243 and 244:
4-§. Qishloq va suv xo‘jaligini
Page 245 and 246:
tashkil qilingan (O‘zbekiston Res
Page 247 and 248:
qurilishi sifati va muddatlari usti
Page 249 and 250:
davlat tasarrufidan chiqarish va xu
Page 251 and 252:
ichida tashuvchi, transport-foydala
Page 253 and 254:
Avtomobil yo‘li - transport vosit
Page 255 and 256:
Jamg‘armaning ijro etuvchi direkt
Page 257 and 258:
shakllantirish, shuningdek davlat b
Page 259 and 260:
XX bobIJTIMOIY-MADANIY SOHANI MA’
Page 261 and 262:
Akademik litsey o‘quvchilarning i
Page 263 and 264:
yishlariga, O‘zbekiston Respublik
Page 265 and 266:
faoliyatini takomillashtirish to‘
Page 267 and 268:
Sog‘liqni saqlash vazirligi va un
Page 269 and 270:
miyasi, Oliy va o‘rta maxsus ta
Page 271 and 272:
O‘zbekiston Respublikasi Madaniya
Page 273 and 274:
Nogironlarni tibbiy-ijtimoiy eksper
Page 275 and 276:
XXI bobMA’MURIY-SIYOSIY FAOLIYAT
Page 277 and 278:
tahrirdagi) qonunining 7-moddasiga
Page 279 and 280:
Prezidenti tayinlaydigan, keyinchal
Page 281 and 282:
Safarbarlik chaqiruvi rezervidagi x
Page 283 and 284:
yarog‘dan foydalanish, ularni qo
Page 285 and 286:
ularni zarur bo‘lgan axborot bila
Page 287 and 288:
uni nishonlash to‘g‘risida»gi
Page 289 and 290:
Mahkamasining qarorlari, Respublika
Page 291 and 292:
— aholini va hududlarni favqulodd
Page 293 and 294:
— xo‘jalik yurituvchi subyektla
Page 295 and 296:
Respublikasining Konstitutsiyasida,
Page 297 and 298:
13-mart qarori va «Davlat soliq xi
Page 299 and 300:
sida»gi 2006-yil 21-aprel qarori v
Page 301 and 302:
— kontrabandaga, bojxona qonunchi
Page 303 and 304:
13. O‘zbekiston Respublikasi Tash
Page 305 and 306:
yishlariga, O‘zbekiston Respublik
Page 307 and 308:
Moliya vazirligi o‘z tizimiga kir
Page 309 and 310:
— bankni ro‘yxatga olish paytig
Page 311 and 312:
Mahsulotning belgilangan talablarga
Page 313 and 314:
qilingan davlat boshqaruvi organi h
Page 315 and 316:
Endilikda, O‘zbekiston Respublika
Page 317 and 318:
III bobMA’MURIY-HUQUQIY MUNOSABAT
Page 319 and 320:
2-§. Ma’muriy huquqbuzarliklar b
Page 321:
MA’MURIY HUQUQDarslikMuharrir I.
show all

Ma'muriy huquq. Odilqoriyev X.T. va Qosimov B.E. umumiy tahririda ...

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?