ud#7 (25622)

2018-òž àð 30-òž òîëøîð (ÿíâàðü). Ïóêñ¸í (âòîðíèê)
¹ 7 (25622) www.udmdunne.ru
Âàíü óäìóðòú¸ñëýí ãàçåòñû
Êûëäûòýìûí 1915-òž àðûí 4-òž ôåâðàëå
Ëýñüòžç Âåðà ØÒÛÊÎÂÀ
Åãèòú¸ñëýí àðçûëû éûëïóìúÿíú¸ñ ñÿðûñü
ëûäœå 3-òž áàìûñü.
Кыӵе луыны кулэ зэмос удмурт парк?
Синжаг
Пуны но Ашальчи
Студентлэн нуналыз
Гуртысь вуоно чемпионка
Пуэз вӧлӥсь Роман Черных
ВЫЛЬ КИНО
Куара - Белослудцев понна!
«ВКонтактеын» быриз удмурт кыл!
ДЫШЕТ(СК)ӤСЬ
Менять Валёрлэн суредъёсыз

НУНАЛ ТОДМЕТ
КИНО
2
¹ 7 (25622)
2018-òž àð 30-òž òîëøîð
Лулэз
йӧнатон
парк
Ìàðèÿ ÂÅÊØÈÍÀ
Ãîðîäûí óëûñà, øќäîíî,
ìàêåì óã òûðìî ïîðúÿí,
øóòýòñêîí èíòûîñ. Íîø
êóääûðúÿ ñûŸå ïîòý
ïåãœåì èíêóàçå.
Ãàçåòìåñ êèÿäû êóòýìäû
áåðå èê âàëàäû, äûð, áàìú¸ñàìû
òà òåìàåç šóòžñüêîìû
øóûñà. Çýì, Èæûí ïàðêú¸ñ
òðîñ èê ќâќë, áàäœûìú¸ñûç íî
òîäìîîñûç - ñî Ñ. Êèðîâ, Ì.
Ãîðüêèé íèìîîñûç íî Êîñìîíàâòú¸ñëýí
ïàðêñû. Ñîèí ñýðåí
ãîðîäûñü àçüâåòëžñü¸ñ êåíåøûíû
ÿëàí ëþêàñüêûëî,
Èæûñü àäìèíèñòðàöèå éûãàñüêûëî,
øóòýòñêîí èíòûîñòû
éûëòîíî øóûñà. Ãîðîäú-
¸ñòû, ¸ðîñ öåíòðú¸ñòû êàëûêëû
óëûíû ÿðàìîí êàðîí ïóìûñåí
áåðëî àðú¸ññý Ðîññèûñü
Ïðàâèòåëüñòâî íî ìàëïàñüêûíû
êóòñêèç, âàíü íèìûñüòûç
ôåäåðàë ïðîãðàììà.
Òðîñ àðú¸ññý íè âåðàñüêîíú¸ñ
áåðãàëî Êûçüïó àðàìà
êîòûðûí. Âàíüìûçëû ñî
èíòû êåëüøå: ñïîðòýí âûðèñü¸ñëû
íî, óæáåðãàòžñü¸ñëû
íî, óäìóðòú¸ñëû íî. Òàòûí,
áåí, ïќðòýì óäìóðò óæðàäú¸ñ
îðò÷ûëî, ñîèí èê óäìóðò îãàçåÿñüêîíú¸ñ
ñîå óäìóðò øќìî
êàðûíû äýìëàëî. Ïðîåêò äàñü
èíè, íî êó ñî óëîíý ïûŸàëîç,
òîäìî ќâќë.
Íîø ìè àñüìåîñ àñüìåëû
óäìóðò ïàðê êûëäûòžì - ó÷êåëý
íûðûñåòž áàìûñü. Òàòûñü
ìè ќé êîøêûëûñàëìû. Ïûðîí
àçüûí êóíîîñòû ïóìèòàëî Èíêóàçü,
Êûëäûñèí íî Èíìàð, ñîáåðå
ïåëå øóêêèñüêå Ã. Êîðåïàíîâ-Êàìñêèéëýí
íî ìóêåò êëàññè÷åñêîé
êîìïîçèòîðú¸ñìûëýí
êðåçüãóðú¸ññû - îçüû ôîíòàí
êûðœà. Òà ïàðêûí ìè êîíöåðò
íî, êèíî íî, ïќðòýì ñóðåäú¸ñòû
íî àäœîìû, àñüòýîñ íî óæðàäú¸ñòýñ
îðò÷ûòûíû áûãàòžñüêîäû,
ëóîç ýêòûíû, «Øàðêàí
ãóðåçü¸ñòž» âîðòòûëûíû, êîæûíû
äàíî àäÿìèîñëýí àëëåÿÿçû.
Øóîì, Ê. Ãåðäëýí ñèíïåëåòýç
äîðû ëûêòžñüêîäû, òîäìàòñêèñüêîäû
ñîëýí êûëáóðú¸ñûíûç,
óëýì-âûëýìåíûç… Îçüûåí,
øóòýòñêîäû, òîäîí-âàëàí
áàñüòûñà. Âàíü ëóëýç éќíàòîí
ñýðåã íî.
ÊûŸå ëóûíû êóëý óäìóðò
ïàðê? Òà þàíýç ìè òðîñ óäìóðò
àçüâåòëžñü¸ñëû, óðáàíèñòú¸ñëû
ñ¸òúÿëëÿì. Íî òðîñýç âåðàëî,
òóæãåñ íî œó÷ú¸ñ, ñî èíêóàçåí
ãåðœàñüêûíû êóëý øóûñà.
Îò÷û ïûðûñà, ìåä ëóîç òîäìàòñêûíû
êàëûê ìàä¸ñú¸ñûí,
âûæûêûëú¸ñûí, èíìàðú¸ñûí.
Âàíüçû îãûìûñü êàäü âåðàëî,
òà èíòûåç ïó ñêóëüïòóðàîñ
÷åáåðúÿíû êóëý øóûñà. Èñüêå,
àäÿìèîñ «óäìóðòýç» àëè íî
êàëûê êóëüòóðàåí ãåðœàëî íà.
Ìóêåòú¸ñûçëýí ìàëïàìçûÿ, òà
ïàðêûí îäíî èê òóàëà óäìóðò
ëóë÷åáåðåò ïќçüûíû êóëý.
Êûçüû àäœèñüêîäû, ìèëÿì
ïàðêàìû âàíü ñîèç íî, òàèç íî.
Òàáåðå êûëèç íà øåäüòûíû
çќê óêñ¸ êèñû.
Дӥньыз - крезьгур
Ìàðèÿ ÅÌÅËÜßÍÎÂÀ
25-òž òîëøîðå Øàðêàíûñü
ðåæèññ¸ð Ïàâåë
Ýëü òîäìàòžç
ýøøî îäžãåíûç
ôèëüìåíûç. Òàèç
«Ambient» íèìàñüêå.
Æàíðåç - ìàìáëêîð.
Ìàìáëêîð - ñî êèíåìàòîãðàôëýí
îäžãåç àìàëýç.
Âèñúÿñüêå äóíòýì ëóýìåíûç,
ëóëî äèàëîãú¸ñûíûç,
íåïðîôåññèîíàëüíîé àêò¸ðú¸ñëýí
øóäýìåíûçû.
Ñî ќâќë îãøîðû êèíî,
êóäžçëû äûøåìûí òóàëà
ó÷êèñü. Òàòûí ќâќë ýêøí,
êûŸå êå òóãàñüêåì ñþæåò,
âîçüìàòýìûí íóíàëìûñü
óëîíûñü ñóðåäú¸ñ, îãøîðû
êàëûêëýí âà÷å âåðàñêåìåç.
«Ambient» êèíî øêîëàåç
àëè éûëïóìúÿì íûëú¸ñëýñü
ñþëìàñüêîíú¸ññýñ âîçüìàòý:
ÿðàòîí, ýøúÿñüêîí, âûëü
óëîí, òóñîâêàîñ. Âàëòžñü ãåðîèíÿîñòû
øóäžçû Øàðêàí
¸ðîñûñü Ïîðîç ãóðòûñü Ñîôüÿ
×óçîâà íî Àë¸íà Âàõðóøåâà.
Ôèëüìëýí ìàíåðåç
àñïќðòýì ëóý. Àñüìåëýí
ìàëïàñüêîí ќðìû
«êëèïîâîé» íè, ñîèí èê
šûíû ìèíóòëýñü êåìàãåñ
êûñòžñüêèñü êàäðú¸ñ
àêûëüòî. Íî Ÿàïàê òà àìàë
«Äàðò» ðåäêîëëåãèûí
âåðàñüêîí ïîòžç Ïàâåë
Ýëüëýí ìóêåò êèíîåç
ïóìûñåí - «Ýøøî
îäžã íóíàë». Ñîå ìè
ó÷êèìû êûëåì àð ïóìûí.
Ãðèøà Ã.: Ýøú¸ñ, ìîí âàëàñüêî,
óëîíëýñü áåðå êûëèñüêî
øóûñà: óäìóðò êûëûí
êèíîîñ âàíü âûëýì.
Òóííý óäìóðò êûëûí êèíî
øåäüòž. Ìîí âàëàñüêî:
ïèÿø, êóäžç ñîå ëýñüòžç, ìûíýñüòûì
òðîñãåñ òîäý-âàëà
øóûñà. Îçüû êå íî ìûíûì
òûðìèç 7 ìèíóò - àêûëüòž
íî êèíîçý êûñž.
Ìàðèÿ Â.: ÊûŸå êèíî?
Ýëüëýí?
Ãðèøà Ã.: Áåí, «Ýøøî
îäžã íóíàë».
Ìàðèÿ Â.: Ñîëýí êèíîåç
«âàíüìûçëû» ќâќë óê, ëýñüòýìûí
ìàìáëêîð æàíðåí.
Ãðèøà Ã.: ßðàì, êîòüêûŸå
БЕРЫКТОН
Малы быриз удмурт «ВКонтакте»
ÄÀÐÀËÈ ËÅËÈ
23-òž òîëøîðå 16 ÷àñý óäìóðò
êûëûí «ÂÊîíòàêòå»
èíòåðôåéñ «ïåçüäžç»
íî àíãëè êûëý âûæèç.
Óäìóðò àçüâåòëžñü¸ñ áóãûðñêåìûí.
«IT-óäìóðòëûê» îãèíûñü
Ãðèãîðèé Ãðèãîðüåâ óäìóðò
«Ambient» êèíîûñü ñóðåäú¸ñ
æàíð ìåä ëóîç, íî 5 ìèíóò
ðóëü ñüќðûí ïóêèñü ìûéûêî
ûìíûð øîðû ó÷êûíû ќé
áûãàòû. Ñî òà äûð Ÿîæå îäžã
êûë íî ќç âåðà óê.
Àíàñòàñèÿ Ø.: Ìîí Ïàøàëû
êèíîåç ïóìûñåí ìàëïàíú¸ñìå
ãîæòž âàë, òàíè:
«Îãúÿ êå, ìûíàì œå÷
ìûëêûäû êûëèç, êóä-îã èíòûîñûí
äèàëîã àëåêìûòžç
êå íî. Ìûíûì ќç êåëüøû,
«òàíè ìè ïóìèñüêèìû, ñîáåðå
íîêó óì àäœèñüêå íè» ôðàçà
òóæ Ÿåì ÷óçúÿñüêèç øóûñà.
Òà ìàëïàí ñîòýê íî âàëàìîí,
ќé âàë, äûð, êóëý ñîå
ñîìûíäà ïîë âåðàíû. Âàëåñ
âûëûí âåðàñüêîí «Òðóäíîñòè
ïåðåâîäà» êèíîåç òîäàì
âàéûòžç. Ãåðîé¸ñ åãèòýñü,
íîø âåðàñüêî 50 àðåñúåìú-
¸ñ êàäü. Ìàëïàñüêî, ñî þðè
îçüû?
«On the road» æàíð (êóêå
ôèëüìûñü ãåðîé¸ñ ñþðåñ êóçÿ
Âàëòžñü ãåðîé¸ñ - Øàðêàí ¸ðîñûñü
Ïîðîç ãóðòûñü Ñîôüÿ ×óçîâà
íî Àë¸íà Âàõðóøåâà.
Êèíîûí øóäî ýìáèåíò øќìî
ãóðú¸ñ.
ìûíî) òóæ òóïà Óäìóðòèëýí
èíòûîñûçëû. Ìåëàíõîëè÷íîé
ó÷êèñüëû êàäü ìûëêûä
êûëäûòýìûí. ÒàŸå êèíîåç
ó÷êîí àçüûí òîäîíî, ñîëýí
ìàìáëêîð æàíðåç øóûñà.
Æàíðçý èê «òûíàä íîêûŸå
ñöåíàðèåä ќâќë, òîí òàê ïðîñòî
âîðòòûëûñà âåòëžñüêîä»
ôðàçà òóæ óìîé âîçüìàòý.
Êðåçüãóðåç êëàññíîé. Ó÷êèñüêîä
íî âóíýòžñüêîä, ìàøèíàûí
êàìåðàåí àäÿìè
âàíü íà øóûñà.
Ñî òóæ êðóòî, òîí êóòñêèä
íî ñûŸå êèíî óäìóðò êûëûí
ëýñüòžä øóûñà. Êóëý âîçüìàòûíû
êàëûêëû: êèíî ñî ÷åáåð
ñóðåä íî êóàðà ãèíý ќâќë.
Ñóðî-ïîæî êûëûç íî ìûíûì
êåëüøèç, «ñòåðèëüíîé»
ќâќë».
