Nr 37 Czerwiec 2010 - Biblioteka Główna Akademii Medycznej w ...

Historia medycynyFlorence Nightingale – Pani z lampą w lazarecie wojskowym w Skutarina czele misji złożonej z katolickich, anglikańskichi świeckich sióstr do Scutari(dziś Üsküdar, azjatycka dzielnica Stambułu),gdzie opiekowała się brytyjskimiżołnierzami podczas wojny krymskiej.W szpitalach polowych panowały potwornewarunki: stłoczone, brudne łóżka,brak odpowiedniego wyposażenia,niezwykle wysoka, przekraczająca 40%śmiertelność. W ciągu zaledwie 6 miesięcyFlorencja i jej współpracownicepoprawiły w sposób zasadniczy warunkileczenia, pobytu rannych i chorych.Dzięki ich staraniom śmiertelność spadłaz blisko 50 do około 3 %.Jeszcze w czasie pobytu na Krymie F.Nightingale przewidywała koniecznośćprzeprowadzenia zasadniczych zmianw organizacji opieki medycznej w armiii stworzenia tam stałej pielęgniarskiejstruktury. Po wojnie, przy współpracy ministrawojny Sydneya Herberta, podjęłastarania, które doprowadziły do utworzeniapierwszej wojskowej szkoły medyczneji reformy szpitali wojskowych. Nightingalewypracowała podstawy niemal wszystkichwspółczesnych technik i sposobów pielęgnacjichorych i poszkodowanych.W uznaniu dla działalności sióstr naKrymie i w wyniku społecznego zrozumieniaważności kształtującej się profesji,ze społecznych składek utworzonoFundację Florence Nightingale. Dziękitym środkom finansowym w 1860 rokuotwarto w obrębie szpitala św. Tomaszaw Londynie pierwszą szkołę pielęgniarską,zorganizowaną na miarę potrzeb naukowych.Odgrywająca wiodącą rolę przytworzeniu szkoły Florence Nightingalepodkreślała, że pielęgniarstwo powinnostać się działem nauk medycznych i niemoże opierać się wyłącznie na przesłankachchrześcijańskiego miłosierdzia. Jejgłówna dewiza brzmiała: „to teach nurses,to teach nurses”. Zasadnicze podstawydziałania swojego systemu ogłaszaładrukiem, w tym w dwóch podstawowychpracach: Uwagi o szpitalach (Notes onHospitals – 1859) i Uwagi o pielęgniarstwie(Notes on nursing – 1860).Lata 60. XIX stulecia rozpoczęły okresprofesjonalizacji pielęgniarstwa i formowaniajego statusu. Zapoczątkowanonowe kształcenie pielęgniarek określanejako The Nightingale` System. Upowszechniłsię on nie tylko w WielkiejBrytanii, ale w wielu krajach na całymświecie. Model teoretyczny pielęgniarstwaFlorence Nightingale został już wliteraturze wielokrotnie utrwalony. Wszkolnictwie pielęgniarskim, związanymz Fundacją F. Nightingale starano sięzapewnić wykształcenie zgodne z ówczesnąwiedzą medyczną z anatomii, higieny,kliniki i technik pielęgnacyjnych.W programach nauczania szczególnąwagę przywiązywano do kształtowaniaetycznych zasad postępowania i nie dopuszczaniado zachowań kojarzonych zmechanical nurse. W tym mieściło sięteż wyrabianie odpowiednich relacjiz chorymi i przełożonymi. Jej głównezalecenia do dziś pozostają aktualne:„Istotą pielęgniarstwa jest pielęgnacjachorego. Proszę to zauważyć: choregonie choroby. (…) To jest przyczyną, dlaktórej pielęgniarstwa można się nauczyćtylko przy łóżku chorego, lub na oddzialeszpitalnym. Wykłady i książki, choć użyteczne,są tu tylko dodatkami”.Cechy osobowości Florence – upórw dążeniu do realizacji celów, które uważałaza słuszne, wysokie wymagania stawianesobie i innym sprawiły, że opróczwielu zwolenników miała też osoby sobieniechętne. Zastrzeżenia wobec działalnościF. Nightingale brały się jednak nie tylkoz osobistych niechęci. Pojawiały się opinie,że postulowany przez nią system ograniczałsię prawie wyłącznie do opieki nad chorymi niedostatecznie uwzględniał naukowemetody nauczania i praktyki medycznej.Wiadomo przecież, iż nie wierzyła, że todrobnoustroje są przyczyną chorób i mimoodkryć w bakteriologii i mikrobiologiiprzypisywała rozprzestrzenianie się choróboddziaływaniu „miazmatów”.Jednakże jej energia i niestrudzonadziałalność sprawiły że opieka nad chorymprzestała odgrywać podrzędną rolę, stałasię ważnym elementem opieki medycznej.Zapłaciła za to jednak utratą zdrowia.Cierpiała na rozmaite dolegliwości, prawdopodobniena podłożu nerwowym. Byłakruchego zdrowia i parę ostatnich dziesięcioleciswojego życia spędziła przykuta dołóżka. Jej aktywność społeczna i pisarskajednak nie zmalała. Zmarła prawie sto lattemu, 13 sierpnia 1910 roku.Starsze pokolenia pielęgniarek z pietyzmemprzechowują legendę o Paniz lampą. Dzień jej urodzin jest MiędzynarodowymDniem Pielęgniarstwa, a lampkaoliwna – symbolem pielęgniarstwa.Od 1912 roku medal Florence Nightingalejest przyznawany zasłużonym pielęgniarkom.Dzisiaj młodzież akademickainaczej patrzy na pielęgniarstwo i jegotwórczynię. Uznaje jednak uniwersalnekanony pielęgniarstwa przez nią sformułowanei nie odbiegające od współczesnegosystemu wartości.Sądzę, że ze względu na jej fundamentalneosiągnięcia w dziedzinie profesjonalizacjipielęgniarstwa i wyjątkowywkład w rozwój wiedzy na temat zdrowiapublicznego, jesteśmy dłużnikami FlorenceNightingale.dr hab. Walentyna Korpalska jest kierownikiem Katedryi Zakładu Historii Medycyny i Pielęgniarstwa26Wiadomości Akademickie Nr 37