Bez tytu u-1 - UJK

218 Przemys³aw Majewski
„Do przyjêcia, ¿e oœwiadczenie woli zosta³o z³o¿one przez osobê znajduj¹c¹
siê w stanie, o jakim mowa w art. 82, nie jest konieczne, a¿eby osoba ta by³a ubezw³asnowolniona
w chwili sk³adania oœwiadczenia. Je¿eli jednak oœwiadczenie
zosta³o z³o¿one przez osobê ca³kowicie ubezw³asnowolnion¹, to jest ono niewa¿ne,
i to bez wzglêdu na to, czy podstawa ubezw³asnowolnienia ca³kowitego nadal
istnieje, czy te¿ usta³a na przyk³ad na skutek wyleczenia z pijañstwa lub narkomanii.
Jest tak dlatego, ¿e ubezw³asnowolnienie ca³kowite powoduje utratê zdolnoœci
do czynnoœci prawnych (art. 12), a czynnoœæ prawna dokonana przez osobê nie
maj¹c¹ zdolnoœci do czynnoœci prawnych jest niewa¿na (art. 14 § 1). Podstaw¹
niewa¿noœci jest wówczas art. 12 w zw. z art. 14 § 1, a wiêc brak zdolnoœci do
czynnoœci prawnych, a nie wada oœwiadczenia woli; brak ten mo¿e byæ uchylony
dopiero przez uchylenie ubezw³asnowolnienia, czyli przez przywrócenie zdolnoœci
do czynnoœci prawnych. Natomiast osoba, która nie zosta³a ubezw³asnowolniona,
ma pe³n¹ zdolnoœæ do czynnoœci prawnych (art. 11), pomimo istnienia podstaw
do jej ca³kowitego ubezw³asnowolnienia (podkreœlenie – P. M.).
Jej oœwiadczenia woli musz¹ byæ uwa¿ane za wa¿ne dopóty, dopóki nie zostanie
wykazane, ¿e zosta³y z³o¿one w stanie, o którym mowa w art. 82. Wy³¹czenie
œwiadomego powziêcia decyzji i wyra¿enia woli mo¿e nast¹piæ bez ca³kowitej
utraty œwiadomoœci, a jedynie przy takim iloœciowym albo jakoœciowym nasileniu
dzia³aj¹cych przyczyn, które powoduje, ¿e powziêcie decyzji i wyra¿enie woli
by³o na tyle wadliwe, ¿e nie by³o dzia³aniem w pe³ni œwiadomym. Ustalenie, czy
wadliwoœæ taka in concreto mia³a miejsce, wymaga z regu³y wiadomoœci fachowych,
którymi s¹d nie dysponuje, co uzasadnia powo³anie bieg³ego odpowiedniej
specjalnoœci. Opinia bieg³ego powinna byæ stanowcza, to znaczy wyraŸnie i kategorycznie
stwierdzaæ, czy w chwili z³o¿enia oœwiadczenia woli sk³adaj¹cy znajdowa³
siê w stanie wy³¹czaj¹cym œwiadome albo swobodne powziêcie i wyra¿enie
woli. Oparcie natomiast przez bieg³ego opinii na wysokim stopniu prawdopodobieñstwa
nie oznacza jeszcze, ¿e opinia nie jest stanowcza” [4].
Przejawem zmian w relacjach lekarz-pacjent jest pewien rodzaj ich ewolucji.
Naczeln¹ i nadal niekwestionowan¹ zasad¹, wynikaj¹c¹ z etyki i deontologii lekarskiej,
jest maksyma salus aegroti suprema lex esto. Obecnie jednak po analizie
treœci ustawodawstwa medycznego, niekiedy wrêcz ¿ywio³owego rozwoju organizacji
samopomocowych zrzeszaj¹cych pacjentów i ich rodziny czy opiekunów,
widaæ, ¿e pacjenci coraz aktywniej bior¹ udzia³ w procesie terapii. Tym bardziej,
¿e tak¿e coraz czêœciej oczekuje siê od samego pacjenta podejmowania okreœlonych
decyzji, np. udzielanie zgody na leczenie w sytuacjach podwy¿szonego ryzyka
dla ¿ycia i zdrowia, co jest potwierdzeniem ewoluowania w kierunku voluntas
aegroti suprema lex esto.
Do niedawna bowiem podstawowe znaczenie dla procesu leczenia, a w zasadzie
jego inicjacji, tj. zgody na zabieg dokonywany przez lekarza mia³o orzeczenie
SN z 4 grudnia 1974 r. (IICR 688/74). Zgoda na zabieg, jako oœwiadczenie woli,
mo¿e byæ z³o¿one w ka¿dy sposób, z którego wynika treœæ tego oœwiadczenia,