Ãðèøà Ã.: Íîø ìàëû,
èñüêå, êèíîåç, êûëñÿðûñü, ќç
íèìàëý «Äàëüíîáîéùèêëýí
îãåç íóíàëûç?»
«ÂÊ»-ëýñü àíãëè¸ìåìçý òàçüû
âàëýêòý: «Óäìóðòýç âîðñàìûí,
ìàëû êå øóîíî áåðûêòýìûí
39 ïðîöåíòýç ãèíý, íîø êóëý
80 ïðîöåíò». Òà ìàëïàí áîðäû
èòžñüêèç Àëåêñåé Øêëÿåâ:
«Êèí áåðûêòûíû äàñü?»
Àçüâåòëžñü êûëäûòžç õýøòåã:
#ÂÊáåðûêòîí. Âàíü ìûëêûä
êàðèñü¸ñ àëè èê ÿðàòîíî
ñîöâîòýññýñ óäìóðòîìûòîí
áîðäû áàñüòžñüêûíû áûãàòî!
Ïðîãðàììèñò Ðîìàí Ðîìàíîâ
äýìëà: œå÷ áåðûêòîí ïóìûñåí
êåìà êåíåøîíî ќâќë, êóòîíî
íî áåðûêòîíî.
Ãðèøà Ãðèãîðüåâ âåðà,
«ÂÊ»-åç áåðûêòîí ïîííà
ôèëüìåç îãøîðû óëîíëû
ìàòûí êàðå. Ìàëïàñüêî,
ãóðò ñóðåäú¸ñ ó÷êèñü¸ñëýñü
ñþëýìçýñ áóãûðòžçû:
ïè÷è óëü÷àîñ, ñêàë áќêñýì,
÷èáèíü ãóæãåòýì. Òàëû
ïóìèò ïóêòýìûí ëóëòýì
êàð.
Êèíîëýñü ïóøòðîññý íèìûçúÿ
âàëàíû ëóý. Ýìáèåíò
- ñî ýëåêòðîí êðåçüãóðëýí
îäžãåç âàåç. Êûçüû âåðàç
à÷èç ðåæèññ¸ð, òà êèíî îäžã
êóçü êëèï ëóý, îãàçåÿ ýìáèåíò
àìàëýí ãîæòýì êðåçüãóðú¸ñòû.
Êðåçüãóð èê êèíîåç
âàëòý, àñïќðòýì øќì
ïûŸàòý.
Àçüëàíÿç «Ambient» êèíîåç
«Óäìóðòëûê» îãèíëýí
àçüâåòëžñü¸ñûç Ìîñêâàûí,
Ñàíêò-Ïåòåðáóðãûí,
Åêàòåðèíáóðãûí, Êàçàíüûí
íî Ýñòîíèûí âîçüìàòûíû
ìàëïàëî. Òà ñÿðûñü
èâîðòžç óäìóðò
àçüâåòëžñü Àëåêñåé
Øêëÿåâ. Œó÷ êûëûí ñóáòèòðú¸ñ
äàñåñü íè.
Êèíîåç àäœûòîí äûðúÿ
èê ýøøî îäžã èâîð òîäìî
ëóèç. Óäìóðò êèíî áîðäûí
óæàíû ìûëêûä êàðèñü¸ñëû
þæòîëýçå êèíîìàñòåðñêîé
ðàäúÿñüêîç. Îëî, óäìóðò
êèíîëýí ïóøú¸í âàêûòýç
ìàòýêòý?
Ярамон яке акыльтымон?
D
Àíàñòàñèÿ Ø.: Ìàëû
êå øóîíî ñî äàëüíîáîéùèê
ќâќë, êèíî ìàøèíàåí âîðòòûëîí
ñÿðûñü ќâќë.
Àëåêñåé Ñ.: Íûðûñü ìèíóòú¸ññý
ó÷êûêóì, ìûíûì
íî ñî òóæ èê ќç êåëüøû âàë,
íî ñîáåðå ïóøêàç êûñêèç, ïóìàç
óä íî âàëàñüêû íè, êûëñÿðûñü,
ñú¸ìêàëýñü øåêú¸ññý,
âàíüìûç óìîé ïîòý.
ÅâãåíèéÀ.: Ó÷êè ïîòýìåç
áåðå èê. Ìîí ñî êèíîëýñü òðîñ
ìàð âèòè, ñîèí, äûð, ìûíàì
ìûëêûäû óñèç, ñîå àäœûñà.
Ìîí óã òîäžñüêû âàë, ìàð
ñî ñûŸå ìàìáëêîð, ìîí äàñü
ќé âàë ñîå âàëàíû. Ñîèí èê
òðîñàç èíòûîñûí ìûëêûäû
áóãûðñêûëžç, êûçüû-îçüû òàå
ÿêå ñîå þðè êàðûíû ëóý øóûñà.
Ñîáåðå, âûëüûñü ó÷êûêóì,
ìóêåò ñÿìåí ìàëïàñüêè íè.
êóëý çýìîñ ôàíàòú¸ñ, íîø
œå÷ áåðûêòýìûí ëóîç øóûñà,
ãàðàíòèÿ ќâќë. Øàðàÿñüêèç
ìóêåò ìàëïàí íî:
óêñ¸ êðàóäôàíäèíã àìàëýí
ëþêàíû êóëý. Áåðûêòûíû
þðòòžñüêûíû ìûëêûääû
âàíü êå, âàçèñüêå
«IT_UDMURTLYK» îãèíý.

¹ 7 (25622)
2018-òž àð 30-òž òîëøîð 3
ЗАРНИ ЕГИТЪЁС
Быгатонзэ усьтэ гуртын
Àíãåëèíà ÑÍÈÃÈШÂÀ
Àëè ãóðòú¸ñ íî ãîðîäú-
¸ñ êàëûêëýñü óëîí-âûëîíçý
œå÷îìûòîí ïðîãðàììàîñ
óëñûí çîë
÷åáåðñêî. Ñüќëòàûñü
êèáàøëûëýí Ðîìàí
×åðíûõëýí íî äîðçý
÷åáåðãåñ êàðîí ïóìûñåí
ìàëïàíú¸ñûç òðîñ.
- Ðîìà, åãèòú¸ñ êîìïüþòåð
êîòûðåãåñ êûñòžñüêî,
âèçüìî ìàøèíàîñ áîðäûí
âóîíîåç øóûñà. Íîø òîí
ïóýí âûðèñüêîä…
- Ìûíàì éûðàì ìàëû êå
íîêó ќé âàë ãîðîäý êûë¸í ñÿðûñü
ìàëïàí. Øêîëàìå éûëïóìúÿìå
áåðå èê òîäžñüêî
âàë, äûøåòñêî íî ÿðàòîíî
¸ðîñàì áåðûêòžñüêî øóûñà.
Ìàëïàñüêî, êîòüêóäžçëýí àñëàç
óëîíýç, âàíüìûç áûðéûíû
áûãàòî ñþëýìçûëû, ìûëêûäçûëû
òóïàñü ÿêå óêñ¸ ïîòòûíû
ëóîíëûê ñ¸òžñü óäûñýç.
Çýì, åãèòú¸ñ, ãóðòûí
ìќçìûò, àçèíñêûíû ëóîíëûêú¸ñ
ќæûò, óæäóí è÷è øóûñà,
ãîðîäý êîøêî. Íîø ìûíûì
âàíüìûç êåëüøå. Äûðû
÷èê íî ìќçìûò óã îðò÷û: ïóëýñü
ëýñüòžñüêîí ìîíý óã æàäüûòû,
áûäýñ íóíàëú¸ñûí
óæ äóðûí ûøûëûñàë êàäü
ïîòý. Àëè Ñüќëòàëàí êîðêà
à÷èì šóòžñüêî, ñî íî ìûëêûäìå
áóðäúÿòý. Ãîðîäý êûëüûñàë
êå, òðîñ åãèòú¸ñ
ïќëûí àñëýñüòûì áûãàòîíëûêú¸ñìå
óñüòûíû, îëî, ќé
íî ïќðìûòûñàë.
Øêîëàûí äûøåòñêûêóì,
òóæ ÿðàòûñà âåòëžñüêî
âàë Êèáàøëûîñëýí þðòàçû,
îòûí êèóæú¸ñúÿ êðóæîê
îðò÷ûëžç. Ìè ñî âàêûòý
Èíòåðíåò ñÿðûñü
ќì òîäûëý âàë àé. Àíàòîëèé
Ñíåãèð¸â äûøåòžñüìû
ìîíý òîäìàòžç ïóýí âûðîí
àìàëú¸ñûí, âќëîí ñòàíîêåí.
ßðàòžñüêîìû âàë ïûæú-
¸ñ, ñàìîë¸òú¸ñ ëýñüòûëûíû,
óæìåñ áûäýñòûñà, âîæìàñüêûñà
âàñüêûëžìû øóð
äóðå, ïûæú¸ñìåñ âó êóçÿ
ëýçüÿëëÿìû. Øêîëàûí èê
òóæ ÿðàòûñà âåòëž èñêóññòâîîñúÿ
øêîëàå - ñóðåäàñüêûíû
äûøåòñêè. Ñîèí 9-òž
êëàññ áåðå, êûò÷û ìûíîíî
øóûñà, êåìà ќé ìàëïàñüêû
- âàìûøòž Èæûñü ìàøèíîñòðîèòåëüíîé
ëèöåå.
Îòûí ãðàâ¸ð-äèçàéíåðëû
äûøåòñêè. Êîðòëýñü ÷åáåð
àðáåðèîñ ëýñüòûëžìû. Òóæ
ãàæàñüêî âàë êèóæú¸ñúÿ
äûøåòžñüìåñ Àëåêñàíäð Çîëîòóõèíýç.
Ñî áûäýñ íóíàëú-
¸ñûí ìèëåìûç ìќçìûò ëåêöèîñòû
êûëçûòûñà ќç ïóêûòû,
Ÿåìûñü âåòëžñüêîìû âàë
ýêñêóðñèîñû. Óäìóðòèûñü ñóðåäàñü¸ñëýí
àäœûòîíú¸ñàçû,
õóäîæíèêú¸ñëýí ìàñòåðñêîé¸ñàçû
âåòëžìû, àäœèìû,
êûòûí íî êûçüû âîðäžñüêî
ñîîñëýí óæú¸ññû. Òà äûðîçü
òîäàì âîçèñüêî Ãåíðèõ Âåðåùàãèí
ñóðåäàñüëýí ìàñòåðñêîÿç
âåòëýììåñ. Ñèíìàñüêè
ñîëýí áûãàòîíëûêú¸ñûçëû.
Áåðëî ó÷èëèùåûí ñî ìèëåìûç
äûøåòžç íî, òóæ ÿðàòûñà
âåòëž óðîêú¸ñàç.
Àëè Êèáàøëûîñëýí þðòàçû
ïóëýñü ïќðòýì àðáåðèîñ
ëýñüòûëžñüêî. Ñîáåðå,
áàäœûì óæ íóèñüêîì ïèíàëú¸ñûí
íî - ñîîñòû êàëûê
èíñòðóìåíòú¸ñûí
òîäìàòžñüêîì. Êèóæú¸ñúÿ
þðò áîðäûí óæàñü êðóæîêåí
ìîí êèâàëòžñüêî. 5-òž êëàññûñåí
íûëïèîñ àñüñýîñ äûøåòñêî
òðåù¸òêàîñ, øûðêóí
(áóáåí) ëýñüòûíû. Êќíÿ êå àð
òàëýñü àçüëî êèóæú¸ñúÿ þðòìû
«Ìåëîäèÿ ïðåäêîâ» ïðîåêòúÿ
ãðàíò óòžç. Ñî óëñûí
âàøêàëà èíñòðóìåíòú¸ñòû
- êóáûç, êðåçü, äûìáûðòîí -
ëýñüòžìû.
D
Ñüќëòàûñü êèáàøëû Ð. ×åðíûõ.
- Êûçüû ñèíïåëåòú¸ñòû
ëýñüòîí ìûëêûäûä
êûëäžç?
- Àðìèÿ áåðå âàìûøòž
Ñüќëòàëàñü óæå èíòûÿíúÿ
öåíòðå. Ìûíûì øóèçû, óäûñýäúÿ
¸ðîñûí óæ ќâќë, îëî, ñþëýìûäúÿ
êûŸå êå ìóêåò óæ
øåäüòîä. Ñîêó ìàëïàé: áó-
¸ëú¸ñûí óæàíû ïќðìûòžñüêî
êàäü, ëûêòž ¸ðîñûñü êóëüòóðàÿ
þðòý - Ÿàïàê ñóðåäàñüêèñüñû
ñîêó ќé âàë. Çýì, îòûí êåìà
óæàíû ќç êûëäû. Áûäýñ àð âóîíî
êîíöåðòú¸ñëû àôèøàîñ,
äåêîðàöèîñ ñóðåäàé. Êëóáåí
êèâàëòžñüìû Îëüãà Äÿòëîâà
Ÿåêòžç êèóæú¸ñúÿ þðòý èíòûÿñüêûíû.
Îòûí ïóýí âûðèñü
ìàñòåðëýñü óæçý Ÿåêòžçû.
Ïè÷è äûðûñåíûì êèóæåí âûðûíû
ÿðàòžñüêî âàë áåðå, òà
óäûñ ñþëýìûÿ ëóèç.
Îçüû 8 àð óæàñüêî èíè òàòûí.
Ïóýí âûðûíû áûãàòýìå
Ðîññèûñü òðîñ ãîðîäú¸ñû
âóûëûíû ëóîíëûê ñ¸òžç.
