ud#45 (25660)

2018-òž àð 19-òž èíâîæî (èþíü). Ïóêñ¸í (âòîðíèê) ¹ 45 (25660) 

Âàíü óäìóðòú¸ñëýí ãàçåòñû 

Êûëäûòýìûí 1915-òž àðûí 4-òž ôåâðàëå 

Кузё 

3 

Кыӵе коръёслэсь лэсьтоно корка? 

Гидкуазьын 

Пудо яратэ эрикез 

5 6 

Тазалык 

Мултэс йӧл гылтэ... визез 

ИНКУАЗЬ НО АДЯМИ 

Мушъёс мӧль бичало ни 

Òóñïóêòžç Ìàêñèì ÅÃÎÐÎÂ 

ÁÀÊ×À ÂÎÇÈÑÜ¨ÑËÛ, ÊÈÁÀØËÛÎÑËÛ ÑŽÇÅÌ ÃÀÇÅÒ 

Âàëåíòèíà ÅÌÅËÜßÍÎÂÀ 

Øàåðûñüòûìû êóàçåç 

ýñêåðèñü¸ñ èâîðòýìúÿ, 

èþíü òîëýçüëýí 

2-òž šûíûåç øóëäûðãåñ 

ëóîç èíè. 

Íóíàçåçý +16+20 ãðàäóñ 

êîòûðûí âîçèñüêîç, óéèí îã 

+12 ãðàäóñ ëóîç. Òà àðíÿ øîðûí 

+25 ãðàäóñîçü íî âóûëîç. 

Çîðî ïèëåìú¸ñ ñüќðûñü êóäîã 

íóíàëú¸ñû øóíäû àäñêûíû 

ïîòàëîç. 

Àðëýñü êîòüêûŸå âàêûòñý 

ñàê ýñêåðûñà âîçüûëžçû 

âàøêàëàîñ. Êûëñÿðûñü, 

øќäžëëÿì: ïàëýçüïó áåð 

ñÿñüêàÿñüêèç êå, ñžçüûë êóçü 

ëóîç. Èþíå áóñ Ÿåì âќëñêûëý 

êå, ãóáè òðîñ ïîòîç. ÓŸû áûäýñ 

óé, ÷èê äóãäûëûòýê, 

÷èðäý êå, òîä èíè, Ÿóêàçå íóíàë 

òќëî êàðèñüêîç. Êóçüûëèîñ 

ìóŸñû êîòûðòž áåðãàëî 

- øóëäûð êóàçüëû. Ëûñâó 

òðîñ êå, þ-íÿíü óäàëòîç. 

Šûòàçå âóþèñü ïîòžç êå, 

øóëäûð ëóîç. 

Èíêóàçü ñÿðûñü âåðàíú¸ñòû 

ñàê ÷àêëàëî ìóø âîçèñü- 

¸ñ. Êóàçü ñàëêûìãåñ äûðúÿ 

êóä-îã ìóøêàñü¸ñ óìîðòîîññû 

ïóøêû êóçÿëïîò (ïîëûíü) 

òûðî. Ñî çûíûíûç òýé¸ñòû 

(êëåù) êûøêàòý. Êîòüêó äàñü 

ëóûíû êóëý ïќñü êóàçüëû íî. 

Óãîñü ìóø ïàëýïëýñü ÷óðêàûñü 

ïîòýìçý äûðàç ќä ñèíéûëòû 

êå, ëîáàñü¸ñûäòýê 

íî, ÷å÷ûòýê íî êûë¸ä.

2 

¹ 

45 (25660) 

2018-òž àð 19-òž èíâîæî 

КИБАШЛЫОС 

Киужъёс 

СИНМАСЬКЫМОН 

Сапегъёсаз - тузӥ суред 

Ñþìñè ¸ðîñûñü Àêèë ãóðòûñü 

Ò. Àðûêîâà óòüûñà âîçå 

Ìàðèé Ýëûñü óäìóðòú¸ñëýñü 

äžñüêóòñýñ. 


Ò. Àðûêîâàëýí ãûíäýì ïûäâûëú¸ñûç 

íî ãûíäûêó 

êóòžñüêèñü êàáú¸ñ. 

Àíãåëèíà ÑÍÈÃÈÐ¨ÂÀ 

Ñþìñè ¸ðîñûñü Àêèë 

ãóðòûñü Àðûêîâú¸ñ äîðàçû 

ïûðèñü êóíîîñëû 

êóò÷àíû ñ¸òî ûæ ãîíëýñü 

øîãîëü ïûäâûëú- 

¸ñ. Ñîîñòû Òàòüÿíà 

Àðûêîâà à÷èç ãûíäý, 

âûëàçû ïóæû ïóêòý. 

Òàòüÿíà Áîðèñîâíàëýí 

ïûäâûëú¸ñûçëû ñèíìàñüêîä, 

óêàòà èê íûëïèîñëû 

ëýñüòýìú¸ñûçëû - îòûí êûŸå 

ãèíý ñóðåäú¸ñ ïóêòûëýìûí 

ќâќë: ëûìûïîãú¸ñ, øóøûîñ, 

âûæûêûëûñü ïќéøóðú¸ñ, 

òóðëû ñÿñüêàîñ. Ðåçèíà êîëîøà 

ïîížä êå, ñûŸå ïûäâûëú- 

¸ñûí òóëûñ-ñžçüûë óðàìå íî 

þìøàíû ïîòûíû ëóý. 

Òàòüÿíà Àðûêîâà Ìàðèé 

Ýëûñü Êàðëûãàí ãóðòûí âîðäñêèç, 

îòûñü «Œàðäîí» àíñàìáëå 

êûðœàíû âåòëžç. Êóçïàëûíûç 

Ñþìñè ïàëú¸ñû îã 20 àð òàëýñü 

àçüëî óëûíû ëûêòžçû. 

Êûðœàíû ÿðàòýìûñüòûç èê, 

àãðîíîìëû äûøåòñêåì êûøíîìóðò 

13 àð ïàëà Àêèëûñü 

êëóáûí óæàç. Àëè Ò. Àðûêîâà 

âàíüìîí äûðçý êèóæëû ñžçå. 

- Áàäœûì íûëû ñóðåäàñüêûíû 

ïќðìûòý, òà óäûñúÿ 

èê òîäîí-âàëàí íûðûñü Äýáåñûñü 

ïåäó÷èëèùåûí, áåðëî 

Óäìóðò êóí óíèâåðñèòåòûí 

ëþêàç. Џàïàê ñîëýñü áó¸ëî 

ûæ ãîíëýñü ïќðìûòýì ïûäâûëçý 

àäœè - àñëûì íî ãûíäûñà 

ýñêåðîíî, ìàëïàé. Êóçïàëû 

àçüâûë ãûí ñàïåã ëýñüòûëý 

âàë, óæàìçý àäœåìå âàíü. Ñîèí 

ìàð áîðäûñåí êóòñêîíî øóûñà, 

øóãúÿñüêîíú¸ñû ќé âàë. 

Íûëû íî èíäûëžç íà. Îçüû 

óæå ïќðìèç, àëè 4 àð ïàëà èíè 

áó¸ëî ûæ ãîíëýñü ïûäâûëú¸ñ 

ëýñüòžñüêî, - âåðà Ò. Àðûêîâà. 

Òàòüÿíà Áîðèñîâíà òà óæ 

áîðäû ñþëìûíûç áèíèñüêåì, 

êîòüêóä íóíàë ïè÷è êå 

íî äûðçý êèóæëû âèñúÿòýê 

óã ÷èäà. Ëóìáûò Ÿîæå íîìûð 

óã êàðèñüêû êå, íóíàë 

þíìå îðò÷åì êàäü ïîòý, øóý 

ñî. Êèáàøëû íûëêûøíîëýñü 

÷åáåð íî øóíûò óæú¸ññý 

ÿðàòûñà áàñüòî êóçüûìëû 

ãóðòîîñûç, Ñþìñèûñü òîäìîîñûç. 

КЫЛЕМ-МЫЛЕМЛЭСЬ 

Бутылкалэсь парник 

Уксё шыкыс 

Ëþáîâü ÌÈÕÀÉËÎÂÀ 

Ïëàñòèê áóòûëêàîñòû 

êóøòûíû íî ñóòûíû 

óã ÿðà øóûñà, 

âàíüìûç òîäî. Óãîñü 

ñîîñ ñèñüìûíû âûðî 

îã 120 àð! Íî ñîìûíäà 

÷èäàëî áåðå, ñîîñëýñü 

îëîìàð íî ïàéäà¸çý 

ëýñüòûíû ëóý. Êûëñÿðûñü, 

ïàðíèê. 

Êóëý ëóîçû: âîæ, Ÿóæ áóòûëêàîñ, 

øïàãàò, ïîëèýòèëåí, 

ïèùåâîé ïë¸íêà, óéïó 

âàé¸ñ, ìàéûãú¸ñ. 

Óáî ïûäñû íûðûñü ïîíîíî 

ñüќä ïîëèýòèëåí. Ñî áóäîñú¸ñòû 

óò¸ç êåçüûò ìóçúåìëýñü. 

Áќðûñü âûëàç ìóçúåì òûðîíî. 

Áóòûëêàîñ ïóøêû 

šûíûåçëýñü òðîñãåñ âó òûðîíî. 

Ñîáåðå ïîñóäàîñòû 

óáîå áûøêàíî, êóñïàçû âèñ 

êåëüòûòýê. Ïåéìûò áóòûëêàûí 

âó øàïëûãåñ øóíà. 

Íîø íóíàë Ÿîæå êûëëåì âó 

øóíûòñý áóäîñú¸ñëû ñ¸òîç 

óéèí íî. 

Ïàðíèêëýí ñýðåãú¸ñàç 

ìàéûã øóêêîíî íî, áóòûëêàîñ 

ìåäàç êóàøêàëý øóûñà, 

øïàãàòýí, þí äóìûëûñà, 

êîòûðòîíî, ñîáåðå 

- ïèùåâîé ïë¸íêàåí. Øîáûðòûêó, 

áóäîñú¸ñ ìåäàç 

Ïëàñòèêëýñü áóòûëêàîñ ÿðàëî 

ïàðíèê ëýñüòûíû. 

òžÿñüêå øóûñà, óéïó âàé¸ñëýñü 

äóãàîñ ìóçúåìå áûøêàëòîíî. 

Âûëòžç ñïàíäåêñ 

âûëëåì ìàòåðèàëýí øîáûðòîíî. 

Êóëý ëóîçû: êà÷û, êëåé, 

ñóïåðêëåé, ìàëÿðíîé ñêîò÷, 

àòëàñíîé ëåíòà, ÷èëüòýð, 

òќäüû áóìàãà, âåñü¸ñ 

ÿêå äàñü áàñüòýì ïè÷è ñÿñüêàîñ, 

áàñìà. 

Êîðîáêàåç òóñïóêòýìûí 

ñÿìåí âàíäîíî, óêñ¸ òýðûìîí 

øîðçý ïàñÿíî, ñîáåðå 

ñêîò÷åí øåäüûòúÿíî. 

Áќðûñü, òќäüû áóìàãàåí ëÿêûëûñà, 

âûëçý áàñìàåí êûñêîíî. 

Áàñìà ëà÷àê ìåä óëîç 

øóûñà, äóðçý êëååí ëÿêûëîíî. 

Ñîáåðå êîòûðàç ÷èëüòýð 

êûñêîíî, ñî âûëý âåñü¸ñ, 

ñÿñüêàîñ ëÿêîíî. 

Óêñ¸ òûðîí èíòû ÷åáåðãåñ 

ìåä àäœèñüêîç øóûñà, 

êîòûðçý ëåíòàåí ÷åáåðúÿíî: 

ëåíòàåç êóàñàëëÿñà ëÿêîíî.

¹ 45 (25660) 


3 

КУЗЁ 

Пиосмурт ужъёс 

ВИЗЬ-КЕНЕШ 

Корка пуктом даурлы 

УЖЕЗ КАПЧИЯТОН 

3-тӥ ки - 

магнит 

Ýäóàðä ÑÒÅÏÀÍÎÂ 

Êóä-îã óæú¸ñòû áûäýñòûíû 

êóðàäœîíî 

êóëý òžðëûê ќâќëýí. 

Íî êèáàøëûîñ þãäóðûñü 

ïîòîí àìàëú¸ñ 

ìàëïàëî. 

Кызьы кортэз 

вандоно 

Ýäóàðä ÑÒÅÏÀÍÎÂ 

Òóííý ïàéìûñà ó÷êèñüêîì, 

îðò÷åì äàóðëýí 

êóòñêîíàç ïóêòýì 

þðòú¸ñ àëè íî ñûëî 

øóûñà, êîðú¸ññû êîðò 

êàäåñü. Íîø òóàëàîñûç 

10 àð êóñïûí èê ñèñüìî. 

