ud#1 (25616)

6
¹
1 (25616)
2018-òž àð 9-òž òîëøîð
Ангелина
СНИГИРЁВА
ТАЗАЛЫК
Таза улонлы сӥзем бам
ЮМШАМ БЕРЕ
Сиськоно ӟеч мылкыдын
Âûëü àð àçüûí êûë
ñ¸òžñüêîìû: êàíèêóëú¸ñ
äûðúÿ êќé ãîëÿòûñà
óì óëý. Îçüû
êå íî êќòìû òîðäûòîçü
ñèñüêèñüêîìû,
òðîñ þèñüêîìû,
ќæûò âåòëžñüêîìû.
Êûçüû òàçàëûê âûëûí
øќäžñüêå òàçüû
øóòýòñêîí, íî êûçüû
àçüòýì íóíàëú¸ñ áåðå
ìóãîðåç òàçàìûòîíî,
âåðàñüêèñüêîì 30
àð Ÿîæå òåðàïåâòûí
óæàì Îëüãà Êîðîáåéíèêîâàåí.
- Îëüãà Âèòàëüåâíà,
ýñýïñý âàëàòýê ñèñüêîí
êќò óðäýñú¸ñ âûëûí
ãèíý óã øќäžñüêû, äûð,
óê?
- Øîíåð. Ìóëòýñ ñèñüêîíëýñü
áûäýñ ìóãîð êóðàäœå.
Íûðûñü èê, ñþëýì. ×àêëàñüêûòýê
ñèñüêûñà, àäÿìèëýí
¸çâèîñûç áàäœûìàëî,
ñþëýìëû ñîîñ äîðû âèð âóòòûíû
ñåêûò éќòý, ñîèí ñî
êóæìîãåñ íî òðîñãåñ óæàíî
ëóý. Îçüû âèðçžáåò òýò-
÷àíû ќäúÿ. Ìóñ êîòûðå êќé
ëþêàñüêå íî, ñî óã áûãàòû
íè óìîé-óìîé óæàíû. Çîë
êóðàäœå šóøóë íåðåä (ïîäæåëóäî÷íàÿ
æåëåçà) íî. Òà
æåëåçà, ñþë-šóøú¸ñ óìîé
ìåä óæàëîçû øóûñà, íèìûñüòûç
ôåðìåíòú¸ñ êûëäûòý:
áåëîêú¸ñëû, óãëåâîäú¸ñëû,
æèðú¸ñëû íèìàç.
Øîðî-êóñïî ìóðòëû
íîðìà ëûäúÿñüêå, ñòàêàí
ìûíäà ñè¸í ñèå êå. Ñîëýñü
òðîñãåñ êå, ñþë-šóøú¸ñ ñåêûòýí
óæàíû ќäúÿëî. Ôåðìåíò
òûðìûìòýåí, šóø ìóêåò
ìóãîð ëþêåòú¸ñëýñü âóçýñ
ñþïñüûíû êóòñêå. Ñîèí
âàë÷å àäÿìèëýí ìóãîðàç âó
óã òûðìû íè: êèîñûç, êóýç,
ûìïóøêûç êќñàëî.
Óéëû ïóìèò ñèñüêåìëýñü
òðîñýçëýí êќòñû òîðäý,
Òóñïóêòžç Ìàêñèì ÅÃÎÐÎÂ
áóãûðúÿñüêå, êóä-îãåçëýí
êќòûç âèÿ, ìóêåòûç áóøàòñêûíû
êóðàäœå. Òðîñ ñèñüêîí
- ïàíêðåàòèò âèñ¸íëýí
îãåç ìóãåç.
- Âàíüìû òîäžñüêîìû,
òðîñ ñèñüêûíû óã ÿðà,
íî Ÿåìãåñ, òûðî šќê
ñüќðûí ïóêûêó, êè à÷èç
êûñòžñüêå ñè¸í äîðû.
- Íóíàëàç ïè÷èåí-ïè-
÷èåí 5-6 ïîë ñèñüêîíî äûðòûòýê,
óìîé-óìîé êóøàñà.
Џåìûñü òóàëà îãûð-áóãûð
óëîíûí àäÿìè âàíüçý šîã
ëýñüòûíû - ñèñüêûíû íî -
òûðøå. Íî îçüû êќò òûðåìåç
âàëàíî ќâќë.