Êûëñÿðûñü, «Ðóñü ìàñòåðîâàÿ»
êîíêóðñ ÷îòûí âåòëž
Ìîñêâàå, ×åáîêñàðûå. Òóæ
øóìïîòžñüêî, óæú¸ñìå âûëž
äóíúÿëî øóûñà, êûëñÿðûñü,
×åáîêñàðûûí óñòîîñûç ðàäý
ïîòž. Øóíûòýí òîäàì âàéèñüêî
2015-òž àðûí Ñàëåõàðäûí
ïàðê ñêóëüïòóðàÿ «Ëåãåíäû
Ñåâåðà» ôåñòèâàëå âóûëýììå.
Ñî óæðàä êàëûê êóëüòóðàÿ
òðîñ òîäîí-âàëàí ñ¸òžç.
Îòûí óéïàë ìèôîëîãèîñúÿ
ñêóëüïòóðàîñ êûëäûòžìû. Íî
òóæãåñ ìûíûì êåëüøî àñüìå
äîðûí îðò÷ûëžñü ôåñòèâàëü¸ñ.
Ñîîñ êûŸå êå øóíûòýñü,
ýøëûêî ìûëêûä êåëüòî. Àðëûäî
êèáàøëûîñ êîòüêó âèçüíîäýí
þðòòžñüêî, ìèëåñüòûì,
åãèòú¸ñëýñü, ìûëêûäìåñ áóðäúÿëî.
Òà ëàñÿíü áàäœûì òàó
øóýìå ïîòý Óâà ¸ðîñûñü Óçåé-
Òóêëÿ ãóðòûñü óñòî÷èëû Ãåííàäèé
Ñèäîðîâëû. Ñî ìûíàì
äûøåòžñå, þðòòžñå.
- Óæú¸ñûä òðîñ ëþêàñüêèçû-à
íè?
- Ñüќëòà ¸ðîñûí óæú¸ñû
1-2 ñÿíà ќâќë. «Èñòîê Êàìû»,
«Âåðõíèé ìèð», «Âóêó縻,
«Âëàäûêà ãîðû Áàéãóðåçü» íî
ìóêåòú¸ñûç ïàðêîâîé ñêóëüïòóðàÿ
ôåñòèâàëü¸ñ äûðúÿ
¸ðîñú¸ñëû êóçüìàìûí. Òûðøèñüêî
óæú¸ñàì óäìóðò êàëûêëýñü
êóëüòóðàçý, ñÿìéûëîëú¸ññý
ïûðòûíû. Ñîèí
ÿëàí ñþëìàñüêîíî ëóý òîäîíâàëàíìå
áóäýòîí ñÿðûñü.
Ñüќëòàëà ïóêòýì óæú¸ñû
ñÿðûñü êå âåðàíî, ÷åðêîãóðòûñü
ïîê÷èîñëû øêîëà àçüûí
ïóëýñü êó÷ûðàí ñûëý. Ñèíïåëåò
âèçüìî àäÿìèëýí, äûøåòñêîíëýí
ïóñýç âûëëåì
ëóý. Êûëåì àðûí Ñüќëòà ¸ðîñûí
âîðäžñüêåì òîäìî äðåññèðîâùèêëýí
Èâàí Êóäðÿâöåâëýí
Ãîøà ãîíäûðåçëû ñèíïåëåò
âќëûíû êóðèçû. Òàáåðå òà
óæå Âàëàìàç øîðûí èê ñûëý.
- Àëè ãîðîäûñü åãèòú¸ñ
óäìóðò ïàðê êûëäûòîí ñÿðûñü
âåðàñüêî. Ãóðòú¸ñûí
íî òà âûëëåì øóòýòñêîí
ñýðåãú¸ñ êûëäûòûíû ëóûñàë
óê.
- Òóæ øóìïîòžñüêî, ãóðòú¸ñû
íî âóî êàëûêëýñü óëîíâûëîíçý
œå÷îìûòžñü ïðîãðàììàîñ.
Òàíè ìèëÿì ÷åðêîãóðòàìû
êûëåì àðûí áàäœûì
âîøòžñüêîíú¸ñ îðò÷èçû - øîð
ïëîùàäÿìû êûëäžç ôîíòàí.
Òàÿç àðëû âåðàñüêî òûìåò
êîòûðìåñ âîøòîí ïóìûñåí.
Òóæ óìîé, âàíüìûç, àäÿìèîñëýñü
ìûëêûäçýñ ëûäý áàñüòûñà,
ëýñüòžñüêå. ¨ðîñìåñ ÷åáåðãåñ
êàðîí ïîííà ìèëÿì, åãèòú-
¸ñëýí, íî òðîñ ìàëïàíú¸ñìû
âàíü. Êûëñÿðûñü, òóæ ïîòý
¸ðîñàìû ëþêàìå ïó ñêóëüïòóðàÿ
ôåñòèâàëü¸ñû ïûðèñüêèñü
êèáàøëûîñòû. Òàíè ìèëÿì
¸ðîñàìû 9 ìóíèöèïàë êûëäûòýò
- êîòüêóäžçëýñü ïó áàòûðçý
ïќðìûòûíû ëóûñàë. Êàëìåç,
Êќïêà, Õàëäû, Ñüќëòà,
Óçè áàòûðú¸ñòû îãúÿ ïàðêå
ëþêàñàëìû, êûŸå óñòî øóòýòñêîí
èíòû ïќðìûñàë. Íîø
àëè Ñüќëòàëàí øóòýòñêûíû
íîêûòûí. Êåìàëàñü èê ќâќë
Êќëåñóð ìóíèöèïàë êûëäûòýòëýí
éûðûç Þðèé Øóäåãîâ
ìûíûì âàçèñüêèç, ãóðòàçû
êûŸå êå ïó óæú¸ñ ëýñüòûíû
êóðûñà. Àëè òà ïóìûñåí ìàëïàñüêèñüêî.
- Òîíý ñöåíà âûëûñü íî
Ÿåìûñü àäœûíû ëóý.
- Êóëüòóðàÿ þðòûí óæàêóì,
ìîíý ÿëàí ¸ðîñûí îðò÷ûëžñü
ïќðòýì óæðàäú¸ñû ïûðèñüêûíû
ќòüûëžçû. Îçüû ÿ êîíöåðòú¸ñòû
íóûëž, ÿ êûŸå êå ñïåêòàêëüûí
øóäûëž, ÿ ýêòûëž.
Àëè íî êóëüòóðàÿ þðòýí òóæ
œå÷ êóñûïìû, óæðàäú¸ñû ïûðèñüêûíû
ќò¸ êå, ìûížñüêî.
Êќíÿ êå àð âåòëžñüêî èíè ¸ðîñûñü
äóõîâîé îðêåñòðàìû, îòûí
àëüòýí øóäžñüêî. 23-òž ôåâðàëü,
áûäœûì Âîðìîíëû ñžçåì
óæðàäú¸ñ ìèòýê óã îðò÷ûëî.
Àçüâûë âîðãîðîíú¸ñëýí «Ðóñü»
õîðàçû íî êûðœàñüêî âàë, àëè
äóãäž, óã âàíüìèñüêû øóûñà.
- Ñïîðò Ÿîøàòñêîíú¸ñëýñü
íî óä ïåãàñüêû.
- ¨ðîñûí óæàñü åãèòú-
¸ñëýí ñïàðòàêèàäàçû îðò-
÷ûëý - âîëåéáîëýí, ôóòáîëýí
øóäžñüêîìû, êóàñýí
áûçüûëžñüêîìû. Ñïîðòýç ãàæàñüêî
áåðå, âîæâûëúÿñüêîíú¸ñòû
êåëüòýìå óã ïîòû.
- Åãèòú¸ñëýí ïàðëàìåíòàçû
íî ïûðèñüêèñüêîä
êàäü?
- 3-òž àðçý åãèò äåïóòàò
ëóèñüêî íè. Ìè ¸ðîñûí ïќðòýì
óæðàäú¸ñ, àêöèîñ îðò÷ûòúÿñüêîì,
åãèòú¸ñëû ãóðòûí íî
œå÷ óëûíû, àçèíñêûíû ëóý
øóûñà. ¨ðîñëýí Ÿóêàçå íóíàëûç
àñüìå êèûí óê, òóííý äîðàìû
åãèòú¸ñòû ќì êûñêå êå,
êèí Ÿóêàçå ãóðò óëîíýç àçèíòîç?
Ïó ñêóëüïòóðàîñûç øóëäûðòî Äýáåñýç,
«Ëóäîðâàé» ìóçååç.

УДМУРТЛЫК - ГОРОДЫН
4
¹ 7 (25622)
2018-òž àð 30-òž òîëøîð
ТУСБУР
Интыез лэсьтэ адями
МЫЛКЫДЪЁС
Удмурт - со инкуазь?
Àíäðåé Ïåðåâîç÷èêîâ,
Èæêàð:
- Ïóøòðîñýëýñü âàëòžñüãåñ
ëóý þàí - êèí ëýñüòîç òà ñêâåðåç?
Óäìóðòú¸ñ ïќëûñü êóæìî
àçüâåòëžñü ãèíý, êóäžç ÿðàòý
àñëýñüòûç êàëûêñý íî óêñ¸
ñüќðû óã óéèñüêû, êîòüêûŸå èíòûåç
ëóëî íî øóíûò êàðûíû
áûãàòîç. Ñêâåð óëœå óæðàäú-
¸ñëû ëóûñà. Óãî ñêóëüïòóðàîñ,
ìóêåò àðáåðèîñ - ñî èíòûåç ÷åáåðìàí
ãèíý.
Àäÿìè, Èæå âóûñà,
óñüòžñüêûíû êóëý, íîø ñî àëè
ïóðûñü àäÿìèîñ ïќëûí ûøå.
Èæêàð àçèíñêûíû ìûëêûä
ñ¸òžñü èíòûëû ìåä ïќðìîç.
«Ëþäè äåëàþò ìåñòî» îãèíëýí «ÂÊîíòàêòå» áàìûñüòûç
ÄÀÐÀËÈ ËÅËÈ
14-òž òîëøîðå éûëïóìúÿñüêèç
«Àðõèòåêòóðíîé
êàíèêóëú¸ñ» ïðîåêò. 3
òîëýçü Ÿîæå Ìîñêâàûñü
ýêñïåðòú¸ñ íî Èæûí
óëžñü¸ñ éûðçýñ òžÿçû,
êûŸå ëóûíû êóëý âûëü
ñêâåð. Ñî êûëäîç ãóæåì
Èæêàð àäìèíèñòðàöèëýí
þðòýç ñüќðûí.
Èæûí òóæ ќæûò âîæ èíòûîñ
- ïàðêú¸ñ, ñàäú¸ñ. Âûëü ãåíïëàíúÿ
àäìèíèñòðàöèëýí þðòýç
ñüќðûí èíòû áóøàç. Ãîðîäýí
êèâàëòžñü¸ñ êóðîí ïóêòžçû: òà
ìóçúåì ïîííà êûë êóòžñü îãàçåÿñüêîí
áûãàòîç îãëþêåòñý àñëûç
êåëüòûíû, íî ñî ïîííà ñêâåðåç
ñóçÿíî, ÷åáåðúÿíî íî óòÿëòûñà
âîç¸íî. Êè÷ќëòîíýç «êèóëòžç»
«Îñòðîâà» îãúåò, àð îðò÷ûñà, ñî
ñêâåð áîðäû îôèñ ïóêòîç. Êîìïàíèÿ
ïќðòýì áèçíåñýí âûðå. Òîäìî
ëóèç Ïóøêèíñêîé óðàìûñü
«Ïóøêèí» âóç êàðîí èíòûåç:
òàò÷û ïóêñåìûí êќíÿ êå êàôå,
èíòåëëåêòóàëú¸ñëû êíèãàîñûí
ëàâêà íî ìóêåò õèïñòåð øќìî ñýðåãú¸ñ.
Êûëñÿðûñü, àëèãåñ ëàâêàûí
êûëáóðú¸ññý ëûäœèç Àíäðåé
Ãîãîëåâ; òàòûí âóçàñüêî
àñüìå àâòîðú¸ñ - À. Ãîãîëåâ,
Á. Àíôèíîãåíîâ, Å. Ðàñòÿãàåâà.
Ñêâåðåç êûëäûòîí êèâàëòžñü¸ñëýí
íî óæáåðãàòžñü¸ñëýí
âàë÷å óæàíû áûãàòýìçû ñÿðûñü
âåðà. «Îñòðîâàåí» êèâàëòžñü
Äìèòðèé Äàíèëîâ âèçüìî ëóýìçý
âîçüìàòžç - óðáàíèñòèêàåí
(ãîðîäýç àçèíòîíýí) âûðèñü
ќíåð÷èîñòû Èæå à÷èç ќòèç. Êîíüûâóîíý
Ìîñêâàûñü «Ìàðø»
àðõèòåêòóðàÿ øêîëàûñü Ìèõàèë
Øàòðîâ, Ôèëèïï ßêóá÷óê
íî ìóêåò àäÿìèîñ âóèçû, ïќëàçû
«Çàðÿäüå» ïàðêåç ëýñüòžñü¸ñ.