Брус 

Êîðêà ïóêòîí êàï÷è óæåí 

íîêó ќç ëûäúÿñüêûëû. Þðòñû 

êåìà ìåä ñûëîç øóûñà, 

âàøêàëàîñìû òýëü íèìûñüòûç 

áûðú¸ âàë, áóãðî Ÿûïîí 

àìàëú¸ñòû, êóàñüòîí äûðçý 

íî òðîñ ìóêåò êóðîíú¸ñòû 

áûäýñúÿíû òûðøèçû. 

Âàëàìîí, òóàëà âàêûòý 

âàøêàëà âàêûòý êàäü œå÷ 

íþëýñ óä øåäüòû íè. ÊûŸåçý 

ñ¸òî, ñûŸåçý èê áàñüòžñüêîä 

íè. Ñî ïîííà âàíü íè òóàëà 

ëýñüòžñüêîí òžðëûê íî àðáåðèîñ. 

Ñîîñòû òîäûñà íî 

óæå êóòûñà, ÷åáåð íî êåìà 

àðú¸ñëû ÿðàíî êîðêà ïóêòûíû 

ëóîç, øóý ñòðîèòåëü Íèêîëàé 

Ñèäîðîâ. 

Òóííý áóãðî Ÿûïûíû 

ëóý êќíÿ êå ïóìî áûãûëåñ 

íî ïèëåì êîðú¸ñëýñü. 

Êîòüêóäžçëýí àñëàç ëÿá íî 

óìîé ïàëú¸ñûç, äóíûç. Êûëñÿðûñü, 

áðóñ ëóý 3 ïќðòýì. 

Òóæãåñ äóíòýìåç áðóñ ïèëîðàìàûí 

ïèëåìûí. Îãøîðû 

êûëëüûñà êóàñüìå. Âîëüûòýñü 

íî îãáûäœàåñü ëóî. 

ÑûŸåîññý, êîðêàåç šóòûêó, 

âûëûñüòûç âûëàç êîòüêóäëàíü 

ïîíûíû ëóý, ñîèí òóæ 

ќæûòýç àðàì ëóý. Íî ëÿá 

èíòûîñûç íî ќæûò ќâќë. 

Êîðëýí òóæãåñ ïèíàë íî 

òàçà ëþêåòûç, áðóñ ïèëüûêó, 

êóøòžñüêå. Áðóñ âèñú- 

¸ñ óðîä òóéûëýìûí êå, êîðêàí 

êåçüûò ëóîç. Íîø êîðú- 

¸ñ ñèñüìîçû. Áðóñú¸ñ éќíàëà 

êóàñüìûìòý êå, ñîîñ ïèëèñüêûëî, 

ïîçûðúÿñüêî, êûðûæàëî. 

Äóíîãåñ ñûëý ïðîôèëü¸ñûí 

ïèëåì íî íèìûñüòûç 

ãóðûí êóàñüòýì áðóñ. Íèìûçúÿ 

âàëàíû ëóý íè: áðóñ 

êóçÿ, óëòžç íî, âûëòžç íî, 

îãêàäü ïàçú¸ñ âќëûñà îðò- 

÷åìûí. Áðóñú¸ñ îãåç âûëý 

ìóêåòûç «èçüûÿñüêî». Îçüû 

áîääîð íî øîíåð šóòžñüêå, 

ñîáåðå òóéûëîíýí íî ñîêåì 

êóðàäœîíýç ќâќë. Âîëüûò 

áðóñú¸ñ âèñêûí êàäü, øîíåðàê 

óðàìå ïîòžñü ïàñü¸ñ 

óã êûëäî. Ïàçú¸ñ èê ìóêåò 

ó÷ûðëýñü íî óò¸çû. Ïèñïó 

òóæ òðîñ íþæàîñëýñü êûëäýìûí. 

Êóàñüìûêóçû ñîîñ 

øûìûðñêî, ïè÷èÿëî, Ÿàïàê 

ñîèí êîð ïîçûðúÿñüêå, âóæìûòîçÿç 

íî òýøêàëëÿ. Øûìûðñêîíýí 

íþðúÿñüêûíû 

øóã, øóý Íèêîëàé Ñèäîðîâ. 

Íî ëÿáîìûòûíû ëóîíî. 

Êîð âûëòž ïàçú¸ñ ëýñüòûêó, 

ïóøêûñüòûç ïóížñüêåì 

êóçü íþæàîñûç âàíäžñüêî. 

Ñîîñ óã øûìûðàëî íè. Ñîèí 

áðóñ íî óã òýøêà, óã ïîçûðúÿñüêû. 

Òàèç ëàñÿíü ýøøî íî 

óìîéãåñ ëóý ëÿêûëýì áðóñ. 

Íî òàèç ýøøî íî äóíîãåñ. 

Êîðëýñü íûðûñü ïóë ïèë¸. 

Ñîáåðå òóæ êóæìî êëåé¸ñûí 

âà÷å ëÿêûëî. 

Öèëèíäðîâàííîé êîðëýñü êîðêà. 

Цилиндрованной кор 

Áðóñ âûëëåì èê ëóý öèëèíäðîâàííîé 

êîð. Ïèëîðàìàûí 

âàíü êîðú¸ñòû îãçќêòà 

êåëüòî. ÑûŸå þðò øóäîí 

êîðêà êàäü ÷åáåð àäñêå. 

Êûð ëàñÿíü íî, ïóøêûòžç 

íî ñèíìàñüêûìîí. Íî 

àñïќðòýìëûêåç áðóñëýí êàäü 

èê. Êîðëýí òóæãåñ âûëü, þí 

ëþêåòýç îçüû èê êóøòžñüêå. 

Öèëèíäðîâàííîé êîð ïèëèñüêûíû 

áûãàòý. Òýøêàìåçëýñü 

íî ïîçûðñêåìåçëýñü 

êќíÿ êå þðòòîç êóæ òûðûíû 

ëýñüòýì ïàç. 

Быгылес кор 

Ñóëçý ãèíý ëóñúåì áûãûëåñ 

êîðëýñü ïóêòýì êîðêà 

öèëèíäðîâàííîåçëýñü êàäü, 

îëî, ÷åáåð óã àäñêû. Íî îãâûëëåì 

çќêòàëà¸ ïèñïóîñòû 

áûðú¸íî êå, òàèç êåìàãåñ ñûëîç. 

Ïèëèñüêåìëýñü íî ïîçûðúÿñüêåìëýñü 

óò¸í àìàëú- 

¸ñ ñûŸååñü èê. Íî áóãðî 

Ÿûïûêóäû, êåìà áûðéèñüêîíî 

ëóîäû: ðîñ-ïðîñ ÷àêëàíî 

êîòüêóä êîðëýñü çќêòàëàçý. 

Веньёс 

ÊîòüêûŸå óñòî òýëü, 

êîðú¸ñ ìåä øåä¸çû, êîðêàåç 

šóòûêó, êîðú¸ñòû îäíî 

âåíüÿíû êóëý. Ñî áîðääîðú- 

¸ñòû óòüûíû þðòòîç, îçüû 

èê ïóêñüûêóç ñîëàíü-òàëàíü 

óç ñ¸òñêû íè. Êóä-îãåç êîðòëýñü 

âåíü¸ñ ëýñüòý. Íîø ìîí 

ïóëýñüñý èê Ÿåêòžñüêî, âåðà 

Íèêîëàé Ñèäîðîâ. Íûðûñü 

èê, êîðò äóíî, ýøøî êå ñûíîìå. 

Ïàñü¸ñ ëýñüòûêó, îäíî 

÷àêëàíî, âåíü òóæ øóãåí 

íî ìåäàç ïûð øóûñà, óêûð 

áàäœûì íî ïàñÿíû óã ÿðà. 

Ïó êîðêà òóæãåñ ќæûòñý àð 

Ÿîæå ïóêñå. Îãøîðû áðóñëýñü 

êîðêà 6-12 ïðîöåíòëû 

ëàïåãà. Êûëñÿðûñü, êîðêà 

âќëäýòòû 2 íî šûíû ìåòð 

šóæäàëàûí ìåä ëóîç øóûñà 

ïîòý êå, êîðêàäýñ 20-25 ñàíòèìåòðëû 

šóæûòãåñ ïóêòûíû 

êóëý. 

Íîø âåíü¸ñòû óêûð âåê÷è 

íî âàê÷è ïàñå éûãàìûí ëóèçû 

êå, êîðú¸ñ êûòž óìîé ïóêñ¸çû, 

íîø êûòž êå ñî âåíü¸ñ 

âûëý ñóëòîçû - áîðääîðú¸ñòû 

êûðûæàëîçû, íîø êîðú- 

¸ñ âèñêûòž òќë øóëàëîç. Òà 

Êîðú¸ñòû âåíüÿí. 

ìóãåí èê äûðòîíî ќâќë óêíîîñ 

íî ќñ ÿíàêú¸ñ ïóêòûëûíû. 

Âûëž êîðú¸ñòû ñîîñ âûëý 

êûëèçû êå, âûëüûñü îêòîíî 

ëóîäû. Òóæ äûðòžñüêîäû êå, 

ñîêó èíè, îäíî âèñ êåëüòûñà, 

èíúÿíî ñîîñòû. 

Мертаськон 

Ñèíäûëû îñêå, íî ìåðòàñüêûíû 

ýí æàäå. Ìóçúåì 

âûëûí ëýñüòýì ÿíãûøòû 

ëèïåò âûëûí íî øќäžñüêîç. 

Ãåîìåòðèÿ çàêîíú¸ñ þíìå 

ìàëïàìòý. Êûëñÿðûñü, îãïàë 

áîðääîðäû ќæûòàê êå 

íî âàê÷èãåñ ëóèç êå, ïóøñý 

ëýñüòûêóäû, êóðàäœîäû. Ëèïåò 

ïóëú¸ñòýñ íî, êîðòòýñ íî 

îçüû èê êûðûæ âàíäûëîíî 

ëóîäû. 

Äûðòžñü¸ñëû ýøøî îäžã 

èíäûëîí. Ëèïåò óëý âóòòýì 

êîðêàäû îã àðçý ìåä ñûëîç, 

óëûíû ïûðûíû âóòòîäû àé. 

Êîðêàí òóæ çîë «òà÷!» âàçåìåç 

êûëýìäû âàíü, ëóîç. 

Џàïàê îçüû òýøêà êîð, øóý 

Íèêîëàé Ñèäîðîâ. Êîðú¸ñòû, 

áðóñú¸ñòû ðîñ-ïðîñ êóàñüìåìûí 

óç ëóý àé. Íîø 

òîëàëòý çîë ãèíý ýñòîíî 

ëóîç. Ïóëû ñî èê óã ÿðà, ÷óòðàê 

øûìûðñêûíû êóòñêå, 

ïèëüûëžñüêå. 

×óòðàê çîë íî šîã êóàñüòýìëýñü 

ñÿíà, êîòüêûŸå ïó 

êîðêà êûøêà âóëýñü. Ñîèí 

èê çîðëýñü, ìóñêûòëýñü óò¸í 

ïîííà ëèïåò ñќçûîñòýñ šûíû 

ìåòðëýñü ïè÷è ýí ëýñüòý. Êûðûæ 

øóêêèñü çîðëýñü ñî íî 

êóääûð óã þðòòû. 

Ïèëèñüêûëýìëýñü íî, ìóñêûòëýñü 

íî, ÷åáåð áó¸ëýç 

ûøòýìëýñü íî, òûëïóëýñü íî 

óòèñü ñóðåòú¸ñ íî òóííý âîøòîíòýì. 

Íî ñîîñòû îäíî èê 

èíñòðóêöèçýñ ÷àêëàñà íî äûðàç 

êóòîíî, àëý Íèêîëàé Ñèäîðîâ. 

Òåõíèêà òóïàòúÿêó 

ÿêå ìàêå ëýñüòûêó, Ÿåì 

ãèíý áîëòú¸ñòû âàê÷èÿòîíî 

ëóý. Òðîñýç ñîå øëèôîâàëüíîé 

ìàøèíêàåí (áîëãàðêàåí) 

âàíäî. Ìàð êàðîíî, 

ñûŸå ýëåêòðîèíñòðóìåíòòû 

ќâќë êå? Âàøêàëà 

äûðûñåí êóòžñüêèñü êîðò 

âàíäîí íîæîâêàîñ êîòüêóä 

õîçÿéñòâîûí âàíü. Íî ñîèí 

çќê êîðòýç âàíäîí ïîííà 

êåìà äûð êóëý. 

Òàòûí þðòòîç øóðóïîâ¸ðò 

ÿêå äðåëü. Áîëòýç 

âàíäîíî èíòûåòžç ôëîìàñòåðåí 

ÿêå êàðàíäàøåí 

ïóñú¸íî íî øóðóïîâ¸ðò 

ïóøêû þíìàòîíî. 

Ñîáåðå ñî ïóñìû âàäüñîçü 

2 ãàéêà áåðãàòûñà ïûðòîíî. 

