ud#17 (25632)

2018-òž àð 6-òž þæòîëýçü (ìàðò). Ïóêñ¸í (âòîðíèê) ¹ 17 (25632)
Âàíü óäìóðòú¸ñëýí ãàçåòñû
Êûëäûòýìûí 1915-òž àðûí 4-òž ôåâðàëå
Районъёсысь иворъёс
3
Кызьы ортчиз Анай кыллэн
нуналыз
Герд лыдӟонъёс
Мадиськонъёсын адӟиське
5 6
калыклэн визьмыз,
сям-йылолъёсыз
Дышетон
Воткинскысь 1-тӥ школаын
25 ар талэсь азьло усьтӥськиз
удмурт класс
АНАЙ КЫЛЛЭН НУНАЛЫЗ
«УДМУРТ КЕНЕШ» ОГАЗЕЯСЬКОНЛЭН ВЫПУСКЕЗ
Ã
Å
Ð
Ä
Кивалтӥсьлы кузьым -
кылбур
udmgossovet.ru
Àäðåñýç: 426074, Èæêàð,
Îêòÿáðüëû 50 àð êàðëóä,
15 íîìåðî þðò, 213-òž, 215-òž
êàáèíåòú¸ñ, «Óäìóðò Êåíåø».
Òåë.: 68-53-29; òåë./ôàêñ 68-83-08.
www.udmkenesh.ru
E-mail: udmkenesh@gossovet.udm.ru
Åëåíà ÐßÁÈÍÀ
21-òž òóëûñïàëý áûäýñ
äóííåûí ïóñéèñüêå
Àíàé êûëëýí íóíàëûç.
Ñîêó îðò÷î ïќðòýì
àêöèîñ, êîíöåðòú¸ñ,
âîæâûëúÿñüêîíú¸ñ.
Èæûí íî òà ïðàçäíèêåç
óã âóíýòî.
«Óäìóðò Êåíåøëýí»
òќðîåç, Êóí Êåíåøûñü äåïóòàò
Òàòüÿíà Èøìàòîâà Êóçåáàé
Ãåðä íèìî ãèìíàçèëýí
êèâàëòžñåíûç Òàòüÿíà
Âîëêîâàåí íî ãèìíàçèûñü
1-òž «á» êëàññûí äûøåòñêèñü
Àðñåíèé Âîëêîâåí íî
Ýâèêà Êóçüìèíàåí Àíàé
êûëëýí êàëûêêóñïî íóíàëûíûç
ýëüêóíûñüòûìû
êèâàëòžñü¸ñûç œå÷êûëàçû.
Ïèíàëú¸ñ âåðàçû Ôëîð Âàñèëüåâëýñü
óäìóðò íî œó÷
êûëú¸ñûí êûëáóðú¸ññý íî
«Ìîí óäìóðò êûëûí âåðàñüêèñüêî»
çíà÷îêú¸ñ êóçüìàçû
- íèìûñüòûç òà àêöèÿ
ïîííà ãàäüïóñú¸ñòû äàñÿçû
äèçàéíúÿ «ÌÎÍÀÌÈ» óäìóðò
ìàñòåðñêîéûñü óñòî-
÷èîñ.
- Ïèíàëú¸ñ, òž ñûŸå øóä
îåñü! Òžëÿä 2 âîðäñêåì êûëäû
- óäìóðò íî œó÷, - íûëïèîñëýñü
êûëáóð ëûäœåìçýñ
êûëçýìåç áåðå øóèç Êóí Êåíåøëýí
Òќðîåç Àëåêñåé Ïðàñîëîâ.
Êóçåáàé Ãåðä íèìî ãèìíàçèûñü
ïèíàëú¸ñ Êóí Êåíåøëýí Òќðîåç
À. Ïðàñîëîâ äîðûí.
Ïèíàëú¸ñ óøúÿñüêèçû
íà, ãèìíàçèûí ñîîñ ýøøî 2
êûëýç - àíãëè íî íåìåö - äûøåòî
øóûñà.
Ïàðëàìåíòýí êèâàëòžñü
ïèíàëú¸ñëû òàó êàðèç íî
ñèíïåëü êóçüûìú¸ñ ñ¸òžç.
Êóí Êåíåøûñü ïîòûñà,
œå÷êûëàñü¸ñ âàìûøòžçû ðåçèäåíöèå.
Òќðîëýí íî Ïðàâèòåëüñòâîëýí
àäìèíèñòðàöèåíûçû
êèâàëòžñü Ñåðãåé
Ñìèðíîâ ïàéìèç íî øóìïîòžç
òàŸå êóíîîñëû. Êûëáóðú¸ññýñ
êûëçýìåç, óëýì-âûëýìçû íî
øóã-ñåêûòú¸ññû ñÿðûñü þàñüêåìåç,
«Ìîí óäìóðò êûëûí
âåðàñüêèñüêî» çíà÷îê áàñüòýìåç
áåðå ñî íî ïè÷è êóíîîñûçëû
êóçüûì ëýñüòžç - âûëü ÷åáåð
êíèãàîñ.
«Íûëïèîñ áûäýñ íóíàëëû
ìûëêûäìå šóòžçû», - ãîæòžç
Ñåðãåé Ñìèðíîâ òà ïóìèñüêîí
áåðå âîòýñ áàìàç. Ïèíàëú-
¸ñ íî áóðäúÿñüêåì ìûëêûäûí
áåðòžçû. Ìà, êûçüû ìóêåò ñÿìåí:
êèâàëòžñü¸ñ äîðû íóíàëëû
áûäý óä ñþðû, êûëáóð âåðàì
ïîííà íî êóçüûìú¸ñ âåñü
óã ñ¸òúÿëî!
Íîø êûçüû ïóñéèçû Àíàé
êûëëýñü êàëûêêóñïî íóíàëçý
¸ðîñú¸ñûñü «êåíåø÷èîñ»,
ëûäœå 5-òž áàìûñü.

¹ 17 (25632)
2 2018-òž àð 6-òž þæòîëýçü Ãåðä
МЫЛКЫД
Асьмелы тунсыко
мед луомы!
Òàòüÿíà ÈØÌÀÒÎÂÀ,
«Óäìóðò Êåíåø»
îãàçåÿñüêîíëýí òќðîåç
Áåðëî âàêûòý øàåðàìû
òðîñãåñ íî òðîñãåñ
óäìóðò óæðàäú¸ñ
îðò÷ûëî.
Àíàé êûëëû ñžçåì êàëûêêóñïî
íóíàëúÿ ãèíý êå
íî ó÷êîíî, âàíüìûç ñÿìåí
¸çú¸ñìû ðîñ-ïðîñ óæðàäú-
¸ñ äàñÿçû. Óíîÿç óäìóðò
àçüâåòëžñü¸ñ, êèâàëòžñü¸ñ
ýñêåðèçû òîäîí-âàëàíú¸ññýñ,
äèêòàíò ãîæòûñà. Ïèíàëú¸ñ
àíàé êûëûíûçû
êûëáóðú¸ñ ëûäœèçû, êàëûê
øóäîíú¸ñûí øóäžçû.
Џàïàê óäìóðò øќìî
óæðàäú¸ñûíûìû, ñÿìéûëîëú¸ñûíûìû,
øóäîíýêòîíú¸ñûíûìû,
êàëûê
äžñüêóòýíûìû àñüìåîñ ïàëýíûñü
êóíîîñòû ãî÷àòûíû
äûøèìû. Êóíñüќðûñü
íî Ðîññèëýí ìóêåò óëîñú-
¸ñûñüòûç àäÿìèîñ øóìïîòûñà
ëûêòî Áðàíãóðòý
ïåñÿíàé¸ñ äîðû, Êèÿñà
¸ðîñûñü Óääÿäèûñü Óäìóðò
êîðêà, Øàðêàí ¸ðîñûñü
Áûãûå, Ýãðà ¸ðîñûñü
Ñýïûñü áûðåì ãóðòú¸ñëû
ñžçåì ìóçåå íî ìóêåò êóíî
ïóìèòàí èíòûîñû. Øóìïîòûìîí:
àðûñü àðå ñîîñëýí
ëûäçû áóäý, ïóêòžñüêî
âûëü óñàäüáàîñ, êûëäî òóðèçìúÿ
ìàðøðóòú¸ñ.
Òóæ óìîé ëóûñàë, óäìóðò
ëóë÷åáåðåòúÿ þðòú¸ñëýñü
àäœåì êàðûñà,
ýëüêóíûñüòûìû ìóçåé¸ñ
íî âûëüäžñüêûñàëçû êå.
Êûëñÿðûñü, òóý ïóñéèñüêîìû
äàíî óäìóðò êëàññèêú-
¸ñ Êóçåáàé Ãåðä íî Àøàëü-
÷è Îêè âîðäžñüêåì äûðûñåí
120 àð òûðìîíýç. Ñîîñëýñü
íèìú¸ññýñ ýëüêóíàìû
îäžã ãèíý ìóçåé óã íóëëû.
ÊûŸå óñòî ëóûñàë, óäìóðò
ãîæúÿñüêèñü¸ñëû ñžçüûñà,
âûëü àäœûòîíú¸ñ êûëäûñàëçû
êå. Îçüû ìóçåé¸ñ íî
òóðèñòú¸ñ ïîííà òóíñûêîãåñ
ëóûñàëçû, ìóçåé¸ñ ïîííà
íî ñî âûëü øîê÷åì êàäü
ëóûñàë, ìàëïàñüêî.
Òóæ øóìïîòûìîí, àñüìåîñ
ìóêåò êàëûêú¸ñëû
òóíñûêî ëóèñüêîì øóûñà.
Ñþëýì èê íåáœå, êóêå ìóêåò
óëîñú¸ñûí êûëžñüêî
óäìóðò ãóðú¸ñ, êóêå óäìóðò
ôåñòèâàëü¸ñû çàë òûð êàëûê
ëþêàñüêå. Êûëñÿðûñü,
êûŸå çîë óæðàäú¸ñ îðò-
÷ûòúÿëî Òàòàðñòàíûñü íî
Áàøêèðèûñü óäìóðòú¸ñ,
Êèðîâ óëîñûñü Âÿòñêèå
Ïîëÿíû êàðûí, Ñàíêò-
Ïåòåðáóðãûí, Ìîñêâàûí...
Àñüìåîñ øîðû ó÷êûíû,
àñüìåëýñü àäœåì êàðûíû
ìóêåò êàëûêú¸ñ âóûëî
- ñî çýì íî âûëž äóíúåò! Íî
ñî âàêûòý èê òóæ ïîòý âûëýì,
àñüìåîñ àñüìåëû íî
òóíñûêî ìåä ëóîìû øóûñà.
Ìåä çîëãåñ äóíúÿñàëìû
íî âîçüûñàëìû ëóë÷åáåðåòìåñ,
óòèñüêåì óçûð
ñÿì-éûëîëú¸ñìåñ, êûðœàíýêòîíú¸ñìåñ...
РОССИЫСЬ АФУН
Фин-угор азьветлӥсьёс пумиськизы Йошкар-Олаын
Åëåíà ÐßÁÈÍÀ
16-òž ôåâðàëå Éîøêàð-
Îëàå ëþêàñüêûëžçû
Ðîññèûñü ôèí-óãîð
êàëûêú¸ñëýí àññîöèàöèçûëýí
ïðåçèäèóìåçëýí
¸ç÷èîñûç. Óäìóðòèûñü
òà ïóìèñüêîíý
âåòëžçû «Óäìóðò
Êåíåøëýí» òќðîåç Òàòüÿíà
Èøìàòîâà íî èñïîëêîìëýí
¸ç÷èåç Ñåðãåé
Êàñàòêèí.
Ïðåçèäèóìåç ïîðú¸ñ äîðûí
îðò÷ûòîíëýñü ìóãçý
Ðîññèûñü ôèí-óãîð êàëûêú¸ñëýí
àññîöèàöèåíûçû
êèâàëòžñü ϸòð Òóëòàåâ òàçüû
âàëýêòžç:
- Ìàðèé Ýëûí áàäœûì óæ
ëýñüòžñüêå éќñêàëûê êóëüòóðàåç
óò¸í íî àçèíòîí, àíàé
êûëýç äûøåòîí, ãàçåò-æóðíàëú¸ñ
ïîòòîí óäûñú¸ñûí.
Çîëãåñ íî çîëãåñ øќäžñüêå
åãèòú¸ñòû óæàçû êûñêåìçû.
Òàòûí îðò÷î óíî ôåñòèâàëü¸ñ
íî ìóêåò óæðàäú¸ñ,
ìèëåìëû ïîðú¸ñëýñü àäœåì
êàðîíî.
ШОРКАР
АДӞЕМ КАРЫМОН
mincult12.ru
Ïóìèñüêîíëýí âàëòžñü
òåìàåç âàë ôèí-óãîð êàëûêú-
¸ñëýñü àñïќðòýìëûêú¸ññýñ
óò¸í. Îçüû èê áàäœûì ñàêëûê
âèñúÿñüêèç àíàé êûëú-
¸ñìåñ äûøåòîíëû. Ñî ñÿíà,
þíìàòýìûí Ðîññèûñü ôèí -
óãîð êàëûêú¸ñëýí àññîöèàöèçûëýí
2018-òž àðëû óæàí
ïëàíýç.
Ïàéäภêåíåøîí áåðå
ôèí-óãîð êóíîîñ âóûëžçû
Выльдӥськоз-а Кызьпу арама?
Àë¸íà ÌÈÕÀÉËÎÂÀ
18-òž ìàðòý, êóíìûëû
Ïðåçèäåíò áûðú-
¸í íóíàëý, ýëüêóíûñüòûìû
âàíü ãîðîäú¸ñûí,
îçüû èê Óâàûí
íî Ýãðàëàí îðò÷îçû
íà «ïè÷è» áûðú¸íú¸ñ
- ïóñú¸íî ëóîç, êûŸå
èíòûåç, òž ìàëïàìúÿ,
2018-òž-2019-òž àðú¸ñû
òóïàòúÿíî-÷åáåðúÿíî.
Èæêàðûí êóàðà
ñ¸òûíû ëóîç 12 èíòûîñ
ïîííà.