Åãèò, êàï÷è ìûëêûäî âèçüíîäàñü¸ñ
êîòûðå ëþêàñüêèçû êóòñêèñü
àðõèòåêòîðú¸ñ, êóëüòóðàÿ
ìåíåäæåðú¸ñ, áèçíåñìåíú¸ñ íî
ñêâåð âќçûí óëžñü¸ñ. Þàí êûëäý:
ìàëû óã ëóû óæàíû ïàëýíûñü
ýêñïåðòú¸ñòýê? Øàò àñüìåëýí
âèçüìî ìóðòú¸ñìû óã
òûðìî? Ìèõàèë íî Ôèëèïï ïðîâèíöèûñü
êàðú¸ñûç êќíÿ êå ïîë
«çóðêàòúÿìûí» èíè. Êûëñÿðûñü,
×åëÿáèíñê óëîñûñü ïè÷è Ñàòêà
ãîðîä âîêñ¸ âîøòžñüêèç: «Ìîÿ
Ñàòêà» àðõèòåêòóðàÿ ôåñòèâàëü
îðò÷ûëý, íîø õðóù¸âêàîñ âèñêû
ïóêñåì òóàëà àçáàðú¸ñ ñÿðûñü
áëîãàç ïàéìûñà ãîæúÿ Àðòåìèé
Ëåáåäåâ (Ÿàï ñîëýí ñòóäèåç Ìîñêâàûñü
ìåòðîëû íî Èæêàðëû
ëîãîòèïú¸ñ ëýñüòžç âàë).
Œå÷ íî òóíñûêî ñêâåð ìåä
êûëäîç øóûñà, èæú¸ñ îãàçåÿñüêèçû
«Àäÿìèîñ ëýñüòî èíòûåç»
(«Ëþäè äåëàþò ìåñòî»)
îãèíý. Ñêâåðûí íûëïèîñëû ÷àêëàì
øóäîí àçáàð ãèíý ëóûíû
êóëý ќâќë. Èíòûåç íûðûñü
Çàâîäú¸ñûí ïóðûñü êàð ëóýìûñü
äóãäîíî íè, ïќðìûòñêîíî
Óäìóðòèëýí çýìîñ øîðêàðåçëû
- óäìóðò øќìî. Ñêâåð ñîëû
òà ñþðåñ âûëûí þðòòžñüêûíû
êóëý óäìóðò óæðàäú¸ñûíûç,
óäìóðò ïóæûîñûíûç. Àäÿìè
êàëûêåíûç ãåðœåòñý øќäý êå,
êóæìî ëóý.
Ìàêñèì Øèøîâ, Ìîæãà:
- Óäìóðò ñêâåð ãåðœàñüêûíû
êóëý èíêóàçåí. Ó÷êîìû, êûëñÿðûñü,
«Ìåòàëëóðãûñü» 9-òž
øêîëà ìûøêûñü ïûäûí âåòëîí
ñþðåñú¸ñòû, îòûí ïàëýçüïóîñ
íî ïóæûìú¸ñ, òûëîáóðäîîñ
íî êîíüûîñ. Ñêâåðûí ýøøî
èê ïóøòðîñýí òûðìûòîíî. Ä.
Äàíèëîâ âåðàìúÿ, ÷åáåðìàíçý
ëýñüòžñüêèñü¸ñ áàñüòîçû àñ âûëàçû:
êûëäîçû ëàìïàîñ, œóñú¸ñ,
šèêûò òðîòóàðú¸ñ, èíâàëèäú-
¸ñëû èíòû. Íîø ïóøòðîññý
òûðìûòûíû êóëý à÷èç êàëûê.
Àðò-ìåíåäæåð Äåíèñ Àíèêèí
ïóñéèç, àð êóñïûí îðò÷îç êќíÿ
êå ÿðêûò óæðàä: ãóäûðèêîøêîíëýí
ïóìàç ñêâåð óñüòžñüêîç
«Øàðà ãîðîä» ôåñòèâàëåí,
ñžçüûë ïûðèñüêîç «Ãîðä ôåñòèâàëü»
ïðîãðàììàå, íîø Ûìóñüòîíý
îðò÷ûòîç êèóæú¸ñûí áàçàð
íî òîë øóäîíú¸ñ. Íîø íî íîø
êîíüäîí ïîòòîí ñÿðûñü ñþëìàñüêîíî.
Êàïèòàë à÷èç óç ëûêòû.
«Õëåáíèöà» ïåêàðíÿëýí êóç¸åç,
óæáåðãàòžñü Àíäðåé Ãåéêî
ìûëêûäýç ñžÿòžç: ñêâåðûí ќç êå
ëóû ÓÒÏ, îò÷û íîêèí óç âåòëû.
÷ûëêûòãåñ íî þãûòãåñ ëóûíû
êóëý íà, îæî êèç¸íî, âóæ ïèñïóîñòû
êîðàíî íî òóæ òðîñ
ïîðúÿí ñþðåñú¸ñ ëýñüòîíî.
Óæðàäú¸ñ îðò÷ûòúÿí âîçåç êîòûðòîíî.
Ïóýí âûðèñü¸ñòû êóðîíî
ïó ñêóëüïòóðàîñ ëýñüòûíû
- óìîé ëóûñàë.
Âàñèëèé Øèðîáîêîâ,
ßêøóð-Áќäüÿ ¸ðîñ, Êåêîðàí:
- Ìàëïàñüêî, ïàðê óäìóðòú¸ñëýñü
ìèôîëîãèçýñ êîòûð ëàñÿíü
âîçüìàòûíû êóëý. Îäíî èê
âàëëýí ïóñýç ìåä ïóìèñüêûëîç.
Àçüâûë ïàðêú¸ñûí ñêóëüïòóðàîñ
îãøîðû ñûëžçû íî ñûëžçû.
Ñêâåðûí òàŸå ñöåíà ëýñüòîçû.
ÓÒÏ - ñî «óíèêàëüíîå òîðãîâîå
ïðåäëîæåíèå». Óæáåðãàòžñü¸ñ
àñüñý êûëûí âåðàñüêî. Íî ñî êûëýç
âàëàíû òûðøîíî: ñêâåð àññý
à÷èç ñþäûíû êóëý.
Ëóîç-à ñêâåðûí óäìóðò ïðîãðàììà?
Óäìóðòú¸ñ àñüñýîñ äýìëàíú¸ñûí
âàçèñüêèçû êå. Ìàðèÿ
Íîâèêîâà àðõèòåêòîð âåðàìúÿ,
ñêâåðûí óñüòîçû âûëü
÷åáåð ñöåíà: êûðœà ãèíý! Ñóðåäàñü¸ñ
íî òóñïóêòžñü¸ñ ïîííà ñòåíäú¸ñ
šóòîçû. Êîòüêèí áûãàòîç
ëèïåò óëûñü âàé-ôàé øåäüòûíû
- êîâîðêèíã-ãóðåçå òóáûíû.
Àëåêñàíäð Ñòàðêîâ óðáàíèñò
îñêå, 2018-òž àð ìàèí êå 2011-òž
àðëû ìàòûí øóûñà. Óç-à êûëäû
êàðûí Silent Woo Goore êàäü èê
òîäìî óäìóðò ôåíîìåí? Îñêåì
ïîòý, êûëäîç. Èíòû âàíü.
Áåðëî äûðå ñîîñ áûðûíû êóòñêèçû,
ñîîñòû óæûí êóòûíû
ëóý. Êûëñÿðûñü, ñêóëüïòóðàîñ
œóñú¸ñëû, œå÷ûðàíú¸ñëû
ïќðìî. Àðëû áûäý Óäìóðòèûí
ïó âàíäûëžñü¸ñëýí ôåñòèâàëüçû
ðàäúÿñüêûëý âàë. Êûòûí
îðò÷å, îòûí èê ñêóëüïòóðàîñûí
ïàðê êûëäý. Áåðëîîñûç âàë
Ýãðàëàí, Äýáåñûí… ßêøóð-
Áќäüÿëàí ñîëû êûëäûíû óç
ïèøìû íè, ëýñÿ. Áåðëî èâîðú-
¸ñëû îñêîíî êå, òóý ôåñòèâàëü
óç ðàäúÿñüêû íè.
ÊûŸå ëóûíû êóëý ïàðêú¸ñ
¸ðîñ öåíòðú¸ñûí? Êîòüêóä ¸ðîñëýí
âàíü àñëàç èñòîðèåç, ïàðêûí
ñî âîçüìàòžñüêûíû êóëý.
Âàíü ìàëïàíý Êåêîðàíûí íûëïèîñëû
øóäîí ïàðê ëýñüòûíû.
Èíòûçý ñèíéûëòž íè. Êëóáìû
éќíàëà óã óæà, 2-òž àðçý Âûëü
àðåç ïåäëîí îð÷òûòžñüêîì,
øóëäûðãåñ íî ëóý. Òýëü äîðûí
êûçìû áóäý, ñîå ÷åáåðúÿñüêîì,
íîø íûëïèîñ ãóðåçüûñü òþáèíãåí
íèñêûëàëî.
Кыӵе тусыз
луоз Ижлэн?
ÄÀÐÀËÈ ËÅËÈ
8-òž òóëûñïàëý Èæêàðûí
îðò÷îçû äèçàéíêîäëû
ñžçåì øàðà
êûëçîíú¸ñ. Êûëäûòýì
äèçàéí-êîä þðòòîç ôàñàäú¸ñòû
ðåêëàìà æàãëýñü
÷ûëêûòàòûíû.
Êûëåì àðíÿå Èæêàðëýí
àäìèíèñòðàöèåç âûëü âîòýñáàìåí
òîäìàòžç: http://designcode.izh.ru.
Òàòûí âàëýêòýìûí,
êûŸååñü ëóûíû êóëý
Èæûñü êîðêàîñëýí «ûìíûðçû»:
âûâåñêàîñ, âèòðèíàîñ,
òàáëè÷êàîñ, êðîíøòåéíú¸ñ.
Òàáåðå óæáåðãàòžñü¸ñ ñþëìàñüêîçû
þðòëýí ÷åáåðåç ñÿðûñü
íî. Áûäýñ áîðääîðåç ðåêëàìàåí
øîáûðòûíû óã ÿðà!
Џåìûñü óæáåðãàòžñü¸ñ îãîãåíûçû
Ÿîøàòñêî: îäžãåç
ìàãàçèíýçëû áàäœûì áóêâàîñûí
íèì ãîæòý êå, áóñêåëåç
- ýøøî áàäœûìãåñ áóêâàîñûí,
êóèíåòžåç êûêñýñ èê ñîãå
- ÿðêûò áó¸ëú¸ñûí… Îäžã
êàäü òóñáóð-êîä þðòòîç àñüñýëû
óæáåðãàòžñü¸ñëû. Âåðàíýç
ќâќë íè êàðûí óëžñü¸ñ ñÿðûñü.
Àëÿê ðåêëàìà êîòüêóä áóø èíòûåç
ñîãûíû äàñü!
Òóæãåñ íî òà þãäóð ñþëìàñüêûòý,
âàøêàëà þðòú¸ñ
ñÿðûñü âåðàñüêûêó. Ïðîåêòýç
êûëäûòžñü Ìàðèíà Íóðãàëèåâà
èâîðòžç, øîðêàðìûëýñü
âàøêàëà öåíòðçý «æàãëýñü»
÷ûëêûòàòîíî 30-òž
ïќñüòîëýç¸çü. Ñîêó, êûëñÿðûñü,
Øîð êàðëóäûñåí Ñîâåòñêîé
óðàìîçü Ïóøêèíñêîé
óëü÷à âûëüäžñüêîç. 30-
òž êóàðóñ¸íîçü òóññýñ âîøòîçû
âàíü øîð óðàìú¸ñûñü ôàñàäú¸ñ,
íîø âóîíî àðûí 30-òž
èíâîæîîçü - êûëåì èíòûîñ.
Âûâåñêàîñòû óæáåðãàòžñü¸ñ
àñüñýîñ âîøòûíû êóëý, ñîòýê
øòðàô òûðîíî ëóîçû. Êóàëåêòîíî
ќâќë - þàí âàíü êå,
âàçèñüêîíî.
Ìàðëû òà âàíüìûç ìàëïàìûí?
Êîíñòèòóöèÿ ÷àêëà, àäÿìèëýí
ïðàâîåç âàíü ÷ûëêûò-
÷åáåð èíòûûí óëûíû, øóý Ì.
Íóðãàëèåâà.
Òóý Èæêàð Ðîññèûí äèçàéíëýí
øîðêàðåç øóûñà ÿëýìûí.
Òóñáóð-êîäýç óæå êóòîí -
œå÷ âàìûø.
Îçüû êå, éќ âûðœîç: Óäìóðòèûñü
òóñáóð÷èîñëýí (äèçàéíåðú¸ñëýí)
îãàçåÿñüêîíçû òóý
30-ëýñü óíî óæðàäú¸ñ îðò÷ûòûíû
ìåäý. Ïóìèñüêîíú¸ñûí
ñîîñ ñýðòòîçû-ïåðò÷îçû Èæêàðûñü
ãèíý ќâќë, øàåðûñüòûìû
íî Ðîññèûñü óæïóìú¸ñòû.

¹ 7 (25622)
2018-òž àð 30-òž òîëøîð
«ВАМЫШ»
5
ИВОРЪЁС
Сайкатӥсь сиос
Ïîëèíà ÊÓËÈÊÎÂÀ
Âûëü àðå êóòñêèç «Âàìûø»
ëàãåðüûí. Òîë
êóñïûí êûñûíû êóòñêåì
éûðñàçüìå ñî
ñàéêàòžç.
- Êîøêèì, - ќòèç ìîíý ýøå.
- Êîøêèì, - øóè ìîí,
óãîñü êîòüêûŸå îãûð-áóãûðëû
øóìïîòžñüêî.
Êûò÷û êå íî ìûížñüêî
øóûñà, àíàé-àòàå òîäžçû
šûò ãèíý, äžñüêóòìå áè-
÷àíû êóòñêè íî. Êó? Ìàð?