Êîðò âàíäîí ïèëàåç 

ïóêòîíî ãàéêà âќçû íî âûðåòûòýê 

âîç¸íî. Øóðóïîâ¸ðò 

÷îòûí áåðãàñü áîëò 

ïèëà áîðäû çûðàñüêå íî 

âàíäžñüêå. Ãàéêà þðòòý 

ïèëàåç øîíåð íî îã èíòûûí 

âîçüûíû. 

Кортӵогез ымын 

возьыны уг яра 

Àäÿìèëýí êèûç 2 ãèíý, 

íîø ëýñüòžñüêèñü¸ñëû 

êóääûðúÿ 3-òžåç íî êóëý 

ëóý. Êóä-îãåç ñîå ûìûíûçû 

âîøòî. Êûëñÿðûñü, 

êûò÷û êå òóáîí àçÿçû 

ïàë êèÿçû ìîëîò êóòî, ìóêåò 

êèûíûçû ïàãœà áîðäû 

êóòžñüêî ÿêå øóêêîíî àðáåðèçýñ 

âîç¸. Íîø êîðòŸîãçýñ 

ûìàçû ïîíî. 

ÒàŸå ó÷ûðú¸ñû ìàãíèò 

þðòòý. Ñîå êëååí ìîëîòòûëýí 

íûäûç áîðäû ëÿêûíû 

ëóý. ÊîðòŸîãú¸ñ áîðäàç þí 

âîçèñüêîçû.

4 

¹ 



САД-БАКЧАЫН 

Музъем ужъёс 

ТОЛЭЗЬ ПУС 

Турын вал ни динозавръёслэсь азьло 

Кызьы вормоно жагез? 

Àëåêñàíäð Ô¨ÄÎÐÎÂ, 

ãóðò óäûñ íàóêàîñúÿ òîäîñ÷è 

Óáîîñòû äûðàç 

óòÿëòûíû âèñ óä 

øåäüòžñüêû êå, ñîîñòû 

ñîêó èê áàñüòý 

æóã-æàã. Îäžãú¸ñàç 

íîðèñüêå óíÿáåé, ìóêåòú¸ñàç 

- íþðòóðûí, 

êîíüûáûæ, œàçåãñóãîí 

íî ìóêåò. Êûçüû ñîîñûí 

íþðúÿñüêîíî? 

Ӟазегсугон 

Âàçåí œàçåãñóãîí (ãóñèíûé 

ëóê) âîçü âûëûí íî, 

òýëüûí íî òðîñ áóäûëžç. 

Âàçü òóëûñ èê ïóøéèñü 

âåê÷è ñÿñüêàîñòû èøêûíû 

ÿðàòûëžçû ëóäœàçåãú¸ñ 

- øóíûò øàåðú¸ñûñü áåðûòñêûêóçû, 

øóòýòñêûíû 

ïóêñüûëžçû. Îòûñü èê ïîòýìûí 

òà áóäîñëýí íèìûç. 

Íîø àëè œàçåãñóãîí êóä-îã 

óëîñú¸ñûí Ãîðä êíèãàå ïûðòýìûí 

íè. 

Œàçåãñóãîí îã 100 ïóìî 

ëóý - šóæäàëàåç 3 ñàíòèìåòðûñåí 

35 ñàíòèìåòðîçü. 

Àñüìå ïàëàí áóäžñåçëýí 

ñÿñüêàåç Ÿóæ. Ïåñÿíàéïåñÿòàé¸ñìû 

ñîëýñü âûæûçý 

(ñóãîíçý) ïќñü âóýí 

ïàðûëžçû íî Ÿóæåêòîí, àñòìà 

äûðúÿ þûëžçû. Éќëûí 

ïàðåìçý ñ¸òúÿëëÿçû êóëûñà 

óñüûëžñü íûëïèîñëû. 

Íåëüêåì âåê÷è ñóãîíú¸ñòû 

àëè íî òûðî êåìà áóðìûíû 

âûðèñü ÿðàîñ, øóêêèñüêûíû 

øåäåì èíòûîñ âûëý. 

Œàçåãñóãîíûí òðîñ âèòàìèíú¸ñûç. 

Ñî óêàòà ïàéäà¸ 

ëóý äèàáåòýí, ñþëýì íî ñýð 

âèñ¸íú¸ñûí êóðàäœèñü¸ñëû, 

éќíàòý ëóëñýðú¸ñòû. 

Íî òà âåê÷è ãèíý ìóñî 

ñÿñüêà âàíüìûçëû ñþëýìçûÿ 

ќâќë, óêàòà íî - ñàä-áàê÷à 

âîçèñü¸ñëû. Œàçåãñóãîíëýñü 

âåê÷è âûæûçý óáî âûëûñü 

àðíÿ óòÿëòûíû âûðèä êå 

íî, êûë¸ç. Âóîíî àðàç íîø 

èê ïóøú¸ç. Ìà êàðîä, òóæ 

óã êåëüøû êå òžëåäëû, áàê- 

÷àäýñ œàçåãñóãîí áàñüòžç øóûñà, 

îäžã ãèíý àìàë - ãåðáèöèäú¸ñ 

ïàçÿíî. 

Нюртурын 

Ìóçúåì âûëòž âàëèñüêèñü, 

âåê÷è êóàðî íî ñûŸå èê 

âåê÷è òќäüû ñÿñüêà¸ íþðòóðûí 

(ìîêðèöà) ñàä-áàê÷à âîçèñü¸ñëû 

îçüû èê àêûëÿê ïîòûìîí 

ëóý. Îäžã áóäîñûí îã 

15 ñþðñ êèäûñ êèñüìà. Òóëûñûñåí 

ñžçüûëîçü 3 ïîë íî 

êèäûññý óñüêûòûñà âóòòý. 

Øóìïîòûñà ïóøúå øóíûò 

êóàçåí, íî êèäûñú¸ñûç áû- 

÷ûÿíû êóòñêî íè, 3-4 ãðàäóñ 

ëóý êå. Îçüû òóëûñ áàê÷àå 

Òóñïóêòžç Âåðà ØÒÛÊÎÂÀ 

ïîòûêóìû, óáîîñìû íþðòóðûíëýñü 

âîæ àäœèñüêî íè. 

Íþðòóðûíýç øóî íà òûëîáóðäîòóðûí 

- ñîëýñü âåê÷è 

êóàðú¸ññý òóæ ÿðàòî êóðåãú- 

¸ñ. Ñî òóæ óçûð âèòàìèíú- 

¸ñûí. Âîñïàëåíèîñ äûðúÿ 

þðòòý, ìóãîðûñü ìóëòýñ âóýç 

ïîòòý, ïàéäà¸ ëóý ñþëýìëû. 

Çýì, áàê÷àûñü áóäîñú¸ñëû 

íþðòóðûí ýø ќâќë. Óãîñü 

ñî áûäýñàê øîáûðòý ìóçúåìåç, 

îçüû øóíäû óáîîñòû 

øóíòûíû óã áûãàòû íè, òќë 

íî óã ñþðû. ÒàŸå èíòûûí 

ïàéäà¸ áàêòåðèîñ áûðî, íîø 

áóäîñú¸ñòû âèñüûòžñü¸ñûç 

àëÿëî, îò÷û êàðúÿñüêî íûìû-êèáûîñ. 

Íþðòóðûíýí íþðúÿñüêûíû 

êóòñêîíî âàçü òóëûñ 

èê. Ñîêó ñîëýí âûæûåç ëÿá 

íà, ïóðûñü-êóðåíü óáî âûëûí 

íî óìîé àäœèñüêå. Óáîåç 

íåáœûòîíî, íþðòóðûíëýñü 

âûæûîññý ÷èãòûëûòýê 

ñþéûñü ïîòòàíî. Îçüû 

ñžçüûëûñåí òóëûñîçü. Ýí 

ñ¸òý ñîëû ñÿñüêàÿñüêûíû. 

Óðåì áåðâûëäýñ èíòûÿç èê 

ýí êåëüòý - ñîèí øóìïîòòûíû 

ëóîç ÷èïû-êóðåãäýñ. 

Íîø êîìïîñòý ïîížñüêîäû 

êå, óáî âûëý ïîòòûíû ëóîç, 

3 àð îðò÷ûñà ãèíý. Óãîñü 

íþðòóðûíëýí êèäûñú¸ñûç 

êûëüûíû íî âûæû ñ¸òûíû 

áûãàòîçû. 

Íþðòóðûí óêûð àëÿìûí 

êå, óáîîñòýñ ñžçüûë íî ñàíèêåí 

ãóäûñà êåëüòîíî íà. 

Ýøøî óáîîñòû êîò ìåäàç 

óëý. Ìåðòòžñüêîí èíòûçû 

íþð êå, êóä-îãåç êîòûð êàíàâà 

ãóäý - òóæ óìîé. Îçüû èê 

íþðòóðûíýç áûäòûíû áûãàòîçû 

ãåðáèöèäú¸ñ. 

Унябей 

Óíÿáåé (îäóâàí÷èê) 

šûíû ìåòðîçü íî ëóûíû 

áûãàòý. Ќæûòàê òќë ïåëüòý 

êå, êèäûñýç êîòûð âќëñêå. 

Êîòý ñþðèçû êå, ñîêó èê 

âûæû ëýçüûíû êóòñêîçû. 

Ýøøî êå ñÿñüêàçý èøêàñüêîä-òóðíàñüêîä 

êå íî, êèäûñú¸ñûç 

êóàñüìåì ìîäîñú- 

¸ñ âûëûí íî âóî. 

Íîêó óä ìàëïà, Ÿóæ-Ÿóæ 

÷åáåð ñÿñüêàîñ áàê÷à áóäîñú- 

¸ñëû êûøêûòëûê êûëäûòî 

øóûñà. Íî ñîîñòû äûðàç 

ќä ïîðûëû êå, óáî âûëûñü 

âàíü ïàéäà¸ ñóðåòú¸ññý, âèòàìèíú¸ññý, 

âóçý êûñêîçû. 

Îçüûåí, óíÿáååí óáî âûëûñü 

œå÷ óðîæàé âîçüìàíýç ќâќë. 

Âûæûåç òà áóäîñëýí 

êóçü íî ýðêàç ÷èãèñüêèñü. 

Ñîèí Ÿåìûñü ñî áûäýñàê óã 

ïîðèñüêû. Íîø êûëåì âûæûåç 

ñîêó èê âûëüûñü óä 

ñ¸òûíû êóòñêå. Óíÿáååí 

íþðúÿñüêûíû òóæãåñ óìîåç 

àìàë - ëîïàòà êóòûñà âûæûåíûç 

âàë÷å ïîðûëîí. Ãàçîí 

âûëûñü óíÿáåååç äûðàç 

Ÿûøêîíî - ñÿñüêàÿñüêûñà 

ìåäàç âóòòû. Âûëüûñü ìåäàç 

ïîòû íè øóûñà, øóíäû 

ñèîñòû àäœûíû ñ¸òîíî ќâќë, 

êûëñÿðûñü, êàðòîí êåñýãú¸ñûí 

øîáûðòîíî. Êќíÿ êå íóíàë 

ïåéìûòûí óëûñà, óíÿáåé¸ñ 

áûðîçû. 

Óíÿáåé óêûð çîë 

âќëìåìûí êå, ñžçüûë ãåðáèöèäú¸ñûí 

ïàçÿíû ëóîç. Ìàêåì 

òðîñãåñ êóàðú¸ñûç áóäîñëýí 

- ñîêåì šîããåñ áûðîç 

ñîëýí âûæûåç, ñîèí èê ñóðåòú¸ñûí 

ïàçÿí àçüûí, êûëñÿðûñü, 

òóðûíýç Ÿûøêîíî 

ќâќë. 

Áàê÷àëýí ÷åáåðåç ïîòý óðèñüêåì 

áåðå. 

Коньыбыж 

Òóíñûêî: êîíüûáûæ 

(õâîù) ìóçúåì âûëý êûëäýì 

îã 400 ìèëëèîí àð òàëýñü 

àçüëî, äèíîçàâðú¸ñ íî 

ñîêó âûëžëëÿìòý íà. Ñîå 

êóòî ñýïûñü èçú¸ñòû ïîòòûíû 

þðòòžñü, êќòý éќòýìëýñü, 

êó âèñ¸íú¸ñûí íþðúÿñüêèñü 

ýìúþìú¸ñ ëýñüòîíý. Êîíüûáûæ 

ìóãîðûñü ìóëòýñ âóýç 

ïîòòûíû, âåùåñòâîîñëýñü 

âîøòžñüêîíçýñ ðàäúÿíû þðòòý. 

Ïàðåì âóýíûç êîìïðåññ 

ëýñüòî ïќñüêû, ëèøàé ïîòûêó, 

ìóð âàíäžñüêûíû øåäüûêó. 

Çýì, ñîèí éќíàòžñüêåìëýñü 

àçüëî êåíåøîíî ýìúÿñü¸ñûí. 

Óãîñü òà áóäîñûí ÿäýç íî âàíü. 

