[low res].pdf

Obecnie w koÊciele górnym znajduje si´ tablica upami´tniajàcajubileusz 350-lecia przybycia ksi´˝y misjonarzydo Polski, na której wyszczególniono nazwiskawizytatorów i proboszczów koÊcioła Êw. Krzy˝a orazdaty zarzàdzania parafià (prowincjà).WÊród destruktów płyt, czy te˝ tablic zachowanychw całoÊci, ale od dawna nieeksponowanych w ko-Êciele uwag´ zwracajà nast´puje zabytki. Fragmentpłyty nagrobnej nale˝àcy do Konstancji Towiaƒskiej(zm. 16.10.1718) z herbem zło˝onym, ˝ony JerzegoHipolita herbu Gierałt, wojewody ł´czyckiego (zm.1715) 111 i płyta młodzieƒca Franciszka Wenderlicha(zm. 1732), którego rodzice byli hojnymi dobrodziejamikoÊcioła 112 .W porównaniu ze stanem dzisiejszym pamiàtkowychepitafiów, tablic grobowych w koÊciele byłoznacznie wi´cej. W koÊciele górnym brakuje obecnietablic poÊwi´conych Antoniemu Kierwiƒskiemu (zm.1877), Katarzynie Kierwiƒskiej (zm. 1861), Idaliiz ksià˝àt Sanguszków Czerbie (zm. 1861), lekarzomojcu i synowi Andrzejowi i Stanisławowi Janikowskim,Marii Kaszowskiej (zm. 1858), nauczycielce EleonorzeKurchanowiczowej (zm. 1895), Antoniemu, Sewerynowii Władysławowi Oleszczyƒskim, Juliuszowi Janothcie113 .Metryki zmarłych oraz êródła prasowe wymieniajàwiele wa˝nych osobistoÊci sceny politycznej dawnejRzeczypospolitej, pochowanych w koÊciele razem z ˝onamii licznym potomstwem, których epitafia nie zachowałysi´ lub mo˝e nigdy nie powstały, jak np. Jana Bokuna(Bokum ab Alten) herbu Paprzyca, stolnika WielkiegoKsi´stwa Litewskiego (zm. 11.03.1686) 114 ;Stefana Mostowskiego herbu Doł´ga, skarbnika płockiego,zm. 19.06.1692 r. 115 ; wojewody malborskiegoErnesta Denhoffa (zm. 18.08.1693); Jana Kazimierzade Baluze (Balus, 1648-1718), ambasadora francuskiegow Rosji 116 ; Jana Gintowta starosty terliskiegow powiecie trockim (zm. 13.02.1723) 117 ; Jerzego DuninaBorkowskiego (zm. 9.08.1754), podstolego ˝ydaczowskiego,buƒczucznego królewskiego (1724),kasztelana gostyniƒskiego (1754), który tu˝ przedÊmiercià otrzymał godnoÊç kawalera Orderu Orła Białego118 ; Stanisława Szaniawskiego (zm. 14.06.1765)starosty augustowskiego i jego mał˝onki Anieli (zm.7.08.1764) 119 ; Ignacego Potockiego czeÊnika koronnego,starosty nowosielskiego, zmarłego 15.06.1765na apopleksj´120 ; Jerzego Flemminga podskarbiegowielkiego litewskiego i wojewody pomorskiego(10.12.1771) 121 i jego trzeciej ˝ony Konstancji Franciszkiz Czartoryskich (zm. 6.02.1749, lat 20) 122 .W koÊciele odprawił si´ uroczysty pogrzeb oraz zło˝onozwłoki wojewody płockiego Józefa Antoniego Podoskiegoherbu Junosza (zm. 17.01.1779, pochowanyw wieku 22 Iat) 123 . WczeÊniej, 30.01.1772 spocz´łatu jego druga ˝ona Aleksandra Helena z Małachowskich(zm. 9.01.1772, lat 24), córka Jana kanclerzawielkiego koronnego 124 . Tablice nagrobne Podoskichnie zachowały si´. Podobnie, nie przetrwały inskrypcjeJózefa Sołłohuba herbu Prawdzic, wojewody