Êûò÷û? Êèíýí? Ìàð êå
ìûíäà þàíú¸ñëû îäžã ãèíý
âàëýêòîíý âàë: «Âàìûø» ëàãåðå.
Îçüû êóòñêèç ìûíàì
âûëü àðå. ×ûíçý êå, ìîí
÷èê óã òîäžñüêû âàë, ìàð
ìîíý âîçüìà îòûí. Ñþëìûíûì
îñêèñüêî âàë, ÿë êàðûíû
óäàëòîç øóûñà. Âàíüìûç
ïќðìèç âîêñ¸ ìóêåò ñÿìåí
- äûøåòñêûêóì íî ìûíàì
éûðâèûìû òàŸå çîë
ќç ïќçüûëû, êûçüû «Âàìûøûí».
Ëàãåðü áûäýñàê ñžçåìûí
âàë âîæàòîé ëóîíëû.
Êîòüêóäžç òîäý, êèí ñî
ñûŸå âîæàòîé: àçüâåòëžñü,
äûøåòžñü, àíàé, àãàé, ýø,
ýìúÿñü… Îçüûåí, ñî - àäÿìèòðàíñôîðìåð,
êóäžç âàíüçý
áûãàòý íî âàíüçý òîäý,
äàñü íóíàëàç 24 ÷àñ èçüûòýê
óëûíû. Ìûíàì âàë íè âîæàòîé
ëóûñà óæàìå, íî êûçüû
íûëïèîñûí óæàíî, ìûíûì
íîêèí íî ќç âàëýêòû
âàë. «Âàìûøûí» âàëàé: ñî
ГУРТЫСЬ ГЕРОЙ
«Âàìûøëýí» «ÂÊîíòàêòå» áàìûñüòûç
áàäœûì êûë êóòîí. Êîòüêóä
çàíÿòèûí ïóêûêóì, ó÷ûðú-
¸ñìå ñýðòòûëž-ïåðò÷ûëž,
ìàëïàñüêûëž, êûŸå ÿíãûøú¸ñ
ëýñüòûëž.
Äûøåòžñü¸ñìû óæçýñ
òîäžñü, çýìîñ ќíåð÷èîñ âàë -
ñî Ýãðà ¸ðîñûñü ïñèõîëîã Ëàðèñà
Óñêîâà íî òðîñ àðú¸ññý
âîæàòîéûí óæàì Þëèÿ Ïîçäååâà.
Ñîîñ âàëýêòžçû, ìàèí
îã-îãçûëýñü ïќðòýìåñü ëóî
Лулзэ лопыръяськытэ спорт
Øàðêàí ¸ðîñûñü Œóçÿûñü ß. Ðû÷êîâà ñïîðòý ñþðåñ
ë¸ãå.
ïќðòýì àðëûäúåì ïèíàëú¸ñ.
Äûøåòžçû óæðàäú¸ñòû äàñÿíû
íî ìóêåò. Âàë ñåêûò, íî ìèëÿì
ïќðìèç. Òîäîí-âàëàí áàñüòýì
ñÿíà, òà ñìåíàûí ìîí òîäìàòñêè
âûëü àäÿìèîñûí, òîäìîîñûíûç
œå÷ãåñ ýøúÿñüêè.
Áóðäúÿñüêè âûëü óæú¸ñû ïûðèñüêûíû.
Ìàëïàñüêî, òàŸå
óæðàäú¸ñ, âèòàìèí êàäü, ìóãîðëû
äûðûç äûðúÿ òóæ êóëý.
ßêå øóíäû ñèîñ êàäü .
D
«Âàìûø» ëàãåðüûñü îãåç óæðàä
äûðúÿ íûëú¸ñ íî ïèîñ êóñïàçû
÷åíãåøî.
* * *
«Âàìûø» ëàãåðåç àðûñü
àðå ðàäúÿ åãèòú¸ñëýí «Øóíäû»
îãàçåÿñüêîíçû. Îò÷û ïûðèñüêî
18 àðåñêîçü åãèòú¸ñ.
Êîòüêóäàç ñìåíàûí ïèíàëú-
¸ñ ïќðòýì ќðú¸ñúÿ äûøåòñêî.
Êûëñÿðûñü, æóðíàëèñòèêà,
âèäåîèñêóññòâî…
Óëüÿíà ÂÀÕÐÓØÅÂÀ
ßíà Ðû÷êîâà - Øàðêàí ¸ðîñûñü Œóçÿ ãóðòûñü
15 àðåñúåì íûëàø. Êóàñýí áûçüûëîíúÿ
Ÿîøàòñêîíú¸ñûí Óäìóðò Ýëüêóíëýñü äàíçý óòå íî
Ìàêñèì Âûëåãæàíèíëýí ñïîðòúÿ êëóáàç ìóãîðçý
êûäàòý.
Øóûíû ëóîç: ßíà âîðäžñüêåìåç áåðå èê êóàñ âûëý
ñóëòžç. Àòàåç íî, àíàåç íî âåñü ñïîðòýí ýøúÿñüêèçû, àãàåç
íî âûíûç ìóãîðçýñ êûäàòîí ñÿðûñü óã âóíýòûëî. Ñåìüÿåíûçû
ñîîñ êîòüêóä àð Ÿîøàòñêîíú¸ñû ïûðèñüêûëî. Îçüû òðîñ
àðú¸ñ Ÿîæå Óäìóðòèûí îðò÷ûëžñü Ãóðò øóäîíú¸ñûí
âîðìèñü¸ñ ïќëûí âîçèñüêî. Íîø êûëåì àðûí Ðîññèûñü Ãóðò
øóäîíú¸ñûí 5-òž èíòû óòžçû.
Àëè ßíà, êóàñýí ñÿíà, ïûäûí áûçüûëý, âîëåéáîëýí, áàñêåòáîëýí
íî ëàïòàåí þí ýøúÿñüêå, «âèòü¸ñëû» äûøåòñêûñà
íî âóý, îëèìïèàäàîñûí íûðûñåòž èíòûîñ áè÷à. Íîø êûçüû
ñî ñîÿç íî, òàÿç íî âóòòžñüêå?
- Òà óëîíûí âûëžå šóòžñüêåìåä ïîòý êå, òðîñ êóëý
àñ áîðäàä óæàíû, - øóý ßíà. - Àçüòýìúÿñüêîíýí ìûíàì
êóñûïú¸ñû âîêñ¸ ќâќë. Êèîñ àñ ïîííàçû óã òîäî óê, ñîîñ
îòæèìàíèå ëýñüòûíû áûãàòî øóûñà, íîø ïûäú¸ñ - áûçüûëûíû.
Âàíüìûç àñüìåëýí éûðàìû. Êîñûíû ãèíý àñòý áûãàòîíî.
Ñïîðòýí âûðåì ñÿíà, íûëàø òóæ ÿðàòý êíèãà ëûäœûíû,
œå÷ ôèëüìú¸ñ ó÷êûíû. Ãåðîéëýí óëîíàç âûéûêó, ïå,
øóòýòñêèñüêî îãøîðû óëîíëýñü. Ñþëýìàç þí ïûŸàëëÿì Ðýé
Áðýäáåðèëýí «Âèíî èç îäóâàí÷èêîâ» êíèãàåç íî àëè ïîòýì
«Äâèæåíèå ââåðõ» êèíî. Íóíàëìûñü óëîíûí ßíà ÿðàòý
ñåìüÿçý øóìïîòòûíû ÷åñêûò òîðòýí ÿ ìàííèêåí. Àïàåíûç
íþëýñêûòž êàëãå, òóñïóêòûíû ÷åáåð èíòûîñ óò÷àñà.
Àçüëàíåç ñÿðûñü âåðàñüêûíû ßíà óã ÿðàòû, êûä¸êûñü
ìàëïàíýç ìåäàç ïåãœû, ïå. Îçüû êå íî øóý:
- Îäíî èê ñïîðòýí âûðî, íîêó ñîëýñü óã êóøòžñüêû. Ìóãîðåç
êûäàòûêó, ëóëû èê ëîïûðúÿñüêûíû êóòñêå êàäü. Âàíüìûç
óñòî ïќðìèç êå, óëîíìå ñžç¸ þãäóðåç óò¸í óäûñëû.
Иван
Белослудцев
понна!
Àííà ÁÓÐÄÈÍÀ
Îðò÷åì àðûí øóðêûíìîíý
ßêóòèûí
ýòíî-ïîï æàíðåí
êûðœàíú¸ñòû áûäýñòîíúÿ
«Áèèð Êóí» âîæâûëúÿñüêîí
îðò÷èç.
Óäìóðò øàåðûñü îò÷û
ïûðèñüêèç Èâàí Áåëîñëóäöåâ.
Âîæâûëúÿñüêîíûí ñî 4
êûðœàí áûäýñòžç. Îäžãåç
ñîîñ ïќëûñü êîòüêóäžçëû
òîäìîåç - «Ñüќä î÷êèìå ïîíûñà».
Òà âîæâûëúÿñüêîí
éûëïóìúÿñüêîç òóëûñïàëý.
Îò÷ûîçü êîòüêóääû Âàíÿ
ïîííà êóàðàäýñ ñ¸òûíû
áûãàòžñüêîäû, 5577 íîìåðå
«øîó 7» ïóñýí ñîîáùåíèå
ûñòûñà. Îñêèñüêîìû, àñüìå
ýëüêóíûñüòûìû ïèÿø âîðìèñå
ïîòîç øóûñà.
Íîø à÷èç Èâàí âîðìîíýç
ñÿðûñü âåðàíû óã äûðòû.
Óãîñü âàíü âîæâûëúÿñüêèñü¸ñ
çîë äàñÿñüêåìûí, êîòüêóäžç
àñïќðòýìëûêî êûðœàíú¸ññý
áûäýñòžç.
- Òóíñûêî êûëçûíû ìóêåò
êàëûêú¸ñëýñü êûðœàñü¸ññýñ,
øќäûíû êóëüòóðàçûëýñü áàéëûêñý
íî ÷åáåðëûêñý, - âåðà
Èâàí.
Êîíêóðñ ïóìûñåí îãúÿ
ìûëêûäûç È. Áåëîñëóäöåâëýí
òóæ œå÷ êûëåìûí. Ðàäúÿñü¸ñ
òóæ òûðøèëëÿì, êåçüûò êóàçåí
íî øóíûò îìûð êûëäûòûíû
áûãàòž ëëÿì.
Кин уз мыны
Олимпиадае
Ìàðèÿ ÅÌÅËÜßÍÎÂÀ
Îëèìïèéñêîé øóäîíú¸ñúÿ
êàëûêêóñïî
êîìèòåò ëþêàñüêûëýì
áåðå òîäìî ëóèç,
àñüìå ñïîðòñìåíú-
¸ñ Îëèìïèàäàå íèìûñüòûç
ќò¸íú¸ñúÿ
ãèíý øåäüûíû áûãàòîçû
øóûñà. 23-òž
òîëøîðå Ëûìøîð Êîðåÿûñü
Ïõ¸í÷õàíûí
Ÿîøàòñêûíû ëýçåì
ìóðòú¸ñëýí íèìú¸ññû
øàðàÿìûí.
Ñîîñ ïќëû òóæãåñ íî êóæìî
ñïîðòñìåíú¸ñòû ќç ïûðòý.
Êîìèòåò ïóñúå, ñî ñïîðòñìåíú¸ñ
äîïèíã ó÷ûðú¸ñûí
ãåðœàñüêåìûí øóûñà. Îçüû
áèàòëîíèñò Àíòîí Øèïóëèí,
êóàñýí áûçüûëžñü Ñåðãåé
Óñòþãîâ, ôèãóðèñòú¸ñ Êñåíèÿ
Ñòîëáîâà íî Èâàí Áóêèí,
øîðò-òðåêèñò Âèêòîð Àí, õîêêåèñòú¸ñ
Àíòîí Áåëîâ íî Ìèõàèë
Íàóìåíêîâ íî ìóêåò
êóæìî ñïîðòñìåíú¸ñ Îëèìïèàäàå
ќâќë ëýçåìûí.
Óäìóðòèûñü ñïîðòñìåíú-
¸ñ ïќëûñü Îëèìïèàäàå áèàòëîíèñòêà
Óëüÿíà Êàéøåâà íî
ôèãóðèñòêà Àëèíà Çàãèòîâà
ìûíî.

МУКЕТ ПАЛЫСЕН
Àíàñòàñèÿ ØÓÌÈËÎÂÀ
Êûëåì àðûí Óäìóðò
êóí óíèâåðñèòåòý óæàíû
ќòèçû íî, øóýðñêè.
Ñÿììå œå÷ òîäžñüêî: ìûíûì
ñåêûò òðîñ êàëûêåí
óæàíû, âûëàç èê, ñî äûðîçü
ìàëïàíý âóè âàë èíè,
äûøåòžñüëýí óæåç ìîí ïîííà
ќâќë øóûñà. Îçüû êå íî
òà óæ áîðäû áàñüòžñüêè (ýí
þàëý, ìàëû - à÷èì Ÿåìûñü óã
òîäžñüêû, ìàëû ìîí ñîÿç ÿêå
òàÿç ќðå ïûðèñüêî).
Íûðûñåòž ñåíòÿáðå óæàì
äûðåêúÿñà èê âóè. Îãëàñÿíü,
äîðàì áåðûòñêè êàäü:
àñëàì ôàêóëüòåòàì (óäìóðò
êûëîñáóðúÿ ôàêóëüòåòýç
áûäòž), êîòûðàì àñëàì èê
äûøåòžñü¸ñû. Ñî äûðå èê
âàíüìûç ïќðòýì: ôàêóëüòåòìû
èíñòèòóòëû ïќðìåìûí,
äûøåòžñü¸ñ òàáåðå êîëëåãàîñ
ëóèçû. Íîø à÷èì ëóè
Àíàñòàñèÿ Ïåòðîâíà.