Ýøøî êîíüûáûæåç áàê- 

÷àûñü áûäòûíû òóæ ñåêûò. 

Âûæûåç êûä¸êå ïàëýíý íî, 

îã 40-60 ñàíòèìåòð ìóðäàëàå 

íî êûñòžñüêå. Êќíÿ êå ãèíý 

ñïîðàîñûç ìóçúåì âûëý óñèçû 

êå, âóîíî àðàç ñîîñ áóé-áóé 

šóòñêîçû íè. 

Âàíüìû òîäžñüêîì, êîíüûáûæ 

÷ûðñ ìóçúåìåç ÿðàòý øóûñà. 

Ñîèí èê ÷ûðññý áûäòžäû 

êå, êîíüûáûæ ќæûòãåñ êûë¸ç. 

Ñî ïîííà ìóçúåìå òûðîíî 

äîëîìèòîâîé ïûçü, èçâåñòü 

ÿêå ïåíü: 1 êâàäðàò ìåòðå 

íûðûñåòž àðàç 2-3 êèëîãðàìì, 

êûêåòž íî êóèíåòž 

àðú¸ñàç - šûíû êèëîãðàììåí. 

Âàëàìîí, ìóçúåìëýñü 

÷ûðññý áûäòýìåí Ÿîø âóíýòîíî 

ќâќë óðèñüêîí, îçüû èê 

òóëûñ íî ñžçüûë ìóçúåìåç 

áóãûðúÿí ñÿðûñü íî. Ñîêó 

ãèíý, êќíÿ êå àð îðò÷ûñà, òž 

âóíýòûíû áûãàòîäû àêûëüòýì 

êîíüûáûæ ñÿðûñü. 

Ëóý êóòûíû ãåðáèöèäú- 

¸ñòû íî: «Ïðèìà», «Çåíêîð», 

«Ñòîìï», «Àãðîêèëëåð» 

íî ìóêåò. Ïàçÿíî ñîîñòû 

šûòàçå, çîðîíî ìåäàç ëóû, 

óêûð ïќñü íî óç ÿðà. Ýøøî 

êîíüûáûæ óêûð òðîñ ïîòîí 

èíòûîñòû ñüќä ïîëèýòèëåí 

ïë¸íêàåí øîáûðòûñà âîçüûíû 

ëóîç. Ìóçúåìäû íþð âîçèñüêå 

êå, êóàñüòîíî. 

Пунысюл 

Ïóíûñþëýí (âüþí) äûðàç 

ќä íþðúÿñüêå êå, îäžã íóíàëý 

âàëàëîäû: áûäýñ áàê÷àäýñ 

êèóëòýì. Âќëìå ñî êèäûñú- 

¸ñûí - îã 20 ñàíòèìåòð ìóðäàëàûñü 

íî áû÷ûÿíû âîðìå. 

Íîø âûæûåç îã 1-1 íî šûíû 

ìåòðå êîøêå. 

Óáîîñ âûëý ïóíûñþë ñþðèç 

êå, óêàòà íî ïќñü êóàçåí 

ñî òóæ šîã âќëìîç. ÒàŸå óáîîñûñü 

œå÷ óðîæàé ýí âîçüìà, 

óãîñü ïóíûñþë áóäîñú¸ñòýñ 

ìóçúåì âûëý âûäòîç, îëî, 

âîêñ¸ íî áûäòîç. Ñî ñÿíà, ïóíûñþë 

ìóçúåìûñü œå÷ ñóðåòú¸ññý 

êûñêå, ñî óëý êàðúÿñüêî 

íûìû-êèáûîñ. 

Ñÿñüêàÿñüêîí âàêûòàç ïóíûñþëýç 

ïàçÿíî ãåðáèöèäú- 

¸ñûí - óêàòà òóïàëîçû «Òîðíàäî», 

«Ðàóíäàï», «Ëèòíóð». 

Òà ñóðåòú¸ñòû Ÿåìûñü ïàçÿëî, 

êåìà êóøòžñüêûñà êûëåì 

ìóçúåìú¸ñòû êóëüòèâèðîâàòü 

êàðûêó. Íî ñîîñòû 2-3 

ïîë êå íî ïàçÿíî ëóîç - ñîòýê 

ïóíûñþëýç óä âîðìû. Çýì, òà 

ñóðåòú¸ñëýñü áûðûíû áûãàòîçû 

áàê÷à áóäîñú¸ñ íî. Ñîèí 

èê ìóçúåìåç ñžçüûë, óáîîñ 

áóøàì áåðå íè, éќíàòûíû 

óìîéãåñ ëóîç. 

Ãåðáèöèäú¸ñëû ïóìèò ëóèñüêîäû 

êå, ÷èäàñà óðèñüêîíî 

ëóîäû. Òóëûñ ÿ ñžçüûë áàê- 

÷àäýñ ãóäûêóäû, ïóíûñþëëýñü 

âûæûîññý îãåí-îãåí êûñêàëý-ïîòòûëý. 

Ñîîñòû áàê- 

÷àëýñü ïàëýíýãåñ êóøòîíî, 

ñîòýê ñîîñ âûëüûñü óëœîçû. 

Óáî æàã òóðûíýí óêûð áàñüòýìûí 

êå, ñîå ðóáåðîèäýí, çќê 

ïë¸íêàåí øîáûðòûñà âîç¸íî 

- øóíäûòýê ïóíûñþë óã ÷èäà. 

Ýøøî áóäîñú¸ñ ïќëûí íî 

ïóíûñþëëýí òóøìîíú¸ñûç 

âàíü, êûëñÿðûñü, ãîð÷èöà. 

Ñî, ïóíûñþëýç áûäòýì ñÿíà, 

êûøêàòîç íûìû-êèáûîñòû 

íî. Êèí áàäœûì áàê÷à âîçå, 

ñîîñëû êèçüûíû ëóîç íà ëþöåðíà. 

Ñî òóæ ÷àëÿê áóäý, 

ãóæåì âûëòž 3 ïîë íî òóðíàñà 

âóòòûíû ëóîíî. Íîø 

òóðíàêó ïќëàç ñþðå íè ïóíûñþë 

íî. Îã 4-5 àð îðò÷ûñà, 

ëþöåðíà ïќëûñü ïóíûñþëýç 

âîêñ¸ áûðîç. Òà ìóçúåì 

ìåðòòžñüêûíû ÿðàìîí 

ëóîç.


5 


ГИДКУАЗЬЫН 

Пудо вордон 

Òóñïóêòžç ×ÓÄÜß ÆÅÍÈ 

ЮАН-ВЕРАН 

Пудо яратэ эрикез 

Валэкто Удмуртиысь Пудо эмъянъя валтӥсь управлениысь специалистъёс 

Êîëõîçú¸ñûí ñêàëú¸ññýñ 

âîçü âûëý ïîòòàìûñü 

äóãäžçû íè - ÿëàí ôåðìàûí 

âîç¸. Ñîîñ øîðû ó÷êûñà, ìûíàì 

íî ïóäîìå ãèäûñü ëýçüÿìå 

óã ïîòû íè. Ãóðòûí êàëûê 

ïóäî è÷è âîðäý - ïàñòóõàíû 

÷åðîä šîã âóý. Ñêàëìå 

òóðíàñà ïûðòýì òóðûíýí 

ãèíý ñþäž êå, íîø êå÷ìå êåíåð 

äóðå ãèíý äóìûëž êå, òàçàëûêñûëû 

ìàð êå ëóîç-à? 

Þëèÿ Â. 

Ïè÷è Ïóðãà ¸ðîñ 

Õîçÿéñòâîîñûí, çýìåí èê, 

âîçü¸ñòû ãûðåìåí-êèçåìåí, 

ïóäîåç ôåðìàûñü óã ïîòòàëî 

íè. Òóæ ќæûòýç ñêàëú¸ññû 

ïîííà ëàãåðü ðàäúÿëî. Íî 

ôåðìàîñûí ñþðîîñëýñü òàçàëûêñýñ 

÷àêëàëî ïóäî ýìúÿñü¸ñ, 

ñè¸íçýñ ðàäúÿëî çîîòåõíèêú¸ñ. 

Õîçÿéñòâîîñûí òîëýíãóæåìåí 

ñèëîñ, ñåíàæ, ïќðòýì 

êîìáèêîðìú¸ñ íî ìèêðîýëåìåíòú¸ñ 

ïóäîîñëýí òóñÿçû 

òûðî. 

Íîø ãóðòûí àäÿìè ïóäîåçëû 

ñûŸå óçûð ðàöèîí êûëäûòûíû 

Ÿåìûñü óã áûãàòû. 

Êќñ êóðî íî òóðûí âûëûí òîë 

Ÿîæå òðîñ êќé óä ëþêà. Ñîèí 

èê òóëûñûñåí ñžçüûëîçü êå 

íî ïóäîëû ýðèê ñ¸òîíî. Âîçü 

âûëûñü ãèíý ñî ìóãîðûçëû 

òûðìèñüòýì ìèêðîýëåìåíòú¸ñ 

øåäüòûíû áûãàòý. Áàê- 

÷à ìûøêûñü âîçü âûëý äóìûëûíû 

ëóý èê. Íî ãîçûåç êóçü 

óä êàðû: ïóäî áèíèñüêûñà êåêàíû 

áûãàòîç. Ñîáåðå, ñêàë 

ñè¸í ëàñÿíü òóæ áûðéèñüêèñü: 

äóìåò êîòûðûñü òóðûíýç 

ë¸ãàç êå, ñîå óç ñèû íè: 

ïèíü óëàç óç ñþðû. 

Àçáàðûí íî, ãîçû âûëûí 

íî òðîñ óä âåòëû. Íîø ñêàëëýí 

éќëûç êûë éûëàç ñÿíà, 

ïûä áîðäàç íî. Ìàêåì òðîñ- 

Êåíåð ñüќðûí óëûñà, êå÷ú¸ñ ëåêåñü, 

êûëçžñüêèñüòýìåñü ëóî. 

ãåñ èíòûÿç ñûëžç, ñîêåì òðîñãåñ 

òàçàëûêåç áûðîç, éќëûç 

óñ¸ç. Âûðœûëûòýê, øóíäûåç 

éќíàëà àäœûëûòýê óëîí, ïóäîëýñü 

èììóíèòåòñý áûäòý. 

Îçüûåí, êîòüêûŸå âèñ¸íëû 

ñ¸òñêîç. Ýøøî êå êîòüìàëýñü 

êûøêàíû êóòñêîç. Šóøåç 

óðîä óæàíû ќäúÿëîç. Ïûäú- 

¸ñûç áûðîçû. Ñêàë íóíàëàç 

è÷èçý 2 èñüêåì îðò÷ûíû 

êóëý. Îøåç 3-4 ÷àñ Ÿîæå êå íî 

ïàñòóõàíî. Ñîáåðå, ãóæåìëû 

áûäý ïàñòóõå ëýçüÿì ñêàë òóëûñ 

âóýìúÿ âîçüìà íè ýðèêåç. 

Ïàñòóõàíû ëóîíëûêòû 

âîêñ¸ ќâќë êå, œå÷ âîæ òóðûíýí 

êå íî ñþäý, òóñÿç Ÿåìãåñ 

òûðå êåøûð, êàðòîøêà, êóøìàí, 

óëìî. Ñêàëýí Ÿîøàòûñà, 

êå÷åç äóìåò âûëûí âîçüûíû 

êàï÷èãåñ. Êå÷ óãîñü àñëûç 

ñè¸í øåäüòûíû áûãàòîç. 

Çýì, ãèäûñü ïîòòàòýê, âîæ 

òóðûíýí ñþäžäû êå, éќëçý ñî 

íî ñîêó èê 2 ïîëëû óñüêûòîç. 

Íîø èíêóàçüûí ñî òà òóðûíýç 

èê òóæ ÷åñêûòýí ñè¸ç. 

Êå÷åç âîçü âûëý ïîòòûíû 

òóæãåñ óìîé Ÿóêíà íî šûò. 

Ñîå îäžã äûøåòýì âàêûòý 

ñþäîíî. Ëûñâó ìåä òќëœîç. 

Ëûñâóýç êå÷ óã ÿðàòû, êîòìå, 

èíòûÿç ñûëûíû êóòñêå. 

Ëûñâó òóðûíûñü ïàéäà¸ âåùåñòâîîññý 

íî ãûëòý. Îçüûåí, 

éќë ќæûòãåñ ëþêàñüêîç. 