Èæûñü Äóìàëýí òќðîåç
Îëåã Ãàðèí âàëýêòýìúÿ,
áþëëåòåíå ïûðèñü 12 èíòûîñûç
áûðéèç êàëûê: êûëåì
ñžçüûë Èæêàð àäìèíèñòðàöèëýí
ñàéòàç þàëëÿñüêîí
îðò÷èç, íîø áќðûñü òîëýçü
Ÿîæå Ÿåêòîíú¸ñòû êóòžçû
øîðêàðûñü âóç êàðîí öåíòðú¸ñûí,
çàâîäú¸ñûí, ÌÔÖîñûí
íî áàäœûì óæðàäú¸ñûí.
Èæêàð àäìèíèñòðàöèëýí
ïðåññ-ñëóæáàåç èâîðòýìúÿ,
òà äûð Ÿîæå îãëîì 10
ñþðñëýñü óíî êóàðà âóèç.
Äýìëàìûí Êûçüïó àðàìàåç
âûëüäûíû. Îòûí àñüìåëýí
óíî óæðàäú¸ñìû îðò-
÷ûëî. Êîòüêóä àð áûäýñ ýëüêóíûñüòûìû
êàëûê âóý Èæëýí
Ãåðáåðàç, Âûëü ïðàçäíèêå.
Òàòûí îðò÷ûëî êîíöåðòú¸ñ,
ôåñòèâàëü¸ñ. Ñîèí
òà èíòû àñüìåëû ìàòûí íî
äóíî ëóý. Òóííý íóíàëëû
Сцена вылысь - калык пӧлы
Åëåíà ÐßÁÈÍÀ
Œå÷ ñÿìëû ïќðìèç èíè
Àíàé êûëëýí êàëûêêóñïî
íóíàëàç éќñêàëûê
äžñüêóòýí âåòëûíû.
Îçüû øàåðûñüòûìû
ïќðòýì óäûñú¸ñûí
óæàñü¸ñ óæ äóðàçû
ìûíî êàëûê äžñåí.
Íûðûñüñý óäìóðò äýðåìú-
¸ñûí óæ äóðàçû 4 àð òàëýñü
àçüëî ïîòžçû ïóðãàîñ.
- Ñîêó Àíàé êûëëýí êàëûêêóñïî
íóíàëûç ќé âàë. Áåðëî
àðú¸ñàç ìè äýðåì äžñÿñüêîì
òà íóíàëý, - âåðà «Óäìóðò
Êåíåøëýí» Ïè÷è Ïóðãà ¸çýíûç
êèâàëòžñü, Äåïóòàòú¸ñëýí
¸ðîñ Êåíåøñûëýí òќðîåç
Âàñèëèé Ìîñêâèí. - Îçüû
ìè ìûòžìû êàëûê äžñü íóëëîíúÿ
äâèæåíèåç. Íûðûñü èê
êóëý âàë, éќñêàëûê äžñüêóò
ñöåíà âûëûñü êàëûêå ìåä ïîòîç,
âќëìîç øóûñà. Òîäžñüêîì
íà, êûçüû àçüâûë, óäìóðò
äýðåìåí àäÿìèåç óðàìûñü
àäœûñà, ñî øîðû ïàéìûñà
ó÷êûëžçû. Íîø àëè âàíüìûç
âîøòžñüêåìûí: òóííý òðîñýç
ìè øîðû âîæúÿñüêûñà ó÷êî,
ìîí íî ñûŸå äžñüêóòýí âåòëûñàë,
íî ìûíàì ќâќë, øóî.
Âàñèëèé Ìîñêâèí âåðàìúÿ,
ïóðãàîñ Àíàé êûëëýñü
êàëûêêóñïî íóíàëçý Ãûðîíáûäòîíýç
ÿêå ìóêåò óäìóðò
ïðàçäíèêåç êàäü âîçüìàëî.
Àêöèå ìûëî-êûäî ïûðèñüêî
¸ðîñ êèâàëòžñü¸ñ íî, îãøîðû
êàëûê íî. Ïóñú¸íî íà: àçüâûë
Àíàé êûëëýí êàëûêêóñïî íóíàëàç
éќñêàëûê äžñåí óäìóðòú¸ñ
ãèíý êå âåòëžçû, àëè, ñîîñëýñü
àäœåì êàðûñà, 21-òž
ôåâðàëå àñüñý êîñòþìú¸ññýñ
íóëëî íè œó÷ú¸ñ íî, áèãåðú-
¸ñ íî.
ÀÔÓÍ-ëýí ïðåçèäèóìåçëýí êåíåøåç
îðò÷èç Éîøêàð-Îëàûí.
äàñÿì êîíöåïöèÿÿ Êûçüïó
àðàìàûí ëóîçû ñöåíà íî óäìóðò
ñè¸í-þîíú¸ñûí êàôå.
Ñî ñÿíà, ÷àêëàìûí ïàðêûñü
ïè÷è ñþðåñú¸ñòû, íûëïè
ïëîùàäêàîñòû, ñïîðòýí âûðîí
èíòûîñòû óìîÿòûíû.
Âûëüäžñüêîç-à Êûçüïó
àðàìà? Ñî ïîòý àñüìå áîðäûñü
íî. Òðîñ êóàðà ñ¸òžìû
êå, âûëüäžñüêîç! Èæêàð àäìèíèñòðàöèëýí
ñàéòàç èâîðòýìûí,
òóïàòúÿí èíòûåç
áûðú¸íý Èæûñü 14 àðåññýñ
òûðìûòýì âàíüìûç àäÿìèîñ
ïûðèñüêûíû áûãàòîçû øóûñà.
Ñî ïîííà 18-òž ìàðòý 8
÷àñûñåí 20 ÷àñîçü ëûêòîíî
áûðú¸í ó÷àñòîêå, ñüќðå îäíî
èê êóòîíî ïàñïîðòýç.
Òóý òà àêöèÿ áîðäû ìûëîêûäî
èòžñüêèçû ìóêåò ¸ðîñú-
¸ñ íî, ïàëýíý ќç êûëå Èæûñü
«êåíåø÷èîñ». «Óäìóðò Êåíåøëýí»
òќðîåç Òàòüÿíà Èøìàòîâà
òà éûëîëýç òóæ œå÷åí
ëûäúÿ. Ñîèí ñîãëàø ìóêåò
óäìóðò àçüâåòëžñü¸ñ íî.
- Àíàé êûëëýí íóíàëàç
¸ðîñûñüòûìû øêîëàîñûí
íî êóëüòóðàÿ ó÷ðåæäåíèîñûí
àçüâûë àðú¸ñû éќñêàëûê
äžñüêóòýí âåòëûëî íè âàë, -
øóý «Óäìóðò Êåíåøëýí» Äýðè
¸ðîñûñü ¸çýíûç êèâàëòžñü
Ëèäèÿ Áèÿíîâà. - Íîø òóý
òà àêöèÿ ïàñüêûòàç, ñî áîðäû
èòžñüêèçû êèâàëòžñü¸ñ
íî. Óíîÿç ãóðò ïîñåëåíèîñûí
óæàñü¸ñ êàëûê äžñåí âóèëëÿì.
Øóìïîòûìîí, òà àêöèå,
óäìóðòú¸ñ ñÿíà, ¸ðîñûñüòûìû
ìóêåò êàëûêú¸ñ íî ïûðèñüêî
øóûñà.
Éîøêàð-Îëàûñü òðîñ òóíñûêî
èíòûîñû. Êûëñÿðûñü,
Ñ. ×àâàéí íèìî éќñêàëûê áèáëèîòåêàûí
ñîîñëû ýêñêóðñèÿ
îðò÷ûòžçû, òîäìàòžçû
øåð ïóìèñüêûëžñü íî ðóêîïèñü¸ñòû
âîç¸í, øàåðòîäîíúÿ
îòäåëú¸ñûí. Íèìûñüòûç
òà ýêñêóðñèëû áèáëèîòåêàûí
óæàñü¸ñ ôèí-óãîð êíèãàîñûíûçû
óçûð àäœûòîí
äàñÿëëÿì. Ñîèí Ÿîø ëóèç
íà ó÷êûíû òóñïóêòýìú¸ñûí
«Âåíãðèÿ» íî «Ïëàíåòà Çåìëÿ.
Ìàðèé Ýë» âûñòàâêàîñûç.
Ñî ñÿíà, êóíîîñëýí ëóîíëûêñû
âàë òîäìàòñêûíû
ïîð êëàññèêëýí Ñåðãåé ×àâàéíëýí
òâîð÷åñòâîåíûç ñîëýí
êàáèíåòàç.
Òà ýêñêóðñèÿ áåðå Ðîññèûñü
ÀÔÓÍ-ëýí ïðåçèäèóìåçëýí
¸ç÷èîñûç ôèí-óãîð ëèòåðàòóðàåç
ïîòòîíëû ñžçåì êîòûðåñ
šќêå ïûðèñüêèçû. Íîø
áќðûñü ñüќðàçû âàåì ïќðòýì
êûëú¸ñûí êíèãàîññýñ Ñ. ×àâàéí
íèìî éќñêàëûê áèáëèîòåêàëû
êóçüìàçû. Ïîð áèáëèîòåêàðü¸ñ
íî êóíîîññýñ êóçüûìòýê
ќç ëýçå - êîòüêóäçûëû áûäýí
Ìàðèé Ýëëýí èñòîðèåçúÿ
íî êóëüòóðàåçúÿ áèáëèîãðàôè-
÷åñêîé óêàçàòåëü ñ¸òžçû.
Ôèí-óãîð àçüâåòëžñü¸ñ ïûðèñüêèçû
íà ïîð êàëûêëýí
2-òž ќò÷àìåç äûðûñåí 100 àð
òûðìîíëû ñžçåì ôîðóìå íî
âóûëžçû ïîð ïóæûÿòžñüêîíúÿ
öåíòðå.
ВОЖВЫЛЪЯСЬКОН
Нылпиослэн
дуно кылъёссы
Àë¸íà ÌÈÕÀÉËÎÂÀ
Àíàé êûëëýí êàëûêêóñïî
íóíàëàç «Óäìóðò
íûëêûøíî êåíåø»
Èíòåðíåòûí
ÿëžç íûëïè ñóðåäú-
¸ñúÿ «5 äóíî êûëú¸ñ»
âîæâûëúÿñüêîí.
Îò÷û ïûðèñüêûíû áûãàòîçû
4-8 àðåñúåì óäìóðò
êûëûí âåðàñüêèñü
ïèíàëú¸ñ. Íûëïèîñ àñüñýîñ
áûðéûíû êóëý 5 òóæãåñ
äóíî, ñîîñ ÷àêëàìúÿ,
óäìóðò êûëú¸ñòû, ñîîñòû
ñóðåäàíû íî îäžã êîìïîçèöèå
ïûðòûíû. Ñóðåäýç
òóñïóêòûñà âàê÷èÿê âàëýêòîíýí
«ÂÊîíòàêòåûñü»
«Óäìóðò íûëêûøíî êåíåø»
ãðóïïàå ûñòîíî.
Êîíêóðñ êåìà óç
êûñòžñüêû, 19-òž þæòîëýç¸çü
ãèíý, ñîèí äûðòýëý.
Êîíêóðñý âóýì óæú¸ñòû
ýñêåðîç íèìûñüòûç æþðè.
20 òóæãåñ óñòî óæú¸ñ «Óäìóðò
íûëêûøíî êåíåøëýí»
íî «Áèëèíãâà» óäìóðò
öåíòðëýí ñèíïåëü
êóçüûìú¸ñûíûçû íî äèïëîìú¸ñûíûçû
ïóñúåìûí
ëóîçû.
Âîðìèñü¸ñòû äàíúÿëîçû
23-òž þæòîëýçå Èæûñü
Ýøúÿñüêîí þðòûí, ñîêó
îðò÷îç «Âûæû-âûæûâûæûêûë»
ôåñòèâàëüëýí
éûëïóìúÿí óæðàäàç.
Ñóðåäëû êóðîíú¸ñ òà-
Ÿååñü:
- áûäœàëàåç - À3;
- ñóðåäàìûí àêâàðåëåí,
ãóàøåí, ìåëîêú¸ñûí ÿêå
êàðàíäàøú¸ñûí;
- ïóñú¸íî, êèíëýí ñî
óæåç íî êќíÿ àðåñ àâòîðåçëû,
êûòûñü, êûŸå øêîëàå
ÿêå íûëïè ñàäý âåòëý.

Ãåðä
¹ 17 (25632)
3
2018-òž àð 6-òž þæòîëýçü
АНАЙ КЫЛЛЭН НУНАЛЫЗ
ÑÜЌËÒÀ
ßÐ
Бакыртӥзы
Áàðìàøóðûñü
áèáëèîòåêàûí
«Âåðàñüêîìû óäìóðò êûëûí» ïóìèñüêîí
ðàäúÿñüêèç, îòûí âàíü ìûëêûä êàðèñü¸ñ
óäìóðò êûëáóðú¸ñ ëûäœèçû. ¨ðîñûí óëžñü
óäìóðòú¸ñ œó÷îìî, àíàé êûëûí è÷èãåñ íî
è÷èãåñ âåðàñüêî, ñîèí òà óæðàä ìàëïàìûí
âàë.
Íîø ßðûñü áèáëèîòåêàûí ìûëêûä
êàðèñü¸ñ óäìóðò äèêòàíò ãîæòžçû. Àçüâûë
àðú¸ñû 10-ëýñü è÷è ìóðò ïðàâèëîîñòû
òîäýìçý ýñêåðûëžç êå, òóý 15 êóçÿ âóèçû.
Òà íóíàëý èê Áàäœûìãóðòý ¸ðîñûñü
óäìóðò êûëúÿ íî ëèòåðàòóðàÿ äûøåòžñü¸ñ
ëþêàñüêûëžçû, ñîîñ ïîííà àíàé êûëëû
ñžçåì «Îéäî âåðàñüêîì» ñåìèíàð ðàäúÿñüêèç.
Äûøåòžñü¸ñ ñÿíà, óæðàäý ïûðèñüêèçû
óäìóðò ïèíàëú¸ñ, ñîîñ êûëáóðú¸ñ ëûäœèçû,
ßðûñü «Þð-ÿð» êîëëåêòèâ êûðœàç, ñïåêòàêëü
ïóêòžç.
Îç¸ðêà ãóðòûñü Óäìóðò êóëüòóðàÿ
öåíòðûí íûëïèîñ ïîííà «Îéäîëý áàêûðòîìå
(âåðàñüêîìå)» øóäîí îðò÷ûòžçû.
Ñî ñÿíà, âàíü ìûëêûä êàðèñü¸ñ áûãàòžçû
ïûðèñüêûíû «ßðÝÒÍÎÂÈÄÅÍÈÅ» ïðîåêòý.
