Ma'muriy huquq. Odilqoriyev X.T. va Qosimov B.E. umumiy tahririda ...

Ma’muriy huquq sohasidagi ijtimoiy munosabatlarningquyidagi guruhlari ma’muriy-huquqiy normalarning tartibga solishpredmeti sifatida namoyon bo‘ladi:1) davlat boshqaruvi subyektlari boshqaruv faoliyatini, ya’nio‘z vazifalari, funksiyalari va vakolatlarini bevosita amalga oshirishibilan bog‘liq bo‘lgan munosabatlar;2) tashkilotning ichki munosabatlari — davlat boshqaruvisubyektlari doirasidagi, shuningdek qonun chiqaruvchi va sudorganlari tizimidagi ularning faoliyatini tashkil etish (devoni)hamda ularda davlat xizmatini o‘tash bilan bog‘liq bo‘lganmunosabatlar;3) ma’muriy sudlov ishlarini yuritishni tashkil etish bilanbog‘liq munosabatlar.Shunday qilib, ma’muriy-huquqiy normalar deganda, davlatboshqaruvi sohasidagi hamda boshqaruv xususiyatiga ega bo‘lganmunosabatlarni, ijro etuvchi hokimiyat organlarining ichkitashkiliy sohadagi, qonun chiqaruvchi va sud hokimiyati organlariapparatlarining faoliyati hamda davlat xizmatini amalga oshirishsohasidagi munosabatlarni tartibga soluvchi huquqiy normatushuniladi.2-§. Ma’muriy-huquqiy normalarning turlari,ularning funksiyalari va tuzilishiMa’muriy-huquqiy normalar o‘zining tartibga solishyo‘nalishlari va yuridik mazmuniga ko‘ra bir-biridan farq qiladi.Ma’muriy-huquqiy normalar turli mezonlar, ya’ni tartibgasolinadigan ijtimoiy munosabatlarning xususiyatlari, vazifasi,shuningdek funksiyalariga ko‘ra turlarga ajratiladi.1. Ma’muriy-huquqiy normalar vazifasiga ko‘ra moddiy vaprotsessual turlarga bo‘linadi.Moddiy ma’muriy-huquqiy normalar ma’muriy huquq bilantartibga solinadigan boshqaruvga oid munosabat ishtirokchilarininghuquq va majburiyatlari majmuini, shuningdek ularningjavobgarligi, ya’ni ma’muriy-huquqiy maqomini yuridik jihatdanmustahkamlaydi. Moddiy normalarda ijro etuvchi hokimiyat (davlatboshqaruvi) tizimi, tartibga solinayotgan boshqaruvga oidmunosabat ishtirokchilari faoliyat ko‘rsatishi lozim bo‘lganhuquqiy makon (rejim) o‘z ifodasini topadi. Bunday ma’muriyhuquqiynormalar ba’zan statik normalar deb ataladi. Ular toifasigamansabdor shaxslarning fuqarolar shikoyatini qabul qilish vabelgilangan muddatda ko‘rib chiqish borasidagi majburiyatlari yokiijro etuvchi hokimiyat muayyan subyektining vakolatlari asosinibelgilovchi normalar kiradi. Shunday qilib, moddiy ma’muriyhuquqiynormalar bilan boshqaruvga doir munosabatsubyektlarining o‘zaro aloqasi asoslari belgilanadi; ma’muriy huquqnormalarining bajarilishi, qo‘llanilishi va ularga rioya qilinishi zarurhollarda davlat majburlov choralari bilan ta’minlanadi.Protsessual ma’muriy-huquqiy normalar davlat boshqaruviniamalga oshirish bilan bog‘liq bo‘lgan protsessual masalalarnitartibga soladi. Masalan, bu normalar fuqarolarning shikoyat vaarizalarini qabul qilish, ko‘rib chiqish va hal qilish tartibini;ma’muriy huquqbuzarliklarga doir ishlarni yuritish tartibinibelgilaydi. Ularning vazifasi moddiy ma’muriy huquq normalaribilan belgilangan yuridik huquqlar va majburiyatlarning tartibgasolinayotgan boshqaruvga oid munosabatlar doirasida amalgaoshirilish tartib-taomillarini belgilashdan iborat.Ma’muriy huquq sohasidagi moddiy va protsessual normalarningo‘zaro nisbatini quyidagi misolda ko‘rish mumkin.«O‘zbekiston Respublikasining Ma’muriy protseduralar to‘g‘risida»gi2007-yil 30-iyun qonunida ma’muriy protseduralarningmazmuni, uni amalga oshiruvchi organlarning ro‘yxati vavakolatlari, ularning ma’muriy ishlarni ko‘rish bilan bog‘liqfaoliyati ta’riflangan. Shuningdek, ma’muriy protseduralarningumumiy qoidalari, ma’muriy ishlarni ko‘rish prinsiðlari,bosqichlari, tartib-taomillari, muddatlari, protsessual rasmiylashtirishtalablari belgilangan. Bu normalar fuqarolar va yuridikshaxslarning ma’muriy ishlarni ko‘rib chiqish jarayonidagihuquq va imkoniyatlarini aks ettiradi. Bunda ularning yuridiktalqindagi statik xususiyati va moddiyligi namoyon bo‘ladi. Aynivaqtda, Qonunda protsessual (dinamik) normalar to‘g‘risida so‘zyuritiladi.38 39