Çîð áåðå íî ñîêó èê âîçü âûëý 

òà ìóãåí èê óëëÿíû äûðòîíýç 

ќâќë. ÑûŸå äûðúÿ ïóäîåç, 

ïè÷èÿê ñþäûñà, áóñûå 

ïîòòîíî - ñîêó ñåêòàëàçý íî, 

éќëçý íî óç óñüêûòû. Íóíàçå 

ãèäý ïûðòîíî: ïќñü øóíäû 

íîêèíëû íî ïàéäà âàéûìòý 

íà. Ñîèí èê, Ÿóêíà ïîòòûíû 

óä áûãàòžñüêå êå, ãèäûí 

íî ñþäûñà ÿðàëîç. Íî øóíäû 

ïóêñåìëýñü 2 ÷àñëû àçüëî 

îäíî èê âîçü âûëý ïîòòàëý: 

êå÷ëýí àïïåòèòýç óãîñü 

šûò ñàéêà. Òîäý ñîçý íî: êå÷ëû 

êќòñý òûðîí ïîííà 1 ÷àñ 

íî òûðìå. Ïóìåí 40 ìèíóòëû 

íî äûøåòûíû áûãàòîäû. 

Ðåæèìëû ñîîñ šîã äûøî. 

Ñžçüûë ïåéìûò âàçü ëóý 

áåðå, ïåéìûòýí íî ñþäûíû 

ÿðàëîç - êå÷ àñëûç âîçü 

âûëûñü ìà êóëý îäíî øåäüòîç. 

Äóìåò êîòûðûí âîçü òóðûí 

íî, êóàêú¸ñ íî ëóèçû 

êå, ýøøî óñòîãåñ. Êå÷ òóæ 

ÿðàòý áàäüïó íî áàäÿð êóàðú¸ñòû 

íî âàé¸ñòû. Áåð 

ïûäú¸ñûç âûëý ñóëòûñà, 

ñóçüòžñüêûñà ñèñüêûòýê ñîëû 

èíàç ќâќë - òà ãåðœàñüêåìûí 

ìóãîðûçëýí íî šóøåçëýí 

àñïќðòýìëûêåíûçû. Ñîèí èê 

ãèä ïóøêû íî âåíèê îøûëûñà 

òûðûíû êîñýìûí. Êå÷ú- 

¸ñ òќäüû àêàöèëýñü êóàðú¸ññý 

ÿðàòî, íî òàèçëýñü éќëçû 

óñå. Óã ìûë¸ òûïû, óëìîïó 

êóàðú¸ñ-âàé¸ñ. Íîø òîïîëü, 

êûçüïó íî áåðèçü êóàðú¸ñòû 

êå÷ óã ÿðàòû. Òóðûí ïќëûñü 

ïåéìûò-âîæ áó¸ëîçý ÿðàòý 

- òàòûí òóæãåñ òðîñ àçîòýç 

íî áåëîêåç, þãûò-âîæàç 

íî Ÿóæàëýñàç òà âåùåñòâîîñ 

ќæûò. 

Êå÷òýñ êîòûðòýìå ïûðòûíû 

ëóîíëûêòû âàíü êå, 

òóæ óìîé. Äóìåò âûëûí 

óãîñü êå÷ëýí ñÿìûç óðîäìå 

- êåêàñà óëûíû ñî óã ÿðàòû, 

ýðèêñý òàëàì êàäü ïîòûñà, 

Ÿûæàñüêèñü, ëåêàñüêèñü, 

êóç¸åçëýñü êûëçžñüêèñüòýì 

ëóý. Íîø êåíåðûí âîçåì 

êå÷ëýí ñÿìûç òðîñëû íåáœå. 

Ïóäîåç íîêó ýí æóãå. Óìîé 

êóç¸ ñüќðû êå÷ à÷èç áåðòîç, 

íîêûŸå âàé ñîëû êóëý óç 

ëóû. Óêàòà èê ñüќðàäû íÿíü 

øîðåì êóòžäû êå. 

ТЫЛОБУРДО ВОРДОН 

Гагактӥсь линда 

Åëåíà ÑÀÐÀÌÀÒÎÂÀ 

Àçáàðú¸ñû íîø èê áåðûòñêî œàçåãú¸ñ. Òà òûëîáóðäîåç 

îãâàêûòý âîðäýìûñü äóãäžçûãåñ íè âàë. 

Òóæ óäàëòý ëèíäà âûæûûñü œàçåã: 8-9 êèëîãðàììîçü 

áóäý, ñžëüûç äèåòè÷åñêîé ëûäúÿñüêå. 

Óäìóðòèûñü Ïóäî ýìúÿíúÿ óïðàâëåíèûñü ñïåöèàëèñòú¸ñ 

âåðàìúÿ, ëèíäà œàçåã 2-3 òîëýçü êóñïûí îã 4 êèëîãðàììîçü 

áóäý. Ýøøî 2 òîëýçü îðò÷ûñà, ñåêòàëàåç 7 êèëîãðàìì 

ëóý. Àð Ÿîæå êóä-îãåç, œå÷ ñþäžä êå, 11 êèëîãðàììîçü 

íî âóý. Çýì, òà áûäœà áóäýòûíû òðîñ ñè¸í êóëý. Ñîèí 

èê 5-6 êèëîãðàììúåì œàçåãåç âàíäî íè, íîø êќíÿçý êå 

âûæû óñüêûòîíëû êåëüòî. Ñîëýñü ñžëüçý áàñüòžñü òðîñ: íåáûò, 

÷åñêûò, êûíòýì áåðå íî øќìçý óã ûøòû. 

Òûëîáóðäî âîðäžñü¸ñ òóæãåñ ÿðàòî ëèíäàåç âèñ¸íú¸ñëû 

ñ¸òñêèñüòýì ëóýìåç ïîííà. Ñîáåðå, ëèíäà - ãàíü-ãàíü òûëîáóðäî, 

àçáàðûñü íîêèíý óã êîê÷à, ïèîññý œå÷ óòÿëòý. Îäžã 

ãèíý êå øàò øåêåç: êóàðàåç òóæ áàäœûì, ãàãàêòûíû êóòñêèç 

êå, êîòü ïåëüäý âîðñà, íî Ÿåìãåñ êåñÿñüêå øóð äóðûí. 

Òðîñ œàçåãú¸ñòû àäœûñà, «ìîí òàòûí êóç¸» øóý êàäü. Íîø 

êûŸå ñî ÿðàòý ïûëàñüêûíû! Ñîèí èê àçáàðàäû âóýí òóñü 

ïóêòžäû êå, îòûñü óç èê ïîòà: þîç íî, æîìáûëëÿñüêîç íî. 

Ýñüìà, òàçàëûêåç ýøøî þíãåñ ëóîç. 

Ìóêåò âûæûîñûñü òðîñýç œàçåãú¸ñ òóëûñ íî ñžçüûë 

êûíìàíû øåä¸. Ëèíäà -30-35 ãðàäóñýç íî êàï÷èåí ÷èäà. 

Çýì, êàðàç êåçüûò êóàçåí òќë ìåäàç øóäû øóûñà ÷àêëàíî. 

Ñîêó òàçàëûêåç ïîííà ñþëìàñüêîíýç óç ëóû. 

Ëèíäà àðàç 60-70 ïóç ïîòòý. Òóæãåñ òðîñ - òóëûñ, íóíàëëû 

áûäý 1 ïóçýí øóìïîòòîç. Ñåêòàëàåç îã 200 ãðàìì ëóý. 

95 ïðîöåíòýç ïóççû œå÷, îçüûåí, òќëïóç êûë¸íëýñü êûøêàíýç 

ќâќë. Èíêóáàòîðûí íî œàçåãïè ïîòòîíëû ïóçú¸ñûç òóæ 

ÿðàëî. Âàíüìûñüòûç ñÿìåí ïóçú¸ñûñü ïèîñûç Ÿîãèñüêî. 

Âîðäñêåìçû áåðå 2 àðíÿ Ÿîæå, êóðåãú¸ñòû ñÿìåí èê, êîìáèêîðìåí 

ñþäîíî. Ñîáåðå áàäœûì œàçåãú¸ñòû êàäü ñþäûíû 

ÿðàëîç íè. Ñîèí èê óòÿëòîíýç øóã ќâќë - ìàð ñ¸òžä, 

âàíüçý ñè¸ç: êîòü êåíüûð, êîòü âîæ òóðûí, êîòü áàê÷à ñè¸í, 

êîòü ïûçåí ñóðàëòýì. Òà ïîííà èê ñîå ôåðìåðú¸ñ ãàæàëî. 

Çýì, ÿðàòîíî ñè¸íýç âàíü èê: ÷îðûã, âóòóðûí, êóàëÿëþëüû. 

Íî òàîññý ñþäûíû ïè÷èåí êóòñêîíî, šóøñû äûøûñà ìåä 

âóòòîç, ñþëàçû ìåäàç áèíèñüêû øóûñà. Ïàéäà¸ ëóý óëìî. 

Òàçý, êîê÷àíû ìåä áûãàòîçû øóûñà, êîðàñà ñ¸òúÿíî. Ãîðäêóøìàí 

ñ¸òúÿìëýñü âîêñ¸ âîçèñüêîíî: êќòàçû éќòîç. 

Àíàé-àòàéçû ќâќë êå, ïè÷è äûðúÿçû œàçåãïèîñòû ÷àêëàíû 

êóëý. Íîø œàçåãú¸ñ ïèîññýñ êóàêàëýñü íî óò¸çû, 

êåçüûòëýñü íî øîáûðòîçû. Óëë¸åç óðàìå ïîòòžäû êå íî, 

êûøêûò ќâќë: ñè¸í óò÷àñà-èøêûñà ñþðåñ äóðòž âåòëîçû 

íî àñüñýîñ èê äýìåí šûò âóýìúÿ áåðûòñêîçû, ќñýç óñüòûíû 

êóðûñà, êóàðà ñ¸òîçû. 

ТОДАД ВОЗЬ 

Выжыысь выжые 

Џåìûñü êûëîíî: ñêàëú¸ñìû îäžã âûæûûñü, íî 

ìàëû áóñêåëåëýí ñî ÷åáåðãåñ, òàçàãåñ, éќë íî óíî 

ñ¸òý. 

Óòÿëòýì íî ñþäýì áîðäûñü òóæ òðîñýç ïîòý óãîñü. Îãåç 

ñêàëçý óìîé ó÷êå êå, îçüûåí, êóíÿíýç íî òàçà âîðäžñüêå. 

Íîø éќíàëà ќä óòÿëòû êå, ÷èåä ñêàëëýñü òàçà êóíÿí 

âîðäžñüêîç øàò? Óç, ñîëýñü îðò÷ûò - âûæûûñü âûæûå 

óðîäãåñ íî óðîäãåñ ëóîç. Òîäìàòîì êóä-îã œå÷ âûæûûñü 

ñêàëú¸ñûí. 

Ñüќä-êóŸî ñêàë óìîé ñþäýìúÿ šîã áóäý, éќë òðîñ ñ¸òûíû 

áûãàòý, íî íàïëûêåç (æèðíîñòü) 2-3 ïðîöåíòëýñü òðîñ 

óã ëþêàñüêû. Óòÿëòýìëû íî ñàêëûêëû òðîñ óã êóëýÿñüêû. 

Õîëìîãîðñêîé âûæûûñü ñêàëëýí êóíÿíú¸ñûç 30-40 

êèëîãðàììúåìåñü âîðäñêî, šîã íî êàï÷èåí áóäî. Éќë àðàç 

4 ñþðñ 500 ëèòð ñ¸òý, êóääûð òàëýñü íî òðîñ. Íàïëûêåç 3,9 

ïðîöåíò. Íåíåã, êîòûðàç òðîñ áåðãàíî. 

ßðîñëàâñêîé âûæûûñü ñêàë àð êóñïûí 3 ñþðñ ëèòð 

éќë ñ¸òý. Íàïëûêåç 4 - 5 ïðîöåíò. 

Ãîðä ñòåïíîé âûæûûñü ñêàë àðàç 4 ñþðñ 600 ëèòð éќë 

ñ¸òý, íàïëûêåç 3,5 ïðîöåíò. 

Ãîëøòèíî-ôðèçñêîé ñêàë áàäœûì íî ñåêûò, êóíÿíú¸ñûç 

45 êèëîãðàììúåìåñü âîðäñêî. Àðàç 4 ñþðñ 500-ûñåí 10 

ñþðñ ëèòðîçü éќë ñ¸òý, êóääûð 25 ñþðñîçü íî âóý. Êåçüûòýç 

óããåñ ÿðàòû - âåðàîñûç êûíìî, ñîèí èê øóíûò ãèä êóëý. 

Àéðøèðñêîé âûæûûñü ñêàë 10 ñþðñ ëèòðîçü éќë ñ¸òý, 

íàïëûêåç 4,5 ïðîöåíò. Òàçàëûêåç êåìà äûð Ÿîæå óìîé âîçèñüêå, 

ñîå êåìà âîðäûíû ëóý.

6 

¹ 



ТАЗАЛЫК 

Таза улонлы сӥзем бам 

НЫЛПИ ВИСЁНЪЁС 

Мултэс йӧл гылтэ... визез 

Åëåíà ÑÀÐÀÌÀÒÎÂÀ 

Éќë áîðäûí òàçàëûê, 

øóî êàëûêûí. Íî ñîå 

òðîñ þèä êå, àíåìèÿ 

êóòñêîç, ïóñúå ìåäèöèíà 

íàóêàîñúÿ êàíäèäàò, 

Íûëïè ýëüêóí 

áîëüíèöàûñü ãåìàòîëîã 

Íàòàëüÿ Àíäðååâà. 