Ñî ïîííà «Ìîí àíàé êûëûí âåðàñüêèñüêî»
òåìàÿ âèäåîðîëèê äàñÿíî íî ñîå âîòýñý
èíòûÿíî âàë.
Сцена вылын - выжыкылъёс
Ñüќëòàëàí «Àíàé êûë ìûíàì âûæûîñàì»
¸ðîñ êîíêóðñ ðàäúÿñüêèç. Òóý ñî ñžçåìûí
âàë Àíàé êûëëýí êàëûêêóñïî íóíàëýçëû
íî Ñüќëòà ¸ðîñûí áóäýì Óäìóðò òåàòðûñü
àðòèñòëû Ãåîðãèé Îâå÷êèíëû - ñîëû 110 àð
òûðìûñàë.
Âîæâûëúÿñüêîíý ¸ðîñûñü 7-18 àðåñúåì
30 ïàëà ïèíàëú¸ñ ïûðèñüêèçû. Àðëûäçûÿ
ñîîñòû 3-ëû ëþêèçû, êîòüêóäàç 3 óñòîîññý
áûðéèçû.
- Àçüâûë àðú¸ñû êóðèñüêîìû âàë êûëáóð
ëûäœûíû, íîø òóý ïðîçàå âûæèìû. Ïèíàëú-
¸ñ äàñÿçû óäìóðò ëåãåíäàîñòû, êàëûê âûæûêûëú¸ñòû
íî òåàòðàëüíîé ìèíèàòþðàîñòû,
òðîñýç óäìóðò êûëûí ÷óçúÿñüêèçû, - âåðà «Óäìóðò
Êåíåøëýí» Ñüќëòà ¸çýíûç êèâàëòžñü
Íèíà Êåëàðåâà. - Êûëåì àðåí Ÿîøàòûñà,
òóý íûëïèîñ çîëãåñ äàñÿñüêèëëÿì, òóæãåñ
íî - ïîê÷è êëàññú¸ñ. Òóæ ÿðàçû ëåãåíäàîññû,
ãåðîè÷åñêîé ýïîñ. Ìàëïàñüêîì, âóîíî àðûí
íîø èê ïðîçàåç áûðú¸ìû. Ñî ñÿíà, ïè÷è íî
áàäœûì êëàññú¸ñòû íèìàç ëþêàëîìû.
ÝÃÐÀ
Автобусын кырӟазы
Àíàé êûëëýí êàëûêêóñïî íóíàëàç
Ýãðàûí óíî óæðàäú¸ñ ðàäúÿñüêèçû.
Òóý íî 1 íî 2 íîìåðî àâòîáóñú¸ñûñü
ïàññàæèðú¸ñòû óäìóðò äžñüêóòú¸ñûí
«êåíåø÷èîñ» øóëäûðòžçû. Ñîîñ êûðœàçûâåðàçû,
ïðàçäíèêëýñü èñòîðèçý ìàäèçû.
Áќðûñü âóûëžçû íà ¸ðîñ àäìèíèñòðàöèå,
ïûðàçû ìàãàçèíú¸ñû, îòûñü íî êàëûêåç
øóëäûðòžçû.
Íîø Ýãðàëàñü 1 íîìåðî øêîëàûí ïîê÷è
êëàññú¸ñûí äûøåòñêèñü¸ñ êûëáóðú¸ñ
ëûäœèçû, âèçüçýñ ñûíàçû.
¨ðîñ áèáëèîòåêàûí óæàñü¸ñ âàíü
ìûëêûä êàðèñü¸ñ ïîííà Ïè÷è óäìóðò
äèêòàíò îðò÷ûòžçû. Ñî Áàäœûì óäìóðò
äèêòàíòëû äàñÿñüêîí âûëëåì ëóèç.
Êóëüòóðàÿ «Íåôòÿíèê» þðòûí
êèóæú¸ñúÿ ìàñòåð-êëàññú¸ñ ðàäúÿñüêèçû,
íîø ñîáåðå âàíü ëûêòýìú¸ñ áûãàòžçû
ó÷êûíû Óäìóðò òåàòðûñü àðòèñòú¸ñëýñü
ñïåêòàêëüçýñ.
ÊÅÇ
Лыдъяськизы удмурт сямен
Êåçûñü 1 íîìåðî øêîëàûñü 5-òž êëàññûí
äûøåòñêèñü¸ñ ïîííà «Óäìóðò ëûäúÿñüêîí»
óðîê ðàäúÿìûí âàë. Îðò÷ûòžç ñîå «Óäìóðò
Êåíåøëýí» Êåç ¸çýíûç êèâàëòžñü Íàòàëüÿ
Ñåëèâåðñòîâà.
Ïóñú¸íî: Êåçûñü ïèíàëú¸ñ óäìóðò êûëûí
âåðàñüêûíû óããåñ áûãàòî. Íîø øóäîí àìàëýí
óðîêåç îðò÷ûòžä êå, éûðàçû òðîñãåñ óäìóðò
êûëú¸ñ êûë¸çû, ìàëïàç Í. Ñåëèâåðñòîâà.
- Òà óðîêåç îðò÷ûòîí ïîííà ìîí Ã. Âåðåùàãèíëýñü,
Â. Âëàäûêèíëýñü, Â. Èâøèíëýñü
êíèãàîññýñ íî «Âîðäñêåì êûë» æóðíàëûñü
ìàòåðèàëú¸ñòû êóòž, - øóý Íàòàëüÿ Âåíèàìèíîâíà.
- Ýñêåðèìû, ìàèí îã-îãçûëýñü
âèñúÿñüêî, êûëñÿðûñü, ðèìñêîé ëûäïóñú¸ñ
Ã. Âåðåùàãèíëýí ãîæòûñà êåëüòýì óäìóðò
ëûäïóñú¸ñûçëýñü.
Îçüû èê Íàòàëüÿ Ñåëèâåðñòîâà ïîê÷è
êûëçžñü¸ñûçëû ìàäèç, êûçüû íî ìàëû
êûëäžç Àíàé êûëëýí êàëûêêóñïî íóíàëýç.
ÄÝÁÅÑ
Быдэс эштосэн диктант гожтӥзы
Äýáåñ ¸ðîñûñü Êàëèíèí íèìî ýøòîñûí
âàíüìûç ñÿìåí óæàñü¸ñ ïðåäñåäàòåëåíûçû
âàë÷å ïûðèñüêèçû «Óäìóðò êûëìåñ óì âóíýòý»
àêöèå.
- Àðëûäîîñ, øîðî-êóñïî àðåñúåìú¸ñ
ãîæòžçû óäìóðò äèêòàíò, - âåðà «Óäìóðò
Êåíåø» îãàçåÿñüêîíëýí Äýáåñ ¸ðîñûñü ¸çýíûç
êèâàëòžñü Ìàðèíà Åðøîâà. - Ñî ñÿíà,
òîäìàòžìû íà âûëü êûëäýì êûëú¸ñûí. Ñîáåðå
êќíÿ êå áåðûêòîí óæåí êóðàäœûòžìû.
Âåðàñüêûêóìû ìè Ÿåìûñü óäìóðò êûëú¸ñ
èíòûå œó÷ú¸ññý êóòžñüêîì, ñîèí êóä-îã óäìóðò
êûëú¸ñòû âîêñ¸ óì òîäžñüêå íè. Ãóðòîîñìû
àñüñýîñ èê âåðàçû, áóäîñ, ïќéøóð,
íûìû-êèáû íèìú¸ñòû óíîçý âóíýòžëëÿì
èíè ÿêå íûðûñüñý êûëžçû øóûñà. Ãîæòýìçýñ
ýñêåðûêóìû, ïðàâèëîîñòû âûëüûñü òîäàìû
âàéèìû, äýìåí ñåðåêúÿìû íî.
ÑÀÐÀÏÓË
Кылбур лыдӟизы
Ñàðàïóë ¸ðîñûí óëžñü âûæû êàëûêú¸ñëýí
îãàçåÿñüêîíú¸ññû íûëïèîñ ïќëûí àíàé êûëûí
êûëáóð ëûäœîíúÿ âîæâûëúÿñüêîí îðò÷ûòžçû.
Îò÷û 50 ïàëà ïќðòýì âûæûîñûñü ïèíàëú¸ñ
ïûðèñüêèçû. Ñöåíà âûëûñåí óäìóðò, œó÷, ïîð
íî áèãåð êûëú¸ñûí êûëáóðú¸ñ ÷óçúÿñüêèçû.
Äóíúÿñü¸ñëû óñòîçý áûðéûíû êàíüûë ќé
âàë, óãî âîæâûëúÿñüêèñü¸ñ ïќðòýì àðëûäîåñü
âàë, òðîñýç êàëûê äžñüêóòýíûçû âóèëëÿì.
Êûëáóðú¸ññû ëàñÿíü íî âèñúÿñüêèçû:
êèí êå ñåðåìåñ ÷óðú¸ñòû áûðúåì, êèí êå -
ìàëïàñüêûòžñü¸ññý.
Óäìóðò êûëûí êûëáóðàñü¸ñ ïќëûñü
æþðè óñòîåí ëûäúÿç Ñèãàåâîûñü Àëèñà
Ïàêðûøåâàåç, Ñîêîëîâêàûñü Äàðèíà
Ãëóõîâàåç íî Óñòü-Ñàðàïóëêàûñü Êðèñòèíà
Ëåñíèêîâàåç. Âîðìèñü¸ñ äèïëîìú¸ñûí íî
ñèíïåëü êóçüûìú¸ñûí ïóñúåìûí.

¹ 17 (25632)
4 2018-òž àð 6-òž þæòîëýçü Ãåðä
ГЕРД ЛЫДӞОНЪЁС
Вавожъёслэсь адӟем кароно
Åëåíà ÐßÁÈÍÀ
15-òž òóëûñïàëý Âàâîæ ¸ðîñûñü êóëüòóðàÿ
þðòý 400-ëýñü óíî àäÿìè ëþêàñüêûëžç - øàåðûñüòûìû
òîäîñ÷èîñûç, ãîæúÿñüêèñü¸ñûç,
êèâàëòžñü¸ñûç, êóëüòóðà óäûñûí óæàñü¸ñûç,
äûøåòžñü¸ñûç íî äûøåòñêèñü¸ñûç îãàçåÿçû
Ãåðä ëûäœîíú¸ñ.
«Óäìóðò Êåíåøëýí» àðëû áûäý îðò÷ûòúÿñüêèñü
êîíôåðåíöèåçëýí òóý òåìàåç âàë «Êóçåáàé Ãåðä óëý
àñüìåìûí Ÿîø». (Ñî ñÿðûñü ïûð-ïî÷ ãîæúÿìû ãàçåòëýí 14-
òž íîìåðàç.) Çýì íî-à Ãåðä àñüìåìûí Ÿîø? Äóíúÿñüêî-à
ñîëýí ëýñüòûñà êåëüòýì óæú¸ñûç, áûäýñòžñüêî-à
Ÿåêòîíú¸ñûç, ëûäý áàñüòžñüêî-à ñ¸òýì âèçü-êåíåøú¸ñûç?
- Çýìçý íî ñî óëý àñüìåëýí óæú¸ñàìû, óäìóðò êûëìåñ,
óäìóðòëûêìåñ óò¸íàìû, - òàŸå êûëú¸ñûí äîêëàäçý ìûòžç
Âàâîæ ¸ðîñûñü Ãóðåçü-Ïóäãà øîð ¸çî øêîëàûñü èñòîðèÿÿ
äûøåòžñü Ñâåòëàíà Ù¸òêèíà. - Ãåðä âàíü óëîíçý ñ¸òžç
óäìóðò êàëûêñý äûøåòîíëû, þãûòý ïîòòîíëû.
Ìàëïàç âàë ìåäà þãäûòžñüìû, 120 àðåñýçëû âîðäñêåì
¸ðîñàç ñûŸå áàäœûì óæðàä îðò÷îç øóûñà?
- Òóííý ìè êûëžìû Ãåðäëýñü «Êûçüû ìåäà ëûêòžäû?»
êûðœàíýç áûäýñòýìçý. Ñîå êûëçûñà, ìàëïàí ëûêòý:
áûãàòžñü àäÿìè êîòüêóä ëàñÿíü áûãàòžñü ëóý. Ó÷êå àé,
Ãåðä âàë ëèòåðàòîð, ôîëüêëîðèñò, ýòíîãðàô, êûðœàíû
íî êûŸå óñòî ïќðìûòý âûëýì! - øóèç êóëüòóðàÿ íî
òóðèçìúÿ ìèíèñòð Âëàäèìèð Ñîëîâü¸â. - Ñî âàê÷è äûð
êóñïûí òóæ áàäœûì óæ ëýñüòûñà êåëüòžç, íîø àñüìåîñ
ñîå àçüëàíüòžñüêîì. ÒàŸå óæðàäú¸ñ àñüìåìûç îãàçåÿëî,
óäìóðò àñøќäîíìåñ þíìàòî.
- Òóííý òàò÷û ëþêàñüêèçû «êåíåø÷èîñ», óäìóðò êûëúÿ
äûøåòžñü¸ñ - ñîîñ, êèí ñþëìûíûç âèñå êûëìû íî êóëüòóðàìû
ïîííà, êèí âûëûí êûëìû íî êóëüòóðàìû âîçèñüêå,
- øóèç «Óäìóðò Êåíåø» îãàçåÿñüêîíëýí òќðîåç Òàòüÿíà
Èøìàòîâà. - Ìåä òà óæðàäûí òžëÿä âûëü ìàëïàíú¸ñòû,
òóíñûêî ïðîåêòú¸ñòû êûëäîçû, äîðàäû áóðäúÿñüêûñà ìåä
áåðòîäû.
Òàòüÿíà Âèòàëüåâíà íèìûñüòûç áàäœûì òàó êàðèç
Âàâîæ ¸ðîñëýí éûðûçëû Íèêîëàé ×àéíèêîâëû, óãî
êîíôåðåíöèåç ðàäúÿí òóý êàï÷èåí ќç ñ¸òžñüêû. Âàâîæú¸ñ
àñ êóæûìåíûçû ñîìûíäà êàëûêåç ïóìèòàíû íî êóíî
êàðûíû áûãàòžçû.
