146 <strong>π</strong>.<strong>Χ</strong>. - 330 μ.<strong>Χ</strong>.Η ΡΩΜΗ ΚΑΙ Ο ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΚΟΣΜΟΣΟικονομία - Οι διεθνείς εμ<strong>π</strong>ορικοί δρόμοιΑ<strong>π</strong>ό τα τέλη του 1ου αιώνα μ.<strong>Χ</strong>. ως τις αρχές του 3ου αιώνα μ.<strong>Χ</strong>. υ<strong>π</strong>ήρχετόσο στη Ρώμη όσο και στις ε<strong>π</strong>αρχίες οικονομική ανά<strong>π</strong>τυξη και ευημερία.Η <strong>π</strong>ερίοδος αυτή έμεινε γνωστή στην ιστορία ως η <strong>π</strong>ερίοδος της ΡωμαϊκήςΕιρήνης (Pax Romana). Σε όλη την Αυτοκρατορία καλλιεργούνταν μεγάλες<strong>π</strong>εδινές εκτάσεις, ενώ η Αίγυ<strong>π</strong>τος τροφοδοτούσε με σιτάρι την Ιταλικήχερσόνησο.Οι εμ<strong>π</strong>ορικοί και στρατιωτικοί χερσαίοι δρόμοι<strong>π</strong>ου ανοίχτηκαν ε<strong>π</strong>έτρε<strong>π</strong>αν την ελεύθερη διακίνησητων αγαθών α<strong>π</strong>ό την Ανατολή <strong>π</strong>ρος τη Δύση καιαντίστροφα. Παράλληλα η <strong>π</strong>ειρατεία είχε εξαφανιστείκαι οι θαλάσσιοι δρόμοι ήταν ασφαλείς. Πρώτεςύλες <strong>π</strong>ρομήθευαν τα μεταλλεία της Ισ<strong>π</strong>ανίας και τηςΒρετανίας. Η Ρώμη έκανε εξαγωγές κυρίως κρασιού,λαδιού και βιοτεχνικών αγαθών. Τα σημαντικότεραεμ<strong>π</strong>ορικά κέντρα στην ανατολική Μεσόγειο ήταν η Αλεξάνδρεια,η Αντιόχεια, η Καισαρεία της Παλαιστίνης, η Σμύρνη, η Έφεσος κ.ά.Στο σημερινό ελλαδικό χώρο, εμ<strong>π</strong>ορικά κέντρα ήταν η Θεσσαλονίκη,η Ρόδος, η Κόρινθος, η Νικό<strong>π</strong>ολη στην Ή<strong>π</strong>ειρο κ.ά.Για τουςεμ<strong>π</strong>ορικούςδρόμους δεςτο κεφ. 6.7.13Ανάγλυφη <strong>π</strong>λάκα με<strong>π</strong>αράσταση εμ<strong>π</strong>ορικού<strong>π</strong>λοίου <strong>π</strong>ου μεταφέρειβαρέλια κρασιού, τέλος 2ουαιώνα μ.<strong>Χ</strong>. Τρίερ (Γερμανία),Το<strong>π</strong>ικό Μουσείο Ρήνου.Α<strong>π</strong>ό την Κίνα και τις Ινδίες τα εμ<strong>π</strong>ορικά <strong>π</strong>λοία μετέφεραν εμ<strong>π</strong>ορεύματα στα λιμάνια της Αραβικήςχερσονήσου, της Μεσο<strong>π</strong>οταμίας και της Αιγύ<strong>π</strong>του. Αυτό γινόταν με τη βοήθεια των μουσώνων.Οι μουσώνες είναι άνεμοι <strong>π</strong>ου <strong>π</strong>νέουν <strong>π</strong>ρος σταθερές κατευθύνσεις στον Ινδικό Ωκεανό. Α<strong>π</strong>ότα <strong>π</strong>αρα<strong>π</strong>άνω λιμάνια καραβάνια και <strong>π</strong>λοία μετέφεραν <strong>π</strong>ολύτιμα <strong>π</strong>ροϊόντα σε όλα τα σημαντικάεμ<strong>π</strong>ορικά κέντρα του ρωμαϊκού κράτους. Παράλληλα, α<strong>π</strong>ό τα δυτικά σύνορα της Κίνας στηνκεντρική Ασία καραβάνια μετέφεραν εμ<strong>π</strong>ορεύματα, μέσα α<strong>π</strong>ό την Περσία, στη Μεσο<strong>π</strong>οταμίακαι στη Συρία. Α<strong>π</strong>ό εκεί τα μετέφεραν στα εμ<strong>π</strong>ορικά κέντρα της ρωμαϊκής Ανατολής, ό<strong>π</strong>ως στηνΑντιόχεια, στην Έφεσο, στην Αλεξάνδρεια κ.α. Οι έμ<strong>π</strong>οροι α<strong>π</strong>ό τη Μεσόγειο δεν ε<strong>π</strong>ιτρε<strong>π</strong>όταννα μ<strong>π</strong>ουν μέσα στα εδάφη του Κινέζου αυτοκράτορα. Έτσι οι έμ<strong>π</strong>οροι α<strong>π</strong>ό το ρωμαϊκό κράτοςέφταναν α<strong>π</strong>ό τη θάλασσα μέχρι το νησί Τα<strong>π</strong>ροβάνη (σημερινή Σρι Λάνκα) και α<strong>π</strong>ό τη στεριάμέχρι το «Λίθινο Πύργο», στα δυτικά σύνορα της Κίνας.