Куэн ӵош ӟигар кошке 

Íàòàëüÿ Àíäðååâà äîðàç 

âàçèñüêåì ïèíàëú¸ñ ïќëûñü 

êîòüêóä êóèíåòžåçëû àíåìèÿ 

äèàãíîç ïóêòý. Ñî äîðû 

òóæãåñ ëÿáœåì íûëïèîñ âóî 

íè, íîø êќíÿåç íûëú¸ñ-ïèîñ 

ïåäèàòðú¸ñ äîðûí ýìúÿñüêî. 

Íûëïèîñ èíòûÿçû òýê ïóêûíû 

óã âàëàëî áåðå, òðîñýç 

àíàé-àòàé¸ñ ïèíàëçûëýñü 

âèñåìçý âàëàòýê èê êûë¸. 

Âèðàç ãåìîãëîáèíýç íî ýðèòðîöèòýç 

êóëýñìåìûí øóûñà, 

ñèíìûí óã àäœèñüêû óê. 

Íîø êóä-îãåç âîêñ¸ íî ìàëïà: 

âèðûç à÷èç èê òóïàòñêîç 

àé. Íî àíåìèÿ äûðúÿ òóæãåñ 

êûøêûòýç òàíè ìàð: àäÿìèëýí 

âèðàç êèñëîðîäýç òûðìåìûñü 

äóãäý, ìóãîðàç æåëåçîåç 

êóëýñìå. ÒàŸå äûðúÿ 

íûðûñü èê ñåêûò éќòý éûðâèûìëû 

íî ñþëýìëû. 

- Éûðå òûðìûò êèñëîðîä 

âóûìòýûñü, ïèíàëëýí 

âèûìûç óðîä óæàíû êóòñêå, 

- øóý Íàòàëüÿ Íèêîëàåâíà. 

- Àíàé-àòàé¸ñëýí ïèíàëú¸ññýñ 

âèçüìî êàðåìçû 

ïîòý, íîø ýìúÿí áîðäû 

áàñüòžñüêûíû, ïèíàëçûëýñü 

òàçàëûêñý ÷àêëàíû óã 

ñþëìàñüêî. Ìàêåì ìóðãåñ 

ïûŸàìûí àíåìèÿ, ñîêåì ñåêûòãåñ 

ïèíàëëû âèçü ëþêàíû. 

Ñàäûí, øêîëàûí àíåìèåí 

âèñèñü¸ñ, òàçà ýøú¸ñûíûçû 

Ÿîøàòûñà, ëÿáãåñ 

àäœèñüêî, äûã ìàëïàñüêî, 

àçüòýìúÿñüêî. Éûðâèûìçû 

ïóìåí ëÿáœå íî ëÿáœå. Éûðâèûì 

äûã óæàíû êóòñêå êå, 

ñîëýñü òà «ñÿìçý» âîøòûíû 

ñåêûò ëóý. 

Êûçüû òîäìàíî àíåìèåç? 

Íàòàëüÿ Àíäðååâà ïóñúåìúÿ, 

íûëïèîñ Ÿåì âèñüûíû 

êóòñêî, êќäýêòî. Êóçû êóàñüìå, 

ïèëüûëžñüêå, ÷îðûã 

ñüќì êàäü êóàëìàñüêûíû 

êóòñêå. Ûìïóìú¸ñàçû ãèæëîîñ 

ïîòî, éûðñèçû óñüûíû 

ќäúÿ, ÷èëÿìûñü äóãäý, ãèæûîññû 

÷àãàñüêî. ßëàí éûðéèñüêåìçû 

ïîòý: ÿ ìåë, ÿ 

øòóêàòóðêà, ÿ ýãûð, ÿ ñþé, ÿ 

áóìàãà êóðò÷ûëî-ñè¸. Îçüûåí, 

ñàê êàðèñüêîíî. Âðà÷ 

äîðû ќä âàçèñüêå êå, þãäóð 

óêàòà ñåêûòîìûíû áûãàòîç. 

Ïèíàëëýí ëóëñýðûç áûðûíû 

êóòñêîç, ñþëýìûç óðîä 

óæàíû ќäúÿëîç, øîêàíýç 

øóãåêòîç, šóøåç ñќðèñüêîç. 

ÒàŸå äûðúÿ ñîå ýìúÿíû óêàòà 

ñåêûò. 


Íàòàëüÿ Àíäðååâà âåðàìúÿ, 

òóæãåñ Ÿåì àíåìèåí 

êóðàäœî 6-7 àðåñúåì íûëïèîñ 

íî áûäý âóîí âàêûòàçû 

âóýìú¸ñ: òàîñ óãîñü øóàê 

íóéòžñüêî, âàíü œèãàðçû áóäîíëû 

êîøêå, ìóãîðûñüòûçû 

æåëåçîåç áûðå. Ñî ñÿíà, 

àíåìèÿ Ÿåì ïóìèñüêå äûðûçëýñü 

âàçü âîðäñêåì ïèíàëú¸ñ 

ïќëûí. Šóøåíûçû 

êóðàäœèñü¸ñ, àëëåðãèêú¸ñ íî 

âèñ¸. Òàîñëýí óãîñü Ÿåìûñü 

êóçû êóàñüìûñà óñüûëý, ñî 

êóàäàñüêèñü êóçû ïûð ìóãîðûñüòûçû 

æåëåçîåç íî óñåòќëœå. 

Мус - секыт сиён 

- Âèñ¸í Ÿåìûñü ïóìèñüêå 

šóê íî éќë âûëûí 

áóäžñü ïèíàëú¸ñ ïќëûí, 

- âåðà Íàòàëüÿ Àíäðååâà. 

- Àíàé-àòàé¸ñëû éќëëýñü 

ñè¸í ëýñüòûíû êàï÷èãåñ 

óê. Ñîèí ïèíàë 3 ÷àñ Ÿîæå 

êќòòûðî óëý, ñèåì ïîòîíçý 

óã âàëàëëÿ. Íóêûðòûíû 

êóòñêå êå, ïè÷è ïèíàëëû 

íîø èê êèÿç éќëûí áóòûëêà 

äîíãî. Îçüû óã ÿðà. 1 

àðåññýñ òûðìûòýì ïèíàëú- 

¸ñ óé-íóíàë êóñïûí 400-500 

ìèëëèëèòð ãèíý éќë þûíû 

êóëý. Éќëûñü êàëüöèé, ìóãîðå 

âóûñà, æåëåçîëû ïûä 

ïóêòýì êàäü ëóý, ñþðåñú¸ññý 

Ÿîêñà. Íóíàëàç 1 òýðêû 

šóê íî 1 ñòàêàí éќë - òûðìûò. 

Êå÷ éќë ñ¸òúÿñüêîä êå, 

ñîêó ëûäïóñú¸ñòû ýøøî íî 

êóëýñòîíî. Êå÷ëýí éќëûç 

óêàòà íî ñåêûòãåñ óãîñü. 

Ñî ñÿíà, è÷èãåñ þîíî ÷àé, 

êîôå. Óíîãåñ - êîìïîò, ñîê. 

Çýì, ìàëïàí êûëäý èê: 

âîðäñêåì ïèíàë ÿëàí áóäý 

àíàé éќë âûëûí. Íî àíàé 

ñžëü ñèå áåðå, 3-4 òîëýçüåì 

ïèíàëëû àíàé éќëûí âàíüìûç 

òûðìûò íà. Íîø 5-6 

òîëýçüåì ïèíàëëû òàçà áóäîí 

ïîííà îòûñü ãèíý æåëåçî 

óã òûðìû íè. Ñîèí 

èê ïќðòýì ïóìî ñè¸íú¸ñûí 

ïóìåí ñþäûíû êóòñêûíû 

êóëý. Íî êûëñÿðûñü, êóàñüòýì 

åìûøú¸ñûí æåëåçîåç 

5-6 ïîëëû òðîñãåñ êóíÿí 

ñžëüûí ñÿðûñü, îçüû êå íî 

êóàñüòýì åìûøûñü 3 ïðîöåíòýç 

ãèíý æåëåçîåç ìóãîðå 

êûëå. Ñî äûðå èê êóíÿí 

ñžëüûñü 17-22 ïðîöåíòýç 

æåëåçî ìóãîðå ïûŸà. 

- Êóä-îã ïåäèàòðú¸ñ àíåìèåí 

êóðàäœèñü ïèíàëëû 

ìóñ ñþäûíû êîñî. Íî òàòûí 

òîêñèíú¸ñûç âàíü, ñîèí 

èê ñîå àíåìèÿ äûðúÿ ñè¸íëýñü 

âîçèñüêîíî. Îçüû èê 

óòèñüêîíî ÷îðûãëýñü. Êóäîãåç 

åìûøú¸ñ âûëý âûæå. 

Áûäý âóîí âàêûòàçû âóýìú¸ñ 

ïќëûí âåãåòàðèàíñòâî 

âќëìåìûí. Òà íî àíåìèå 

âóòòý. Áóäîñú¸ñûñü æåëåçî 

óðîä ïûŸà. Âàíüìû 

ìè - õèùíèêú¸ñ, ïèíü¸ñìû 

íî õèùíèêú¸ñëýí. Àñüìåîñ 

ñžëü ñèûíû êóëý, ñîå íîìûð 

ќç âîøòû íà. Òóæãåñ ïàéäà¸ 

êðîëèê, êóðêà, êóíÿí 

ñžëü íî êóíÿí êûë. Àíåìèÿ 

äûðúÿ ñè¸íî ñåçüû êåíüûðåí 

šóê, ñüќä÷àáåé šóê. Òàòûí 

òóæãåñ òðîñ æåëåçî íî 

ìåäü âåùåñòâîîñûç. Ïàéäà¸ 

êóðåãïóçëýí Ÿóæåç: òàòûí 

êîáàëüòýç íî, ìàðãàíåöåç 

íî, áåëîêåç íî òðîñ. 

Àíàé-àòàé¸ñ øóî: ïèíàëëýñü 

ñèñüêîíçý ðàäúÿé, 

òàçàëûêåç òóïàòñêîç. 

Ïèíàëú¸ñ òàçàåñü ìåä áóäîçû 

øóûñà, ñîîñòû ïàéäà¸ íî 

ïќðòýì ñè¸íýí ñþäîíî. 

Ñî îçüû ќâќë! Ñè¸íûñü æåëåçîåç 

ìóãîðå òóæ øóãåí 

ïûŸà. Òóæ òðîñ ñžëü ñèèäû 

êå íî, óé-íóíàë Ÿîæå 2,5 

ìèëëèãðàììåç ãèíý ìóãîðå 

êûë¸ç. Íîø ýìúþìú¸ñ 20 

ïîëëû óìîéãåñ þðòòî. Ñîèí 

èê àíåìèÿ äûðúÿ îäíî èê 

æåëåçîåí òûðìûò ïðåïàðàòú¸ñ 

þîíî. ÊûŸå ïðåïàðàò 

êóëý, êќíÿåí ñîå ñ¸òúÿíî 

- áûðéûíû êóëý âðà÷. 

Àíåìèÿ óãîñü ïќðòýì ïóìî 

ëóý, âðà÷ ãèíý ñîå âèñúÿíû 

áûãàòîç. Çýì, ýí âîçüìàëý, 

àíàëèçú¸ñ ñîêó èê óìîåñü 

ëóîçû øóûñà. Àíåìèëýñü 

è÷èçý 3 òîëýçü ýìúÿñüêîíî. 

Ñîêó ãèíý áóäžñü îðãàíèçìûí 

æåëåçî ëþêàñüêûíû 

êóòñêå. 

Êóääûð 1 òîëýçü ýìúþì 

þî íî äóãäî. Êóä-îãåç æåëåçî 

ïðåïàðàòú¸ñ ïèíåç áûäòî, 

øóî. Ïè÷è ïèíàëëýí ïèíüûç 

âîøòžñüêîç àé, íîø 

éûðçý óä òóïàòû íè. Òà ñÿðûñü 

ñþëìàñüêîíî íî ýìúþìåç 

êóñïåòž þýìûñü äóãäîíî 

ќâќë! Ñîáåðå, ýìúÿñüêîíýç 

êóñïåòž êàðûñà, þãäóðåç 

ñåêûòîìûòžñüêîäû 

ãèíý. Òîäý: ýðèòðîöèòú- 

¸ñ 120 íóíàë óëî. Âûëü 

âîðäžñüêèñü¸ñûç æåëåçîåí 

ìåä ïà÷ûëàëîçû, ãåìîãëîáèí 

ìåä éûëîç øóûñà, äûð 

êóëý. Ñîêó ãèíý ìóãîðûí çàïàñ 

êûëäý. Òàçàëûêëû ïàéäà 

âà¸ àñêîðáèíîâîé êèñëîòà, 

ôðóêòîçà, ñîðáèò. Æåëåçîåç 

ìóãîðûñü êóëýñòî êàëüöèé, 

ôîñôàòú¸ñ, îêñàëàòú- 

¸ñ. 