Êîíôåðåíöèÿ òóæ ïàñüêûò íî òóíñûêî ïќðìèç. Ñîå
ðàäúÿíý âàíüçû ñÿìåí âàâîæú¸ñ ïûðèñüêèçû êàäü -
êèâàëòžñü¸ñ áîðäûñåí êóòñêûñà, îãøîðû êàëûê äîðîçü.
Òîëøîðå, Êóçåáàé Ãåðäëýí âîðäžñüêåì íóíàëàç, Âàâîæûí
«Ãåðäëû - 120» ôëåøìîá îðò÷èç, îò÷û ¸ðîñûñü 400 ïàëà
ìóðò âóûëžç. Îòûñü âèäåîåç, îçüû èê Êóçåáàé Ãåðäëýí
«Ìè êèçèñüêîì» êûëáóðåçúÿ ëýñüòýì âèäåîðîëèêåç
êîíôåðåíöèûñåí âîçüìàòžçû.
Ãåðä ëûäœîíú¸ñòû, êîòüêó ñÿìåí, òóíñûêî íî ìóð
ïóøòðîñî êàðèçû ýëüêóíûñüòûìû òîäìî òîäîñ÷èîñëýí
äîêëàäú¸ññû. Ãåðäëýí êûëûç, óæú¸ñûç, ñîëýñü òâîð÷åñòâîçý
ýñêåðèñü¸ñ, ñîëû ñžçåì Èíòåðíåò-ðåñóðñú¸ñ ñÿðûñü
ìàäèçû Àëåêñåé Àðçàìàçîâ, Àëåêñàíäð Øêëÿåâ, Ãàëèíà
Øóøàêîâà, Íèêîëàé Êóçíåöîâ, Ëàðèñà Äìèòðèåâà,
Ëþäìèëà Áóñûãèíà íî ìóêåò íèìî-äàíî ìóðòú¸ñ. Ñî
äîêëàäú¸ñ ïќëûñü êóä-îãåç «Ãåðä» ãàçåòûí ïå÷àòëàñüêîçû,
íîø òóæãåñ òóíñûêîîññý 2 àðëû 1 ïîë «Óäìóðò Êåíåø»
îãàçåÿñüêîí íèìàç áè÷åòýí ïîòòûíû òûðøîç.
Äîêëàäú¸ñòû êûëçýì áåðå Êóçåáàé Ãåðä íèìî
ïðåìèëýñü âûëü ëàóðåàòú¸ññý ïóñéèçû. Òàÿç ðàäý ñîîñ
ïќëû øåäèçû Íàäåæäà Ïàõîìîâà - Êèÿñà ¸ðîñûñü Óääÿäè
ãóðòûñü «Èíâîæî» àíñàìáëüëýí êèâàëòžñåç, «Óäìóðò
Êåíåø» îãàçåÿñüêîíëýí Êèÿñà ¸çýíûç êåìà àðú¸ñ Ÿîæå
êèâàëòýì ìóðò. Ñî òóæ òðîñ ëýñüòžç êûëìåñ íî êóëüòóðàìåñ
œó÷ ¸ðîñûí àçèíòîí íî âќëìûòîí ïîííà. Êûêåòžåç ëàóðåàò
Âåíèàìèí Èâøèí - «Óäìóðòèÿ» èçäàòåëüñòâîëýí àçüâûë
ðåäàêòîðåç, òðîñ êíèãàîñëýí íî áè÷åòú¸ñëýí àâòîðçû.
Äàíúÿí óæðàä áåðå âûëü ëàóðåàòú¸ñ íî âàíü ìûëêûä
êàðèñü¸ñ ïîòàçû Êóçåáàé Ãåðäëýí ñèíïåëåòýç äîðû ñÿñüêà
ïîíûíû, îçüû áóðå âàéèçû äàíî àçüâåòëžñüìåñ.
Êîíôåðåíöèÿ éûëïóìúÿñüêåì áåðå íî àé âàâîæú¸ñ
êóíîîññýñ êåëÿíû ќç äûðòý: ïûðòàçû áèáëèîòåêàå,
ãàëåðåÿå, òîäìàòžçû ÷åðêîãóðòñûëýí íî ¸ðîññûëýí ÷åáåð,
äàíúÿñüêûìîí èíòûîñûíûç. Ñî ñÿíà, êûðœàíú¸ñûíýêòîíú¸ñûí
çîë êóíî êàðèçû 4 ýøòîñú¸ñûí: «Ëó÷»,
Ìè÷óðèí íèìî, «Êîëîñ» íî «Óäìóðòèÿ».
- Âàâîæ ¸ðîñ - ñî íèìàç äóííå êàäü, çýìîñ âûæûêûë, -
øóèç Êóçåáàé Ãåðä íèìî ïðåìèëýí âûëü ëàóðåàòýç, Êèÿñà
¸ðîñûñü óäìóðò àçüâåòëžñü Íàäåæäà Ïàõîìîâà. - Ìóêåòú¸ñëû
ñîîñëýñü äûøåòñêîíî, àäœåì êàðîíî.
ÊûŸå øóìïîòûñàë Ãåðä, àñ êàëûêåç ñÿðûñü ñîìûíäà œå÷
êûëú¸ñ êûëûñà, àçèíñêåìçý àäœûñà!
Òóñïóêòžç Íàòàëüÿ ÅÐÊÅØÅÂÀ
Òóñïóêòžç Åëåíà ÐßÁÈÍÀ
«Óäìóðò Êåíåøëýí» òќðîåç Ò. Èøìàòîâà òàó êàðèç
Í. ×àéíèêîâëû íî âàâîæ êàëûêëû Ãåðä
ëûäœîíú¸ñòû œå÷ ðàäúÿìçû ïîííà.
Òîäîñ÷è À. Øêëÿåâ ïûð-ïî÷ ýñêåðå Ê. Ãåðäëýñü
òâîð÷åñòâîçý.
Ãóðåçü-Ïóäãàûñü þãäûòžñüëû ñžçåì ìóçåéûí.

Ãåðä
¹ 17 (25632)
5
2018-òž àð 6-òž þæòîëýçü
ГЕРД ЛЫДӞОНЪЁС
Мачкон ӝыт
Ымысь ыме вераса, мадиськонъёс туала вакытозь вуизы
Àííà ÇÀÉÖÅÂÀ,
Âàâîæ ¸ðîñûñü Ãóðåçü-Ïóäãà
øîð ¸çî øêîëàûñü äûøåòñêèñü
Êóçåáàé Ãåðä òóæ
âûëž äóíúÿëëÿç êàëûê
âåðàíú¸ñòû, ïûðïî÷
ýñêåðèç ìàäèñüêîíú¸ñòû.
Кылдон
Øêîëàûí äûøåòñêûêóç
èê, ñî áàäœûì ñàêëûê âèñúÿç
êûðœàíëû, òóæãåñ íî ñþëìàç
ïûŸàìú¸ññý ñîêó èê ãîæòûñà
êåëüòý âàë. 1912-òž
àðûí ãîæòýì àíàåçëýñü Ñîôüÿ
Íèêèôîðîâíàëýñü (Ìèêâîð
Îãè) íî ãóðòîîñûçëýñü -
Îïî÷ Ýëåëýñü íî Ïåäîð Ñàðèëýñü
- êûðœàí-âåðàíú¸ññýñ.
Êûðœàíëû ñÿíà, áàäœûì ñàêëûê
âèñúÿëëÿç ìàäèñüêîíú-
¸ñëû. Êóçåáàé Ãåðä áè÷àñà
êåëüòžç ñþðñëýñü ÿòûð ìàäèñüêîíú¸ñòû.
Íî, æàëÿñà âåðàíî
ëóý, òðîñýç ñîîñ àñüìå äîðîçü
ќç âóý. Îçüû èê ûøèç ñîëýí
«Âîòÿöêàÿ çàãàäêà» äèññåðòàöèåç
íî. Íîø òàíè ìà
ãîæòý Êóçåáàé Ãåðä «Ìàäüêûëú¸ñ»
íî «Ê èçó÷åíèþ âîòñêèõ
çàãàäîê» óæú¸ñàç.
Ìàäèñüêîí - ñî òóæ âàøêàëà
äûðúÿ êûëäýì êàëûê
êûëáóðåò, íî òóæ âàøêàëà
äûðúÿ êûëäýìåç àñüìå äîðû
è÷èåç âóýìûí, ïóñúå Êóçåáàé
Ãåðä.
«Ìàð âûæûòýê áóäý?»
(Èç), «Ìàð ñÿñüêàòýê ñÿñüêàÿñüêå?»
(Òóðèêóê), «Êèí óëëÿòýê
áûçå?» (Âó) - ñûŸå ìàäèñüêîíú¸ñûç
àäÿìèëû âóìóðòú¸ñ,
ïàëýñìóðòú¸ñ âåðàëîçû
âàë, øóý âàøêàëà âûæûêûë.
Àäÿìè óã êå òîäû âåðàì ìàäèñüêîíýç,
ñîå, ïå, îëîêûçüû
íî ñќñûðúÿëî, ñåðåì êàðî.
Âàøêàëà äûðúÿ óçûðú¸ñ
íî ýêñýé¸ñ ìàäèñüêîíú¸ñûç
êóàíåðú¸ñòû çžáîí ïîííà íî
êûëäûòúÿëîçû âûëýì.
Ìàäèñüêîíú¸ñûç òîäûíû
áûãàòîí âàøêàëà äûðúÿ
òóæ óíî êóàíåð àäÿìèîñëû
þðòòûëýì íî: êóääûð óðîä,
ëåê ýêñýé¸ñ íî âèûíû ïóêòýì
óæàñü¸ñëû ìàäèñüêîí, ïå,
âåðàëîçû âàë: «Òîä, ìûíàì
âàíüáóðåëýí êûŸå äóíûç».
Âèûíû ïóêòýì ìóðò âåðà
âûëýì áàäœûì ëûäïóñ, íîø
óçûð àäÿìè òóæ øóìïîòý,
êóääûð ëûäïóñýç à÷èç íî âàëàñà
óã âóòòû. Øóìïîòýìåíûç
óæàñüñý, ïå, ýðêàç ëýçå.
Íûëëýí áûçåìåç óã ïîòû êå,
ñîêó êàðò ëóîíýçëû ìàäèñüêîí
âåðà. Êàðò ëóîíýç ñî ìàäèñüêîíýç
òîäûíû óã áûãàòû
êå, íûë áûçüûòýê êûëå.
Пукроысен
Йӧвылэсултонозь
Áóñû óæú¸ñ áûðûñà, ïóäîæèâîò
ãèäý ïûðåìûí íî êóàçü
êàëëåí òîëìûíû êóòñêå
íè êå, Âàëî, Óâà, Êûëò, Íûëãà
øóðú¸ñ êîòûðûí óëžñü äîêúÿ
âûæûûñü óäìóðòú¸ñëýí
êóòñêî íè ìà÷êîí šûòú¸ññû.
Ñóðåäàç Þðèé ×ÀÉÍÈÊÎÂ
Âàøêàëà äûðúÿ, êûòžêûòž
òóàëà àðú¸ñû íî, êûçüû
ïóñúå Ãåðä, óäìóðò ãóðòú¸ñûí
êûŸå êå êîðêà îãàçå ëþêàñüêî
íî, êèí êûçüû áûãàòý,
îãçûëû îãçû ìàäèñüêîíú¸ñ
âåðàñà, ïóêî. Ãëàçîâ óåçäûñü
óäìóðòú¸ñ ìà÷êîí šûòú¸ñòû
îðò÷ûòúÿëî âûëýì 25-òž
òîëñóðûñåí 6-òž òîëøîðîçü
ãèíý. Ìóêåò âàêûòý ñûŸå
šûòú¸ñòû ñîîñòû îðò÷ûòúÿíû
óã ëýç¸ âûëýì. Íîø äîêúÿ
âûæûîñ àçüâûë îðò÷ûòúÿëî
âûëýì êîòüêóä ãóðòûí
Ïóêðîûñåí Éќâûëýñóëòîí
äîðîçü. Ëþêàñüêî ìќéûåç
íî ïåðåñåç, åãèòýç íî øîðî-êóñïîåç,
íûëú¸ñ íî ïèîñ.
Íûëú¸ñ ñüќðàçû êóòî ÷åðñîí,
êåðòòžñüêîí, íîø âîðãîðîíú¸ñ
êóò êóòàëî ÿêå ãîçû
ïóíî. Êîðêà øîðû ïóêñå ñàìîé
ìќéû ìóðò, íîø ìóêåòú-
¸ñûç - êîòûðàê. Ñî ìàäèñüêîíú¸ñ
âåðà. Áќðûñü ìќéûåç
áîðäûñü ÷åðîäýí âûæî åãèòú-
¸ñ áîðäû. Íûðûñü êóòñêî àäÿìè
ñÿðûñü ìàäèñüêîíýí, ñîáåðå
âûæî êîðêà íî êîðêà
êîòûð, ïóäî-æèâîò, îäâîð÷à
(þðòúåð), ãóðò, áóñû, òýëü¸ñ
âûëý… Ïóìåí êûä¸êå êîøêî,
ìàäèñüêîíú¸ñëýí ïóøòðîññû
ïàñüêûòà.
Óäìóðòú¸ñëýí ìàäèñüêîí
šûòú¸ññû ãåðœàñüêåìûí èí-
Ê. Ãåðäëýí àíàåç Ñ. ×àéíèêîâà
(Ìèêâîð Îãè).
êóàçüëýí âîøòžñüêåìåíûç,
øóíäûåí. Ñîèí èê ìàäèñüêîí
šûòú¸ñ êóòñêî, èíêóàçü
êќëûêó. Êóíÿíú¸ñ, ûæïèîñ,
÷óíüûîñ âîðäñêîí âàêûòý
ìàäèñüêîí šûòú¸ñëýí äûðçû
áûðå.
Ìàäèñüêîí šûòëýí àñëàç
êàáú¸ñûç: íûðûñü èê âåðàëî
âàøêàëàîññý, êóäú¸ññý
ïèíàë êàëûêëýí êûëýìåç íî
ќâќë. Åãèòú¸ñ òóæ ñàê êûëçî,
ïåëÿçû ïîíî íî, ìà ñî øóûñà,
òîäûíû òûðøî. Êóäžç
ïûðàê ñîêó âûëü ìàäèñüêîí
êûëäûòý. Ëûêòýìú¸ñëû ñî
ÿðà êå, ìàäèñüêîí ìóêåò êîðêà
âûæå èíè. Äûð îðò÷åìúÿ
ñî êîòüêèíëû òîäìî ëóý.
