Η ΑΡXΑΪΚΗ ΕΠΟXΗ -- ΟΙ ΑΙΩΝΕΣ ΤΩΝ ΜΕΤΑΡΡΥΘΜΙΣΕΩΝΘρησκείαΗ θρησκεία των αρχαίων Ελλήνων δεν είχε δόγμα ούτε ιερό βιβλίο. Ήταν το α<strong>π</strong>οτέλεσμαμιας μακράς εξέλιξης, <strong>π</strong>ου ξεκίνησε α<strong>π</strong>ό τη 2η χιλιετία <strong>π</strong>.<strong>Χ</strong>. Η θρησκεία αυτή ήταν<strong>π</strong>ολυθεϊστική, οι άνθρω<strong>π</strong>οι δηλαδή <strong>π</strong>ίστευαν σε <strong>π</strong>ολλούς θεούς. Οι θεοί είχαν ανθρώ<strong>π</strong>ινημορφή, δρούσαν ό<strong>π</strong>ως οι άνθρω<strong>π</strong>οι, αλλά ήταν αθάνατοι.Ήδη κατά τη Μυκηναϊκή Ε<strong>π</strong>οχή συναντήσαμε στις<strong>π</strong>ινακίδες της Γραμμικής Β <strong>π</strong>ολλά ονόματα θεών τηςαρχαίας ελληνικής θρησκείας. Είναι οι δώδεκα θεοί<strong>π</strong>ου κατοικούσαν, σύμφωνα με την <strong>π</strong>αράδοση, στοβουνό Όλυμ<strong>π</strong>ος. Η κοινή αυτή λατρεία, με κά<strong>π</strong>οιεςδιαφορές α<strong>π</strong>ό τό<strong>π</strong>ο σε τό<strong>π</strong>ο, βοήθησε τους ανθρώ<strong>π</strong>ουςνα καταλάβουν ότι έχουν κοινό <strong>π</strong>ολιτισμό. Έτσι σιγάσιγά όλοι χρησιμο<strong>π</strong>οίησαν τις λέξεις «Έλλην», «Ελλάς»,«ελληνικός».Στη Γεωμετρική Ε<strong>π</strong>οχή, με τη δημιουργία της <strong>π</strong>όλης -κράτους, τα ιερά έγιναν <strong>π</strong>ερισσότερα και όλοι άρχισαννα λατρεύουν τους δώδεκα θεούς, το Δωδεκάθεο.Τον 8ο αιώνα <strong>π</strong>.<strong>Χ</strong>. οι άνθρω<strong>π</strong>οι <strong>π</strong>ροσ<strong>π</strong>αθούν ναεξηγήσουν <strong>π</strong>ώς γεννήθηκε ο κόσμος - κοσμογονία.Αυτό το βρίσκουμε για <strong>π</strong>ρώτη φορά στα <strong>π</strong>οιήματα τουΌμηρου και του Ησίοδου. Σημαντικό ε<strong>π</strong>ίσης ρόλο είχανοι ημίθεοι, ό<strong>π</strong>ως ο Ηρακλής. Σ' αυτούς <strong>π</strong>ροστέθηκανμε το χρόνο και θεότητες α<strong>π</strong>ό άλλες θρησκείες τηςΑνατολής.Η θρησκεία είχε μεγάλη σχέση με την ιδιωτικήκαι τη δημόσια ζωή: με την ταφή των νεκρών, με ταμαντεία και με τις δημόσιες λατρείες. Ακόμη και με τιςαμέτρητες γιορτές, <strong>π</strong>ου μερικές φορές διαρκούσανμέρες και ήταν μοιρασμένες σε όλη τη διάρκεια τουχρόνου.Πανελλήνια ιερά και μαντείαΤο ΔωδεκάθεοΔίας (ή Ζευς), Ήρα, Αθηνά, Ποσειδώνας,Άρης, Αφροδίτη, Ήφαιστος, Ερμής,Α<strong>π</strong>όλλωνας, Άρτεμη, Δήμητρα, Εστία.Εκτός α<strong>π</strong>ό τους δώδεκα θεούς οι Έλληνεςλάτρευαν και άλλες θεότητες.Μια σημαντική θεότητα ήταν και οΔιόνυσος.4.25Άρης, Αφροδίτη, Άρτεμη καιΑ<strong>π</strong>όλλωνας. Παράσταση α<strong>π</strong>ό τηζωφόρο του Θησαυρού των Σίφνιωνστους Δελφούς, 525 <strong>π</strong>.<strong>Χ</strong>. <strong>π</strong>ερί<strong>π</strong>ου.Δελφοί (Στερεά Ελλάδα), ΑρχαιολογικόΜουσείο.Στην Αρχαϊκή Ε<strong>π</strong>οχή τα σημαντικότεραιερά και μαντεία βρίσκονταν στη Δήλο, στηΔωδώνη, στους Δελφούς και στην Ολυμ<strong>π</strong>ία.Ορισμένα ιερά ήταν έδρες για τα κοινά καιγια τις αμφικτιονίες.Δήλος (Κυκλάδες): ο δρόμος για το ναό του Α<strong>π</strong>όλλωνα.Δεξιά και αριστερά του δρόμου υ<strong>π</strong>ήρχαν μαρμάριναλιοντάρια. Σήμερα σώζονται <strong>π</strong>έντε, αλλά <strong>π</strong>ρέ<strong>π</strong>ει ναυ<strong>π</strong>ήρχαν <strong>π</strong>ολύ <strong>π</strong>ερισσότερα, 7ος αιώνας <strong>π</strong>.<strong>Χ</strong>.73
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4Δελφοί (Στερεά Ελλάδα). Ο ναός του Α<strong>π</strong>όλλωνα και τμήματου θεάτρου. Ο ναός είναι χτισμένος ψηλά, στη νότια<strong>π</strong>λευρά του Παρνασσού, στη Φωκίδα. Στην Αρχαϊκή Ε<strong>π</strong>οχήτο ιερό είχε μεγάλη σημασία λόγω του μαντείου. Το ιερόήταν γνωστό και <strong>π</strong>έρα α<strong>π</strong>ό τον ελληνικό κόσμο. Στο ιερόέρχονταν α<strong>π</strong>ό <strong>π</strong>αντού για να μάθουν τα μέλλοντα και ωςαμοιβή έφερναν <strong>π</strong>λούσια δώρα. Οι χρησμοί της Πυθίαςκαθόριζαν συχνά την <strong>π</strong>ολιτική των <strong>π</strong>όλεων-κρατών.Το θέατρο της Δωδώνης.ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΟΙ ΑΓΩΝΕΣ, ΙΕΡΑ ΚΑΙ ΜΑΝΤΕΙΑΣτην <strong>π</strong>ερίοδο αυτή τα ιερά έγινανακόμη <strong>π</strong>ιο <strong>π</strong>ολλά. Μερικά α<strong>π</strong>ό αυτά,ό<strong>π</strong>ως είδαμε, έγιναν <strong>π</strong>ανελλήνια.Το ίδιο και οι αγώνες <strong>π</strong>ουδιοργανώνονταν σε αυτά για νατιμήσουν τους θεούς. Στα <strong>π</strong>ανελλήνιαιερά και μαντεία συναντιούνται όχιμόνο άνθρω<strong>π</strong>οι με διαφορετικές ιδέεςκαι τρό<strong>π</strong>ο ζωής, αλλά και διαφορετικέςμορφές τέχνης. Αυτό δείχνουν τααφιερώματα των <strong>π</strong>ιστών και των<strong>π</strong>όλεων-κρατών στη θεότητα.