Untitled - eBooks

całej Ukrainie. A poza tymi tłumami stała jeszcze Sicz²³⁰, stało Zaporoże²³¹ od niedawnaokiełznane i w karby po Masłowym Stawie²³² ujęte, ale gryzące niecierpliwiemunsztuk²³³, pomne dawnych przywilejów, nienawidzące komisarzy, a stanowiąceuorganizowaną siłę. Siła ta miała przecie za sobą sympatię niezmiernych mas chłopstwamniej cierpliwego niż w innych Rzplitej²³⁴ stronach, bo mającego pod bokiemCzertomelik²³⁵, a na nim bezpaństwo, rozbój i wolę²³⁶. Więc pan chorąży, choć samRusin²³⁷ i gorliwy wschodniego obrządku²³⁸ stronnik, zadumał się smutno.Jako człek stary, pamiętał dobrze czasy Nalewajki²³⁹, Łobody²⁴⁰, Kremskiego, znałukraińskie rozbójnictwo lepiej może jak ktokolwiek na Rusi, a znając jednocześnieChmielnickiego wiedział, że on wart dwudziestu Łobodów i Nalewajków. Zrozumiałtedy całe niebezpieczeństwo jego na Sicz²⁴¹ ucieczki, zwłaszcza z listami królewskimi,o których pan Barabasz powiadał, że były pełne obietnic dla Kozaków i zachęcająceich do oporu.— Mości pułkowniku czerkaski — rzekł do Barabasza — powinien byś waszmośćna Sicz jechać, wpływy Chmielnickiego równoważyć i pacyfikować, pacyfikować²⁴²!— Mości chorąży — odparł Barabasz — powiem tylko tyle waszmości, że nasamą wieść o ucieczce Chmielnickiego z papierami połowa moich czerkaskich²⁴³ ludzidzisiejszej nocy także na Sicz za nim zbiegła. Moje czasy już minęły — mnie mogiła,nie buława²⁴⁴!Rzeczywiście Barabasz był żołnierz dobry, ale człowiek stary i bez wpływu.Tymczasem doszli do kwatery Zaćwilichowskiego; stary chorąży odzyskał już trochępogody umysłu właściwej jego gołębiej duszy i gdy zasiedli nad półgarncówkąmiodu, rzekł raźniej:— Wszystko to furda, jeśli, jak mówią, wojna z bisurmanem²⁴⁵e²⁴⁶, Politykaa podobno że tak i jest, bo choć Rzeczpospolita wojny nie chce i niemało już sejmykrólowi krwi napsuły, wszelako król może na swoim postawić. Cały ten ogień²³⁰icz — wędrowna stolica Kozaków Zaporoskich, obóz warowny na jednej z wysp dolnegoDniepru.²³¹e — kraina poniżej porohów Dniepru, zamieszkana przez społeczność Kozaków zaporoskich; (ukr.: próg) — naturalna zapora skalna na rzece, uniemożliwiająca swobodną żeglugę.²³²i m em (1638) — klęska Kozaków, zakończyła powstanie i pociągnęła za sobąznaczne ograniczenia przywilejów kozackich.²³³gzce mnz — nie całkiem opanowane, zdolne do samowolnych, groźnych działań przypierwszej okazji; mnz — kiełzno, element uprzęży, zakładany na pysk koński i służący do kierowaniaszczególnie nieposłusznym wierzchowcem.²³⁴zie — Rzeczpospolitej; skrót stosowany w XVII w. wyłącznie w piśmie.²³⁵zemei — rzeka na pd. Ukrainie, prawy dopływ dolnego Dniepru, na którym w tym miejscuistniała duża ilość wysp, zapewniających Kozakom kryjówki; tę nazwę nosiła też jedna z tych wysp.²³⁶ — tu: wolność Kozaków, niepodlegających pańszczyźnie ani prawu; samowola, brak kontrolispołecznej i prawnej.²³⁷in — dziś: Ukrainiec.²³⁸cni ze — prawosławie.²³⁹e emen (zm. w 1597) — ataman kozacki (znany również pod imieniem Seweryn), przywódcapowstania przeciwko Rzeczypospolitej 1595–1596, pokonany przez hetmana Stanisława Żółkiewskiegoi ścięty.²⁴⁰ (zm. w 1596) — ataman kozacki, drugi przywódca powstania Nalewajki1595–1596.²⁴¹icz — wędrowna stolica Kozaków Zaporoskich, obóz warowny na jednej z wysp dolnegoDniepru.²⁴²c — tu: uspokajać, łagodzić nastroje.²⁴³czei — z Czerkas; ze — miasto nad Dnieprem, położone ok. 60 km na północ odCzehrynia.²⁴⁴ (z tur.) — symbol władzy wojskowej; rodzaj broni, mała maczuga, często ozdobna.²⁴⁵imnin (przest. pogard.) — muzułmanin, tu: sułtan turecki i chan tatarski.²⁴⁶e (łac.) — szykuje się, jest przygotowywana. 23