Алдан
Ìàäèñüêîíûí íîêó
íîêûŸå àðáåðè ñÿðûñü øîíåð
âåðàìûí óã ëóû, ñî àðáåðè
ñÿðûñü þðè âàòûñà, àëëåãîðè÷åñêîé
àìàëýí âåðàìûí.
Àññý àðáåðèåç âåðàòýê, ñîëýñü
ïè÷è ëþêåòýçëýñü òóññý ãèíý
âåðàëî. Ìàäüêûëûí ñî àðáåðèåç
þðè àëäàñà êàäü âåðàëî.
Êûëñÿðûñü: «Îäžã òóðûí
êàáàíýç âèòü ûæïèîñ êûñêàëî».
Ìà ñî? Êàáàí êàäü ñþìîðè
áîðäûí êóæ áèíÿëòýìûí
ëóý. Âèòü ûæïèîñ êàäü êûøíîìóðòëýí
÷èíüûîñûç, ñîîñ,
êóæåç êûñêàñà, ñžíüûñ ÷åðñî.
Òàáåðå âàëàìîí: ñî - ÷åðñîí.
Âàøêàëà äûðúÿ ìàäèñüêîí
âåðàíû óñòî áûãàòžñü
ìóðòý âèçüìî øóîçû âûëýì.
Âàëî êîòûðûí óëžñü¸ñ òóæ
àñïќðòýìëûêî ó÷êî âûëýì
êîòüêóä êûë øîðû. Äîêúÿ âûæûûñü
óäìóðòú¸ñëýí ìàëïàìçûÿ,
êîòüêóä âåðàì êûëëýí
âàíü àñëàç êóæûìåç. Äóííå âûëûí
âàíüìûç óëý àñëàç êàáú¸ñûçúÿ:
âàíüìûç óëœå, áóäý,
âîøòžñüêå íî óëîíûñü êîøêå
ïóñúåì äûðå. Íî ñî ðàäëûêåç
àäÿìè àñëàç àñïќðòýìëûêî
âåðàì êûëûíûç, ó÷êåìåíûç
âîøòûíû áûãàòý. Êûòž-îòž
óìîéòýì ó÷êåì, óðîä âåðàì
êûë íî þðèñüêûñà êàðãàñüêåì
îãàçå ëþêàñüêî íî èíêóàçüëýí
îãñûð óëîíàç óìîéòýì
âîøòžñüêîíú¸ñ ïûðòî.
Äîêúÿ âûæû êàëûêëýí
âàíü ñûŸå âåðàíýç: êóä-îã ëóëî
íî ëóëòýì ìàêåîñ ñÿðûñü óã
ÿðà íèìûíûçû âåðàíû, ñîîñ,
ïå, ìàêå íî óìîéòýì ëýñüòûíû
áûãàòîçû. Îãåç ñîîñ ïќëûñü
ãîíäûð. Ñî, ïå, âàíüçý êûëý.
Ñîèí ñî ñÿðûñü óìîéòýìåí âåðàíû
óã ÿðà, íèìçý íî øîíåðàê
âåðàíî ќâќë, ãàæàñà «áûäœûì
äÿäÿ» øóîíî. Ãîíäûðåç ќä êå
ãàæà, ñî èçúÿí âà¸ç, âќñü êàðûíû
íî áûãàòîç, ïóäîåç íî òàðêàëîç.
Óäìóðò ìàäèñüêîíú¸ñ
ïќðòýì-ïќðòýì ëóî. Êóäžç
ñîîñ çàãîâîðëû óêøàëî.
Êûëñÿðûñü: «Ìàðëýí áûæûç
ќâќë?» (Èçëýí). Òà âûëëåì
èê ïåëëÿñüêèñü¸ñëýí
ïќéøóðú¸ñëýñü óòèñüêîí âûëûñü
ïåëëÿí êûëçû âàíü:
«Êóêå èç âûæû ëýçèç êå, êóêå
ãóð âûëý âîæ òóðûí ïîòžç
êå, ñîêóòýê òà àäÿìèåç ñèûíû-þûíû
ìåäàä áûãàòû…»
Óäìóðòú¸ñòû Èíìàðëû
îñêîíý êóæìûñü ïûðòûëžçû,
óäìóðòú¸ñ ïќëû óíî ïîäúÿ÷ú¸ñ
ãûæ-ãûæ ëûêòžëëÿì.
Ñî âèð ñþïñèñü¸ñ ñÿðûñü
íî ìàäèñüêîíûí âåðàìûí.
«×èðê! ×îðê! Ñüќä ïîäúÿ÷» -
ìàð-î ñî ëóîç? Ñî - ïûŸ. ÏûŸ
ñÿìåí èê, íà÷àëüíèêú¸ñ íî
óäìóðò óæàñü àäÿìè âûëûí,
âèð ñþïñüûñà, ïóêèëëÿì.
Óíîåç ìàäèñüêîíú¸ñ êûëáóðåí
òóïàòýìûí: ðèôìàåç
íî, ðèòìåç íî ïóêòýìûí.
Êûëñÿðûñü: «Ïåòûð êîòûð,
êîðêà êîòûð ñè áèíüãîçû»
(Šóé). «Ìóãîðûç êîòûðåñ,
áàìûç âàëüûðåñ» (Óêñ¸).
Воштӥськон
Òà ìàäèñüêîíú¸ñûñü àäœèñüêîìû:
óëýìçûÿ ñîîñ ÷åáåðìûñà
êîøêèëëÿì. Êèí êå
Ïîê÷èâóêî ãóðòûñü êðåçü÷è
Îïî÷ Ýëå.
îäžã àäÿìè ìàäèñüêîíýç âåðà
íî, ñîå ìóêåò ñþ, ñþðñ àäÿìèîñ
îãçûëû îãçû âåðàëî, ãóðòûñü
ãóðòý âóòòî, âåðàìçûÿ
ÿëàí âîëÿòî, âåðàíû êàï÷è
ìåä ëóîç øóûñà, òóïàòî.
Êóä-îã ìàäèñüêîíú¸ñ
þàñà ëýñüòýìûí: «Ìàå Ÿîãå
îøûíû óã ëóû?» (Êóðåãïóçýç).
«Ìàå ñåðìåòýí êóòûíû
óã ëóû?» (Òќëýç). «Âåíüëýñü
éûëñî ìàð ëóîç?» (Ñèí).
Ìóêåòú¸ñûç âà÷å âåðàñüêåì
êàäü êàðûñà, äèàëîãåí ëýñüòýìûí
ëóî:
- Âîæ-âîæ, êûò÷û ìûížñüêîä?
- Êûðûæ-ìåðûæ, òûíàä
ìàð óæåä? (Ñþðåñýí óçüûì
îçüû âåðàñüêî).
Àðûñü àðå, âàïóìûñü âàïóìå
óäìóðòú¸ñëýí óëîíâûëîíçû
âîøòžñüêûñà êîøêå.
Ñîèí âàë÷å ìàäèñüêîíú-
¸ñ íî ÿëàí âûëüäžñüêî. ×îðûãàñà
óëûêóçû, óäìóðòú¸ñ
÷îðûãàí ñÿðûñü ìàäèñüêîí
âåðàëîçû âûëýì,
ïќéøóðàñà óëûêóçû
- ïќéøóðàí íî ïќéøóðú¸ñ
ñÿðûñü. Áќðûñüãåñ - ìóçúåì
óæ, þðòúåð êîòûð ïóìûñåí.
Øêîëàîñ óñüòžñüêåì
áåðå øêîëà, äûøåòñêèñü ïèíàëú¸ñ,
êíèãàîñ ñÿðûñü ìàäèñüêîíú¸ñ
êûëäžçû. Ãóðòý
òåëåãðàô, òåëåôîí, ÷óãóí
ñþðåñ, àýðîïëàí âóèçû, ñîîñ
íî ïàëýíý óã êûë¸, ïóñúå Êóçåáàé
Ãåðä.
Ñþðñ àðú¸ñ Ÿîæå óëûñà,
âîøòžñüêûëûñà, óíî
ñþðåñú¸ñòž âåòëûñà, óíî
ûì ïûð ïîòûñà, ìàäèñüêîíú¸ñ,
òóæ ñóðàñüêûñà, òóæ
âîøòžñüêûñà, òóàëà âàêûòîçü
âóýìûí.

¹ 17 (25632)
6 2018-òž àð 6-òž þæòîëýçü Ãåðä
ЛУЛЧЕБЕРЕТ
Удмурт кырӟанъёс йылӥзы
Ëþäìèëà ÑÓÐ×ÀÊÎÂÀ
Íûëïè ñàäú-
¸ñû âåòëžñü ïè÷èîñ
ïќðòýì óæðàäú¸ñû
ìûëî-êûäî ïûðèñüêî.
Íî Ÿåìûñü ñîîñòû äàñÿí
ïîííà øóãúÿñüêîíî
êûðœàíú¸ñ øåäüòûíû.
Òàå ëûäý áàñüòûñà,
Àëíàø ¸ðîñûñü ïèñýéãóðòú¸ñ
àñ äîðàçû
âîæâûëúÿñüêîí ðàäúÿíû
ìàëïàçû.
«Êûðœàí âîðäžñüêå ñþëýìûí,
ñþðåñ øåäüòý êàëûêûí…»
êîíêóðñûí Ÿîøàòñêî
íûëïèîñ íî, êðåçüãóð÷èîñ íî.
Òóý âîæâûëúÿñüêîíçû 2-òžçý
îðò÷èç íè. Øóìïîòûìîí,
óæðàäý ïûðèñüêûíû ìûëêûä
êàðèçû, ¸ðîñûñüòûìû
ñÿíà, Ïè÷è Ïóðãà ¸ðîñûñü
êќíÿ êå ãóðòú¸ñûñü íî áóñêåëü
Àãðûç ¸ðîñûñü Ñàðñàê-
Îìãàûñü ïè÷èîñ íî. Êðåçüãóð÷èîñëýñü
êûðœàíú¸ññýñ
áûäýñòžçû 11 íûëïè ñàäú¸ñûñü
ïèíàëú¸ñ.
¨ðîñûñüòûìû Òóéìûéûë,
Òûëî, Óñî, Àçàìàò, Ïèñýéãóðò,
Àëíàøûñü «Áåðåçêà»
íî «Ðîäíè÷îê» íûëïè
ñàäú¸ñûñü ïèíàëú¸ñ äàñÿëëÿì
àçüâûë íîêûòûí ÷óçúÿñüêûëûìòý
êûðœàíú¸ñòû.
Êðåçüãóð÷èîñ ïќëûí âàë
òîäìî íèìú¸ñ íî, êûëûëûìòýîñûç
íî. Êîòüêóäžç êûðœàí
ïèíàëëýñü äóííåçý âîçüìàòý,
øќäûòý. Ïè÷è êûðœàñü ñî
Òóñïóêòžç Ëþäìèëà ÑÓÐ×ÀÊÎÂÀ
êûðœàíýç êûëçžñü äîðû œå÷
âóòòý êå, ñîêó êûðœàí êàëûêå
îäíî èê âќëìå.
Êîíêóðñûí íûëú¸ñ íî
ïèîñ ñþëìûñü èê êûðœàçû.
Òóëêûìúÿñüêèñü¸ñ, áåí,
âàë. Ñîòýê êûçüû? Êóäîãåç
àé íûðûñüñý ñîìûíäà
ó÷êèñü¸ñ àçå ïîòžç. Íîø
Àëíàø ¸ðîñûñü Òûëîûñü Í. Êóðîïàòêèíà
íî È. Òàðàñîâà.
êûðœàíú¸ññû êûŸå øóëäûðåñü!
Ïàéìûòžçû ëþêàñüêåìú¸ñòû
íî, äóíúÿñü¸ñòû
íî. Ýëüêóíûñüòûìû Êðåçüãóð÷èîñëýí
îãàçåÿñüêîíçûëýí
òќðîåç Ìàðèíà Õîäûðåâà
ïóñéèç: Ïèñýéãóðò íûëïè
ñàä òóæ áàäœûì óæ ëýñüòý.
Àçüëàíÿç òà óæðàäûí ÷óçúÿñüêåì
âàíü êûðœàíú¸ñòû
íèìûñüòûç áè÷åòýí ïîòòûíû
ëóîíëûê óò÷àìûí ëóîç,
ìàëû êå øóîíî ñîîñòû îäíî
èê âќëìûòîíî êàëûêå.
Íîø âîæâûëúÿñüêîíûí
âîðìèçû Ïè÷è Ïóðãà ¸ðîñûñü
Áàãðàø-Áèãðà íî Ïè÷è
Ïóðãà íûëïè ñàäú¸ñûñü
êûðœàñü¸ñ Þëèàíà Ãàâðèëîâà
íî Åãîð Ìàøòàêîâ. 2-òž
èíòûåç ëþêèçû Àëíàø ¸ðîñûñü
Òóéìûéûëûñü Óëüÿíà
Ãðèãîðüåâà, Þëèàíà Øàìèòîâà,
Ìàøà Øóëàêîâà
íî ¸ðîñ öåíòðûñü «Áåðåçêàûñü»
Ñîôüÿ Ñìèðíîâà, Âàñèëèñà
Âàñèëüåâà. 3-òž èíòû
áàñüòžçû Àëíàø ¸ðîñûñü
Òûëîûñü Èðèíà Òàðàñîâà íî
Íàñòÿ Êóðîïàòêèíà. Êðåçüãóð÷èîñ
ïќëûí âîðìèñü¸ñ ëóèçû
Ñåðãåé Ñîñíîâ, Âÿ÷åñëàâ
Àäàêîâ íî Ëþáîâü Ïîëèêàðïîâà.
Âàíü ëûêòýì êóíîîñ ïèñýéãóðòú¸ñëýí
øóíûò ïóìèòàìçûëû
ïàéìûñà êîøêèçû.
Ïóìèñüêîí, çýìçý íî,
ïðàçäíèêëû ïќðìèç. Íûëïè
ñàäëýí êèâàëòžñåç Àíæåëèêà
Àðèñòàðõîâà íî
ñîëýí áûäýñ êîëëåêòèâåç
êîòüêóä êóíîëû áàäœûì ñàêëûê
âèñúÿçû, êóíîÿçû,
êûðœàíú¸ñûí íî êóçüûìú-
¸ñûí øóìïîòòžçû. Àíæåëèêà
Íèêîëàåâíà ñþëìûñüòûç
òàó êàðèç âàíüìûçëû
óæðàäý ïûðèñüêåìú¸ñëû.
