Nr 37 Czerwiec 2010 - Biblioteka Główna Akademii Medycznej w ...

Oczy – symbol oświecenia i znak cudownego uzdrowieniana przykładzie ikonografii świętych i sztuki wotywnejJowita JaglaMedycyna i sztukaOczy – jeden z najbardziej istotnych organów,należą do „cielesnych artefaktów”,których znaczenie przekładało się na szerokiobszar kulturowo- symboliczny.Ślepota tak jak inne nowotestamentoweprzypadki chorób wzroku uleczone przezChrystusa posiadała głęboki sens teologiczny.Uzdrowienie wzroku symbolizowałowewnętrzne oświecenie, bowiem Chrystusjest światłością świata, jest światłemprawdziwym [„Wy zaś jesteście wybranymplemieniem, królewskim kapłaństwem, narodemświętym, ludem Bogu na własnośćprzeznaczonym, abyście ogłaszali dziełapotęgi tego, który was wezwał z ciemnoścido przedziwnego światła” (1 list Piotra 2,9)]. Izydor z Sewilli widział w uzdrowieniuślepoty alegorię oświecenia człowieka, którydzięki Chrystusowi wychodzi ze śmiertelnegocienia, inni ojcowie kościoła m.in.św. Ireneusz i św. Augustyn interpretowaliodzyskanie wzroku jako symbol zmartwychwstaniakojarzonego z jasnością boskiejwspaniałości. Według św. Hildegardyz Bingen oko jest organem wrażliwym, czułym,ale potrafiącym się samooczyszczać zapomocą łez, dzięki temu usuwa ono wszelkiebrudy i ciała obce, może więc być utożsamianez oczyszczającą się duszą, a idącdalej z symbolem czystości: „Drugi miesiącze swej natury jest miesiącem oczyszczenia.Jego symbolem są oczy człowieka,ponieważ, jeśli są wodniste, nieczyste albochorowite, czyszczą się niekiedy same z siebie.Tak też jest z duszą człowieka, jest onajak sok wewnątrz drzewa. Jak dzięki sokomdojrzewa wszelki owoc drzewa, tak też poprzezduszę urzeczywistnione jest wszelkiedzieło człowieka”. Oko posiada wielką mądrość,przewiduje zdarzenia i je analizuje,może być więc postrzegane jako podstawowyorgan człowieka, jak pisała św. Hildegarda:„za sprawą oczu stają się ruchomei rozpoznawalne słuch i powonienie, rozsądekust oraz dotyk. A jak dzięki temu możerozpoznane być wokół ich istnienie i działanie,tak poprzez słońce, księżyc i gwiazdy,rządzone i oświecane jest całe urządzeniefirmamentu. Człowiek widzi oczami, toco rozumie poprzez mądrość, pojmuje todzięki słyszeniu, węchowi i smakowi”.Zarówno fizyczno- duchowy aspektpojmowania widzenia jak i odczuwalnaw poprzednich stuleciach złowroga obecnośćchorób oczu zyskała odbicie w kulciepatronów od schorzeń wzroku. Święcileczący funkcjonowali jako spadkobiercyleczniczej mocy Chrystusa, a ich popularnośćwśród wiernych wynikała ze słabegokontaktu czy też braku kontaktu z medykiemoraz słabej wiedzy o chorobach, ostatecznieporady uzyskiwane u wędrownychpseudo-lekarzy, cyrulików i szarlatanówczęsto nie przyczyniały się do uzyskaniaupragnionego zdrowia. Tym samym największąnadzieję pokładano w BoskimLekarzu – Chrystusie i jego następcach.Popularność świętych leczących rosła wrazz kolejnymi stuleciami wieków średnich,co ostatecznie doprowadziło do bogatej„specjalizacji leczniczej” patronów odchorób. Specjalizacja ta mogła wynikaćz cierpień jakich święty doznał podczasmęczeńskich tortur, mogła nawiązywać dochorób, które święty najczęściej uzdrawiałza życia, bądź kojarzono ją na podstawieanalogii słownej między nazwą schorzeniaa imieniem świętego. Największą grupęstanowili święci reprezentujący pierwsząkategorię, należący do tzw. „zranionychuzdrowicieli”, którzy leczące umiejętnościzyskiwali poprzez własne doznanie bólubądź napiętnowanie symboliczną raną. Dozranionych uzdrowicieli należały też głównepatronki od schorzeń wzroku - św. Łucja(czczona przede wszystkim na południuEuropy) i św. Otylia (popularna w EuropiePółnocnej i Środkowej). Święta Łucja żyłana przełomie III i IV wieku w Syrakuzach,mimo niezwykłej urody odrzucała kolejnepropozycje zaręczyn, zaś po odwiedzeniuKatanii, miejsca kultu św. Agaty, gdzie wyzdrowiałajej matka powierzyła życie Bogu,poświęcając się posłudze ubogim. Wydanarzymskiemu prefektowi Pascasiowi, poddanazostała licznym męczarniom, by nakoniec zostać uśmierconą przez przebiciegardła mieczem. Opieka nad schorzeniamiwzroku, którą roztaczała św. Łucja wynikałaz faktu, iż święta sama oszpeciła się wyłupiającsobie oczy. Gest ten wpisywał sięw akt chrześcijańskiego odrzucenia zmy-Św. Göricus z Metz, Hans Burgkmair, Niemcy, XVI w. (ilustracja pochodzi z książki: O. Rosenthal,Wunderheilungen und ärztliche Schutßpatrone in der bildenden Kunst, Leipzig 1925).Wiadomości Akademickie Nr 37 27