Ñòóäåíòú¸ñûí óæàíû ñåêûò
íî, òóíñûêî íî. À÷èì
àëèãåñ ñòóäåíò âàë áåðå,
êóääûðúÿ ñèíó÷êîíý ó÷êèñüêî
êàäü ïîòûëžç. Ñî äûðå
èê, äûøåòžñüëýí ñèíìûíûç
êå ó÷êîíî, þãäóð êîïàê
ìóêåò. Ñòóäåíò äûðúÿ, ìûë
òóæ èê óã ïîòû êå, øóîì,
íûðûñåòž ïàðàå ìûíûíû,
áóäèëüíèêåç êûñžñüêîä íî
íîø óììå óñèñüêîä âàë. Òàáåðå
îçüû óã íè ëóû. Êîíòðîëüíîé
ãîæòûêó, ìàå êå
óä òîäžñüêû êå, ëóøêåìàê
êûòûñü êå ó÷êûëžñüêîä,
äûøåòžñü ìåäàç àäœû øóûñà.
Íîø ñî êîòüêó âàíüìûç
àäñêå âûëýì, êîòüêûŸå ëóøêåì
òîí âûð! Ñòóäåíòú¸ñ
äûøåòžñü¸ñòû Ÿåì ¸ðòûëî:
êó èíè òåñòú¸ñìåñ ýñêåðîäû,
êó èíè ðóáåæ ïîííà
áàëëú¸ñ ïóêòîäû. Íîø àëè,
áåð šûòîçü òåñòú¸ñòû ýñêåðåìå
íî êàëüêóëÿòîðåí áàëëú¸ñòû
ëûäúÿëëÿñà ïóêåìå
áåðå, âàëàé, êûŸå ñî àêûëåñ
óæ.
À÷èì ìîí - «äåäëàéí» àäÿìè:
âàíüçý áåðïóìåòž íóíàëàç
ÿëàí ëýñüòžñüêî. Ñòóäåíòú¸ñ
íî îçüû èê: ðóáåæíîé
êîíòðîëü àçüûí óíèâåðñèòåò
êóçüûëè êàð âûëëåì.
Âàíüçý áåðïóìåòž íóíàëàç
ýñêåðîíî ëóý, ïàðàîñûñü ïåãàñü
ñòóäåíòú¸ñ îëîêûòûñüîëîìàð
ïîòî. Íîø çà÷¸ò ïóêòûëîí
àðíÿ - ñî âîêñ¸ êûñûê
äûð. Ñòóäåíòú¸ñ êûŸå ãèíý
àìàëú¸ñ óã òîäî çà÷¸ò êóðûíû:
ÿ áåðïóìåòž ïàðòàûí
ïóêèñü¸ñ çà÷¸òêàåí øîíàñà
ïóêî, ÿ ìîí àçüûí ñîå
«øќäòýê øîðûñü» óñüêûòî.
Ìîí «çà÷¸ò» êûëëýñü ëû÷ñóçüûíû
êóòñêè: ñåìåñòð Ÿîæå
ãûëüûì-ãàëüûì óæàìú-
¸ñ óé¸ñû íî «ÂÊîíòàêòåûí»
ãîæòýòú¸ñ ûñòî, óæ êóðûñà,
áàëëú¸ññû ñÿðûñü ñþëìàñüêûñà.
Òóñïóêòžç Àíàñòàñèÿ ØÓÌÈËÎÂÀ
Дышет(ск)ӥсь
Ñåêûò íóíàëú¸ñ íî âàë.
ßðàì, èíñòèòóòûí, þðòòýò
êóðûñà âàçèñüêûêóì, âàíüçû
þðòòî, êåíåø ñ¸òî, àëàìà
ìûëêûä ëóý êå - áóéãàòî.
Êóä-îã ñòóäåíòú¸ñûí šîãåí
îãêûë øåäüòž, íîø êóäîãú¸ñûíûç
óæàíû êàï÷è èê
ќé âàë. Ìîí à÷èì êåðåòûíû
óã ÿðàòžñüêû, âà÷å âóîíú¸ñëýñü
êîòüêûçüû êå íî ïàëýíñêûíû
òûðøèñüêî. Íî êóä-îã
äûðúÿ ÷óðûò íî âåðàñüêîíî
- àñëûì ïàéìèñüêî. Ñî äûðå
èê ìîí ÷àëÿê âóíýòžñüêî
âàíü óðîäçý. Íûðûñåòž ýêçàìåíý
àëèãåñ âàë, âàëàé,
êûŸå ñî ñåêûò óæ - àäÿìèëû
àçÿç èê äóíúåò ñ¸òûíû. Çýìëûêî
íî œå÷ ëóûíû îãäûðå
êóääûð óããåñ ëóû.
Àíãëè êûëýç äûøåòûêó,
âàëòžñåç - ñòóäåíòú¸ñëýñü
âåðàñüêûíû ìûëêûäçýñ
šóòîí, óãî âåðàñüêûòýê îäžã
êûëýç íî óä äûøåòû. Ìîí àñ
äóííåÿì óëûíû ÿðàòžñüêî,
òóæ èê âåðàñüêèñü ќâќë,
íîø òàòûí ìóêåò àäÿìèîñòû
âåðàñüêûíû ëќïêûòîíî.
«Do you have any news?»*
þàíýëýñü ñòóäåíòú¸ñû àêûëÿê
ïîòî, âûëäû. Ïàðàîñûí
âàíüçý àíãëè êûëûí âåðàíû
òûðøèñüêî, íîø ñòóäåíòú¸ñ
ñîçý ÿ òàçý Ÿåìûñü óã âàëàëî.
Êóääûðúÿ àíãëè êûëûí
ìàêå ìàñêàðàåç òîäàì ëûêòý
íî, âåðàñüêî - íîø ñîîñ
øûï ïóêî, à÷èì ãèíý ãîðèñüêî.
Ñîêó àñëûì óäàëòûìòý
ñòåíäàï êîìèê êàäü
ïîòžñüêî.
Îäžã ïîë òîäìî àäÿìèîñ
ñÿðûñü âåðàñüêèì, ó÷åáíèêûí
þàí âàë: «Àäœûëýìäû
âàíü-à òžëÿä íèìî-äàíî
ìóðòú¸ñòû?» Îãåç ñòó-
6
¹ 7 (25622)
2018-òž àð 30-òž òîëøîð
Àëèãåñ à÷èì ñòóäåíò âàë, íîø òàáåðå
à÷èì çà÷¸ò ïóêòûëžñüêî.
äåíòêàå øóý: «Áåí, Àíàñòàñèÿ
Øóìèëîâàåç». Ñåðåì íî
ïîòžç, êóàíž íî. Ìóêåòûç
ñåðåì ó÷ûð: îäžã ãðóïïàûí
áåðïóìåòž ïàðàÿìû àíãëè
êûëûí øóèñüêî: âàå çà÷¸òêàîñòýñ,
çà÷¸ò ïóêòûñà ëýç¸.
Âàíüçû éûðûíûçû øîíàñà
ïóêî, íîêèí óã âûðœû. Ýøøî
îäžã ïîë âåðàé. Íîêèí çà÷¸òêàçý
óã ïîòòû. Ñîêó óäìóðò
êûëûí øóèñüêî èíè: çà÷¸ò
ïóêòžñüêî. Ñîêó âàíüçû ñàéêàçû,
ñåêóíäñêûí àçÿì çà-
÷¸òíîé êíèæêàîñ êûëäžçû.
Ñòóäåíòú¸ñòû àíãëè
êûëëû äûøåòîíûí ìàð ìûíûì
êåëüøå - ìè îëîêûŸå íî
óæïóìú¸ñ-àðáåðèîñ ñÿðûñü
âåðàñüêèñüêîì. Ìûíûì òóíñûêî
òîäûíû, ìàèí àëè óëî
åãèòú¸ñ, ìàð ñîîñòû òóíñûêúÿñüêûòý.
Ìûíûì êåëüøå,
êóêå ñîîñ êûøêàòýê àñüñýëýñü
ìàëïàíçýñ âåðàëî, ÿðà
ñîîñûí äóííåûí îðò÷èñü òóàëà
âîøòžñüêîíú¸ñ, òðåíäú¸ñ
ñÿðûñü âåðàñüêûíû.
Äûøåòžñü ëóûñà ãèíý âàëàé,
êûŸå ñòóäåíò âàë ìîí
à÷èì. Àëè êàëëåíýí-êàëëåíýí
âàëàñüêî óíèâåðñèòåòûñü
äûøåòžñü¸ñìûëýñü
øóã-ñåêûòú¸ññýñ, ñþëýì âèñ¸íú¸ññýñ.
Âàëàìîí: êîòüêóä
óæûí àñëàç øåêú¸ñûç íî,
œå÷ ïàëú¸ñûç íî âàíü, êîòüêóä
óæ àäÿìèåç âîøòý. Îãåç
ìàëïàíý þíìàç: þìîðòýê
óëûíû óã ëóû. Êîòüêóä àëàìà
ìàëïàíýç, ó÷ûðåç âîðìûíû
áûãàòîíî ïàëüïîòûñà.
_____________________
* Âûëü èâîðú¸ñòû âàíü-à?
СТУДЕНТЛЭН УЛОНЭЗ
Ачид!
Àëåêñåé ÑÒÅÏÀÍÎÂ
Îðò÷èç èíè šûíû äûøåòñêîí àð. Íûðûñåòž êóðñûí
äûøåòñêèñü¸ñ àñ âûëàçû øќäžçû çýìîñ ñòóäåíòëýñü
óëîíçý. Ìîí íî.
Êûçüû øóî 4-òž êóðñûí äûøåòñêèñü¸ñ, òóæãåñ íî ñåêûò àðú-
¸ñ - ñî íûðûñåòžåç íî áåðïóìåòžåç. Ìàëû îçüû? Ìàëû êå øóîíî
òý-òý êàðèñü «ïåðâàê» óã òîäû ñòóäåíòëýñü àìàëúÿñüêîíú¸ññý,
äûøåòžñü¸ñëýñü ñÿìçýñ - àñ âûëàì øќäž.
Íûðûñåòž ñåìåñòð - çýìçý íî ñåêûò âàêûò. Âûëü èíòû, âûëü
óëîí, àíàé-àòàéòýê, îãíàä. Òà âàêûòý äûøåòñêîíî òðîñýçëû:
Ÿóêíà âàçü ñóëòûíû (à÷èä!), óêñ¸åç øûðúÿíû íî ìóêåò. Îçüû êå
íî ìîí òðîñ óìîéçý àñëûì øåäüòž, äûøè ñòóäåíò óëîíëû. Îäíîãðóïïíèêú¸ñûí
êàëãîí, âåðàñüêîí, šûò óæðàäú¸ñ - òà âàíüìûç
ñòóäåíò óëîíýç ÿðêûò êàðå. Íîø ìàëû áåðïóìåòžåç êóðñ
ñåêûò, àñüòýîñ âàëàñüêîäû! Àëè ìûíàì ñî ñÿðûñü ìàëïàñüêåìå
óã ïîòû àé.
Âàíüìûç âåðàëî, ñòóäåíò óëîí ñàìîé ÿðêûò âàêûò øóûñà,
ñîèç çýì, äûð. 11-òž êëàññûí äûøåòñêèñü¸ñëû ãîæòž íóíàëëýñü
êûçüû îðò÷åìçý.
7:00 - 7:30 ÷àñú¸ñû
Äîëêàì ûìíûðûí áóäèëüíèê
øîðû ó÷êûñà ïóêîí. Óëîíýç êàðãàí.
7:30 - 8:00 ÷àñú¸ñû Âóýí ñüќä íÿíü ñè¸í.
8:00 - 8:20 ÷àñú¸ñû
Àâòîáóñ âîçüìàí. Êóàêà ÷îòàí
äûð.
8:20 - 11:30 ÷àñú¸ñû
Íûðûñåòž íî êûêåòž ïàðàîñ ÿêå
èç¸í äûð.
11:30 - 12:00 ÷àñú¸ñû Ñòóäåí÷åñêîé ñòîëîâîéûí ÷åðîäûí
ñûëîí.
12:00 - 15:30 ÷àñú¸ñû
16:00 - 19:00 ÷àñú¸ñû
19:00 - 21:00 ÷àñú¸ñû
Êûêåòž íî êóèíåòž ïàðàîñ ÿêå
ñòóäåí÷åñêîé «Ÿóêíà». Ñàéêàí.
Îãúÿóëîííèûñü áóñêåëü¸ñ äîðû
ñûëàëëû (ñàêûðëû, êåíüûðëû) âåòëîí.
Óðàìûí áóìàãà ñ¸òúÿñà ñûëîí
óæ.
21:00 - 01:00 ÷àñú¸ñû Ïîçûðúÿñüêîí.
01:00 - 03:00 ÷àñú¸ñû
Ñåññèÿ äûðúÿ: ñþðñ áèëåò íî îäžã
óé.
03:00 - 07:00 ÷àñú¸ñû Èç¸í. Óðáî âèûëîí.
Àäœèñüêîäû, ñòóäåíòëýí íóíàëàç 24 ÷àñ ãèíý. Àñüòýîñ ó÷êåëý,
áûãàòîäû-à òž ñòóäåíòëýí óëîíýíûç óëûíû.
Тодматске Татьянкаен!
Ìàðèÿ ÈÂÀÍÎÂÀ
Ñòóäåíòú¸ñëýí îíëàéíýøñû
êûëäžç - Òàòüÿíêà.