Óæðàäýç îðò÷ûòûíû êîíüäîíýí
þðòòžçû äûøåòîíúÿ
¸ðîñ óïðàâëåíèå íî «Óäìóðò
Êåíåø» îãàçåÿñüêîíëýí
Àëíàø ¸ðîñûñü ¸çýíûç
êèâàëòžñü Ãàëèíà Ïàâëîâà.
ДЫШЕТОН
Кыл, крезьгур, киуж...
Воткинскысь 1-тӥ школаын 25 ар ӵоже ни удмурт кылэз дышето
Àíãåëèíà ÑÍÈÃÈШÂÀ
Âîòêà ãîðîäûí ïќðòýì
âàêûòú¸ñû 3 øêîëàîñûí
óäìóðò êûëýç
äûøåòîí áîðäû
áàñüòžñüêûëžçû. Íî
óæçû àçèíñêèç 1-òž
øêîëàûí ãèíý. Îã 25
àð ãîðîäûñü œó÷ ÿêå
œó÷îìåì ïèíàëú¸ñ óäìóðò
êûëýç äûøåòî
íè.
Âîêñ¸ œó÷ ãîðîäûí óäìóðò
êëàññ óñüòžñüêèç, «Óäìóðò
Êåíåøëýí» Âîòêèíñê
ãîðîäûñü ¸çýíûç êèâàëòžñü
Âàëåíòèíà ×åðûãîâà ñþëìàñüêåìåí.
Óäìóðò êóí óíèâåðñèòåòûñü
óäìóðò ôèëîëîãèÿÿ
ôàêóëüòåòýç éûëïóìúÿì
ìóðò Âîòêàûñü 1-òž
øêîëàå ïîê÷è êëàññú¸ñòû
äûøåòûíû ëûêòžç âàë.
- Œó÷ ãîðîäûí óäìóðò
êûëýç âќëìûòûíû ìàëïàíý
êûëäžç àíàåëû ëóûñà,
- òîäàç âàå ñî âàêûòú¸ñòû
Â. ×åðûãîâà. - Äîðàç áåðòûëûêóì,
ñî ìîíý ïûêûëžç,
äûøåòñêåìåÿ áàñüòýì òîäîíâàëàíìå
óæàì óã êóòžñüêû
øóûñà. Ñîèí íî òà óæ áîðäû
áàñüòžñüêîíî êàðèñüêè.
Ìàëïàíìå íûðûñü èê óñüòž
äèðåêòîðìûëû Ñòàíèñëàâ
Ôèðóë¸âëû. Ìûëêûäìå áóðäúÿç
øóýìå óã ëóû. Íî ïóìåí
ìîíúÿ êàðèñüêèç. Íûðûñü
óäìóðò êûëýç ôàêóëüòàòèâ
àìàëýí äûøåòûíû
êóòñêèì. Ïèíàëú¸ñûí øêîëàûí
íî ¸ðîñûí îðò÷ûëžñü
êîíêóðñú¸ñû ïûðèñüêûëžì,
âîðìîíú¸ñ áàñüòûëžì. Äèðåêòîðìû
àäœèç, óæìû
ïќðìå, ïèíàëú¸ñ àíàé êûëçýñ
òóíñûêåí äûøåòî.
Êûê àð îðò÷ûñà, 1993-òž
àðûí, íûðûñüñý íèìûñüòûç
óäìóðò êëàññ óñüòžìû. Ñîå
êûëäûòîí âûëûñü êîðêàñü
êîðêà âåòëîíî ëóèç, øóûíû
ëóîç, óäìóðò àíàé-àòàé-
¸ñûí êåíåøèì àíàé êûëûí
äûøåòîíëýí êóëýëûêåç ñÿðûñü.
Íî óäìóðò êûëýç äûøåòýì
ñÿíà, òýøêûëèîñòû
êîòûð ëàñÿíü óäìóðò êóëüòóðàåí
òîäìàòûíû êóëý,
ìàëïàé. Ñîèí íûëïèîñòû
êàëûê êðåçüãóðåí, êèóæåí
âûðûíû äûøåòûíû êóòñêèìû
íà. Òà áàäœûì óæåç àñ
ïîííàì âîðìûíû ќé áûãàòûñàë,
ќé ëóûñàë êå âќçàì
îñêûìîí àäÿìèîñ. Áàäœûì
òàó àíàé-àòàé¸ñëû, ñîîñ
ìûëêûäìå áóðäúÿëëÿçû.
Âèçü-êåíåøåí þðòòûëžçû
äûøåòžñü¸ñ íî.
Êàëûê èíñòðóìåíòú¸ñûí
òîäìàòîíî êå, ìàëïàé,
êðåçü - òóæãåñ óäìóðò èíñòðóìåíò.
Þðîìî âåòëž
Èæå, Ñåðãåé Êóíãóðîâ
êðåçü ëýñüòžñüëû âàçèñüêè.
Ñî ìèëåìëû êðåçü¸ñ
âќëžç. Àñüìå óñòî÷èìûëû -
Âîòêàûñü êðåçüãóðúÿ êîëëåäæûñü
äûøåòžñüëû Ñåðãåé
Òðîôèìîâëû - âàçèñüêè.
Ñî ïèíàëú¸ñòû êàëûê
èíñòðóìåíòú¸ñûí øóäûíû
äûøåòžç, óäìóðò íî œó÷
êûëûí êðåçüãóðúÿ óðîêú-
¸ñ íóèç. Ñî êèâàëòýì óëñûí
äîðàìû êðåçü÷èîñëýí «Îøìåñ
ñèí» íî êûðœàñü íûëïèîñëýí
«Âóþèñü» àíñàìáëü¸ññû
êûëäžçû.
Óäìóðò êóëüòóðàåç êèóæ
ïûð âàëàíû äûøåòžç âàòñàñà
òîäîí-âàëàí ñ¸òîíúÿ þðòûñü
óñòî÷è Àëåêñàíäðà Êîðåïàíîâà.
Ïèíàëú¸ñ ñî êèâàëòýì
óëñûí ãîðä ñþéëýñü
øóëàíú¸ñ ëýñüòûëžçû, êóðîëýñü,
áàñìàëýñü ìóí¸îñ âóðûíû
äûøåòñêèçû.
Ñî äûðûñåí òðîñ àðú¸ñ
îðò÷èçû èíè êå íî, Âîòêàûñü
øêîëàûí, àçüëî ñÿìåí
èê, óäìóðò êûëýç ìûëî-êûäî
äûøåòî. Äûøåòžñü¸ñëýñü
íî ïèíàëú¸ñëýñü ìûëêûäçýñ
áóðäúÿ äèðåêòîðçû Èðèíà
Ãëàçûðèíà. Ïèíàëú¸ñ
òàòûí 1-òž êëàññûñåí 9-òž
êëàññîçü óäìóðò êûëýç äûøåòî,
êóëüòóðàåí òîäìàòñêî.
Àëè øêîëàûí àíàé
êûëúÿ 4 äûøåòžñüñû. Ïèíàëú¸ñ
áûãàòîíëûêñýñ âîçüìàòî
øêîëàûñü, ¸ðîñûñü íî
ãîðîäûñü óæðàäú¸ñ äûðúÿ.
Àðëû áûäý øêîëà îðò-
÷ûòúÿ «Æèíãûðòû, óäìóðò
êûðœàí», «Ãóæäîð» ôåñòèâàëü¸ñòû,
áóñêåëü ¸ðîñú¸ñûñü
êûðœàíû-ýêòûíû ÿðàòžñü
ïèíàëú¸ñòû áè÷à «Ýøúÿñüêîí
òóãîêî» óæðàäý. Àðûñü
àðå, Àíàé êûëëýí íóíàëûçëû
ñžçüûñà, ïèíàëú¸ñ
óäìóðò êûëáóðú¸ñ ëûäœî,
êûðœàëî, ýêòî.
Óäìóðò êûëýç ãîðîäûí
àçèíòîíý øêîëà ãèíý óã ïûðèñüêû.
Ãîðîäûí íî ¸ðîñûí
íèìàç «Óäìóðò Êåíåøëýí»
¸çú¸ññû êûëäûòýìûí, óæà
«Óäìóðò íûëêûøíî êåíåøëýí»
¸çýç. Âîòêàûñü íûëêûøíîîñ
ìûëî-êûäî âåòëî
«Òþðàãàé» àíñàìáëå. Âîòêàûñü
êðåçüãóðúÿ êîëëåäæûñü
«Ñàéêàí» àíñàìáëü åãèòú-
¸ñ ïќëûí êàëûê êóëüòóðàåç
âќëìûòûíû òûðøå, ñî Ðîññèûí
íî àäœåì êàðûìîí êîëëåêòèâ
ëóý. Óäìóðò êóëüòóðàåç
âќëìûòîíý ïûðèñüêî åãèòú-
¸ñ íî. Êûëñÿðûñü, 1-òž øêîëàûñü
äûøåòžñü Åëåíà Êàðàêóëîâà
àñ âàêûòàç òàòûñü
èê óäìóðò êëàññýç éûëïóìúÿç.
Âîòêèíñêûñü êðåçüãóðúÿ
êîëëåäæåç áûäòýìåç áåðå áåðûòñêèç
óæàíû 1-òž øêîëàå.
Òàáåðå ñî «Îøìåñ ñèí» àíñàìáëåí
êèâàëòý, ôîëüêëîðúÿ
«Àðò-Ý» ñòóäèûí íûëïèîñòû
óäìóðò ýêòîíú¸ñûí,
êûðœàíú¸ñûí òîäìàòý.
Êûëåì äåêàáðå Âîòêèíñêûñü
øêîëà þáèëåéçý
ïóñéèç. Óæðàä äûðúÿ
øќäžñüêèç: òàòûñü äûøåòžñü¸ñ
íî íûëïèîñ óäìóðò
êóëüòóðàåç ãàæàëî,
äóíúÿëî. Òóý ñžçüûë øêîëàûí
ïàñüêûò ïóñéûíû ÷àêëàëî
óäìóðò êëàññú¸ñòû óñüòýì
äûðûñåí 25 àð òûðìîíýç.

Ãåðä
¹ 17 (25632)
7
2018-òž àð 6-òž þæòîëýçü
ШУНЫТ КЫЛ
Башкир удмуртъёслэн тӧрозы
ФЕСТИВАЛЬ
Áîãäàí Âëàäûêèëýí «ÂÊîíòàêòå» áàìûñüòûç
Ð. Ãàëÿìøèí.
Êûëåì àðíÿå âîðäñêåì
íóíàëçý ïóñéèç
áûäýñ Áàøêèðèëû
òîäìî óäìóðò àäÿìè
Ðåíàò Áèêòèìèðîâè÷
Ãàëÿìøèí.
Ñîå œå÷êûëàíû âåòëžçû
Ÿîø óæàì ýøú¸ñûç, Áàøêèðèûñü
óäìóðò àçüâåòëžñü¸ñ.
Ðåíàò Áèêòèìèðîâè÷åç
Óäìóðòèûí íî òóæ òðîñýç
òîäî íî ãàæàëî, óãî àñ âàêûòàç
ñî îãíàç 100 àäÿìè ìûíäà
ëýñüòžç, øóûíû ëóý. Óäìóðò
àêñàêàë, Áàøêèðèûñü
âàëòžñü óäìóðò, øóî ñî ñÿðûñü
«êåíåø÷èîñ» íî, òà ýëüêóíûñü
óíîåç êèâàëòžñü¸ñ
íî.
- Ðåíàò Áèêòèìèðîâè÷ -
êîòüêóä ëàñÿíü òóæ óøúÿìîí,
àäœåì êàðûìîí àäÿìè, -
âåðà ñî ñÿðûñü Áàøêèðèûñü
óäìóðò àçüâåòëžñü Èðèíà
Ñàìèãóëîâà. - Òóæãåñ ñåêûò
90-òž àðú¸ñû, êóêå êóíàìû
êóòñêî ãèíý àé âàë êûëäûëûíû
ïќðòýì éќñêàëûê àâòîíîìèîñ
íî öåíòðú¸ñ, Ðåíàò
Áèêòèìèðîâè÷ áûãàòžç
îãàçåÿíû Áàøêèðèûñü óäìóðòú¸ñòû.
Џàïàê ñîëýí
òûðøåìåíûç, 1996-òž àðûí
Òàòûøëû ¸ðîñûñü Âûëüãóðòûí
ýëüêóíûñüòûìû óäìóðòú¸ñëýí
íûðûñåòžåç êîíôåðåíöèçû
îðò÷èç. Îòûí
êûëäûòýìûí âàë Áàøêèðèûñü
óäìóðòú¸ñëýí íàöèîíàëüíî-êóëüòóðíîé
öåíòðçû,
òќðîå áûðéèçû Ð. Ãàëÿìøèíýç.
Áåðëîãåñ ñî
êè÷ќëòýìúÿ èê óñüòžñüêèç
èñòîðèêî-êóëüòóðíîé öåíòð.
Âàíü óæàòîçÿç Ðåíàò Áèêòèìèðîâè÷
òûðøèç óäìóðò
êûëýç, êóëüòóðàåç óò¸í íî
àçèíòîí áîðäûí. Îðò÷ûòúÿç
ïóìèñüêîíú¸ñ óäìóðò
äûøåòžñü¸ñûí, ëóë÷åáåðåò
óäûñûí óæàñü¸ñûí, âóûëžç
ýëüêóíûñüòûìû âàíüìàç
ñÿìåí óäìóðò ãóðòú¸ñû.
Óêñ¸åí-à, âèçü-êåíåøåí-à,
œå÷ êûëûí-à - êîòüêó êîòüêèíëû
þðòòûíû òûðøèç
íî áûãàòûëžç. Џàïàê ñî
òûðøåìúÿ ýëüêóíûñüòûìû
óäìóðòú¸ñ ãóðòú¸ñûí íî
¸ðîñú¸ñûí àñüñýëýñü ¸çú¸ññýñ
êûëäûòúÿçû, óíî ïќðòýì
óæðàäú¸ñ îðò÷ûòúÿçû. Ðåíàò
Áèêòèìèðîâè÷ëýí ñþëìûñü
óæàìåç ïóñúåìûí «Óäìóðò
Êåíåøëýí» Êóçåáàé
Ãåðä íèìî éќñêàëûê ïðåìèåíûç.