witebskiego(zm. 4.04.1781) uroczyÊcie pochowanego i zło˝onegow katakumbach koÊcioła Êw. Krzy˝a 9.05.1781 125oraz jego ˝ony Antoniny z Ogiƒskich (zm. 9.09.1773),pochowanej w katakumbach 19.09.1773 r. 126 . Brakujete˝ tablicy Józefa Dàbskiego (Dàmbskiego, Dombskiego)kasztelana kowalskiego, zmarłego 17.01.1778(lat 65) 127 , syna Andrzeja wojewody brzeskiego, pochodzàcegoz zamo˝nej i wpływowej rodziny hrabiówna Lubraƒcu, którzy w czasach saskich mieli a˝ siedmiuprzedstawicieli w senacie 128 .Liczba epitafiów zachowanych w koÊciele Êw. Krzy-˝a jest imponujàca. Według poczynionych ustaleƒ wi´kszoÊçinskrypcji nie znalazła si´ w koÊciele przypadkiem.Upami´tnione osoby nale˝ały zazwyczaj do gronaparafian Êwi´tokrzyskich, słu˝yły wspólnocie wsparciemfinansowym lub cz´sto własnà pracà. Zachowaneêródła o charakterze majàtkowym, ksi´gi bractw wymieniajàtych samych ludzi, o których czytamy na kamieniachgrobowych lub pamiàtkowych epitafiach.Ponadto prawie wszystkich łàczyły wi´zy pokrewieƒstwai powinowactwa, pochodzili z tych samych kr´gówtowarzyskich, bywali nie tylko na tych samych„salonach”, ale wielokrotnie byli Êwiadkami uroczysto-Êci zaÊlubin czy chrzcin. 3030 Epitafium ksi´dza Gabriela Pierre’a Baudouina (1689-1768),zało˝yciela szpitala podrzutków im. Dzieciàtka Jezus,fot. P. Jamski, 2010.31 Tablica upami´tniajàca płk. Bolesława MoÊcickiego(1878-1918) i Ułanów Krechowieckich poległych w latach1914-1920, fot. P. Jamski, 2010.32 Miejsce zło˝enia serca noblisty Władysława Reymonta(1867-1925), fot. P. Jamski, 2010.33 Cenotaf ks Adama Kacpra Jakubowskiego (1801-1882),fot. P. Jamski, 2010.31Pami´ç zakl´ta w kamieniach – epitafia w koÊciele Êw. Krzy˝a w Warszawie2473233110Ibidem, s. 34-35.111W metryce nazwana jest Katarzyną, miejsce pochówku to katakumby.Por. LD 1709-1733, k. 21. W drugiej metryce wymieniona jest bez imieniawojewodzina łęczycka pochowana na cmentarzu. Por. LD 1709-1774, k. 22.Konstancja z Niszczyckich Towiańska była córką Jadwigi Sokołowskieji Stanisława, jej dziadkami ojczystymi byli Paweł Niszczycki i EleonoraEulalia Radziejowska, wojewodzianka łęczycka, stąd jej bliskie związkiz Michałem Radziejowskim, odgrywała istotny wpływ na wydarzeniaczasów saskich, miała być kobietą gwałtowną, energiczną i skłonnądo intryg. Por. B. Popiołek, Kobiecy świat w czasach Augusta II. Studianad mentalnością kobiet z kręgów szlacheckich, Kraków 2003, s. 17.112L. Petrzyk, op. cit.113Ibidem, s. 124.114LD 1670-1708, k. 60. Był to bliski współpracownik królaJana Kazimierza, a później Jana III Sobieskiego, może dlatego zostałwłaśnie pochowany w kościele św. Krzyża. Zob. K. Piwarski, Bokum(Bokun) ab Alten Jan Henryk, [w:] PSB, t. II, Kraków 1936, s. 246;Urzędnicy centralni i dostojnicy Wielkiego Księstwa Litewskiego…,s. 190, 200.115LD 1670-1708, k. 88.Paweł Mostowski miał synów Teodora (Bogdana), Stanisława i córkęKunegundę, zamężną