Ñîå ìàëïàçû «Êàëûê
ôðîíòûñü» åãèòú¸ñ,
Ñòóäåíòëýí íóíàëûçëû
ñžçüûñà.
Òàòüÿíêà 16-24 àðåñúåì ñòóäåíòêàîñëýñü
òóññýñ îãàçåÿ. Íûëàø
áóäžç îãøîðû ñåìüÿûí,
ñòèïåíäèÿ áàñüòý, áàäœûì ÿðàòîíçý
ïóìèòàìåç ïîòý. Òûðøå
œå÷ äûøåòñêûíû, æàäå, îñêå,
ñåññèçý óìîé ñ¸òîç øóûñà. ßðàòý ãèòàðàåí øóäûíû, êûðœà,
âîçüìà ãóæåìåç íî, êîòüêóä ñòóäåíò êàäü èê, äûøåòñêîíýçëýñü
éûëïóìúÿñüêåìçý íî óæàìåç ïîòý.
Òàòüÿíêà àëè óëý âîòýñûí, óëœå îòêðûòêàîñûí íî ñòóäåíòú¸ñòû
œå÷êûëà íî äýìëàíú¸ñ âåðà. Џàïàê Òàòüÿíêàåí ñóðåäú-
¸ñ ñòóäåíòú¸ñëýí êèÿçû âóèçû 25-òž òîëøîðå - âàíü ñòóäåíòú¸ñëýí
íóíàëàçû. Àêöèÿ îðò÷èç Ðîññèûñü 400 äûøåòñêîííèîñûí,
øàåðàìû íî: Óäìóðò êóí íî Èæûñü òåõíè÷åñêîé óíèâåðñèòåòú¸ñûí,
Ãëàçîâûñü Â. Êîðîëåíêî íèìî èíñòèòóòûí, Ìîæãàëàñü
äûøåòžñü¸ñòû äàñÿíúÿ Òðîêàé Áîðèñîâ íèìî êîëëåäæûí
íî ìóêåòú¸ñàç.
- Àêöèìûëýí óæïóìåç - îãàçåÿíû åãèòú¸ñòû íî êûëäûòûíû
Òàòüÿíêàëýñü òóññý, ñî ìåä åãèòú¸ñëû äýìëàíú¸ñ ñ¸òúÿëîç
íî œå÷ ñÿìú¸ñòû ïûŸàòîç, - âåðà «Êàëûê ôðîíòûñü» åãèò
àçüâåòëžñü Âàãå Êàðàïåòÿí.
Òàòüÿíêà óéèñüêå šîã êîøêèñü äûð ñüќðû. Ñî âàêûòý èê âóòòý
äûøåòñêûíû íî, øóòýòñêûíû íî, êàëûêëû þðòòžñüêûíû
íî. Ñžçèñüêîì, êîòüêóä ñòóäåíò óëîíçý, Òàòüÿíêà êàäü èê, ÿðêûò
íî ïàéäภìåä îðò÷ûòîç øóûñà.

¹ 7 (25622)
2018-òž àð 30-òž òîëøîð 7
АРЛЭН ПУСЭЗ
Пуны кадь ик
ÄÀÐÀËÈ ËÅËÈ
Óäìóðò êûëáóð÷è
Àøàëü÷è Îêè Ïóíûëýí
àðàç âîðäñêåìûí. 1898-
òž àð, 2018-òž àð ñÿìåí
èê, Џóæ ìóçúåì ïóíûëýí
àðåç ëóý. Ïàéìîä,
ÿâà, Ëèíà Ãðèãîðüåâíàëýí
ñÿìûç ïóíûëû
òóæ òóïà.
Êèòàé ãîðîñêîïûñü òîäìåòú¸ñòû
ëûäý áàñüòîíî êå,
òà àðå âîðäñêåì ìóðò âîñòýì,
÷ûðìûò, æàëÿñü, ÷àêëàñüêèñü,
âèçüìî, ïå. Ñî âàêûòý
èê «ûðãåòžñü», êóääûð âàìåíýñ,
êóääûð ëåê ëóûíû áûãàòý.
Ëóñüòðîëýí àðàç âîðäñêåìú¸ñëû
òóæãåñ íî òóïà
äûøåòžñü, ýì÷è, òîäîñ÷è, àäâîêàò
ëóûíû.
Ïóíûîñ ãàæàëî øîíåð
ëýñüòýìåç, øàðà âåðàìåç, ñîîñòû
íî òà ïîííà èê âûëž
äóíúÿëî. Òûï-òûï ñÿìçýñ âîðãîðîíú¸ñ
ãèíý óã âîçüìàòî,
íûëêûøíîîñ íî êóàñàëòîíòýìåñü.
Çîë ñÿìî «àéûîñ» òóñûí
íî ïóíûëû óêøàëî: êèí
ãóáûðåñ, êèí êåðœåããåñ, êèí
àñ ïîííàç óëžñü-êàëãèñü…
«Ìóìû ïóíûîñ» ëîãèêàåíûçû,
íîä-íîä ëóýìåíûçû ïàéìûòî.
1919-òž àðûí Ëèíà
Âåêøèíà Êàçàíü óíèâåðñèòåòëýí
ðàáôàêàç, íîø áåðëî
ýì ôàêóëüòåòàç äûøåòñêûíû
ïûðå. Êåïûðàí ñÿìçý âîðìûñà,
åãèò íûë âèçü-íîä áàñüòûíû
îãûð-áóãûð ãîðîäý êîøêûíû
äžñüòý. ÒàŸååçëû ìûëêûä-êóæûì
êóëý!
D
Àøàëü÷è Îêè âîðäñêèç Џóæ ìóçúåì
ïóíûëýí àðàç. Ãîðîñêîïåç ñÿìûçëû
òóïà.
Àøàëü÷è Îêèëýí âîñòýì,
êûòžÿç êåïûðàñü ñÿìûç àñëûç
óëûíû ëþêåòžç, âûëäû.
Òîäìî ëóî êûëáóð ÷óðú-
¸ñûç:
Âàíü âèñ¸í äóííåûí -
Òóæ óðîä ñî âèñ¸í:
Âîçüûòëûê ñîëû íèì
Óäìóðòú¸ñ ïîížëëÿì.
Êûëáóð÷èëýí âîñòýì íî
ñî äûðå èê çîë ñÿìî ëóýìåç
«Ñûëàë» òîäý âà¸íú¸ñàç ñóðåäàìûí.
Ñþòýì óëîíëû ÷èäàòýê,
åãèò Ëèíà Àííà ýøåíûç
Êàçàíüûñü Êàìáàðêàå ñûëàë
âóçàíû âåòëýì. ×óãóí ñþðåñ
âûëûí âóççýñ áèãåð ïè ëóøêàì,
îçüû êå íî êûøêàñüòýì
Ëèíà ñûëàëçý áåðåí òàëàíû
áûãàòýì.
Ïóíûëýí àðàç âîðäñêåìú-
¸ñ - òóæ óæàñåñü, ñîîñ êîòüêó
êàëûêëû ïàéäà âàéûíû
äàñåñü. ÒàŸååí ñèí àçå ïóêñå
âîåíâðà÷ Ëèíà Âåêøèíà
íî. Êûê êûëáóð áè÷åò ïîòòûíû
âóòòûñà («Ñþðåñ äóðûí»,
1925, «Î ÷¸ì ïî¸ò âîòÿ÷êà»,
1928), Àøàëü÷è Îêè
ìóêåò óäûñûí êûäàì ëóýìçý
óñüòžç: âàíü îñêîíçý, òûðøåìçý
ïîížç àëíàø êàëûêåç
ýìúÿíû, îãøîðû ãóðòîîñëýí
òàçàëûêñû ïîííà ñþëìàñüêèç.
Ïóíûëýí àðåçëýí ïèíàëú-
¸ñûç ñêåïòèêú¸ñ, ïå. Ñîîñ
óëîí øîðû ëåìëåò î÷êè ïûð
óã ó÷êî, ïûøêûëûíû ÿðàòî.
Íåáûò ñåðåêúÿí Àøàëü÷èëýí
íûëïè âåðîñú¸ñàç, ãîæòýòú¸ñàç
áèíèñüêåìûí: àâòîð
êûòžÿç ïàëüïîòý, êûòžÿç êûëûíûç
âåøà. Âåðîñú¸ñûç ïóìûñåí
Îêè àïàé ý÷åøå Áàãàé
Àðêàøåí. 1956-òž àðûí ãîæòýòàç
«Ìûíàì àáèå» âåðîñýçëû
äóðáàñüòý: «Òžëÿä ìîíý
òќäüû ïåñÿé ñÿðûñü ãîæúÿòýìäû
ïîòý, ìûíàì ñüќä ïåñÿå
Òžëåäëû óã ÿðà. Ìîí âåäü
âèíîâàò ќâќë, ìûíàì ïåñÿå
ñûŸå êå. Íîêèíúÿ êàðèñüêûíû
óã òûðøû ìîí, êîòüêóä
ïè÷è ãèíý ïèñàòåëü íåðãåëýí
íî àñëàç òâîð÷åñêîé ïî-
÷åðêåç ëóûíû êóëý. Òžëåäëû
ìåä ÿðàëîç øóûñà, ìîí àáèëýñü
òðàõîìàçý íî, àðàêûçý
íî áûäòž, íîø ñîå îëîìà ñÿðûñü
íî âåðàñüêåìûñü óã äóãäûòû,
âîæäýñ ýí âàå». («Òîí
þàä ìûíýñüòûì», 1978, 109-
òž áàì).
Òà ÷óðú¸ñûí àäñêå Àøàëü-
÷è Îêèëýí àñïќðòýì ëóûíû
áûãàòýìåç, ìóêåò ìóðòú¸ñëýí
ìûëçûÿ óëûíû äûøûìòýåç.
Íî ãîæòýò ïóìûí øќäžñüêå,
êûëáóð÷èëýí ìûëêûäûç ïóêñåìûí
øóûñà: òðîñ àðú¸ñ îðò-
÷åìúÿ ãîæúÿñüêîíý áåðûòñêûíû
ñåêûò, áåðëî ãîæòýì
âåðîñú¸ñ ќç ïќðìå, øóý. Òîäìàíû
ëóý ïóíûëýñü âîñòýì íî
àññý êóðò÷ûëžñü ñÿìçý…
Ãîðîñêîïú¸ñ âåðàëî, Ïóíûëýí
àðàç âîðäñêåì ìóðò
- ìåëàíõîëèå óñüûëžñü ëóë.
ÌåŸêûò êûë, ñûðåêúÿíáûøêîí
óëîíëýí âќñåíûç
ãåðœàñüêåìûí. Ðåïðåññèîñ
ïûð îðò÷åì êûëáóð÷è óëîíëýñü
ñüќñü ïàëçý àäœèç.
Ïóíûëýí îáðàçýç ïќðòýì
òóñî, íî íûðûñü èê ñî îñêûìîí
ïќéøóð, àñ êóç¸åçëýí
ýøåç. Àøàëü÷è Îêèëýí òîäìî
÷óðú¸ñûç ïóíûåç íàðèöàòåëüíîé
íèìëû ïќðìûòžçû.
«Ïóíû êàäü èê…» êûëáóðàç
øóäòýì, œå÷ óëîíýç àäœèñüòýì
êûøíîìóðòý ñóðåäà:
Þîíëû äàñÿñüêèä,
Âàíü óæäý áåðãàòžä:
Ñóð ïќçüòžä, ìèñüòàñüêèä,
Ïûæèñüêèä, âóðèñüêèä.
Џûí ïќëûí Ÿûíàñà,
Àðàêòý âèÿòžä.
Óæàñà-óæàñà
Ïóíû êàäü èê æàäèä.
Џóêàçÿç ќò÷àñüêèä,
Ëóìáûò òîí ñåêòàñüêèä,
Ñåêòàñà âèíàåí,
Âàíü ãóðòòý êóäœûòžä.
Šûò êåëÿä êóíîäý,
Èçüûòžä íûëïèäý.
- Øóòýòñêî íè, - øóèä,
Êûëëüûíû òîí âûäžä.
Ñî êóñïûí œåçüûÿä
Îëîêèí éûãàñüêèç.
Êóäœûñà êóçïàëýä
Îëîêûòûñü áåðòžç.
Ëåê òûíûä ñî âàçèç,
×èê þíìå äàëëàøèç,
Ñќñûðòžç, ïîãûðòžç,
Ïóíûåç êàäü æóãèç,
Ñîáåðå ñî èçèç.
Òîí ãèíý, êóàíåðå,
×èê ќä èçüû óåç:
Ýçåëüäý ќòüûñà,
Ìåä êóëî øóûñà,
Óåç óéáûò áќðäžä,
Šîæåäëû ÷èäàòýê,
Ïóíû êàäü èê âóçžä,
Ïóíû êàäü èê!..
Ãóðòûí áóäýì Ëèíà Âåêøèíà
ïè÷è äûðûñåíûç èê
óíî ïóíûîñûí ïóìèñüêûëžç,
ëóîç. Òà êûëáóð ïûŸàìûí
ïóíûåç (çýìçý êå, àäÿìèåç)
æàëÿí ìûëêûäûí. Àøàëü-
÷è Îêè áàäœûì ñþëýìî àäÿìè
âàë, ñîèí íî áûðéèç ýì
óäûñýç. Ïóíû ñÿìåí óòèñüêèç,
øóûíû ëóîç. ÍîêûŸå ãîðîñêîïú¸ñòýê
íî âàëàìîí, òà
ñÿì àäÿìèîñëû íî Ÿåìãåñ ìåä
ïàëàñüêîç âûëýì.