Šóøëýñü óæçý êàï÷èÿòîí
ïîííà ñèñüêûíû êóòñêåìëýñü
1 ÷àñëû àçüëàïàë
1 ñòàêàí âó þîíî, ñèñüêåì
áåðå 2-3 ÷àñ îðò÷ûñà íî
îçüû èê. Ñîèí èê êîòüêóä
øóëäûðúÿñüêîí äûðúÿ šќê
âûëûí îäíî èê êóëý ëóûíû
îãøîðû âó ÿêå ìèíåðàë âó.
Ñîêú¸ñ, êîìïîòú¸ñ íî óìîé,
íî âó ìóãîðëû íèìàç êóëý
íà.
Êóíýðåñ ìûëêûäûí šќê
ñüќðû ïóêñüûíû óã ÿðà. Ïàéìîíî
êàäü, íî àñüìå ìóãîðìû
œå÷ ìûëêûäëû ëóûñà óìîéãåñ
óæàíû ќäúÿ. Šóòñêåì
ìûëêûäûí ñèñüêåìëýñü
ôåðìåíòú¸ñ, æåëóäî÷íîé
ñîê òûðìûò êûëäî. Ñþëšóøú¸ñëýí
óæàìçû àäÿìèîñëýí
êóñûïú¸ññû áîðäûñü
íî ïîòî, óæûí íî, ñåìüÿûí
íî òóïàñà, êåðåòûòýê óëûíû
òûðøîíî.
Ќâќë âóíýòîíî øîíåð
øîêàí ñÿðûñü íî. Òðîñýç
ãàäüûíûçû øîêàëî, øîíåð
êå - êќòûí øîêàíî.
Îçüû êќò êîòûðûñü ñžëü
áûãûòú¸ñ þíìàëî, šóø
óìîéãåñ óæà.
- Êóçü øóòýòñêîí íóíàëú¸ñ
áåðå êûŸåãåñ
ñè¸í šќê âûëûí ëóûíû
êóëý?
Êèíëû ìà ÿðà...
- Êóä-îãåç ìàëïàëî, òðîñ
ñèñüêåì áåðå êќíÿ êå íóíàë
ñþòýì óëîíî øóûñà. Íî
òðîñ ñèñüêûñà, ñîòýê íî ìóãîðëû
ñòðåññ ëóèç âàë íè,
ñþòýì óëîí òàçàëûê âûëûí
ýøøî çîëãåñ øќäžñüêîç.
Ñîèí áàäœûì øóëäûðúÿñüêîíú¸ñ
áåðå 1-òž íóíàëàç 12
÷àñîçü òðîñãåñ âó, ÷àé þîíî,
áќðûñü ïè÷èÿê ñèñüêûíû íî
ÿðà èíè, íî ïќðòýì áåëîêú¸ñòû
êóñïàçû ñóðàíî ќâќë:
êûëñÿðûñü, ÷îðûã êå ñèèäû,
ñî íóíàëý èê ñžëü ñè¸íî
ќâќë íè. Îãâàêûòý òðîñ
ïќðòýì ñèåì ñè¸íú¸ñëýñü
ìóãîðûí øëàêú¸ñ ëþêàñüêî,
ñîîñûç ïîòòûíû þðòòîçû
óêðîï, ïåòðóøêà, êóòûíû
ëóîç êûíòýìú¸ññý íî.
Ñîîñ ôåðìåíòú¸ñ êûëäûòûíû
þðòòî. Ýøøî êå ìóãîðûñü
ìóëòýñ ù¸ëî÷üñý ïîòòî.
Òàèç òðîñ ëþêàñüêå ñžëü
ñèûñà, éќë þûñà.
Òðîñ ñèñüêåì áåðå âîçèñüêîíî
ïûðñàòýì, êќé-âќé,
ñûëàëòýì, ìàðèíîâàííîé
ñè¸íú¸ñëýñü íî.
Ñîáåðå, ќâќë âóíýòîíî:
ìóãîðëû êîòüêó ïàéäà¸
èíêóàçå ïîòàí. Êóàñ,
êîíüêè âûëý ìàêåì òðîñãåñ
ñóëòûëžäû, ñîêåì œå÷ãåñ.