ЮАЛЭ-ВАЛЭКТОМ 

Малы пиньёс ӵужекто? 

Ìûíûì 35 àðåñ, íî àçüïèíü¸ñû 

àëè èê Ÿóæåêòýìûí 

íè. Áàñüÿñüêî íèìûñüòûç 

òќäüûìàòžñü ïàñòàîñ, íî 

òîëûêñû ќâќë. Áîëüíèöàîñûí 

îòáåëèâàíèå ëýñüòî, íî 

êûëýìå âàíü, ñî ïèíü¸ñëû ñîêåì 

óìîé ќâќë øóûñà. 

Ã. Âåòîøêèíà. 

Èæêàð 

Âàëýêòý ïèíü ýìúÿñü 

Ï¸òð Âàõðóøåâ: 

- Êîòüêóä àäÿìèëýí ïèíü¸ñûçëýí 

àñüñýëýí áó¸ëçû. 

Êóä-îãåçëýí ïèíü¸ñûç 

òќäüû âîçèñüêî, ìóêåòûçëýí 

Ÿóæåêòî, êóèíåòžåçëýí ïóðûñÿëýñ 

ëóî. ÒàŸå ó÷ûðú¸ñû 

íîêûŸå òќäüûìàòžñü ïàñòàîñ 

óç þðòòý. Êóä-îã äûðúÿ ïèíü 

Ÿóæåêòý, ïóðûñü ëóý, ïèíü 

âûæûå èç ëþêàñüêåìûñü ÿêå 

ïëîìáà óëûí ïèíü ñèñüìûíû 

ќäúÿìûñü. Ïèíü Ÿóæåêòûíû 

ñ¸òžñüêå ïóøêûñüòûç íåðâàîñòû 

áàñüòýì áåðå íî, óãîñü 

ñî ëóëòýì êûëåìûí íè. Òàÿç 

ó÷ûðå, ïëîìáàåç âîøòûñà 

ÿêå êîðîíêàîñ ïóêòûñà, 32 

ïèíüäû òûð ïàëüïîòûíû 

áûãàòîäû. 

Êóä-îãåç, Ãîëëèâóäûñü 

êèçèëèîñëýí êàäü ïèíü¸ñ 

ñüќðû óéèñüêûñà, îòáåëèâàíèå 

ëýñüòý. Ñî óêñ¸ áûäòîí 

ãèíý øóûñàë, îçüû ïèíüëýí 

ýìàëåç çîë áûðå, êåìà èê 

ќâќë, êàðèåñ êûðìèñüêûíû 

áûãàòîç. Џåìûñü ïè÷è ïèíàëú¸ñëýí 

ãèíý íî ïèíü¸ññû 

òќäüûçýñ ûøòî, òà ó÷ûðú¸ñû 

ïèíü¸ñòû íèìûñüòûç ñóðåòýí 

ñóçÿñüêîì, ñî ýìàëåç 

óã áûäòû. Îëî, òžëåäëû íî 

òàŸå àìàë ãèíý þðòòûñàë. 

Íî íèìûñüòûç ó÷êûòýê, íîìûð 

ðîñ-ïðîñ âåðàíû óã ëóû. 

Ïèíü¸ñòû ñÿðûñü ñþëìàñüêèñüêîäû 

êå, àðëû 2 ïîë êå 

íî âðà÷ëû âîçüìàòúÿñüêîíî, 

íóíàëàç 2 ïîë, Ÿóê íî šûò, 

ïèíüäýñ ñóçÿíî. Ќæûòãåñ 

þîíî íàï ÷àé, êîôå, ќâќë 

êûñêîíî òàìàê, ñî âàíüìûç 

ïèíüëýñü òќäüûçý áûäòý. 

Эмъюмъёсын уд вормы 

Êќíÿ ïîë ÷àêëàëëÿé íè, 

ïûäú¸ñû êûíìàíû øåä¸ êå, 

ïèíü¸ñû, îëî, ïèíüñžëü¸ñû 

þìåêúÿëî. Ìàëû îçüû ëóý? 

À. Øèðîáîêîâà. 

ßêøóð-Áќäüÿ 

- Àäÿìèëýí ìóãîðàç âàíüìûç 

îã-îãåíûç ãåðœàñüêåìûí 

óê. Ûìïóøúÿ Ÿåìûñü âàëàíû 

ëóý, êûòžûç àäÿìèëýí 

âèñå. Îëî, ïèíüäû àçüâûë 

èê âèñüûíû êóòñêåìûí 

íè âàë, êûíìåìäû áåðå âèñ¸í 

ìóðãåñ ïûðûíû ќäúÿç. 

Ïèíü âèñ¸íýç, ýìúþìú- 

¸ñ þûñà, ñóðåòú¸ñûí ãûëúÿñà, 

ýìúÿíû óç ïќðìû, îãäûðëû 

çžáëîìûòîäû ãèíý. 

Ñîèí ïèíü ýìúÿñüëû 

âîçüìàòžñüêîíî.



7 

ШУТЭТСКОН СЭРЕГ 

Йыртӥянъёс 

Кин со гуук? 

Ãàëèíà ÑÅÌ¨ÍÎÂÀ 

2 4 

16 

1 

5 6 

13 

3 8 15 

7 12 

10 

11 17 19 22 

9 18 20 21 

14 23 

Ïàëëÿíûñåí áóðå: 

1. Àïàéëýí êàðòýç. 

2. Òûëîáóðäî. 

5. Âàìåíýñ ëóîí, àñëýñüòûä êàðîí ñÿì. 

9. Ûìíûð ëþêåò. 

10. Âќéûí ïûæèñüêåì. 

11. Ïåéìûò-ãîðä åìûø. 

12. Ê. Ëîìàãèíëýí ïîâåñòåç. 

13. Âèð þèñü íûìû-êèáû. 

15. Âîòêèíñêûñü êðåçü÷èîñëýí àíñàìáëüçû. 

16. Áàê÷à ñè¸í. 

17. Ãûðê ëýñüòîí àðáåðè, óæàí òžðëûê. 

18. Ïќéøóð. 

23. Ñîòýê òàáàíü óã ñè¸. 

24. Óäìóðòèûñü ¸ðîñ. 

Âûëžûñåí óëžå: 

3. Òà ïèñïóëýñü ñóëçý ïàðûñà þî. 

4. Âåê÷è ñÿñüêà. 

6. Äûäûê (äèàë.). 

7. Ñàêûð äèàáåòýí âèñèñü¸ñ òà åìûøåç êûðûìåí ñè¸. 

8. Äóíî ÷îðûã. 

11. Ãóáè. 

12. «Êèí òîí, àòàé», «Áàäœûì êûçëýí âóæåðåç» êíèãàîñëýí 

àâòîðçû. 

14. Ïàãœà. 

15. Ìóí÷î àçü (äèàë.). 

19. ßêøóð-Áќäüÿ ¸ðîñûñü ãóðò. 

20. Ñèíìå ïîòžñü «êåíüûð». 

21. Êûøêûò íî ïàëàñüêèñü âèñ¸í. 

22. Éќëëýñü ëýñüòýì ñè¸í. 

24 

Интылы вожмаськись букваос 

Çîÿ ×ÈÐÊÎÂÀ. 

Óâà ¸ðîñ, 

Êóëÿáèíî ãóðò 

Êîòüêóä êëåòêàûí 2 áóêâà èíòûÿñüêåìûí. Òóïàñüñý áûðéèäû êå, êûë ïќðìîç. 

Џ Û Â Å Ã Æ Â Û Ð 

Ç Ó 

Ï È 

Ò 

Ó Ä Ã 

Ñ 

Á À Ð Ê 

Å 

Ì È Û È Ò Í Í Í 

Ä 

Ï 

Þ Í Û Ó Ý ß Ë 

Î 

Ó 

Ñ Ã Æ Ø Ë Ñ 

Í 

¨ 

Ï 

Ó 

À 

Ì Ã Ð Ë Ù Ì 

Â 

Ñ À ß À 

ä Ã Å Ä Û À Ó 

Ê 

Æ Ð Í Ò Ó Û Þ Ã 

Ó 

À Ð Ï Ý 

Î 

Ê Ó Ð È Ë Ð Ï Å Ò 

Í 

Û 

Î 

Йырез сурась сяськаос 

Ï 

Ñ 

Ï 

Ñ 

À 

Â 

Ò 

Á 

Ê 

Í 

Î 

Ä 

Çîÿ ×ÈÐÊÎÂÀ. 

Óâà ¸ðîñ, Êóëÿáèíî ãóðò 

Ñÿñüêàîñ ïóøêûí êûëú¸ñ âàòñêåìûí. Áóêâàîñòû øîíåð ðàäúÿñà, êëåòêàîñû ãîæòîíî ÷àñ 

âåòëýìúÿ. Îãåç êûë èíòûÿç ñûëý íè. 

Ø 

Ë 

À 

Æ 

Ã 

Î Ì À 

реикнь зилики зиванн панкыл пысуил 

Ä 

Ì 

Â 

È 

À 

Ï 

Û 

Ê 

Ã 

Þ 

Ç 

Ï 

Ð 

Ã 

Î 

Ä 

Þ 

Í 

СЕРЕМПЫР 

арсэву 

валэтс 

тэстав 

мактак 

бамлап 

4 àðåñúåì Íàäè êðóãú¸ñ âàíäûëžç íî šќê âûëý 

âќëäžç. Ñîå àäœûñà, àòàåç þà: 

- Íûëû, êќíÿ êðóãú¸ñ ïќðìûòžä íè? 

- Îäžã, êûê, êóèíü, âèòü, êóàòü... 

- Íîø êûòûí íüûëåä? 

- Îé, âàíäûíû âóíýòžñüêåì óê, - ќç ûøòžñüêû íûëîê. 

пуызьк кылкас юськас 

канись 

рандба 

Âàëýêòîíú¸ññý øåäüòîäû 8-òž áàìûñü.

8 

¹ 



ГУР АЗЬЫН 

Пӧраськон 

БЕСЕРМАН СИЁН-ЮОН 

Парсь местае - вал 

Òóñïóêòžç Ìàðèÿ ÂÅÊØÈÍÀ 

Ìàðèÿ ÂÅÊØÈÍÀ 

Áåñåðìàíú¸ñ Êќðáàí 

øóëäûðúÿñüêîíàçû 

âóýì êóíîîñòû ïóìèòàçû 

êóäœûòžñüòýì ñóðåí. 

ÊûŸå ñè¸í-þîíú- 

¸ñûí äàíúÿñüêå íà òà 

êàëûê? 

- Âàëë¸ ïèîñëû êûøíî 

ìќéûãåñ óò÷àëî âàë. Ñî óëîíýç 

òîäžñü íî ïќðàñüêûíû 

áûãàòžñü ìåä ëóîç øóûñà. 

Îçüû èê íèìàëëÿçû êåíú¸ññýñ 

- ïќðàñü. Áûäýñ ñåìüÿ óæàíû 

êîøêå êå, êîðêà 2 ïќðàñåç 

êåëüòûëî âàë, - âåðà Þêàìåíñê 

¸ðîñûñü ¨æãóðòûñü 

Àíàòîëèé Àíòóãàíîâ. 

Êûçüû øóý áåñåðìàí òîäîñ÷è 

Åëåíà Ïîïîâà, êàëûêëýí 

ñè¸í-þîíýíûç, ïå, áåðëî 

äûðå òóíñûêúÿñüêèñü¸ñ éûëî, 

àäÿìèîñ ðåöåïòú¸ñòû áè÷àíû 

êóòñêèçû. Íî, æàëÿñà âåðàíî, 

òðîñýç ñè¸í-þîíú¸ñ ïûðàêëû 

âóíî íè. 

Áåñåðìàíú¸ñëýí òóæãåñ 

÷åñêûò ñè¸íçû, ïå, ïóøòýì. 

Ñî œàçåã ñžëüûí, êàðòîøêàåí, 

ñóãîíýí øûä, ïќëàç ýøøî êóðåãïóç 

÷èãûñà ïîíî íà. Íîø 

êûŸå, ïå, ÷åñêûò âàë êåíýìåí 

óàðñü. Êåíýìëýñü êèäûññý 

òó¸, ïќëàç ïè÷èÿê âó ïîíûñà, 

ãóð âûëý ïóêòî - ìåä ïè- 

÷èÿê ÷ûðñàëîç, ñîáåðå ñþêàñåí 

ñóðàëòî. Þìàë, îðò÷ûò 

÷åñêûò, ïå, ëóý. Áåñåðìàíú¸ñ 

æàëÿñà âåðàëî, êàëü êåíýì áóäýòûíû 

óã ëýç¸ íè øóûñà, þí 

œå÷ ñè¸í âàë, ïå, ñî. 