Тодмо удмуртъёс, кудъёсыз вордскизы Пунылэн араз
Ô. Âàñèëüåâ. À. Ëàïòåâ. Â. Êîòêîâ. Ì. Ôåäîòîâ. À. Äèåâà. Ì. Âåêøèíà. À. Ïóøêèíà.
ВЕРОС
Шундыен кыкнамы
Ãðèãîðèé ÃÎËÎÂÊÈÍ
3-тӥ люкет
- Êûçüû òûíàä íèìûä? -
þàé ìîí ôåÿëýñü.
- Ìàëû ñî òûíûä êóëý?
- Íóóó... éûðäý êóð ýí êàðû,
ìîí óã ìàëïàñüêû âàë, òàçüû
ïќðìîç øóûñà.
Ôåÿ ñûëý, áîðääîðûñü
òîëýçü êàäü ïèøòžñü òóïú-
¸ñ øîðû ó÷êûñà. Äýðåìåç
ñîëýí êàëëåí ãèíý ïèøòý,
ôåÿîñëýí äýðåìú¸ññû ìûëêûäçûÿ
ÿ ÿðêûò, ÿ áåçäûò
ëóî.
- Ìèëåìëû óã ÿðà âåðàñüêûíû
àäÿìèîñûí, - øóèç áóðäîíûë.
- Ìàëû?
- Òž, àäÿìèîñ, òóæ óðîäýñü, òž
áûäòžñüêîäû òà ìóçúåìåç. Êќíÿ
àð Ÿîæå òž ñîå êûðñ¸ìûòûñà
óëžñüêîäû èíè, òž óçûðëûêåç
êûñêûíû ãèíý áûãàòžñüêîäû,
íîø ñ¸òûíû - óä.
Ìîí ќé òîäû ìàð âåðàíû
òà êûëú¸ñëû ïóìèò. Ñî øîíåð
âåðà óê. Íûðìå îøûñà
ñûëžñüêî.
- Ìàð êàðîçû ìèëåìûí? -
þàé.
- Îñêûòû êàëûêåç, òîí ìè
äîðûí óëûíû êóëý øóûñà. Ñîòýê
òîíý âè¸çû. Ìîíý íî.
Òà êûëú¸ñòû êûëûñà, ìîí
äûëüäûåíûì âîíüäž. Îçüû óã
ÿðà, ìûíàì óëýìå ïîòý íà...
- Îéäî Ÿîøåí, îçüû ìèëåìëû
êàï÷èãåñ ëóîç òà þãäóðûñü
ïîòûíû, - âåðàé ìîí ñþëýìøóãåí.
- Îéäî, - ñîãëàø êàðèñüêèç
ñî.
- Îçüûåí, êûçüû òûíàä íèìûä?
- Øóíäû, íîø òûíàä?
- Èíáàì.
- Òûíûä êèçèëèëýñü íèìçý
ïîížëëÿì, êóäžç èíáàìûí
ïèøòý?
Âóèç Ÿóêíà. Êàìåðàå ïûðèçû
áóðäîïèîñ, äóìûëžçû ìèëåìûç
íî íóèçû ãóðòàçû.
- Òîí, àäÿìè, ïûðèä ìèëÿì
óëîí èíòûÿìû, êàòýç òžÿñà,
òîí ќä ïóìèñüêû ìèëÿì óòèñåíûìû,
êóäžç ëýçå ïûðûíû
ýêñýé ìóçúåìàìû. Íîø òîí,
Øóíäû, ќä àäœû, ñüќðàä êèí
êå ìûíý øóûñà. Ñîèí èê òž
êóëý ìóçúåììåñ óòèñåíûìû
ïóìèñüêûíû, ñî èê âåðàëîç,
ÿðà-à òžëåäëû òà þãûò èíòûÿìû
óëûíû, - øóèç ôåÿ-ïðîêóðîð.
Ìè ñûëžñüêîì ñþáåã ïëîùàäüûí,
êûê ïàëòžç ñîå êîòûðòî
šóæûò êîðêàîñ, íîø
ìóêåò êûê ïàëòžç - ñþðåñú-
¸ñ. Áóð ïàëàñü, šóæûò êîðêà
ñüќðûñü, øóàê ëîáœûñà ïîòžç
àäœûëûìòý ïќéøóð. Ìàèíûç
êå íî ñî êåëüøå àçüäàãàëû,
ìàèíûç êå íî - œîçëû.
Òžíè êûŸå ñî, óòèñü!
Âåðîñëýñü áåðïóìåòž ëþêåòñý
ëûäœå âóîíî íîìåðûñü.

АДӞЫТОН
8
¹ 7 (25622)
2018-òž àð 30-òž òîëøîð
Буёлъёс пӧлын
Ìàðèÿ ÂÅÊØÈÍÀ
Êåç ¸ðîñûñü Êàìšîûñü
ñóðåäàñåç Ìåíÿòü Âàë¸ðåç
(Âàëåðèé Ñàâèí) àñëûì
óñüòž ýòíîôóòóðèñòú¸ñëýí
ñèìïîçèóìçû
äûðúÿ. Ñîëýí ñóðåäú-
¸ñûç ãèíý ќâќë, áûäýñ
óëîíýç - èñêóññòâî.
- Ñþëýìû èñêóññòâîòýê
óëûíû óã áûãàòû, þí ñåêûò
ëóý, - øóý Ìåíÿòü Âàë¸ð.
- Èñêóññòâî ïûðû ïóøêàì
ïè÷è äûðûñåí óñèç. Ïûð
ñóðåäú¸ñ, áó¸ëú¸ñ ïóøêûí
óëžñüêî, íîø éûðàì êðåçüãóð
øóäý. Ïè÷è äûðúÿì ñóðåäàñüêûíû
ìàòåðèàëú-
¸ñ è÷è âàë, íîø ìûíàì çќê
ìàëïàíý - ôëîìàñòåðú¸ñ ìåä
áàñüòîçû. ÑûŸå øóìïîòž, ãîðîäûñü
Ÿûæû-âûæûîñû ñîîñòû
âàéèçû íî.
Ìåíÿòü Âàë¸ð.
D
Áèîëîãèÿ, èñòîðèÿ, ñóðåäàñüêîí
- òàíè ìàð ÿðàñüêå âûëýì
Âàë¸ðëû øêîëàûí. À÷èç
âåðàìúÿ, òâîð÷åñòâîÿç íî ñîîñ
ïûð àäœèñüêî. Íûðûñü èê, âîðãîðîí
ÿðàòý ñóðåäàíû èíêóàçåç,
ïóäî-æèâîòú¸ñòû, áóäîñú¸ñòû
- êèñòî÷êàîññý, êðàñêàçý íî õîëñòñý
êóòûñà, áóñûå, íþëýñêû ïîòàëëÿ.
Èíêóàçü ÷ûëêûò ìàëïàí
âàå, àäÿìèåç àäÿìè êàðå, øóý
Âàë¸ð. Ñîáåðå, ñóðåäàñüëû òóíñûêî
ïîòý, êûŸå âàë òðîñ ñþðñ
àðú¸ñ òàëýñü àçüëî ôèí-óãîð êàëûêëýí
- êóêå âàíü ôèí-óãîð êàëûêú¸ñ
Ÿîø óëî âàë àé - ÷åáåðëûêåç,
èñêóññòâîåç, óëîíýç. Òà
þàíëû âàëýêòîí èê Âàë¸ð óò÷àíû
òûðøå àñëàç ñóðåäú¸ñàç.
- Ìûíàì ñóðåäú¸ñû - ñî
ôàíòàñòèêà ќâќë, ñî óëîí ñÿðûñü.
Ñóðåäú¸ñìå àäœûñà,
àäÿìè ïóøêûí ìåä ìàèç êå
âûðœîç, - âåðà ñóðåäàñü. - Ìûíàì
âàíü íà êàðèêàòóðàîñû,
ñîîñ êûðå ïîòòî ñóðóì-áóðóì
êàëûêëýñü óðîä ñÿìú¸ññý. Àçüëàíÿç
ìàëïàñüêî ñóçüåò ëýñüòûíû,
ñî âîçüìàòîç àäÿìèëýñü
ñüќëûêú¸ññý. Îãåç ñóðåäý âàíü
èíè: êûçüû àäÿìè àññý ìàãàçèíûí
âîçå, êåò÷óïú¸ñ-ìàéîíåçú-
¸ñ ïќëûí ñî øóçèìå óê, óëîíëýñü
øќìçý âàëàìûñü äóãäý.
Ìåíÿòü Âàë¸ðëýí óæåç íî
ïûð ãåðœàñüêåìûí èñêóññòâîåí.
Ñî Êåç ¸ðîñûñü Ïàæìàíïî÷èíêàûñü
øêîëàûí íî êëóáûí
ïèíàëú¸ñòû ñóðåäàñüêûíû
äûøåòý, êóëý êå, ñöåíàåç
íî áîðääîðú¸ñòû ÷åáåðìàëëÿ.
Èíêóàçüûñü ñÿíà, Âàë¸ðåç
Ÿåìûñü àäœûíû ëóý ýòíîôóòóðèñòú¸ñëýí
ñèìïîçèóìú¸ñûñüòûçû.
Îòûí ñî äàóðòîíâûðîíú¸ñ
(ïåðôîðìàíñú¸ñ) íî
ëýñüòûëý. Ñîîñòû àäœûíû áûãàòîäû
«Âàòñàì äóííå» ïðèëîæåíèìû
ïûð.
- Òóàëà óëîí àäÿìèåç áîðääîðú¸ñ
âèñêû ïóêòý. Íîø ïåðôîðìàíñ
ïàñüêûòãåñ êàðå èñêóññòâîåç.
Ñî ñóðåä, êóäžç
ëýñüòžñüêå âåðàñüêîí, êóàðà,
ýêòîí ïûðòž, - øóý õóäîæíèê.
Âàë¸ðëýí ñóðåäú¸ñûíûç
àäœûòîíú¸ñ ðàäúÿñüêûëžçû
íè Èæûí, Âàâîæûí, ñîëýñü
óæú¸ññý àäœèçû Íàáåðåæíûå
×åëíûûí. Àëè ñîëýí òâîð÷åñòâîåíûç
òîäìàòñêûíû ëóîç
Èæûñü Êàëûê òâîð÷åñòâîÿ
êîðêàí. «Òîäìîòýì ìóçúåì»
àäœûòîíýç êûñòžñüêîç 2-òž òóëûñïàëîçü.
Ìåíÿòü Âàë¸ðëýí âîòýñ áàìåç:
menjatvaler.ru
D
¹ 7 (25622)
2018-òž àð 30-òž òîëøîð (ÿíâàðü)
1915-òž àðûñåí 1917-òž àðûñåí 1918-òž àðûñåí 1918-òž àðûñåí 1930-òž àðûñåí 1943-òž àðûñåí 1992-òž àðûñåí
Ó÷ðåäèòåëè:
Ãîñóäàðñòâåííûé Ñîâåò
Óäìóðòñêîé Ðåñïóáëèêè
Ïðàâèòåëüñòâî
Óäìóðòñêîé Ðåñïóáëèêè
Ãëàâíûé ðåäàêòîð
Ç. Ê. Ðÿáèíèíà
Îòâåòñòâåííûé çà âûïóñê
Ì. Ì. Âåêøèíà
Àäðåñ ðåäàêöèè-èçäàòåëÿ:
426008, ã. Èæåâñê,
óë. Ê. Ìàðêñà, 274
www.udmdunne.ru
e-mail: udmdunne@yandex.ru
Ãàçåòà îòïå÷àòàíà â ÀÎ
«Èæåâñêèé ïîëèãðàôêîìáèíàò»
(426039 ã. Èæåâñê,
óë. Âîòêèíñêîå øîññå, 180)
Òåëåôîíû:
73-33-44 - ãë. ðåäàêòîð
73-33-42, 89511953765 - ïðè¸ìíàÿ, ðåêëàìà,
çàì. ãë. ðåäàêòîðà
73-33-46 - îòâ. ñåêðåòàðü
73-33-43, 89511953766 - êîððåñïîíäåíòû
73-33-41 - áóõãàëòåðèÿ
Èíäåêñû: Ï 5806, Ï 5001
Òèðàæ íîìåðà 1200
Çàêàç ¹ 55
Îáú¸ì 2 ï. ë.
Öåíà ñâîáîäíàÿ
Ïîäïèñàíî ê ïå÷àòè - 18.00
Ïî ãðàôèêó - 18.00
Ìíåíèå àâòîðîâ íå âñåãäà ñîâïàäàåò ñ
ìíåíèåì ðåäàêöèè
Èñïîëüçîâàíèå ìàòåðèàëîâ äîïóñêàåòñÿ
òîëüêî ñ ðàçðåøåíèÿ ðåäàêöèè
Ìàòåðèàëû, ïóáëèêóåìûå ñ ïîìåòêîé
«Ä» è «Ðåêëàìà», ïå÷àòàþòñÿ íà äîãîâîðíîé
îñíîâå.
Ãàçåòà çàðåãèñòðèðîâàíà Óïðàâëåíèåì
Ôåäåðàëüíîé ñëóæáû ïî íàäçîðó â ñôåðå
ñâÿçè, èíôîðìàöèîííûõ òåõíîëîãèé è
ìàññîâûõ êîììóíèêàöèé ïî Óäìóðòñêîé
Ðåñïóáëèêå
Ðåãèñòðàöèîííûé íîìåð
ÏÈ ¹ÒÓ18-00646
Ðåêîìåíäîâàíî äëÿ ÷òåíèÿ ñ 12 ëåò