- Êóä-îãåç ìàêìûðçý,
êóðûòñý œèñòûñà èê,
âåñüêàòûíû òûðøå.
Øîíåð-à ëýñüòý?
- Óã. Ñî ìóãîðäý ýðåê-
÷àí ãèíý. Êóðûòñý œèñòûñà,
ìóãîðûí ýíäîðôèí ãîðìîí
êûëäý, ñî, çýì íî, íûðûñü
ìûëêûäýç êàï÷èÿòý,
éûð âèñ¸íýç áûäòý êàäü. Íî
ñî îãäûðëû ïќÿñüêîí ãèíý,
áќðûñü àäÿìè ìóãîðûñüòûç
àðàêû ñóðåòú¸ñòû êåìàãåñ
ïîòòûíû âûðå. Ìàêìûðåç
âåñüêàòîíî ìóêåò ñÿìåí -
òðîñ âó þûñà. Øóëäûðúÿñüêåì
áåðå Ÿóêàçåÿç èê îã 1-2
ëèòð ìûíäà âó þîíî. Àðàêûåí
âàë÷å ìóãîðå ñþðåì óðîä
ñóðåòú¸ñòû ïîòòûíû þðòòîçû
ñîðáåíòú¸ñ íî. Òóæãåñ
òîäìîåç ñîîñ ïќëûñü - àêòèâèðîâàííîé
óãîëü, íî ñîëýí
êóæûìåç è÷èãåñ. Òóïàñü ñîðáåíòú¸ñòû
äýìëàëîçû àïòåêàûí.
Éûð âèñ¸íýç êàï÷èÿòîç
÷àé íî. Òóæ óìîé þðòòîç
âîæ ÷àé, áîðäàç ÷å÷û, ëèìîí,
ëåãåçüïó, áóòíèê (ìÿòà)
âàòñàäû êå. Àðàêûëýñü êûëåì-ìûëåìçý
ïîòòîçû êóðåã
ñžëü, åìûø ëûìú¸ñ.
Ìàêìûðåç êàï÷èÿòûíû
ëóîç, ìóí÷îå ïûðûñà, íî ÷àêëàñüêîíî:
ïàðèñüêûíû óã
ÿðà ñþëýì íî ñýð âèñ¸íú¸ñûí
êóðàäœèñü¸ñëû. Âåíèê
êóòýìëýñü 1 ÷àñëýñü àçüëî
òðîñ âó þîíî, ïќñÿñà ïóêûêó
íî, âó ñÿðûñü âóíýòîíî ќâќë.
Ìóí÷îûí êó ïûð âàíü óðîäýç
ïîòîç. Ãîðîäûí óëžñü¸ñëýñü
éûð âèñ¸íçýñ êàï÷èÿòîç,
ïќñü íî êåçüûò âóýç âîøúÿñà
äóøå ïûðîí.
ТОДӤСЬКОДЫ-А?
Тордэ, кизерме, вия
ЮАЛЭ - ВАЛЭКТОМ
Йыр висемез быдтэ... массаж
Êќò âèÿí.
Ìóãåç: ìóëòýñ òðîñ ñèñüêîí,
óðîä ñè¸í.
Þðòòîç: 1 ëèòð âóûí ñóðàëòîíî
50 ãðàìì ñàêûð, 5 ãðàìì
ñîäà, 6 ãðàìì ñûëàë. Þîíî 2-3
ïîë êќíÿ êå íóíàë Ÿîæå.
Ñåçüû êåíüûðåç ïќñü
âóýí ñóðàëòîíî, ñžñúÿíî,
âóçý ñèñüêåìëýñü àçüâûë
þîíî, òóïàëîç ñåçüû êåíüûðëýñü
êèçåð šóê íî.
2-òž ñîðòúåì ðèñýç âóý
áûäýñ óéëû êåëüòîíî, Ÿóêíà,
ïè÷è ñûëàë ïîíûñà, êèçåð
šóê ïќçüòîíî.
Êќò òîðäîí.