Ð. Ãàëÿìøèí ìûëî-êûäî
ïûðèñüêèç «Óäìóðò Êåíåøëýí»
óæàç. Ñî áûðéûëýìûí
âàë èñïîëêîìå. Äåëåãàò ëóûñà
âóûëžç äóííåûñü ôèíóãîð
êàëûêú¸ñëýí Ýñòîíèûí
(2004) íî Õàíòû-Ìàíñèéñêûí
(2008) îðò÷åì êîíãðåññú¸ñàçû.
Санкт-Петербургын
пельнянь кутӥзы
Á. Âëàäûêèí ïåëüíÿíü êóòîíúÿ
ìàñòåð-êëàññûí.
Åëåíà ÐßÁÈÍÀ
Ïåëüíÿíüëû ñžçåì
ôåñòèâàëåç îðò÷ûòîí
øàåðàìû œå÷ ñÿìëû
ïќðìèç èíè. Àñüìåëýñü
àäœåì êàðûñà,
ïåëüíÿíü ôåñòèâàëüçýñ
òóý íûðûñüñý
ðàäúÿçû Ñàíêò-
Ïåòåðáóðãûñü «êåíåø÷èîñ»
íî.
Óæðàäëýí ќò¸íýç àñüìå
äîðûí êàäü èê âàë - «Óäìóðòèÿ
- ïåëüíÿíüëýí äîðåç».
Ñî óëñûí îðò÷èçû ïќðòýì
ìàñòåð-êëàññú¸ñ, øóäîíú¸ñ.
Óéïàë øîðêàðûí ôåñòèâàëü
2 íóíàë Ÿîæå - 10-
òž íî 11-òž òóëûñïàëý -
êûñòžñüêèç. Íûðûñåòž íóíàëàç
óäìóðòú¸ñ âàíü ìûëêûä
êàðèñü¸ñòû ïóìèòàçû
Ñàíêò-Ïåòåðáóðãûñü îãàç
êàôåûí, 2-òž íóíàëàç âûæèçû
êóëüòóðàÿ «Ðûáàöêèé»
þðòý.
- Ôåñòèâàëüìûëýí íûðûñåòž
íóíàëàç èê ìè äîðû
90 ïàëà àäÿìèîñ âóûëžçû.
Ìàëïàñüêîì, ñî òóæ óìîé,
óãî óæðàä òóý íûðûñüñý
îðò÷èç, ñî ñÿðûñü Ñàíêò-
Ïåòåðáóðãûí óëžñü¸ñ ќç êûëûëý
íà âàë, - âåðà óæðàäëýí
îãåç ðàäúÿñåç Áîãäàí
Âëàäûêèí. - Àäÿìèîñ ëûêòî
íî âåðàëî, ìàð ñîîñòû ãåðœà
Óäìóðòèåí ÿêå óäìóðòú¸ñûí.
Íîø ìè òûðøèìû ñîîñëû
òðîñãåñ òóíñûêîçý âåðàíû
óäìóðòú¸ñ, êóëüòóðàìû,
ñÿì-éûëîëú¸ñìû íî
îãëîì Óäìóðò Ýëüêóí ñÿðûñü.
Ôåñòèâàëü ïåëüíÿíüëû
ñžçåìûí âàë áåðå, ñîëû
òóæãåñ áàäœûì ñàêëûê
âèñúÿñüêèç.
- Áàøêèðèûí áóäýì óäìóðò
íûëêûøíî Ýâåëèíà
Àäóëëèíà êàëûêåç ïåëüíÿíü
êóòûíû äûøåòžç, -
àçüëàíüòý Áîãäàí Âëàäûêèí.
- Êóòýìçû óëñûí ñî âåðàç
ïåëüíÿíüëýñü êûëäýìçý.
Äûøåòžç ïќðòýì ûëüíÿíü¸ñ
ëàéûíû íî ïåëüíÿíü
ïóøåç ïќðòýì ëýñüòûíû.
Ìèëÿì ïåëüíÿíüìû âàë 3
ïóìî: ñÿðò÷ûåí, êóáèñòàåí
íî ñžëüûí. Ûëüíÿíüìû
íî âàë 2 ïóìî: ÷àáåé íî œåã
ïûçüëýñü.
Îáùåñòâåííîé óæåí âûðåì
ñÿíà, Ðåíàò Áèêòèìèðîâè÷
êåìà àðú¸ñ Ÿîæå òóæ
áûãàòûñà êèâàëòžç Òàòûøëû
¸ðîñûñü Âûëüãóðòûñü
«Äýìåí» ýøòîñýí, Ðîññèûñü
ãóðò óäûñûñü äàíî óæàñü
íèìûí ïóñúåìûí. Ñî ñÿíà -
êóàñýí áûçüûëîíúÿ ñïîðòúÿ
ìàñòåð.
Ñåìüÿåçëû íî äûð øåäüûëžç.
Ðàñèìàïà êóçïàëýíûç
ñîîñ áóäýòžçû 3 ñàáûð,
éќíî íûëïèîññýñ. Òàáåðå ñîîñëýí
íûëïèîññû áóäî íè.
Àëè Ðåíàò Áèêòèìèðîâè÷
øóòýòñêå èíè, îçüû
êå íî óäìóðòëûêëýñü ïàëýíòžñüêûíû
óã äûðòû:
âàíü èâîðú¸ñòû òîäý, þí êóñûï
âîçå Áàøêèðèûñü óäìóðòú¸ñëýí
íàöèîíàëüíî-êóëüòóðíîé
öåíòðåíûçû, âèçüêåíåøú¸ñ
ñ¸òúÿ, þðòòžñüêå.
Íàöèîíàëüíî-êóëüòóðíîé
öåíòðëýñü äàíî òќðîçý àäÿìè-ëåãåíäà,
áàøêèð óäìóðòú¸ñòû
îãàçåÿñü íî äâèæåíèåç
šóòžñü øóî.
«Óäìóðò Êåíåø» îãàçåÿñüêîíëýí
èñïîëêîìåç
Ôåñòèâàëü êàôåûí îðò-
÷èç áåðå, êàëûê îäžã èíòûûí
èê áûãàòžç ïåëüíÿíåç
êóòûíû íî, ïќçüòûíû íî,
ñèûíû íî.
- Âàíüçû êќòñýñ òûðûñà
áåðòžçû. Íóíàëñêûí
ìè êќíÿ êå ñþðñ ïåëüíÿíü
êóòžìû! - ìûíÿ Áîãäàí
Âëàäûêèí. - Íûëïèîñëýí
íî ìûëêûäçû œå÷ êûëèç,
óãî ïåëüíÿíü êóòýì ñÿíà,
ñîîñ áûãàòžçû óäìóðò áàòûðú¸ñòû
áóÿíû, øóäûíû.
Øóëäûðúÿñüêîí ðàäúÿìûí
âàë áàäœûìú¸ñ ïîííà
íî. Ñîîñ áûãàòžçû òûïûðòîíúÿ
ìàñòåð-êëàññý,
øóäîíú¸ñû ïûðèñüêûíû,
Èæûñü «×èëüòýð» àíñàìáëüëýñü
êîíöåðòñý ó÷êûíû - óäìóðò
êîëëåêòèâ íèìûñüòûç
òà óæðàäý ќòåìûí âàë.
«×èëüòýðú¸ñ» øóëäûðòžçû
ëþêàñüêåìú¸ñòû ôåñòèâàëüëýí
2-òž íóíàëàç
íî - ñîêó êóëüòóðàÿ «Ðûáàöêèé»
þðòûí ïóìèñüêèçû
åãèò ñåìüÿîñ, ñîîñ íî ïûðèñüêèçû
ìàñòåð-êëàññú¸ñû,
ïåëüíÿíü ñÿðûñü òðîñ
âûëüçý òîäžçû.
- Ôåñòèâàëüìû òóæ ÿðàç,
- âåðà Á. Âëàäûêèí. - Ìèëåñüòûì
àäœåì êàðûñà, ìóêåò
óëîñú¸ñûñü íî óäìóðòú¸ñ
òà àêöèÿ áîðäû ìåä
èòžñüêûñàëçû, ìåä áûäýñ
äóííå òîäûñàë, êûòûí
âîðäžñüêèç ïåëüíÿíü.
ЭШЛЫКО КУСЫПЪЁС
Удмурт кылбур вормиз
Ìàðèÿ ÂÅÊØÈÍÀ
Áàøêèðèûí áûäýñ àð
Ÿîæå êûñòžñüêå «Ìîé
ÿçûê - ÿçûê äðóæáû.
Ìèíåí òåëåì - äóñëûê
òåëå» àêöèÿ.
Âàíü ìûëêûä êàðèñü¸ñ,
êàëûê äžñüñýñ äžñÿñà, êàëûê
ãóð ÷óçúÿñüêåì óëñûí
âèäåîå êûëáóðçýñ ëûäœî.
Òóëûñïàëý âîðìèñå ïîòžçû
Áàøêèðèûñü Òàòûøëû
¸ðîñûñü óäìóðò èñòîðèêî-êóëüòóðíîé
öåíòðëýí
êèâàëòžñåç Èðèíà Ñàìèãóëîâà
Ýìèëü ïèåíûç.
Âîæâûëúÿñüêîíý ïûðèñüêèñü¸ñ
íûðûñü èê äàñÿëî
àíàé êûëëû, âîðäñêåì
øàåðëû ñžçåì êûëáóð,
ëûäœî ñîå êàëûê èíñòðóìåíòñû
÷óçúÿñüêåì óëñûí,
âèäåîå ãîæòî íî ðàäúÿñü¸ñëû
ûñòî. Òà óæú¸ñ ïîòî
«Êóëüòóðíûé ìèð Áàøêîðòîñòàíà»
âîòýñ áàìå, îò÷û
ïûðûñà, êîòüêóä àäÿìè ñîîñòû
ó÷êûíû áûãàòý. ÊûŸå
âèäåî òóæãåñ òðîñ àäÿìèîñëû
êåëüøîç, ñî èê âîðìîç.
Èðèíà Ñàìèãóëîâà ïèåíûç
àêöèëû ïûð-ïî÷ äàñÿñüêèçû.
Âûëü Òàòûøëû
êóëüòóðàÿ þðòûñü êðåçüãóð÷è
Àëåêñàíäð Ãàëèåâ
êðåçåí øóäžç, Èðèíà
Ìóëëàÿíîâíà Ýìèëü ïèåíûç
óäìóðò äžñüñýñ äžñÿçû
íî ëûäœèçû àíàé êûëëû
ñžçåì êûëáóð. ×óðú¸ñ îãøîðûåñü
ќé âàë, ñîå ãîæòžç
à÷èç Èðèíà Ñàìèãóëîâà -
âîðìûíû òà ýøøî íî þðòòîç
øóûñà, îñêèç.
- Òàÿç òîëýçå ìèëÿì
âèäåîìûëû òóæãåñ òðîñ
ëàéêú¸ñ ïóêòîçû øóûñà,
îñêîí âàë, - âåðà Èðèíà
Ñàìèãóëîâà. - Ïèå ñîêó
èê øóèç: ìè âîðìîì, àíàé!
Øóìïîòžñüêî, óäìóðòú¸ñ
Áàøêèðèûí íî âàíü, óëî,
óæàëî, àñ êóëüòóðàçýñ óò¸
íî àçèíòî øóûñà. Ìèëåìûç
ó÷êûñà, Áàøêèðèûñü
òðîñ ïќðòýì êàëûêú¸ñ óäìóðòú¸ñûí
òîäìàòñêèçû,
ëÿêûò, ÷åáåð íî øóíûò óäìóðò
êûëìåñ êûëçžçû...
Áàøêèðèûí, Óäìóðòèûí
êàäü èê, óíî êàëûêú¸ñ óëî -
îã 160 ìûíäà. Òðîñýç òà àêöèå
ïûðèñüêîçû. Íîø àð
ïóìûí éûëïóìúÿíú¸ñ ëýñüòýìûí
ëóîçû, âîðìèñü¸ñòû,
îãàçå ëþêàñà, äàíúÿëîçû.
- Òóæ êóëý àêöèÿ, àñ êûëäý,
êàëûêòý ÿðàòîí, äàíúÿñüêîí
ìûëêûä ñþëìûí áóãûðñêå,
- âåðà Èðèíà Ìóëëàÿíîâíà.
- Òóæ çîë ñþëìàñüêè,
àêöèåç óñüòîí íóíàëý
Áàøêèðèûñü êóí ôèëàðìîíèûí
ìóêåò êàëûêú¸ñ
ïќëûí óäìóðò êûëûí ãîæòýì
êûëáóðìå ëûäœûêóì…
Âåðàíû êóëý, Áàøêèðèûñü
Òàòûøëû ¸ðîñûñü
óäìóðò èñòîðèêî-êóëüòóðíîé
öåíòð ìûëûñü-êûäûñü
ïûðèñüêå âàíü óæðàäú¸ñû.
Àëèãåñ Óôàûí
îðò÷èç êàëûêú¸ñëýí «Âìåñòå»
ôåñòèâàëüçû. Îòûí
öåíòð óäìóðò êóëüòóðàåç
âîçüìàòžç.

8
¹
17 (25632)
2018-òž àð 6-òž þæòîëýçü
Ãåðä
ӞЕЧКЫЛАСЬКОМ!
Шудо-буро, мыло-кыдо улон!
3-òž þæòîëýçå - Ãàëèíà
Äìèòðèåâíà ×óøúÿëîâàëû
- 60 àðåñ.
Ãàëèíà Äìèòðèåâíà
êåìà àðú¸ñ Ÿîæå ïåäàãîãîðãàíèçàòîð
ëóûñà óæàç
Èæêàðûñü 26-òž øêîëàûí,
áќðûñü - Êóçåáàé Ãåðä íèìî
ãèìíàçèûí.
Ã. ×óøúÿëîâà âîðäžñüêèç
Ïè÷è Ïóðãà ¸ðîñûñü Ïóðî-
Ìîæãà ãóðòûí. Áðàíãóðò
øêîëàåç éûëïóìúÿñà, çàî÷íî
äûøåòñêûíû ïûðèç Óäìóðò
êóí óíèâåðñèòåòûñü
èñòîðèÿÿ ôàêóëüòåòý.
Ãàëèíà Äìèòðèåâíà
ìûëûñü-êûäûñü ïèíàëú- Ã. ×óøúÿëîâà.