za Kępskim, podkomorzym płockim. Zob. A. Sowa,Mostowski Paweł, [w:] PSB, t. XXII, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk1977, s. 68.116LD 1709-1733, k. 19 verso-20; LD 1709-1774, k. 21.Bardzo dziękuję Panu Profesorowi Jarosławowi Dumanowskiemuza informacje nt. działalności Baluzów w Polsce. Por. idem, Les Baluzeet la cour française en Pologne sous Jean-Casimir et Marie Louise,et sous Jean Sobieski, [w:] Etienne Baluze, 1630-1718. Eruditionet pouvoirs dans l`Europe classique, Actes du colloque de Tulle,21 octobre 2006, Limoges, s. 37-53.117LD 1709-1733, k. 31 verso; LD 1709-1774, k. 30 verso.W spisach urzędników nie występuje.118LD 1709-1774, k. 116; Urzędnicy województwa ruskiego XIV-XVIIIwieku. Spisy, oprac. K. Przyboś, Wrocław 1987, s. 178, 312.W spisach kawalerów Orderu Orła Białego podano inną datę śmierci:7.08.1754. Zob. Kawalerowie i statuty Orderu Orła Białego 1705-2008,oprac. M. Męclewska, [Warszawa 2008], s. 183.119LD 1709-1774, k. 187 verso, 191 verso.120LD 1709-1774, 191 verso; Urzędnicy centralni i nadworni PolskiXIV-XVIII wieku. Spisy, oprac. K. Chłapowski, S. Ciara, Ł. Kądziela,T. Nowakowski, E. Opaliński, G. Rutkowska, T. Zielińska,red. A. Gąsiorowski, Kórnik 1992, s. 36, 195.121F.M. Sobieszczański, op. cit.; LD 1709-1774, k. 249 verso.W. Konopczyński podał, że Flemming zmarł na apopleksję 12.12.1771 r.Zob. idem, Flemmnig Jan Jerzy Detlov, [w:] PSB, t. VII, Kraków 1948-1958,s. 36.122LD 1709-1774, k. 93 verso. W. Konopczyński trzecią żonę JerzegoFlemminga nazywa Eleonorą. Por. idem, op. cit., s. 35.123LM 1775-1801, k. 26; „Gazeta Warszawska”, nr 6 z 20.01.1779[doniesienie o śmierci Józefa Antoniego Podoskiego]; „GazetaWarszawska”, nr 8 suplement z 27.01.1779 [złożenie ciała JózefaAntoniego Podoskiego w katakumbach kościoła św. Krzyża]; „GazetaWarszawska”, nr 22 suplement z 17.03.1779 [krótka informacjao pogrzebie Józefa Antoniego Podoskiego]; W. Szczygielski, Podoski JózefAntoni, [w:] PSB, t. XXVII, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk-Łódź 1983,s. 164-167.124LD 1709-1774, k. 250; W. Szczygielski, op. cit., s. 167.125LM 1775-1801, k. 42 verso; „Gazeta Warszawska”, nr 36 suplementz 5.05.1781 [doniesienie o śmierci Józefa Sołłohuba]; „GazetaWarszawska”, nr 38 suplement z 12.05.1791 [informacja o złożeniudo grobu w kościele św. Krzyża ciała Józefa Sołłohuba]; P.P. Romaniuk,Sołłohub (Ursyn Dowojna Sołłohub) Józef Antoni, [w:] PSB, t. XL,Warszawa-Kraków 2000-2001, s. 319-323.126LD 1709-1774, k. 261.127LM 1775-1801, k. 20; „Gazeta Warszawska”, nr 7 z 24.01.1778[doniesienie o śmierci Józefa Dombskiego]; Urzędnicy kujawscyi dobrzyńscy XVI-XVIII wieku. Spisy, oprac. K. Mikulski i W. Stanek,przy współudz. Z. Góralskiego i R. Kabacińskiego, red. A. Gąsiorowski,Kórnik 1990, s. 123.128J. Dumanowski, Hrabiowie na Lubrańcu. Dzieje fortuny magnackiej,Toruń 2000, s. 5, 142.