Ìóãåç: šóøóë áåç òûðìûò
ôåðìåíòú¸ñ óã ïîòòû,
áåëîê óìîé-óìîé óã ñûëìû
(íå ïåðåâàðèâàåòñÿ).
Þðòòîçû: ôåðìåíòú¸ñ,
ñîðáåíòú¸ñ, àêòèâèðîâàííîé
óãîëü, òðîñãåñ âó.
Èçæîãà.
Ìóãåç: óðîä íî ìóëòýñ
ñèñüêîí.
Þðòòîçû: Êóáèñòà âó,
âóýí ñîäà, ýìúþìú¸ñ.
Áóøàòñêûíû êóðàäœîí.
Ìóãåç: ñòðåññú¸ñ íî óðîä
ñèñüêîí, óã òûðìû êëåò÷àòêà.
Þðòòîçû: ãîðäêóøìàí,
÷åðíîñëèâ, ãûðåçü åìûøú¸ñ.
Øóëäûðúÿñüêåì áåðå
2-3 íóíàë îðò÷ûñà, è÷èãåñ íî
êàï÷èãåñ ñèñüêûíû êóëý:
Џóêíà: 1-2 ñòàêàí âó. 20
ìèíóò îðò÷ûñà, 1 ïè÷è ïóíüû
÷å÷ûåí ÿêå âåê÷è ïûðãûòýì
ìóëüûîñûí (òóïàëîç
âàíüìûç) ñòàêàí éќë.
Âóýí ïќçüòýì ÷àáåé êåíüûðåí
šóê, áîðäàç ïќçüòýì
êàóí, ÷å÷û âàòñàíî.
Íóíàçå: êќæûåí šóê (÷å-
÷åâèöàåí, ôàñîëåí, áîáû
êќæûåí), ñàä-áàê÷à åìûøú¸ñëýñü
ñàëàò, êûŸå êå åìûø.
Šûò: ïќçüòýì åìûøú-
¸ñ (êóòîíî ñûŸåîññý, êûòûí
êðàõìàëýç ќâќë - êóáèñòà, ïåðåö,
áàêëàæàí).
Џåìûñü éûðû âèñüûëý.
Ýìúþì þèñüêî íî, âèñ¸íý
áóéãà. Íî ýìúþì - ñî õèìèÿ,
âàíü-à ìóêåò ëóîíëûêú¸ñ
éûð âèñ¸íýç âóíýòûíû?
À. Êîíîâàëîâà.
Èæ
Âàëýêòý ìåäèöèíà íàóêàîñúÿ
äîêòîð Âëàäèìèð
Ñàâåëüåâ:
- Éûð Ÿåìûñü âèñå âèðëýí
óðîä âåòëýìåíûç âàë÷å - âèðñýðú¸ñ
ëÿá óæàëî. Âèñ¸í óêàòà
ëåêîìå êóàçü âîøòžñüêîí
âàêûòý. Ýìúþì þýìäû óã
ïîòû êå, éûð âèñ¸íýç áàñûëìûòîç,
êûëñÿðûñü, êàìôîðà
âќé ÿêå «Çîëîòàÿ çâåçäà»
áàëüçàì. Ñîîñòû ïåëüäžíü
(âèñîê) êîòûðú¸ñû çûðàíî.
Ûìíûð êîòûðûí âàíü éûð
âèñ¸íýç áóéãàòžñü òî÷êàîñ,
ñîîñòû 7-8 ìèíóò Ÿîæå ìàññàæ
ëýñüòîíî. Ñîîñ èíòûÿñüêåìûí
ïåëüäžíü, íûð ïåëåñú¸ñ,
ñèíäóðú¸ñ, àíãåñ,
éûðáåð êîòûðú¸ñûí. Ñîîñ ñÿðûñü
ïûð-ïî÷ãåñ âàëýêòûíû
áûãàòîçû òåðàïåâòú¸ñ.
Ãàæàíî ëûäœèñü¸ñ, òàçàëûêåí
ãåðœàñüêåì þàíú¸ñòýñ
ûñòý «Óäìóðò äóííåëýí» ýëåêòðîí
ïî÷òàÿç udmdunne@
yandex.ru ÿêå 427008, Èæêàð,
Êàðë Ìàðêñ óëü÷à, 274-òž
þðò àäðåñúÿ.