¸ñòû äûøåòžç, Âåíãðèûí
ðàäúÿñüêûëžñü ôåñòèâàëü¸ñû íûëïè êîëëåêòèâú¸ñòû êåìà
àðú¸ñ Ÿîæå âóòòûëžç - ïèíàëú¸ñëû äóííååç âîçüìàòžç. 26-
òž øêîëàûí «Ìûíàì âîðäñêåì øàåðå» ìóçåé ðàäúÿç.
19-òž þæòîëýçå - Âåðà
Âàñèëüåâíà Ìîðîçîâàëû
- 60 àðåñ.
Âåðà Âàñèëüåâíà «Óäìóðò
Êåíåø» îãàçåÿñüêîíëýí Èæêàðûñü
Èíäóñòðèàëüíîé ¸ðîñûñü
¸çýíûç êèâàëòžç.
Â. Ìîðîçîâà âîðäžñüêåìûí
ßêøóð-Áќäüÿ ¸ðîñûñü Êåêîðàí
÷åðêîãóðòûí. Éûëïóìúÿç
Äýáåñûñü ïåäó÷èëèùååç,
áќðûñü - Ìîñêâàûñü ïåäèíñòèòóòýç,
Èæêàðûñü 61-òž
øêîëàûí ÷åð÷åíèå íî ðèñîâàíèå
óðîêú¸ñòû íóèç.
«Óäìóðò Êåíåøëýí» Èíäóñòðèàëüíîé
¸ðîñûñüòûç
¸çýíûç êèâàëòžç. Êåìàëàñü
ќâќë éûëïóìúÿç íà Óäìóðò
Â. Ìîðîçîâà.
êóí óíèâåðñèòåòûñü Ñîöèàëüíîé êîììóíèêàöèîñúÿ èíñòèòóòýç:
òîäîí-âàëàí áàñüòûíû íîêó áåð ќâќë, øóý Âåðà Âàñèëüåâíà.
23-òž þæòîëýçå - Íèíà
Ñåì¸íîâíà Òàðàñîâàëû -
50 àðåñ.
Íèíà Ñåì¸íîâíà - Ýëüêóí
ëèöåé-èíòåðíàòûñü ïåäàãîãîðãàíèçàòîð,
Ðîññèûñü îãúÿ
äûøåòîí óäûñûñü äàíî óæàñü.
Í. Òàðàñîâà âîðäžñüêèç Àëíàø
¸ðîñûñü Øàäðàñàê-Êèáúÿ
ãóðòûí. Óäìóðò êóí óíèâåðñèòåòûñü
ôèëîëîãèÿÿ ôàêóëüòåòýç
éûëïóìúÿñà, Ïè÷è Ïóðãà
¸ðîñûñü Âóæ Ìќíüÿ ãóðòûí
óäìóðò êûëúÿ íî ëèòåðàòóðàÿ
äûøåòžñüûí óæàç. Áќðûñü êóðîåí
âûðûíû êóòñêèç.
Èæå âûæåìåç áåðå
êèâàëòžç «Óäìóðò Êåíåø» îãàçåÿñüêîíëýí
Îêòÿáðü ¸ðîñûñü
¸çýíûç. Í. Òàðàñîâàëýñü êóðî ìóí¸îññý äóííåëýí ïќðòýì ñýðåãú¸ñàç
òîäî.
5-òž þæòîëýçå - Íèíà
Ïåòðîâíà Ñîêîëîâàëû - 65
àðåñ.
Íèíà Ïåòðîâíà «Óäìóðò
Êåíåø» îãàçåÿñüêîíëýí Àëíàø
¸ðîñûñü ¸çýíûç êèâàëòžç.
Í. Ñîêîëîâà, Êàçàíüûñü
ëýñüòžñüêîíúÿ èíñòèòóòýç
éûëïóìúÿñà, áåðûòñêèç
âîðäžñüêåì Àëíàø ÷åðêîãóðòàç.
Ïќðòýì èíòûîñûí òûðøèç,
áќðûñü àäìèíèñòðàöèûí
ïóêòžñüêîíúÿ ñåêòîðåí
êèâàëòžç.
Ïåíñèå ïîòýìåç áåðå Íèíà
Ïåòðîâíàåç êóðèçû «Óäìóðò
Êåíåøëýí» Àëíàø ¸ðîñûñü
¸çýíûç êèâàëòûíû. Òà íûëêûøíî
èíòûÿç ïóêûíû ÷èê óã
Ÿûäû. Ïќðòýì óæðàäú¸ñû, øàøêèåí íî øàõìàòýí âîæâûëúÿñüêîíú¸ñû
ïûðèñüêå. Óäìóðò êóëüòóðàåç óò¸í ïîííà óíî ñþëìàñüêåìåç
ïóñúåìûí Àøàëü÷è Îêè íèìî íàöèîíàëüíîé ïðåìèåí.
20-òž þæòîëýçå - Âëàäèìèð
Åìåëüÿíîâè÷ Âëàäûêèíëû
- 75 àðåñ.
Âëàäèìèð Åìåëüÿíîâè÷
- èñòîðèÿ íàóêàîñúÿ äîêòîð,
êûëáóð÷è, Óäìóðòèëýí Êóí
ïðåìèåçëýí íî Êóçåáàé Ãåðä
íèìî íàöèîíàëüíîé ïðåìèëýí
ëàóðåàòñû, Óäìóðò Ýëüêóíëýí
äàíî ãðàæäàíèíýç.
Â. Âëàäûêèí âîðäžñüêèç
Ìîæãà êàðûí, éûëïóìúÿç
Ìîæãà ïåäó÷èëèùååç,
áќðûñü - Ìîñêâàûñü Ì. Ëîìîíîñîâ
íèìî êóí óíèâåðñèòåòýç.
Òàòûí èê 1969-òž
àðûí ýòíîãðàôèÿÿ êàíäèäàòñêîé
äèññåðòàöèçý óòèç,
íîø 1991-òžûí - äîêòîðñêîéçý.
Óæàç Èñòîðèÿÿ, êûëúÿ íî ëèòåðàòóðàÿ Óäìóðò èíñòèòóòûí,
Óäìóðò êóí óíèâåðñèòåòûí. Âëàäèìèð Åìåëüÿíîâè÷ -
êûëáóð ñáîðíèêú¸ñëýí, 200 ïàëà íàó÷íîé óæú¸ñëýí àâòîðçû.
24-òž þæòîëýçå - Âàëåíòèíà
Ìèõàéëîâíà Ñåðåáðåííèêîâàëû
- 70 àðåñ.
Âàëåíòèíà Ìèõàéëîâíà -
Óäìóðòèûñü äàíî àðòèñòêà.
Â. Ñåðåáðåííèêîâà âîðäžñüêåìûí
Àëíàø ¸ðîñûñü
Óëûí Ñûðúåçü ãóðòûí. 20
àð Ÿîæå êóçïàëûíûç Åâãåíèé
Ãåîðãèåâè÷åí «Èòàëìàñ»
êîëëåêòèâûí êûðœàçû,
áќðûñü - ôîëüêëîðúÿ «Àéêàé»
òåàòðûí. Ãàñòðîëü¸ñûí
äóííåëýí ïќðòýì ñýðåãú-
¸ñàç âóûëžçû: Èòàëèå, ×åõîñëîâàêèå,
Ôèíëÿíäèå, Ãåðìàíèå,
Øâåöèå, Âåíãðèå,
Øâåéöàðèå, Ìîíãîëèå.
Í. Ñîêîëîâà.
Â. Âëàäûêèí.
Í. Òàðàñîâà. Â. Ñåðåáðåííèêîâà.
Âàëåíòèíà Ìèõàéëîâíà
êóçïàëûíûç 2 ïèîññýñ áóäýòžçû. Áàäœûìåç, Ðóñëàí, ìóìûáóáûåçëýí
ïûòüûîññûÿ âàìûøòžç.
КАЛЫК КУСЫПЪЁС
Футзалъя
чемпионат
Ëþáîâü ÌÈÕÀÉËÎÂÀ
«Ìåòàëëóðã» êóëüòóðàÿ
þðòûí âûæû
êàëûêú¸ñëýí îãàçåÿñüêîíú¸ññû
êóñïûí
îðò÷èç ôóòçàëúÿ
10-òž ýëüêóí ÷åìïèîíàò.
Џîøàòñêîíý
ìûëûñü-êûäûñü ïûðèñüêèçû
«Óäìóðò
Êåíåø» íî «Øóíäû»
îãàçåÿñüêîíú¸ñëýí
êîìàíäàîññû íî.
Óæðàä ðàäúÿñüêûëý
Óäìóðòèûñü àðìÿíú-
¸ñëýí «Óðàðòó» îãàçåÿñüêîíçû
êè÷ќëòýì óëñûí
ïќðòýì êàëûêú¸ñëýñü êóñûïú¸ññýñ
þíìàòîí ïîííà.
Ñî ñžçåìûí âàë Àòûêàé
ìóçúåììåñ óòèñü¸ñëýí íóíàëçûëû.
×åìïèîíàòý ïûðèñüêèñü¸ñòû,
âîðãîðîíú¸ñòû
œå÷êûëàçû éќñêàëûê ïîëèòèêàÿ
ìèíèñòð Ëàðèñà
Áóðàíîâà, Óäìóðòèûñü
êàëûêú¸ñëýí àññàìáëåÿçûëýí
ïðåäñåäàòåëåç Âëàäèìèð
Áàéìåòîâ íî êàëûê
îãàçåÿñüêîíú¸ñëýí
êèâàëòžñü¸ññû.
Òóðíèð 2 íóíàë Ÿîæå
êûñòžñüêèç, óãîñü 20 ïàëà
êîìàíäàîñ ëþêàñüêèçû.
Êîòüêó ñÿìåí, ñîîñ ïќëûí
âàë óäìóðò, œó÷, àðìÿí, åâðåé,
ìîðäâà, ÷å÷åí, ãðåê íî
ìóêåò êàëûêú¸ñëýí îãàçåÿñüêîíú¸ñûñüòûçû
ñïîðòñìåíú¸ñ.
Îçüû èê êóæûìçýñ
ìåðòàíû âóûëžçû Óäìóðò
êóí óíèâåðñèòåòûí
äûøåòñêèñü êóíñüќð ñòóäåíòú¸ñëýí
2 êîìàíäàîññû.
Èðàêûñü äûøåòñêèñü¸ñ
òóý 2-òžçý èíè ôóòçàëýí
øóäžçû. Óíîåç êîìàíäàîñ
ïîííà âèñèñü¸ñ íî çàë òûð
ëþêàñüêûëžçû.
Âîðìèñå ïîòžç àçåðáàéäæàíú¸ñëýí
«Õàçàð»
êîìàíäàçû, 2-òž ëóèç
ìîðäâàîñëýí «Óìàðèíàçû»,
3-òž - áèãåð «Èìàí».
Êóæìîîññý ïóñéèçû êóáîêú¸ñûí
íî êóçüûìú¸ñûí,
ìûëî-êûäî ïûðèñüêåìú¸ñòû
- äèïëîìú¸ñûí.
- Òà ÷åìïèîíàòý 3-òžçý
ïûðèñüêèñüêî íè, - øóèç
«Øóíäû» ïîííà øóäžñü
Àíäðåé Çàãðåáèí. - Âàíüìûç
ðàäúÿìûí ðîñ-ïðîñ,
ëþêàñüêåìûí êóæìî êîìàíäàîñ.
Ìûíûì òóæ
êåëüøèç, Ÿîøàòñêîíëýñü
œå÷ ìûëêûä áàñüòž.
Æàëÿñà âåðàíî, øóäžìû
ëÿáãåñ...
¹ 17 (25632)
2018-òž àð 6-òž þæòîëýçü (ìàðò)
1915-òž àðûñåí 1917-òž àðûñåí 1918-òž àðûñåí 1918-òž àðûñåí 1930-òž àðûñåí 1943-òž àðûñåí 1992-òž àðûñåí
Ó÷ðåäèòåëè:
Ãîñóäàðñòâåííûé Ñîâåò
Óäìóðòñêîé Ðåñïóáëèêè
Ïðàâèòåëüñòâî
Óäìóðòñêîé Ðåñïóáëèêè
Ãëàâíûé ðåäàêòîð
Ç. Ê. Ðÿáèíèíà
Îòâåòñòâåííûé çà âûïóñê
Å. Ï. Ðÿáèíà
Àäðåñ ðåäàêöèè-èçäàòåëÿ:
426008, ã. Èæåâñê,
óë. Ê. Ìàðêñà, 274
www.udmdunne.ru
e-mail: udmdunne@yandex.ru
Ãàçåòà îòïå÷àòàíà â ÀÎ
«Èæåâñêèé ïîëèãðàôêîìáèíàò»
(426039 ã. Èæåâñê,
óë. Âîòêèíñêîå øîññå, 180)
Òåëåôîíû:
73-33-44 - ãë. ðåäàêòîð
73-33-42, 89511953765 - ïðè¸ìíàÿ, ðåêëàìà,
çàì. ãë. ðåäàêòîðà
73-33-46 - îòâ. ñåêðåòàðü
73-33-43, 89511953766 - êîððåñïîíäåíòû
73-33-41 - áóõãàëòåðèÿ
Èíäåêñû: Ï 5806, Ï 5001
Òèðàæ íîìåðà 1210
Çàêàç ¹ 121
Îáú¸ì 2 ï. ë.
Öåíà ñâîáîäíàÿ
Ïîäïèñàíî ê ïå÷àòè - 18.00
Ïî ãðàôèêó - 18.00
Ìíåíèå àâòîðîâ íå âñåãäà ñîâïàäàåò ñ
ìíåíèåì ðåäàêöèè
Èñïîëüçîâàíèå ìàòåðèàëîâ äîïóñêàåòñÿ
òîëüêî ñ ðàçðåøåíèÿ ðåäàêöèè
Ìàòåðèàëû, ïóáëèêóåìûå ñ ïîìåòêîé
«Ä» è «Ðåêëàìà», ïå÷àòàþòñÿ íà äîãîâîðíîé
îñíîâå.
Ãàçåòà çàðåãèñòðèðîâàíà Óïðàâëåíèåì
Ôåäåðàëüíîé ñëóæáû ïî íàäçîðó â ñôåðå
ñâÿçè, èíôîðìàöèîííûõ òåõíîëîãèé è
ìàññîâûõ êîììóíèêàöèé ïî Óäìóðòñêîé
Ðåñïóáëèêå
Ðåãèñòðàöèîííûé íîìåð
ÏÈ ¹ÒÓ18-00646
Ðåêîìåíäîâàíî äëÿ ÷òåíèÿ ñ 12 ëåò