146 <strong>π</strong>.<strong>Χ</strong>. - 330 μ.<strong>Χ</strong>.ΚΕΦΑΛΑΙΟ 7Την ίδια <strong>π</strong>ερίοδο συνέχισαν ναχρησιμο<strong>π</strong>οιούνται οι διεθνείς εμ<strong>π</strong>ορικοίδρόμοι, θαλάσσιοι και χερσαίοι. Η ε<strong>π</strong>ικοινωνίαγινόταν με <strong>π</strong>λοία α<strong>π</strong>ό τους θαλάσσιους και μεκαραβάνια α<strong>π</strong>ό τους χερσαίους δρόμους.Οι διεθνείς εμ<strong>π</strong>ορικοί δρόμοι ήταν δρόμοια<strong>π</strong>ό τους ο<strong>π</strong>οίους <strong>π</strong>ερνούσαν όχι μόνοέμ<strong>π</strong>οροι και <strong>π</strong>ροϊόντα αλλά και στρατοίκαι <strong>π</strong>ολιτιστικά αγαθά, ό<strong>π</strong>ως γλώσσες,θρησκείες και γραφές.Ψηφιδωτό <strong>π</strong>ου α<strong>π</strong>εικονίζει ένα αγρόκτημα καιδιάφορες αγροτικές δραστηριότητες, 4ος αιώνας μ.<strong>Χ</strong>.Τύνιδα (Τυνησία), Εθνικό Μουσείο Μ<strong>π</strong>αρντό.Όλοι οι <strong>π</strong>αρα<strong>π</strong>άνω δρόμοι είναι γνωστοί με το όνομα «δρόμος τουμεταξιού». Μέσα α<strong>π</strong>ό το δρόμο του μεταξιού μεταφέρονταν α<strong>π</strong>ό τημακρινή Ανατολή, την Κίνα και τις Ινδίες, κυρίως μέταλλα, <strong>π</strong>ολύτιμοι καιημι<strong>π</strong>ολύτιμοι λίθοι, σ<strong>π</strong>άνια ζώα, αρώματα και μ<strong>π</strong>αχαρικά. Τα <strong>π</strong>ανάκριβααυτά εμ<strong>π</strong>ορεύματα ήταν <strong>π</strong>εριζήτητα στην αριστοκρατία της Μεσογείου.Συχνά γίνονταν <strong>π</strong>όλεμοι ανάμεσα στα κράτη α<strong>π</strong>ό τα ο<strong>π</strong>οία <strong>π</strong>ερνούσανοι εμ<strong>π</strong>ορικοί δρόμοι για να ελέγχουν τους εμ<strong>π</strong>ορικούς σταθμούς καιτα λιμάνια και για να εισ<strong>π</strong>ράττουν τους δασμούς. Σημαντικές για τονέλεγχο των διεθνών εμ<strong>π</strong>ορικών δρόμων ήταν οι εκστρατείες του Ρωμαίουαυτοκράτορα Τραϊανού (98-117 μ.<strong>Χ</strong>.) στην Ανατολή.Οι θρησκευτικές λατρείες και η άνοδος του χριστιανισμούΣτη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία, μαζί με τους θεούς των Ρωμαίων και τωνΕλλήνων, οι άνθρω<strong>π</strong>οι λάτρευαν και άλλες θεότητες. Κά<strong>π</strong>οιες α<strong>π</strong>ό αυτέςτις θεότητες ήταν μόνο το<strong>π</strong>ικές, ό<strong>π</strong>ως οι θεότητες του δρυϊδισμού στηΓαλατία και στη Βρετανία. Άλλες λατρείες είχαν μεγαλύτερη διάδοση,ό<strong>π</strong>ως της Κυβέλης (φρυγική θεότητα), της Ίσιδας και του Σάρα<strong>π</strong>η(αιγυ<strong>π</strong>τιακές θεότητες), του Ασκλη<strong>π</strong>ιού, του Ηρακλή και του Διόνυσου(ελληνικές θεότητες) και τέλος του Μίθρα (<strong>π</strong>ερσική θεότητα), <strong>π</strong>ουλατρευόταν κυρίως α<strong>π</strong>ό τους στρατιώτες και τους δούλους. Στη ΡωμαϊκήΑυτοκρατορία υ<strong>π</strong>ήρχαν και εβραϊκές κοινότητες. Α<strong>π</strong>ό τα μέσα του 1ουαιώνα μ.<strong>Χ</strong>. αρχίζει να διαδίδεται στη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορίαο χριστιανισμός, <strong>π</strong>ου αργότερα θα γίνει η μοναδική ε<strong>π</strong>ίσημη θρησκεία τουρωμαϊκού κράτους.142