Âàëàìîí, òðîñýç ñè¸íþîíú¸ññû 

óéïàë óäìóðòú¸ñëýí 

êàäü èê. Êûëñÿðûñü, ïåðåïå÷, 

øûäú¸ñ, šóêú¸ñ, êóàðíÿíü, 

ïàðîíêà íî ìóêåò. Íî 

óíî ïќðòýìåç íî. Áåñåðìàíú- 

¸ñ Ÿåìãåñ ñèûëî ûæ ñžëü, 

œàçåã, âàë ñžëü. Êûëñÿðûñü, 

àëè íî ñÿì-éûëîëý êûëåìûí 

Êќðáàíý, Èëüèí íóíàëý îäíî 

èê òàêà âàíäûíû. Èëüèí íóíàëý, 

ûæ ñžëüûí šóê ñèûñà, 

êîðêàñü êîðêà âåòëûëî. 

Áûäýñ ñåìüÿåí ëþêàñüêî âàë 

êóðëîé - âàë ñžëüëýñü êîëáàñà 

- ëýñüòûíû. Íîø ïàðñü 

ñžëåí àçüâûë òà êàëûê ќç èê 

âûðûëû. Øóîì, ïåðåïå÷ íî 

ïàðñü ñžëüëýñü ќç ëýñüòûëý, 

âàëú¸ñòû íî ïќéøóðú¸ñòû 

ñèûëžçû. Êûçüû 18-òž äàóðûí 

ãîæòý Ãëàçîâ ¸ðîñûñü 

Óêàí ÷åðêîãóðòûñü áàŸêî 

Ê. Ñàòðàïèíñêèé - ñî òà ïàëàñü 

óäìóðòú¸ñëýñü íî áåñåðìàíú¸ñëýñü 

óëîíçýñ ýñêåðåì 

- øóëäûðúÿñüêîíú¸ñ 

äûðúÿ šќê âûëý áåñåðìàíú¸ñ 

ïóêòûëžçû ÷îðûã, òûëîáóðäî 

ñžëüûí šóêú¸ñ, êóáèñòà, 

Áåñåðìàíú¸ñ Êќðáàíàçû êóíîîññýñ 

ïóìèòàçû ïåðåïå÷åí íî 

ñóðåí. 

÷å÷û, íîø «âàòðóøêàîññû» 

(œó÷ àäÿìè ïåðåïå÷åç îçüû 

øóý âàë, äûð) êîíüû íî ëóäêå÷ 

ñžëüëýñü. 

ÊûŸå ýøøî àñïќðòýì ñè¸íþîíú¸ññû 

âàíü íà áåñåðìàíú- 

¸ñëýí? Þàëëÿñüêûñà ìè êóäîãú¸ññý 

áè÷àìû. Îñêàëòý àñüòýîñ 

íî äîðàäû ëýñüòûíû. 

Тол сюкась 

Ñþêàñü ïќëû ïîíîíî ñûëàëòýì 

êóàð (êóáèñòà), âóøòûñà 

êóðûòêóøìàí, ñóãîí. 

Òîëàëòý ñîå ñèûëžçû, îäíî èê! 

Курлой сӥльтырем 

Âàëëýí áåð ìàêåñûñüòûç 

ñžëåç âåê÷è þäûëî. Ñžëü ïќëû 

âàòñàëî ÷åñíîê, èçýì ñüќä ïåðåö, 

ñûëàë, òóæ èê êќñ ìåäàç 

ëóû øóûñà, âàòñàëî âàëëýñü 

êќéçý. Âàíüçý òàå ñóðàëî. 

Âàëëýñü ñþëçý ñóçÿëî, 

ìèñüêî. Ñþëëýñü îãïàëçý 

ñžíüûñú¸ñûí êóòî, ñîáåðå ñóðàëòýì 

ñžëåç òûðî. Êîëáàñàåç 

êûêíàïàëòžç èê ñžíüûñú¸ñûí 

âà÷å êåðòòûëî. Îøî ïåéìûò 

íî êåçüûò àçå. 

Êóðëîåç äàñÿëî øóðêûíìîí 

ïóìûí, òîëñóð êóòñêîíûí. 

Ïåéìûò èíòûûí, êûðûí 

ñî òóëûñîçü, îøòîëýçü ïóìîçü, 

îøèñüêûñà óëý. Êåìàãåñ 

âîç¸íî êå, êќñà íî êќøåêòý. 

Кудӟытӥсьтэм сур 

Џóæúåì (ñîëîä) ÿêå âàðñü 

ïќëû ïîíîíî ïûçü, ñàêûð, 

êќíÿ êå ñþêàñü. Ñóð êóäœûòžñü 

ìåä ëóîç øóûñà, ïќëàç âàòñàíî 

ìàÿë íî øóíûò èíòûûí 

6-8 ÷àñ âîç¸íî. 

Плошка 

Êàðòîøêàåç ïàëàíî, 

ïќçüòîíî íî òó¸íî. Ïќëàç âàòñàíî 

éќë, êîêî (êóðåãïóç), âќé, 

ñûëàë, œàçåã ñžëü, ñóãîí. Òà 

ñóðåòýç ïîíîíî òàáàå íî ãóðûí 

ïûæîíî. 

«БЫГ-БЫГ» 

Сиськомы 3 нунал 

Ìàðèÿ ÈÂÀÍÎÂÀ 

5-òž-7-òž ïќñüòîëýçå 

Øàðêàí ¸ðîñûñü Áûãû 

ãóðò ќò÷àñüêå ôèí-óãîð 

ñè¸í-þîíú¸ñëû ñžçåì 

«Áûã-áûã» ôåñòèâàëå. 

6-тӥ пӧсьтолэзе 

Âîðò÷à 

10.00-14.00 - ëóäûí íî íþëýñêûí 

áóäžñü åìûøú¸ñ íî 

áóäîñú¸ñ ñÿðûñü êåíåøîí. 

14.00-17.00 - òâîð÷åñêîé 

êîëëåêòèâú¸ñëýí ôåñòèâàëüçû. 

Ëóîç ïќðòýì þîíú¸ñòû 

âåðúÿíû, ñè¸í-þîíú¸ñëû 

ñžçåì àçáàðú¸ñòž îðò÷ûíû. 

Áûãû 

18.00-20.00 - Áàøêèðèûñü 

óäìóðòú¸ñ ñÿðûñü âåðàñüêîí. 

Óæðàäýç íóîç Ôðàíöèûñü 

ïðîôåññîð Ýâà Òóëóç. 

Ñî äûðå èê âàíü ìûëêûä 

êàðèñü¸ñ, êîìàíäàîñ êûëäûòûñà, 

ôóòáîëýí øóäîçû, 

åãèò ïќðàñüêèñü¸ñ êóñïàçû 

Ÿîøàòñêîçû. Îçüû èê óæàëîç 

àñïќðòýìëûêî êðåçüãóðî èíñòðóìåíòú¸ñëû 

ñžçåì ëàáîðàòîðèÿ. 

20.00-21.00 - òóàëà êàëûê 

êðåçüãóðëû ñžçåì «Äàóð 

ãåðœåò» ôåñòèâàëü. 

21.00 ÷àñý - ýòíîäèñêîòåêà. 

7-тӥ пӧсьтолэзе 

Øàðêàí ¸ðîñ 

09.00-12.00 - åãèòú¸ñ ïîòîçû 

ãóðòú¸ñû óäìóðò ñè¸íþîíú¸ñûí 

òîäìàòñêûíû. 

Áûãû 

11.00 ÷àñý - «Áûã-áûã» ôåñòèâàëåç 

ñž¸-äàíî óñüòîçû. 

11.00-16.00 - êèóæëû äûøåòîí 

àçáàðú¸ñ óæàëîçû. 

11.30 ÷àñý - «Ìèëÿì 

÷åñêûòãåñ!» âîæâûëúÿñüêîí. 

Áûãàòîíëûêú¸ññýñ 

âîçüìàòîçû ôèí-óãîð 

ïќðàñüêèñü¸ñ. Ñî äûðå èê 

êûðœàëîçû ôèí-óãîð êîëëåêòèâú¸ñ. 

0+ 

ВАЛЭКТОНЪЁС 

Кин со гуук? 

Ïàëëÿíûñåí áóðå: 1. Êûðñè. 2. Êèêû. 5. Âîã. 9. Êûìåñ. 

10. Øåêåðà. 11. ×èÿ. 12. «Âèð». 13. Ëóçü. 15. «Ñàéêàí». 16. 

Ñÿðò÷û. 17. ×îñëà. 18. Êîéûê. 23. Çûðåò. 24. Âàâîæ. 

Âûëžûñåí óëžå: 3. Òûïû. 4. Èíâîæî. 6. Ãóóê. 7. 

ßãìóëüû. 8. ×óêúÿ. 11. ×óðîêãóáè. 12. Âàñèëüåâ. 14. Òóáàò. 

15. Ñàðà÷à. 19. Ñÿìïè. 20. Éûäû. 21. Êûçàìàê. 22. Àðúÿí. 

Интылы вожмаськись букваос 

Ïàëëÿíûñåí áóðå: Ÿûïåò, óäûñ, ïóêòîí, ìàÿë, í¸æàë, 

ñàëàì, êûåä, ðàäëûê, êîðò, ëèïåò. 

Âûëžûñåí óëžå: Ÿåìîí, òàêûë, óðîì, ñêàë, ïóæìåð, íàïëûê, 

êóàê, äàðò, ñûëàë, ìóäýò. 

Йырез сурась сяськаос 

Êèðåíü, êèçèëè, âèçíàí, íàïëûê, ñóïûëè, âóñýðà, âàëòýñ, 

âàòñýò, òàêìàê, ïàëáàì, êûçüïó, ñàêëûê, ñþêàñü, èñüêàí, 

àáäðàí. 


2018-òž àð 19-òž èíâîæî (èþíü) 

1915-òž àðûñåí 1917-òž àðûñåí 1918-òž àðûñåí 1918-òž àðûñåí 1930-òž àðûñåí 1943-òž àðûñåí 1992-òž àðûñåí 

Ó÷ðåäèòåëè: 

Ãîñóäàðñòâåííûé Ñîâåò 

Óäìóðòñêîé Ðåñïóáëèêè 

Ïðàâèòåëüñòâî 

Óäìóðòñêîé Ðåñïóáëèêè 

Âðèî ãëàâíîãî ðåäàêòîðà 

Å. Â. Ìèííèãàðàåâà 

Àäðåñ ðåäàêöèè-èçäàòåëÿ: 

426008, ã. Èæåâñê, 

óë. Ê. Ìàðêñà, 274 

www.udmdunne.ru 

e-mail: udmdunne@yandex.ru 

Ãàçåòà îòïå÷àòàíà â ÀÎ 

«Èæåâñêèé ïîëèãðàôêîìáèíàò» 

(426039 ã. Èæåâñê, 

óë. Âîòêèíñêîå øîññå, 180) 

Òåëåôîíû: 

73-33-44 - ãë. ðåäàêòîð 

73-33-42, 89511953765 - ïðè¸ìíàÿ, ðåêëàìà, 

çàì. ãë. ðåäàêòîðà 

73-33-46 - îòâ. ñåêðåòàðü 

73-33-43, 89511953766 - êîððåñïîíäåíòû 

73-33-41 - áóõãàëòåðèÿ 

Èíäåêñû: Ï 5806, Ï 5001 

Òèðàæ íîìåðà 1210 

Çàêàç ¹ 304 

Îáú¸ì 2 ï. ë. 

Öåíà ñâîáîäíàÿ 

Ïîäïèñàíî ê ïå÷àòè - 18.00 

Ïî ãðàôèêó - 18.00 

Ìíåíèå àâòîðîâ íå âñåãäà ñîâïàäàåò ñ 

ìíåíèåì ðåäàêöèè 

Èñïîëüçîâàíèå ìàòåðèàëîâ äîïóñêàåòñÿ 

òîëüêî ñ ðàçðåøåíèÿ ðåäàêöèè 

Ìàòåðèàëû, ïóáëèêóåìûå ñ ïîìåòêîé 

«Ä» è «Ðåêëàìà», ïå÷àòàþòñÿ íà äîãîâîðíîé 

îñíîâå. 

Ãàçåòà çàðåãèñòðèðîâàíà Óïðàâëåíèåì 

Ôåäåðàëüíîé ñëóæáû ïî íàäçîðó â ñôåðå 

ñâÿçè, èíôîðìàöèîííûõ òåõíîëîãèé è 

ìàññîâûõ êîììóíèêàöèé ïî Óäìóðòñêîé 

Ðåñïóáëèêå 

Ðåãèñòðàöèîííûé íîìåð 

ÏÈ ¹ÒÓ18-00646 

Ðåêîìåíäîâàíî äëÿ ÷òåíèÿ ñ 12 ëåò

ud#45 (25660)

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?